ORMAN İŞLETME EKONOMİSİ VE FİNANS Yrd. Doç. Dr. Yaşar Selman GÜLTEKİN http://akademik.duzce.edu.tr/selmangultekin
İşletme kuruluş yeri seçimi elverişsiz bir yerde kurulan bir işletmenin bir yerden diğer bir yere aktarılması büyük harcamalar gerektirebilecektir 1) Bölge seçimi ve 2) Bölge içinde fabrikanın kurulacağı konumun veya arsanın seçimi devlet planlama organlarının yatırımları yönlendirmek amacıyla kullandıkları ölçütlerdir a. Ulusal geliri maksimum kılmak veya en üst düzeye çıkarmak. b. Ülkenin işgücünü tam ve etkin olarak kullanmak, c. Geri kalmış bölgeleri kalkındırmak, d. Yerleşimin yoğun olduğu bölgelerdeki sosyolojik ve ekolojik sorunlara çözüm getirmek bir işletmenin kendi amacını gerçekleştirmeye yönelik ölçütler Toplam kârı maksimum kılmak gelirlerin maksimizasyonu? maliyetlerin minimizasyonu?
İşletme kuruluş yeri seçimi İşletmeler, kuruluş yeri açısından, genellikle üç nitelikte olabilir: a. Hammadde kaynağına dönük işletmeler: Bir demir-çelik fabrikası, bir kömür işletmesi, bir alüminyum ve çimento fabrikası -Kullandıkları çok fazla hacimli hammadde b. Tüketiciye ya da pazara dönük işletmeler: Bir makarna, bir deterjan fabrikası ve bir rafineri genellikle -taşıma veya ulaştırma harcamalarından tasarruf c. Kuruluş yeri değişik olabilen işletmeler: Bazı işletmelerin hammadde kaynağına veya piyasaya yakın bulunması fazla bir farklılık göstermez. Örneğin, bir pamuklu dokuma fabrikası, bir pamuk ovasının yanında olabildiği gibi tüketici pazarının yakınında da kurulabilir.
İşletme kuruluş yeri seçimi 1- Bölge Seçimini Etkileyen Faktörler a. Talep ve dağıtım olanakları açısından pazar elverişliliği, b. Hammadde ve yardımcı madde kaynaklarının şimdiki ve gelecekteki durumu, c. Yan sanayi kuruluşları, d. Çeşit, yoğunluk ve maliyetler açısından ulaşım olanakları. e. Enerji ve yakıt kaynaklarının yoğunluk ve maliyetleri açısından ulaşım olanakları, f. Miktar, kalite ve ücret açısından işgücü kaynaklan, g. Fabrikanın faaliyetlerini ve personelin yaşantısını etkileyebilecek iklim koşulları, h. Su ve atıkları giderme tesisleri. ı. Devletin yasalarla belirlediği kısıtlayıcı veya teşvik edici faktörler.
İşletme kuruluş yeri seçimi Bölge Seçimini Etkileyen Faktörler Pazar Faktörü Ulaştırma sisteminin yetersiz ve taşıma ücretlerinin yüksek olması durumunda Üretilecek ürünün türüne göre, işletmenin tüketicilerin yoğun bir biçimde toplandığı bir bölgede kurulması uygun olacaktır. Çabuk bozulur mallar üretip satan işletmeler, hizmet işletmeleri, perakende ve toptan ticaret işletmeleri, genellikle, tüketim pazarlarına yakın veya tüketim pazarlarının içinde kurulurlar. Üretilen ürün büyük bir kitle durumunda ise veya ürünün taşınması, gösterilmesi gereken dikkat ve ulaştırma giderleri bakımından önemli bir ağırlık taşıyorsa, pazara yakınlık, taşıma maliyeti giderlerini azaltacaktır.
İşletme kuruluş yeri seçimi Bölge Seçimini Etkileyen Faktörler Hammadde ve Yardımcı Madde Faktörü Hammadde, fiziki ve kimyasal nitelikler yönünden uygun olmalı, sürekli olarak tedarik edilebilmeli, fiyatı elverişli olmalı ve iyi bir ulaştırma sisteminin yakınında bulunmalıdır. Maden işletmeleri, ağır sanayi işletmeleri, döküntüleri veya yan ürünleri işleyen işletmeler, termik santraller, sebze, meyve ve balık konserve fabrikaları Hammaddenin fiyatı düşük fakat ürününki yüksek olursa veya hammaddenin mamul duruma gelmesinde büyük hacim ve ağırlık kaybı olursa Eğer hammadde mamul durumuna geldiğinde ağırlığından hiç yitirmiyorsa ve öteki faktörlerin etkileri önemsiz ise işletme hammaddeye yakın veya pazara yakın veya ikisi arasında bir yerde kurulabilir. Hammaddesi her yerde bulunan ürünlerin tüketim alanı içerisinde
İşletme kuruluş yeri seçimi Bölge Seçimini Etkileyen Faktörler Taşıma Faktörü Bu faktörü yalnız başına göz önüne almak zorunda olan işletmeler de vardır. deniz ve nehir kıyılarına, demiryolu kavşaklarına ve karayollarının yakınlarına kurulmuş pek çok işletme vardır. Örneğin, rafineriler ve petrol dağıtım merkezleri, genellikle, liman bölgelerinde kurulur. Son yıllarda ulaştırma maliyetlerinde görülen büyük artışlar hammadde ve yardımcı maddeleri büyük ölçüde doğadan temin eden işletmelerin, uygun ulaştırma sistemine sahip ve uygun ulaştırma düzeni bulunan bölgelerde kurulmasını zorlamaktadır. Diğer faktörler aynı olduğunda, toplam taşıma giderlerinin en düşük olduğu yer, ekonomik açıdan en uygun kuruluş yeridir. Büyük ölçüde tüketici pazarına yönelik işletmeler, tüketicinin yoğun olduğu bölgelerde, il içi veya yakın çevrelerinde kurulmalıdır.
İşletme kuruluş yeri seçimi Bölge Seçimini Etkileyen Faktörler İşgücü (emek) Faktörü Kuruluş yeri seçilirken işgücünün nitelik ve nicelik yönünden yeterli olup olmadığına da dikkat edilmelidir. Büyük ölçüde emek-yoğun üretim yöntemi uygulayan işletmeler, işgücünün kolayca temin edilebileceği bölge veya yerlerde kurulmalıdır. Belirli bir konuda uzmanlaşmış veya kalifiye işgücüne gereksinimi olan işletmeler, bu nitelikteki işgücünün var olduğu yakın yerlerde kurulmalıdır. Oyuncak, porselen, müzik aletleri, cam eşya ve halı dokuma endüstrilerinin uzmanlaşmış işgücüne gereksinimleri vardır. Bu nedenle, uzmanlaşmış işgücünün bulunduğu yerlere yönelirler.
İşletme kuruluş yeri seçimi Bölge Seçimini Etkileyen Faktörler Enerji ve Yakıt Faktörü Su, kömür ve elektrik enerjisi kaynaklarının bulunduğu yerler de kuruluş yerinin seçimini etkileyen önemli faktörler arasındadır. Çimento, şeker, kâğıt hamuru üreten ve bıçkı işletmeleri gibi enerji gereksinimi fazla olan işletmeler ucuz su ve elektrik enerjisi elde edilebilen akarsu dolaylarında kurulurlar. Kömür enerjisinin çok kullanıldığı işletmelerin kömür madenleri yakınında kurulduğuna rastlanır.
İşletme kuruluş yeri seçimi Bölge Seçimini Etkileyen Faktörler Teşvik Edici Faktörler Geri kalmış bölgeler, alt yapı tesisleri yönünden fakir oldukları gibi, yer açısından da tüketim merkezlerine uzaktırlar. Buralara endüstriyel tesis kurulabilmesi için yol, enerji, su, personelin sağlık, kültürel ve diğer gereksinimlerinin karşılanması için ayrıca yatırımlar yapılması gerekir. Gelişmiş bölgelerde kurulan endüstriye göre, bölgenin geri kalmışlığı nedeniyle, projenin kuruluş ve işletme dönemi boyunca yüklenecek külfetleri hafifletici önlemler devlet tarafından alınmadığı sürece, geri kalmış bölgelerde endüstri kurulması ve geri kalmışlıktan kurtulma olanağı yoktur. Önlemler iki ana grupta düşünülür: Birincisi, enerji ve ulaştırma tesisleri gibi alt yapı tesislerin Devlet tarafından yapılması; ikincisi de, vergi bağışıklığı (muafiyeti) veya indirimi ile kredi kolaylığı gibi finansal önlemlerdir.
Kapasite ve kapasite büyüklüğü Kuruluş yeri belirlenen bir üretim biriminin üretim miktarı açısından hangi büyüklükte olması gerektiği Sadece yeni işletmeler değil, kurulu bir işletmenin hangi oranlarda genişletilmesi (tevsi) gerektiği ile de ilgilidir Kapasiteyi saptayan en önemli değişkenlerden biri: ürün talebinde (artma) Daha geniş arazi, yeni binalar, makinalar ve ek tesisler gibi yeni sabit yatırımlar kapasite genişlemesi optimum kapasite genişleme büyüklüğü değişik kapasiteler arasından, belli bir ölçüte göre en iyisinin (optimum olanın) "nerede" ve "ne zaman" kurulacağını kalitatif ve kantitatif yöntemlerle saptanması
Kapasite ve kapasite büyüklüğü Kuruluş yatırımları, bir işletmenin tüm varlıklarının ağırlığını oluşturmaktadır. Yatırım değerlerinin ya da sabit varlık değerlerinin toplam aktif varlıklara oranı, özellikle büyük ölçekli kamu hizmeti gören işletmelerde (elektrik, gaz üretimi, posta-telefon hizmetleri, demiryolu işletmeciliğinde) genellikle 4/5'e; madencilik, ormancılık ve tarım işletmelerinde 2/3'e ulaşmakta ve imalat sanayi işletmelerindeyse çoğu kez % 50'nin üzerine çıkmaktadır
Kapasite ve kapasite büyüklüğü işletmenin kısıtlı fonlarının oldukça uzun bir süre için belirli bir alana bağlı kalması karar almada sorumlu işletme yöneticilerinin, gelecekte karar verme esnekliklerinin bir ölçüde kaybolması işletme fonlarını uzun bir süre için belirli alanlara tahsis gelecekte olası olayların bir tür tutsağı durumuna düşmekte kuruluş yatırımlarının oldukça uzun dönemleri kapsayacak biçimde planlanması kritik bir önem taşımakta
Kapasite ve kapasite büyüklüğü işletme büyüklüklerinin, optimum kapasiteye göre aşırı veya eksik olması işletme yönünden ciddi sonuçlar yaratabilir. gelecekte boş (atıl) kapasite oluşmasına neden olabilir. işletme fonlarının savurganca kullanıldığını, dolayısıyla gereksiz olarak daha ağır bir finansman ve harcama yükü altına girildiğini işletmenin kâr oranı da azalacaktır. kapasitenin düşük düzeyde tutulması : yüksek maliyetlerle çalışacakları için kısa dönemlerde rekabet güçlerini yitirme (büyük işletmeler daha kaliteli ve ucuz üretimde bulunacaklardır) hizmet ettikleri çevrenin talebini karşılayamayacakları için giderek piyasa payını kaybetme
İşletme kapasitesi "işletme kapasitesi" anlamına gelen "işletme teknik kapasitesi", "işletme ekonomik kapasitesi", "işletme üretim kapasitesi" ve "tesis kapasitesi«de Leew: bir işletme veya tesisten birim zamanda elde edilebilen maksimum üretim miktarı Griffin: işletmenin kısa dönem ortalama maliyet eğrisini minimum kılan üretim düzeyi Pekiner: belirli bir zaman parçası içerisinde üretebileceği mal veya hizmet miktarı Oluç: işletmenin bir mal veya hizmet üretebilme yeteneği ve imkânları
Teknik veya mühendislik kapasitesi Bir işletmenin fiili (gerçekleşen) üretim miktarı ile maksimum üretim arasındaki ilişkiyi gösterir. maliyetler ve üretim darboğazları göz önüne alınmadan bir işletmenin birim zamanda üretebileceği maksimum ürün miktarı herhangi bir hammadde ve işgücü tıkanıklığının olabileceği göz önünde bulundurulamaz insan gücü, hammadde ve diğer parasal maliyetlerin dikkate alınmamış makina, teçhizat gibi üretken ünitelerin hiç bir arıza göstermeyeceği
Maliyetler açısından veya ekonomik kapasite Üretim yöntemi değişmediğinde bir işletmenin minimum maliyetler düzeyinde üretebileceği ürün miktarı Ekonomik kapasitenin teknik kapasiteye oranla bir işletmenin gerçek üretim düzeyini daha sağlıklı biçimde yansıtacağı bu kapasite ölçümünün daha zor işletme ekonomisi literatüründe genellikle, teknik kapasite maksimum kapasite, olarak ekonomik kapasite de optimum kapasite olarak nitelendirilmekte
Kapasite türleri Maksimum-teorik-kuramsal kapasite Belirli bir zaman diliminde tüm üretim faktörlerinin üretme yeteneklerini tam kullanmasıyla elde edebileceği mal ve hizmet miktarı Duraklama, bakım-onarım, gecikme vb. nedenlerle üretimde herhangi bir kesilmenin olmayacağı, üretim zamanının tamamından yararlanılacağı varsayılır Soyut bir kapasitedir, hiçbir zaman gerçekleştirilemez Üretim araçları ve öğelerinden en iyi biçimde yararlanma konusunda işletme yönetimine yol gösterici Standart olarak bir saatte iki birim ürün üreten endüstri işletmesinde bir vardiya halinde 10 işçi, haftada 5 gün ve günde 8 saat çalışmaktadır.
Kapasite türleri Pratik-normal kapasite Belirli bir zaman diliminde sahip olduğu üretim öğelerinden bekleme, gecikme, bakım-onarım vb. nedenlerle oluşacak üretim kesilmeleri düşüldükten sonra kalan üretim yeteneğinin tam kullanılmasıyla elde edilen mal ve hizmet miktarı Kuramsal kapasitemin %75-80 i civarındadır Kapasite-üretkenlik ilişkisi için bu kapasite kullanılmalıdır Aynı işletmede işçilerin yarısının 3 hafta, diğer yarısının 4 hafta yıllık izin hakkı vardır. Yıl içinde boş geçecek zaman 400 saat olarak hesap edilmektedir. Pratik kapasite?
Kapasite türleri Gerçek-beklenen-fiili kapasite Belirli bir üretim planı döneminde ortaya konulan ürün veya hizmet miktarı Bir işletmenin gelecek yılki satış tahminlerini dikkate alarak belirlediği üretim yeteneğinde mal veya hizmet miktarı Çeşitli nedenlerle pratik-normal kapasitenin tamamı kullanılamaz Normal kapasitenin kullanılan kısmıdır
Kapasite türleri Atıl-aylak-boş kapasite Pratik kapasite ile kullanılan kapasite arasındaki fark Piyasa koşulları nedeniyle kullanılamayan Teknik olarak elde edilebilir ürün miktarı ile elde edilen ürün miktarı arasındaki fark Normal kapasiteden daha düşük üretim düzeyleri arzu edilmez Bu durumda birim üretim maliyetleri artacaktır Örneğimizdeki işletme için gelecek dönemde beklenen satış miktarı 36000 birimdir. İşletme yönetimi dönem sonunda stok bulunmasını arzu etmemektedir. Gerçek ve atıl kapasite?
Kapasite kullanım oranı-çalışma derecesi Bir işletmenin belli bir zaman diliminde sahip olduğu üretim öğelerini kullanarak elde ettiği üretim miktarının, elde edebileceği üretim miktarına oranıdır Pratik kapasite ile kullanılan kapasite arasındaki ilişkiyi gösterir Çalışma derecesi = Gerçekleşen fiili kapasite Normal pratik kapasite x100 Kısmi kapasiteler de hesaplamada kullanılabilir; işçilik saatleri, makine saatleri vb. Çalışılan işçilik saati/çalışabilir işçilik saati Çalışılan makine saati/çalışılabilir makine saati
(Doğan, 2014)
Kapasite hesaplama örneği Hacılar endüstri işletmesinde iki vardiya halinde ve her vardiyada 10 işçi, haftada 6 gün ve günde 8 saat çalışmaktadır. İşçilerin yarısının 21 diğer yarısının da 28 gün yıllık izin hakkı vardır. Yıl içinde boş geçecek zaman 1000 saat olarak tahmin edilmektedir. Bu işletmede standart olarak bir saatte 2 birim ürün üretilmektedir. Dönem içinde beklenen satış miktarı 90000 birimdir. İşletme dönem sonu itibarıyla stok bulunmasını arzu etmemektedir. Bu verilere göre işletmenin dolaysız işçilik saati türünden yıllık pratik ve beklenen kapasitesini hesaplayınız.
Rasyonellik ölçütleri Rasyonellik-akılcılık İşletmeler en yüksek kârı en düşük maliyeti hedefler Rasyonel davranış: verimlilik, kârlılık ve iktisadilik İşletme fonksiyonlarını sağlıklı yürütmek için, işletme sürekliliği için
Rasyonellik ölçütleri verimlilik-prodüktivite Verimlilik, belli bir dönemde üretim sürecinden elde edilen çıktının (üretimin), bu çıktının elde edilebilmesi için harcanan girdi ya da girdiler toplamına oranı doğa, işgücü, sermaye ve girişimden oluşan üretim faktörlerinin en az kaynak ile en yüksek üretimi sağlayacak biçimde kullanılması üretim ile verimlilik kavramları birbirlerine karıştırılmakta Üretim, bir düzenekte ne kadar fayda oluşturulduğunu; verimlilik ise, üretim girdilerinin ne kadar iyi kullanıldığını Verimlilik Çıktı Output Üretim Mik. Girdi Input Üretim Fak. Mik. Oluşturulan Toplam Fayda Sisteme Giren Değerler Top.
Rasyonellik ölçütleri verimlilik-prodüktivite Kısmî ve Toplam Verimlilik Kısmî verimlilik, toplam üretimin, kullanılan girdilerden sadece bir tanesine bölünmesi Toplam verimlilik ise; toplam üretimin, üretime katılan girdilerin tümüne oranlanması Uygulamada, daha çok, kısmî verimlilik hesaplamaları yapılmakta Makine verimliliği, malzeme verimliliği, sermaye verimliliği vb. İşçi Verimliliği Üretim Miktarı Top. İşçi Sayısı
Rasyonellik ölçütleri verimlilik-prodüktivite Fiziki Verimlilik Fiziki çıktının, fiziki girdiye oranlanması ile bulunan fiziki verimlilik m, m 3, ha., saat, ton vb. gibi fiziki değerler üretim sürecindeki bir takım sürtünme ve sıcaklık kaybı nedeniyle 1 kg yapağıdan hiç bir zaman 1 kg yün ipliği elde edilemez 600 Fiziki Verimlilik X100 %60 1000 700 gram yün ipliği elde etmenin bir yolu bulunabilir mi? elden geldiğince % 100 e, diğer bir deyişle, verimlilik katsayısının 1 e çıkarılmasına çalışmak
Rasyonellik ölçütleri verimlilik-prodüktivite İşletmelerin genel işleyişinin ve başarı derecelerinin önemli bir göstergesi Daha verimli olan işletmelerin daha çok kâr (?) Verimlilik artışından elde edilen gelir, bir taraftan işletmedeki işgörenlere ödül (prim) olarak dağıtılırken, bir taraftan da işletmenin büyümesinde kullanılır. Böylece; işgörenler, yöneticiler, müteşebbisler ve tüm ülke verimlilik artışından büyük yararlar elde etmiş olurlar. Az gelişmiş ülkeler- kaynakların verimli kullanımı çeşitli ekonomik sektörlerine göre de farklılıklar: tarım - sanayi - orman
Rasyonellik ölçütleri verimlilik-prodüktivite İşletmelerin genel işleyişinin ve başarı derecelerinin önemli bir göstergesi Daha verimli olan işletmelerin daha çok kâr (?) serbest piyasa ekonomisi-piyasa fiyatı Verimlilik artışından elde edilen gelir, bir taraftan işletmedeki işgörenlere ödül (prim) olarak dağıtılırken, bir taraftan da işletmenin büyümesinde kullanılır. Böylece; işgörenler, yöneticiler, müteşebbisler ve tüm ülke verimlilik artışından büyük yararlar elde etmiş olurlar. Az gelişmiş ülkeler- kaynakların verimli kullanımı çeşitli ekonomik sektörlerine göre de farklılıklar: tarım - sanayi - orman
Rasyonellik ölçütleri iktisadilik-ekonomik verimlilik-ekonomiklik Ekonomik değerlerin birbirlerine oranı İktisadiliğin 1 den düşük çıkması: iflaslara yol açar belirli masraflarla, en yüksek sonucu elde etmek, belirli bir sonuca en az masrafla ulaşmak en az giderle en yüksek sonucu elde etmek Typ İktisâdilik Hasıla Gelir Masraf Gider Üretim Mik. Fiyat Gider İktisadilik = verimlilikx ürün fiyatı faktör fiyatları (işletmenin satabileceği kadar mal ürettiği varsayımıyla)
Rasyonellik ölçütleri iktisadilik-ekonomik verimlilik-ekonomiklik Piyasa fiyatı 4 tl olan kalemden 2000 adetini üretmek için 6000 tl masrafa katlanmış ise; iktisadilik = 2000x4 6000 = 1,33 Piyasa fiyatı 2,5 tl olsaydı; iktisadilik = 2000x2,5 = 0,83 6000 İşletme iktisadi değildir. Ekonomik verimlilik elde edilememiştir. Pazar şartlarına bağımlılık var! Verimlilik artışının ekonomiklik artışına dönüşebilmesi için üretilen ürünlerin satılması ve satış fiyatının düşmemesi gerekir Verimlilik yüksek olmasına karşın satış miktarı azalır, bunun sonucunda üretim kısılırsa, sabit maliyet devam edeceğinden ekonomiklik oranı azalır
Rasyonellik ölçütleri iktisadilik-ekonomik verimlilik-ekonomiklik İşletme, tam rekabet pazarı şartlarında gelirini ancak belli bir düzeye kadar artırabilmekte işletme üretim girdilerini denetim altına alarak, üretim maliyetlerinde oldukça büyük bir düşüş sağlayabilir. işletme iktisadiliğini artırma yolunda gider denetimini öncelikli olarak ele alabilir ve de bu yolla iktisadiliğini daha kolay yükseltebilir.
Rasyonellik ölçütleri kârlılık-rantabilite Sermayenin parasal verimliliği Belli bir dönemde elde edilen kârın işletmede kullanılan sermayeye oranı İktisadilik gibi işletme dışı etkenlere(pazar) bağlı İşletmeye yatırılan sermayenin yıllık ortalama net getirisinin aynı dönemdeki banka mevduat faizinden büyük olması Kârlılık Kâr Üretim Mik. Fiyat Üretim Maliyeti 100 100 Sermaye Sermaye
Rasyonellik ölçütleri etkenlik-yeterlilik derecesi-efficiency Bir faaliyet, hareket veya davranışın, imkan dahilinde, yöneltilmiş bulunduğu amaca ulaşma derecesi Amaca ulaşmada yeterli olup olmadığının ölçütü İşçilik, hammadde, malzeme ve diğer girdilerin işletme içinde saptanan amaçlar doğrultusunda ne denli etken ve yeterli Üretim faktörleri ya da üretimin kendisi için önceden saptadığı programın gerçekleştirilme derecesi Fiili (gerçekleşen) performans ile önceden saptanan standart (olması gereken) performans etkenlik = standart performans(değer) gerçekleşen(fiili) performans Bir işin yapılması için standart süre 2 saat iken, uygulamada 3 saatte gerçekleştiriliyorsa
ÜRETİM Toplam üretim Belirli bir girdi düzeyindeki mümkün olan en yüksek çıktı düzeyini gösterir Belirli bir çıktı miktarına ulaşmak için gerekli minimum girdi düzeyi 5 işçi (değişken girdi) ile 1100 birim üretim (E noktası)
ÜRETİM Ortalama üretim(verim) Toplam çıktı miktarının girdi düzeyine oranı Girdi birimi başına üretim İşçi başına üretim miktarı 5 işçi 1100 birim; ortalama ürün APL:220
ÜRETİM Marjinal üretim (verim) Son birim girdinin toplam çıktı miktarındaki yaptığı değişim Son işçinin üretim miktarını ne kadar etkilediği 2. işçi toplam üretimi 172 birim artırıyor
ÜRETİM Azalan verim kanunu Marjinal verimin belli bir girdi düzeyinden sonra azalmaya başlayacağı Toplam üretim maksimum olunca sıfır olacağı, sonraki girdi düzeylerinde ise negatif marjinal verim olacağı Önce MP sonra AP azalmaya başlar Değişken girdi-sabit girdi arasındaki denge Başta (0-5) topla üretimin artış hızı yüksek, Sonra toplam üretim artmaya devam ediyor, artış hızı azalıyor (6-10) MP AP nin üstünde iken AP artıyor, max. iken keser
ÜRETİM Toplam üretim Çap değişken, bonitet sabit Bir hektar arazimiz var. Vejetasyon yok. Çevredeki ağaçlardan uniform tohumlar gelsin, çimlenip fidanlara dönüşsün Aynı yaşlı veya eşit yaşlı olsunlar Ağaçlar küçük iken toprak, ışık, su ve besin için çok az rekabet var veya hiç yok Doğal ölümler(mortality) olmakla beraber net hacim artımı pozitif Belli bir zaman sonra net hacim artımında azalma olmaya başlar
ÜRETİM Toplam üretim Ayrılanların hacimi > kalanların artımı Orman sahibi bu kadar beklemez Fizyolojik olarak toplam üretimin (hacim) maksimum olduğu yaş
ÜRETİM Ortalama üretim 30 yaşında 638 cu.ft/acre hacim Cubic foot: 0.0283 metreküp Acre: 0.404685642 hektar 638/30: 21,3 0-30 cm arasında, her santim için 21,3 cu.ft 40 inçten sonra AP azalmaya başlıyor Ormancılıkta yıllık ortalama hacim artımı
ÜRETİM Marjinal üretim 20 ile 25 yaşları arasında; yılda ne kadar artım? Ormancılıkta periyodik (yıllık) cari artım
MALİYETLER Toplam sabit maliyet 1. Amortisman(yıpranma payı) 2. Faiz 3. Kira-tamir 4. Vergiler 5. Sigorta
MALİYETLER Toplam değişken maliyet Üretim sürecinde yöneticinin müdahale edebildiği maliyetler İşgücü: hazırlama, musluk-fıçı montajı, kontrol ve tamirat, temizlik ve depolama Malzeme: boya, kablo, kodlama etiketleri, gazyağı, benzin, vb.
MALİYETLER Ortalama maliyet Üretim birimi başına maliyet Ortalama sabit maliyet Ortalama değişken maliyet
MALİYETLER Ortalama maliyet Üretim birimi başına maliyet Ortalama sabit maliyet Ortalama değişken maliyet