T.C. DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ANABİLİMDALI İLKÖĞRETİM PROGRAM SINIF ÖĞRETMENLİĞİ TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE YENİ YAKLAŞIMLAR HAZIRLAYAN KEMAL ÖZDEMİR 201291321308 KÜTAHYA@2012 Konu: Türkçe dersinin temelini oluşturan temel beceriler
İçindekiler TÜRKÇE DERSİNİN TEMELİNİ OLUŞTURAN DİL BECERİLERİ... 3 DİNLEME BECERİSİ:... 3 OKUMA BECERİSİ... 3 Okuma ile ilgili esaslar ve beceriler:... 4 KONUŞMA BECERİSİ... 4 YAZMA BECERİSİ... 4 KAYNAKÇA... 5 2
TÜRKÇE DERSİNİN TEMELİNİ OLUŞTURAN DİL BECERİLERİ Dil, iletişim aracıdır. Bireyler dil aracılığı ile düşüncelerini ve duygularını açığa çıkarabilme becerisini ortaya koyarlar. Dil diğer yönüyle de anlamayı ve anlatmayı gerektiren bir beceridir. Dil becerilerinin geliştirilmesi dilin zenginleşmesini, birey ve toplumların duygusal ve düşünsel bakımdan da gelişmesidir. Aksan(1999, s. 13) a göre dil, bireylerin iletişiminde kullandıkları ve toplumda hazır olarak buldukları ve edindikleri bir beceridir. Dil aynı zamanda toplumun duygularını, düşüncelerini, kültürünü gelecek nesillere aktaran bir yapıdır. İnsanı diğer canlılardan ayıran en önemli özelliklerinden biri de dildir. Dil aynı zamanda toplumu kaynaştıran bir özelliğe sahiptir. Diller her ne kadar yapı ve işleyiş bakımından birbirinden farklı özellikler taşısa da anlama ve anlatım becerilerinden oluşur. Anlama (dinleme-okuma), anlatım (yazılı-sözlü) ve görsel okumadır. DİNLEME BECERİSİ: Dinleme; bilgilerin çeşitli kaynaklardan duyu organları yardımıyla anlamlı hale getirilmesidir. Duyu organları ve beyinin kaynaklardan gelen mesajları alma zamanında dinleme gerçekleşmektedir. Beyne her gelen mesaj dinleme değildir. Her gelen mesajın değerlendirilmesi ve anlam yüklemesinin yapılması gerekir. Dinlemenin bir amacı olmalıdır. Sever(1995, s. 15) e göre dinleme, öğrenme ve mesajların değerlendirilmesinin temelidir. Dinleme esnasında dinleyici aldığı mesajlara uygun tepkiler vermektedir. Demirel (1999, s. 35) e göre dinleme, mesaj verenin mesajlarını doğru ve net anlayabilme; uygun tepkiler verebilmedir. dinlemeyle birlikte anlama ortaya çıkmaktadır. Dinleme anlama çalışmaları çeşitli usullerle yapılabilir: Dinleyicilerin seviyelerine göre metin verilir. Metni anlayan biri tarafından okunması yoluyla dinleyicilere aktarılır. Bu aktarımda dinleyici ve okuyan arasında dil ve beden dilinden başka araç bulunmamaktadır. Metin ya da dinletilmek istenilen materyaller görsel ve işitsel araçlar yardımıyla da yapılabilir. Dinlemenin tam gerçekleşmesi için konuşmacı ve dinleyicilerin yapması gerekenler bulunmaktadır. Motivasyon, dikkat çekme, Konunun ilgi çekici hale getirilmesi, Dinleyicilerin dinleme kurallarına göre davranması, Dinleme yönteminin dinleyici tarafından belirlenmesi, Dinleyici anlatılanları doğru yorumlayabilmeli, Dinlediklerinden anlatılanlardan verilmek istenen mesajı alması, Dinlediklerini kendi ifadelerine dönüştürebilmesi, OKUMA BECERİSİ Okuma becerisi okuduğunu anlamasıyla önem kazanmaktadır. Okuma işlemi çeşitli sembollerle yazılı hale getirilmiş bir konunun seslendirilmesi ve anlam yüklenmesidir. Okumayla birlikte okunan metnin algılanması ve yorumlanması önemlidir. Okuma sembollerin verdiği mesajı yorumlama ve düşüncelerin zihinde değerlendirilmesi ve yapılandırılmasıdır. Görme ve hatırlama, okuma faaliyetinin başlangıcını oluşturur. Okuyanın anlamadığı bir durumda okuma faaliyetinin bireye faydası yoktur. Okunan metnin okuyucunun düzeyine uygun olması esastır. Okumada çeşitli sembollerin okuyan tarafından algılanması, yorumlanması ve değerlendirilmesi esastır. 3
Okuma, sadece yazılı metinlerin anlamlı hale gelmesidir. Yazıda her bir ses için bir sembol vardır. Her bir sembolünden okuyucu açısından bir anlamı bulunmaktadır. Sembollerin birleşmesiyle sesler birleşir, birleşen seslerinde okuyanın zihninde bir anlamı olması gerekir. Anlamlı karşılığı bulunmadığında algılama ve yorumlama gerçekleşmez. Algılama ve yorumlamanın gerçekleşmediğinde ise anlama gerçekleşmez. Görsel okumada da görsellerin algılanması ve zihinde yorumlanması için görsellerin parçalarının zihinde bir karşılığının bulunması ve bunların zihinde birleştirilmesi ile olur. Okuma ile ilgili esaslar ve beceriler: Okuma yöntem ve tekniklerinin öğretilmesi, Sesli ve sessiz okuma teknikleri, Okuduğu metnin dil yapılarını ve noktalama işaretlerini anlamlandırma, Okuma çok yönlü bir faaliyettir. Bireyin, beyin, göz, ses ve konuşma organlarının aynı anda faal olmasını gerektirir. Okuma usul ve esaslarını öğrenme, Sesli ve sessiz okuma becerilerini kazanma, Okuduğu metni kendi cümleleri ile ifade edebilme, Metnin verdiği mesajları doğru ve istenilen şekilde algılama, Metni özetleyebilmeli, yan ve temel fikirleri yazılı ve sözlü ifade edebilme, KONUŞMA BECERİSİ Duyguların, düşüncelerin ve taleplerin sözel olarak açıklanmasıdır. Herhangi bir durum ya da olayın zihinde düzenlendikten sonra iletilmek istenen birey ya da bireylere sözel yolla ulaştırılmasıdır. Konuşmada dilin ses özellikleri ve sözcüklerin doğru kelimelerin doğru telaffuz edilmesi, vurgulama ve duraksamaların doğru yapılması gerekir. Konuşma becerisinde seslerin doğru telaffuz edilmesinin yanında beden dilinin de konuşmayı desteklemesi gerekir. Konuşma becerisinin doğru olması aynı zamanda iyi bir dinleyici olmayı da gerektirir. Konuşma sadece çeşitli seslerin çıkarılması değildir. Konuşmada bedenin hareketleriyle seslerin birlikte uyum halinde doğru anlamlar yüklenmesiyle istenilen konuşma becerisi ortaya konur. Konuşmada beklenilen davranışlar genellikle şunlardır: Kelimeleri yerinde ve doğru telaffuz etmek, Duygu ve düşüncelerini doğru kelimelerle ve kendi anlamlandırdığı biçimde ifade etmek, Söz ve bedeni birbiri ile uyumlu olmalı, Çeşitli ortamlarda duygu ve düşüncelerini açıklayabilme, YAZMA BECERİSİ Yazma becerisi, dil öğretiminin temel becerilerinden biridir. Yazılı anlatım ya da duygu, düşünce ve fikirlerin sembollerle ifade edilmesidir. Türkçe öğretiminde yazma; duygu, düşünce, gözlem, tasarı, yorum vb. bunları dilin kuralları çerçevesine uygun olarak yazılı hale getirmedir. Yazma işlemi bir yönüyle de konuşmanın işaret, sembol ve görsellerle ifade edilmesidir. Yazılı anlatım duygu, düşünce, gözlem ve yaşantıların planlı ve düzenli olarak yazıya dökülmesidir. Yazma becerisinin geliştirilmesi için; Seçilecek konu seviyeye uygun olmalı, Noktalama işaretlerinin doğru kullanımı bilinmelidir. Yazma tekniklerinin belirlenmesi, 4
KAYNAKÇA 1. Demirel, Özcan ( 2002), Türkçe Öğretimi, Ankara 2. Aksan, Doğan (1998), Her Yönüyle Dil, ana çizgileriyle Dilbilim, Ankara 3. Kavcar, C., Oğuzkan, F., Sever S., (ISBN 975 72 87 40 7), Türkçe ve Sınıf Öğretmenleri İçin Türkçe Öğretimi, Ankara 4. Aksan, Doğan,(1983), Sözcük Türleri, TDK Yayınları, Ankara 5. Demircan, Ömer (1990), Yabancı Dil öğretim Yöntemleri, İstanbul 6. Hengirmen, Mehmet ( 1996), Yabancılara Türkçe Öğretim Yöntemleri ve TÖMER Yöntemi, Ankara 7. Aksan, Doğan (1999), Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi, Ankara 8. Sever Sedat (1995), Türkçe Öğretiminde Tam Öğrenme, İstanbul 5