Kahramanmaraþ Kentinde Mevcut ve Öngörülen Aktif Yeþil Alan Yeterliliðinin Ýncelenmesi

Kahramanmaraþ Kentinde Mevcut ve Öngörülen Aktif Yeþil Alan Yeterliliðinin Ýncelenmesi 17, 65, 21-27 2007 Hakan DOYGUN, A. Alpagu ÝLTER Kahramanmaraþ Sütçü Ýmam Üniversitesi, Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlýðý Bölümü, Bahçelievler, 46100 KAHRAMANMARAÞ Özet Bu çalýþmada, Kahramanmaraþ kentinde aktif yeþil alanlarýn yeterliliði; kiþi baþýna metrekare oranlarý, yeþil alan parsel büyüklükleri ve parsellere yürüyerek ulaþma olanaðý bakýmýndan imar planýnda öngörülenler ve mevcut uygulamalar karþýlaþtýrýlarak incelenmiþtir. Sonuçlar, imar planýnda 386,6 ha alanýn aktif yeþil alan olarak planlandýðýný ve imar planý nüfus projeksiyonuna göre kiþi baþýna 7,1 m 2 öngörüldüðünü ortaya koymuþtur. Diðer taraftan, mevcut aktif yeþil alanlar 45,2 ha alaný kaplamaktadýr ve güncel kent nüfusuna göre kiþi baþýna oran 1,4 m 2 dir. Öngörülen ve mevcut aktif yeþil alan parsellerinin tamamýna yakýnýnýn büyüklükleri ideal ölçülerin altýndadýr. Çalýþma alanýnýn %68'i öngörülen yeþil alan parsellerine ideal yürüme mesafesinde iken, mevcut parseller için bu oran %41 olarak belirlenmiþtir. Bu sonuçlar, aktif yeþil alanlarýn küçük yüzölçümleri ve kent genelinde düzensiz daðýlýmlarý nedeniyle kent yaþantýsýna yeterli katký saðlayamadýðýný göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Aktif yeþil alan yeterliliði, Kahramanmaraþ, kent planlama. Investigating Adequacy of Existing and Proposed Active Green Spaces in Kahramanmaras City Abstract In this study, the adequacy of the active green spaces in Kahramanmaras city were investigated in terms of square meter per person, parcel widths of the green areas and possibility for access by walking to the parcels by comparing proposals in urban development plans and existing applications. The results displayed that 386.6 ha urban area was planned as active green spaces in the urban development plan, and 7.1 m 2 per capita was anticipated according to population projection of the development plan. However, existing active urban green spaces covered 45.2 ha area, and the per capita ratio is 1.4 m 2 according to actual urban population. Almost all the proposed and existing parcels' widths of active urban green spaces are below the ideal dimensions. Of the study area, 68% is in the ideal walking distance to proposed active green spaces, while this ratio is 48% for existing parcels. These results showed that active green spaces do not make a sufficient contribution to urban life due to their small areas and disproportionate distributions across the urban. Keywords: Adequacy of active green spaces, Kahramanmaras, urban planning. GÝRÝÞ Yerleþim yeri ihtiyacýna baðlý olarak artan yapý ve yol gibi yansýma yüzeyleri, endüstri ve motorlu taþýtlar ile konut ýsýtma sistemlerinden kaynaklanan gazlar kentsel alanlarýn birer ýsý adasýna dönüþmesine neden olmakta, kentler yakýn çevrelerine göre 1,3-3,4ºC (Giridharan ve ark. 2007) yüksek deðerler sergilemektedirler (Þekil 1). Bu konuda kentsel yeþil alanlar, kentlerin ýsý adasý etkilerini azaltýcý etki yaratmakta (Solecki ve ark. 2005), kent ekosistemine, kentlerin fiziksel geliþmesine ve günlük kentsel aktivitelere saðladýklarý katký ve olanaklarla insanlara daha konforlu çevre þartlarý sunmaktadýrlar (Li ve ark. 2005). Yeþil alanlarýn kentsel çevreye olan katkýlarý bilinmekle birlikte, kent planlamasý çalýþmalarýnda öncelikle konut açýðýnýn giderilmesi amaçlanmakta (Altunkasa ve Uslu 2004), plan bütününde gereken önem verilmeyen yeþil alanlar zayýf fonksiyonlarý ile kentin ihtiyaçlarýný karþýlamakta yetersiz kalabilmektedirler. Bu sorunun çözümlenmesi ve kentlerde yeþil alan yeterliliðinin saðlanabilmesi için yasa ve yönetmelikler ile kiþi baþýna yeþil alan miktarýnýn belirlenmesi yoluna gidilmiþtir. Ülkemizde kentsel yeþil alanlara standart getirilmesi amacýyla ilk olarak 6785 sayýlý "Ýmar Kanunu" nun 20.07.1972 tarih ve 1605 sayýlý yasa ile deðiþik 25. maddesi'nde kiþi baþýna minimum 7 m 2 yeþil alan öngörülmüþtür. Bu standardýn kapsadýðý yeþil alanlar, "Ýmar Planý Yapýlmasý ve Deðiþikliklerine Ait Esaslara Dair Yönetmelik" ile "aktif yeþil alan" olarak tanýmlanmýþ ve kapsamý park, çocuk bahçesi ve No: 65, 2007 21

H. DOYGUN, A. A. ÝLTER Þekil 1. Kent ve yakýn çevresinde sýcaklýk farklýlýklarý (Anonymous 2006). oyun alanlarý olarak belirlenmiþtir. 02.09.1999 tarihli "3030 Sayýlý Kanun Kapsamý Dýþýnda Kalan Belediyeler Tip Ýmar Yönetmeliðinde Deðiþiklik Yapýlmasýna Dair Yönetmelik" ile de kiþi baþýna aktif yeþil alan miktarý, büyükþehir belediyeleri haricinde, belediye ve mücavir alan sýnýrlarý içerisinde 10 m 2, bu sýnýrlarýn dýþýnda 14 m 2 düzeyine yükseltilmiþtir. Ülkemizde kentlerde kiþi baþýna aktif yeþil alan oranlarýnýn belirlenmesi çok sayýda bilimsel çalýþmaya konu edilmiþ, böylece kentsel yeþil alan varlýðý üzerine görülen eksiklikler gündemde tutulmaya çalýþýlmýþtýr. Örneðin, Karagüzel ve ark. (2000), Antalya kentinde kiþi baþýna mevcut aktif yeþil alan miktarýný 3,1 m 2 olarak belirlerken bu oran Ýstanbul'da 1,9 m 2 (Aksoy 2001), Isparta'da 3 m 2 (Gül ve Küçük 2001) ve Kayseri'de 5,44 m 2 (Öztürk 2004) bulunmuþtur. Avrupa kentlerinde ise bu deðer ülkemiz kentleri için ortaya konulanlardan oldukça yüksektir. Avrupa Komisyonu tarafýndan yayýnlanan Kentsel Denetim raporunda (Anonymous 2000), kentsel yeþil alanlar "kamu kullanýmýna açýk olan kent içerisindeki yeþil alanlar, örneðin parklar" olarak tanýmlanmakta ve 1996 yýlý için 32 Avrupa kentine ait kiþi baþýna ortalama deðer 26 m 2 verilmektedir. Araþtýrmanýn yürütüldüðü Kahramanmaraþ kenti; tarým, endüstri ve inþaat sektörlerindeki geliþmeler nedeniyle hýzlý bir nüfus artýþý ve kentleþme süreci yaþayan, buna baðlý olarak aktif yeþil alan varlýðýnýn kent halkýnýn ihtiyaçlarýný karþýlamakta yetersiz kaldýðý bir yerleþim birimidir. 1950 yýlýnda 35 bin civarýnda olan kent nüfusu 1970 yýlýna kadar üç kat artarak 110 bin olmuþ, sonraki 30 yýl süresince de ayný artýþ oranýný koruyarak 2000 yýlýnda 330 bin seviyesine ulaþmýþtýr (Anonymous 2004). Kahramanmaraþ'ta planlý kentleþmeye yönelik çalýþmalar 1957 yýlýnda yürürlüðe giren imar planý ile baþlamýþtýr. Ardýndan, hýzlý nüfus artýþý ve buna baðlý konut ihtiyacý nedeniyle 1972 yýlýnda ikinci imar planý çalýþmalarý baþlatýlmýþ ve 544.474 kent nüfusuna göre hazýrlanan bu plan 1981 yýlýnda onaylanarak günümüze kadar geçerliliðini korumuþtur. Bu araþtýrmada, Kahramanmaraþ kenti imar planýnda öngörülen ve mevcut aktif yeþil alanlar; kiþi baþýna metrekare oranlarý, yeþil alan parsellerinin sayýlarý ve geniþlikleri ile bu parsellere yürüyerek ulaþma olanaklarý bakýmýndan üç farklý yaklaþým ile incelenerek kent bütününde yeterlilikleri tartýþýlmýþtýr. Ortaya konulan verilerin yerel yöneticilere, plancýlara ve dolayýsýyla imar planý çalýþmalarýna yön vermesi amaçlanmaktadýr. MATERYAL VE METOT Kahramanmaraþ kenti imar planýnda öngörülen ve uygulamasý yapýlmýþ mevcut aktif yeþil alanlar çalýþmanýn ana materyalleridir. Öngörülen aktif yeþil alanlarýn sayý ve alan ölçüsü bilgileri Belediye Ýmar Ýþleri Müdürlüðü'nden alýnan 1:1000 ölçekli 170 adet imar planý paftasýndan saðlanmýþtýr. Mevcut aktif yeþil alanlara ait bilgiler ise Park Bahçe Fuar Müdürlüðü'nün raporlarý ve yerinde ölçümler yoluyla elde edilmiþtir. Ýmar planý üzerinde sayýsallaþtýrma ve alan hesaplama iþlemlerinde, haritalama ve coðrafi bilgi sistemi çalýþmalarýnda baþarýlý sonuçlar veren Netcad 4.0 (Köseoðlu ve Gündoðdu 2004, Yýlmaz ve Serbest 2005) ve Arcview 3.2 (Herzele ve Wiedemann 2003, Juan ve ark. 2006) yazýlýmlarý kullanýlmýþtýr. Kahramanmaraþ kentinde aktif yeþil alanlarýn yeterliliði imar planýnda öngörülenler ve mevcutlar bakýmýndan ayrý ayrý incelenmiþtir. Ýmar planýnýn incelenmesi gelecekte ulaþýlmasý hedeflenen aktif yeþil alan miktarýný ortaya koymakta, mevcutlar ise öngörülenlerin gerçekleþme oranýnýn belirlenmesini saðlamaktadýr (Aksoy 2004, Özcan 2006). Çalýþmanýn birinci aþamasýnda, elektronik formatta Ýmar Ýþleri Müdürlüðü'nden alýnan paftalar bilgisayara aktarýlmýþ, ekran üzerinden sayýsallaþtýrma yapýlarak öngörülen aktif yeþil alanlarýn imar planýndaki yerleri belirlenmiþtir. Sayýsallaþtýrma iþleminde aðaçlandýrma alanlarý, mezarlýklar, orta refüjler ve trafik adalarý deðerlendirmeye alýnmamýþtýr. Ardýndan, Park Bahçe Fuar Müdürlüðü'nün hazýrladýðý uygulama listesindeki adresler doðrultusunda mevcut aktif yeþil alanlar da imar planý 22 No: 65, 2007

Kahramanmaraþ Kentinde Mevcut ve Öngörülen Aktif Yeþil... üzerinde sayýsal olarak konumlandýrýlmýþtýr. Çalýþmanýn ikinci aþamasýnda, kiþi baþýna aktif yeþil alan miktarlarýnýn belirlenmesi için öngörülen ve mevcut yeþil alanlarýn metrekare cinsinden yüzey ölçüleri imar planý nüfus projeksiyonu ve güncel nüfus deðerlerine bölünmüþtür. Daha sonra aktif yeþil alanlarýn sayýlarý ve geniþlikleri belirlenerek yeþil alan parsellerinin parçalýlýk durumu ve ideal ölçülere uygunluklarý incelenmiþtir. Ardýndan, her bir parselin çevresinde, o parsele yürüyerek ulaþma ideal mesafesini sembolize eden tampon (buffer) alanlar oluþturulmuþ, böylece aktif yeþil alanlarýn etki alanlarý belirlenmiþtir (Herzele ve Wiedemann 2003, Germann-Chiari ve Sealand 2004, Ridder ve ark. 2004). Avrupa Komisyonu Kentsel Denetim raporunda (Anonymous 2000) kentsel yeþil alanlara ideal yürüme süresi 15 dakika olarak verilmektedir. Bu çalýþmada parsel çevrelerinde tampon alanlar oluþturulmasýnda, Altunkasa'nýn (2004) Türkiye'de ve yurtdýþýnda öngörülen deðerlerin ortalamasý olarak verdiði çocuk bahçeleri-oyun alanlarýna 10 dakika için 400 m, semt-mahalle parklarýna 20 dakika için 800 m yürüme süresi ve mesafelerinin ortalamasý olan 15 dakika için 600 m göz önüne alýnmýþtýr. Kahramanmaraþ kentinde aktif yeþil alan varlýðýna yönelik genel deðerlendirme ve öneriler tartýþma ve sonuç bölümünde ortaya konulmuþtur. BULGULAR Kahramanmaraþ kentinde 77 mahalle bulunmaktadýr ve kente ait imar planý 8160 ha alan kaplamaktadýr. Kahramanmaraþ kenti imar planý üzerinde yapýlan sayýsallaþtýrma iþlemi sonucunda 386,6 ha alanýn aktif yeþil alan olarak öngörüldüðü belirlenmiþtir. Öngörülen aktif yeþil alanlarýn imar planý alanýna oraný %4,7'dir. Mevcutlar incelendiðinde ise kent genelinde 54 mahallede 45,2 ha aktif yeþil alanýn kullanýma açýldýðý, 23 mahallede aktif yeþil alan bulunmadýðý anlaþýlmýþtýr. Mevcut aktif yeþil alanlarýn imar planý alanýna oraný %0,6'dýr. Öngörülenler ve mevcutlar karþýlaþtýrýldýðýnda, imar planýndaki aktif yeþil alanlarýn %12 oranýnda gerçekleþtirildiði ortaya çýkmaktadýr. Kahramanmaraþ Belediyesi imar planý bazý mahallelerin tamamýný kapsamamaktadýr. Söz konusu durum, kentin bir kýsmýnda imar çalýþmalarýnýn henüz yapýlmamýþ olmasýndan kaynaklanmaktadýr. Bu nedenle araþtýrma sonuçlarýnýn harita üzerinde Þekil 2. Ýmar planýnda öngörülen (A) ve mevcut (B) aktif yeþil alanlarýn konumlarý. deðerlendirilmesinde fikir vermesi bakýmýndan imar planý ve mahalle sýnýrlarý bir arada verilmiþtir (Þekil 2). Ýmar planýnda öngörülen aktif yeþil alan miktarý ve kentsel nüfus projeksiyonu göz önüne alýndýðýnda, geleceðe yönelik olarak kiþi baþýna 7,1 m 2 yeþil alan planlandýðý belirlenmiþtir. Bu oran, 1972 tarihli "Ýmar Kanunu" ile yürürlüðe giren 7 m 2 standardýna uygun bir deðerdir. Ancak günümüz için geçerli olan 10 m 2 bakýmýndan deðerlendirildiðinde ise kiþi baþýna 2,9 m 2 aktif yeþil alan eksiði bulunduðu, yani imar planýnda 157,9 ha alanýn daha aktif yeþil alan olarak öngörülmesi gerektiði ortaya çýkmaktadýr. Mevcut aktif yeþil alan miktarý ve güncel kent nüfusu dikkate alýnarak yapýlan hesaplama sonucunda ise, halkýn kullanýmýna açýlmýþ kiþi baþýna yeþil alan oraný 1,4 m 2 olarak belirlenmiþtir. Bu oran 10 m 2 standardýnýn 8,6 m 2 aþaðýsýndadýr ve 281 ha aktif yeþil alanýn daha kullanýma açýlmýþ olmasýný gerektirmektedir. Mevcut aktif yeþil alan oranlarý mahalle bazýnda incelendiðinde, aktif yeþil alan bulunan 54 mahallenin yalnýzca 3'ünde kiþi baþýna oranýn 10 m 2 ve üzerinde olduðu belirlenmiþtir. 13 mahallede bu No: 65, 2007 23

H. DOYGUN, A. A. ÝLTER Þekil 3. Mahallelere göre kiþi baþýna mevcut aktif yeþil alan miktarlarý. Tablo 1. Öngörülen ve mevcut aktif yeþil alan sayýlarýnýn kapladýklarý alanlara göre daðýlýmý. oran 2,1-8 m 2 arasýnda deðiþmektedir. Aktif yeþil alana sahip mahallelerin %70'ini oluþturan 37 mahallede ise kiþi baþýna oranlar 2 m 2 den azdýr (Þekil 3). Kahramanmaraþ kentinde öngörülen ve mevcut aktif yeþil alanlar çok parçalý bir yapý sergilemektedir. Ýmar planýnda öngörülmüþ birbirinden baðýmsýz toplam 852 adet aktif yeþil alan parseli bulunmaktadýr. Bu parsellerin %55'i 0,2 ha ve altýnda geniþliðe sahiptir. 0,21-0,4 ha arasý geniþlikte olan aktif yeþil alan parsellerinin oraný ise %25'tir. Yani öngörülen parsellerin %80'i 0,4 ha ve daha az geniþliktedir. Ýmar planýnda en büyük 7 adet aktif yeþil alan parselinin geniþliði 6,7 ha ve 41,4 ha arasýnda deðiþmektedir. Uygulamasý yapýlmýþ mevcut aktif yeþil alan parsel sayýsý ise 115'tir. Mevcut parsellerin %54'ü 0,2 ha ve daha az, %31'i de 0,21-0,4 ha arasýnda büyüklüðe sahiptir. Bu oranlara göre, mevcut aktif yeþil alan parsellerinin de tamamýna yakýnýnýn (%85) 0,4 ha ve daha az yüzölçümüne sahip olduðu ortaya çýkmaktadýr (Tablo 1). En geniþ mevcut aktif yeþil alan parseli, kentin güneyinde yer alan ve kent merkezine 3 km mesafede bulunan 13,1 ha alana sahip Atatürk Parký'dýr. Altunkasa (2004), kentsel yeþil alan birimlerinin ideal geniþliklerini ülkemizde ve yurt dýþýnda öngörülen standartlarýn genel ortalamalarýný alarak belirlemiþ, örneðin mahalle 24 parký için 4 ha ve semt parký için de 16 ha deðerlerini vermiþtir. Tablo 1'de Kahramanmaraþ için verilen geniþlikler incelendiðinde, öngörülen aktif yeþil alan parsellerinin 10 adedi, mevcut parsellerin ise ancak 1 adedinin 4 ha ve daha fazla geniþliðe sahip olduðu anlaþýlmaktadýr. Yeþil alanlarýn kent genelindeki daðýlýmlarý, bu alanlara yürüyerek ulaþýlabilmesi bakýmýndan önem taþýmaktadýr. Kahramanmaraþ kenti için de aktif yeþil alan parsellerine yürüyerek ulaþma olanaðýnýn incelenmesi amacýyla bir deðerlendirme yapýlmýþtýr. Öngörülen aktif yeþil alan parsellerinin etrafýnda 600 m geniþliðinde sembolik alanlar oluþturulduðunda toplam 5550,9 ha geniþliðinde bir etki alaný ortaya çýkmýþtýr. Yani imar planý alanýnýn %68'i öngörülen aktif yeþil alanlara yürüyerek ulaþma mesafesinde iken %32'lik bölüm bu mesafenin dýþýnda kalmýþtýr. Mevcut parseller için ayný iþlem yapýldýðýnda ise toplam etki alaný 3322,1 ha olarak belirlenmiþtir. Bu rakam, imar planý alanýnýn %41'inin mevcut aktif yeþil alanlara yürüyerek ulaþma mesafesinde olduðunu, %59'unun ise bu alanýn dýþýnda kaldýðýný göstermektedir. TARTIÞMA VE SONUÇ Bu çalýþmada, kiþi baþýna aktif yeþil alan miktarý yasal bakýmdan yeterliliði belirleyici kriter olarak ele alýnmakla birlikte, yeþil alan parsellerinin geniþlikleri ile bu parsellere kent bütününde ulaþýlabilme durumlarýnýn da ideal ölçütler ýþýðýnda deðerlendirilmesi gerektiði ortaya konulmaktadýr. Bu yaklaþým, aktif yeþil alanlarýn yeterliliði kavramýnýn farklý bakýþ açýlarýndan tartýþýlabileceðini, ayný zamanda bu bakýþ açýlarýnýn, aktif yeþil alanlarýn planlanmasý konusunda yerel yönetimlerin stratejilerini belirleyebileceðini göstermektedir. Kent halkýnýn yeþil alanlardan beklentileri, kentsel yeþil alan sisteminin hangi bakýþ açýsý ile planlanmasý gerektiði konusunda önemli ipuçlarý vermektedir. Nitekim, ankete dayalý olarak gerçekleþtirdikleri çalýþmalarýnda Burgess ve ark. (1988), Coles ve Bussey (2000) ile Grahn ve Stigsdotter (2003), konutlara yakýn olmasý halinde kentsel yeþil alanlarýn daha sýk ziyaret edileceðini ortaya koymuþlardýr. Morancho (2003), konutlarýn yeþil alana yakýn olmasýnýn yeþil alanýn geniþliðinden daha önemli olduðunu ve yeþil alanlardan uzaklaþtýkça konut fiyatlarýnýn düþtüðünü belirle- No: 65, 2007

Kahramanmaraþ Kentinde Mevcut ve Öngörülen Aktif Yeþil... miþtir. Bu sonuçlar, kent halkýnýn yeþil alanlara yakýn olmayý ön planda tuttuðunu göstermektedir. Avrupa Komisyonu Kentsel Denetim raporunda da (Anonymous 2000) kentsel yeþil alanlar için 15 dakika yürüme mesafesinde olma kriteri getirilmekle birlikte, yeþil alanlara bu mesafede yaþayan nüfusun toplam kent nüfusuna oraný deðerlendirmeye alýnmakta ve bu oran Avrupa kentleri için %64,8 olarak verilmektedir. Kahramanmaraþ'ta da ayný deðerlendirmeyi yapabilmek için alan kullanýmý, konut ve nüfus bilgilerinin düzenli olarak güncellendiði kent bilgi sistemlerine ihtiyaç bulunmaktadýr. Ancak bu sistem yardýmýyla yeþil alanlara belirli mesafede kaç kiþinin yaþadýðý hakkýnda bilgi sahibi olmak mümkündür. Bu çalýþmada ise söz konusu bilgilerin elde edilme olanaðý bulunmadýðýndan parsellerin toplam etki alaný hakkýnda bilgi verilmiþtir. Kahramanmaraþ kentinde öngörülen ve mevcut aktif yeþil alanlarýn küçük ve çok parçalý olmasý, bir yeþil alandan ayný anda yararlanabilecek kiþi sayýsýnýn düþük kalmasýna neden olmakla birlikte, alanýn iþletilmesi ve kent ekolojisine katkýlarý bakýmýndan da birtakým olumsuzluklar yaratabilmektedir. Nitekim Eþbah (2006), Aydýn'da küçük ve çok parçalý olarak belirlediði kentsel yeþil alanlarýn bakým maliyetlerinin yüksek olacaðýný ve yetersiz bitkisel doku barýndýrmalarý nedeniyle yaban hayatýnýn geliþmesine olanak saðlanamayacaðýný belirtmiþtir. Araþtýrma sonucunda elde edilen veriler ve ilgili literatüre dayalý olarak gerçekleþtirilen deðerlendirmeler ýþýðýnda, Kahramanmaraþ'ta öngörülen ve mevcut aktif yeþil alanlarýn toplam büyüklükleri, kent genelindeki daðýlýmlarý ve parsel boyutlarý bakýmýndan revize edilerek verimliliklerinin artýrýlmasý gerektiði ortaya çýkmaktadýr. Bu noktada, söz konusu düzenleme hedeflerine etkin þekilde ulaþabilmesi için doðrusal (lineer) forma sahip yeþil alan parsel sisteminin benimsemesi gerektiði düþünülmektedir. Jim ve Chen (2006), yeþil alanlarýn doðrusal olmasý halinde belirli mesafede daha çok kiþinin ulaþým olanaðý bulacaðýný ve çevredeki diðer alan kullanýmlarýna mikroklimatik bakýmdan daha fazla katký saðlayacaðýný belirtmiþ, Westmacott (1991), çizgisel peyzaj yapýlarýnýn kent dokusu ile daha çok etkileþtiðini vurgulamýþtýr. Özcan (2006), Kýrýkkale kenti için yeþil koridorlar önermiþ, bu sistemin kentsel alan kullanýmlarýný birleþtirici veya ayýrýcý özellik taþýyabileceðini, ayný zamanda kent bütününde ekolojik baðlantý kanallarý yaratacaðýný belirtmiþtir. Sonuç olarak, Kahramanmaraþ kentinde zengin iþlevlere sahip aktif yeþil alanlarý dengeli bir daðýlým saðlayacak þekilde yaygýnlaþtýrmak öncelikli hedef olmalýdýr. Bu yöndeki çalýþmalara mevcut aktif yeþil alanlardan baþlanýlmalý, alandaki kullanýmlarýn (yürüyüþ parkurlarý, oyun aletleri, spor alanlarý vb) sayýlarý artýrýlarak fonksiyonlarý çeþitlendirilmeli, böylece bir alandan daha fazla kiþinin çok amaçlý olarak yararlanmasý saðlanmalýdýr. Yeni alanlar tesis edilmesinde mevcut aktif yeþil alan bulunmayan mahallelere öncelik tanýnmalýdýr. Bu amaçla, imar planýnda öngörülmüþ küçük aktif yeþil alanlarý kullanýma açarak "kente çok sayýda park kazandýrmak" politikasý yerine, ideal form ve geniþliðe sahip az sayýda parseli deðerlendirip, bir yeþil alanda en geniþ yerleþim dokusuna ve en çok kiþiye hizmet verme yaklaþýmý benimsenmelidir. Ýmar planýnda yeni aktif yeþil alanlar öngörülürken de ayný kriterler göz önüne alýnmalý, konut dokularýnýn geliþim formu ve planlanan nüfus yoðunluðu doðrultusunda yeþil alan parselinin konumu ve geniþliðine karar verilmelidir. Kahramanmaraþ kenti aktif yeþil alanlarý yeterliliðinin incelenmesinde kullanýlan bakýþ açýlarýnýn ve çözüm önerilerinin, henüz bu bakýmdan incelenmemiþ kentler için yapýlacak araþtýrmalara ve yerel yönetimlerin imar planý çalýþmalarýna ýþýk tutacaðý düþünülmektedir. TEÞEKKÜR Bu çalýþma, Kahramanmaraþ Sütçü Ýmam Üniversitesi Bilimsel Araþtýrma Projeleri Yönetim Birimi tarafýndan desteklenen 2004/3-1 nolu, "Kahramanmaraþ Kentinde Yeþil Alanlarýn Planlama ve Bitkilendirme Tekniði Yönünden Analizi" baþlýklý proje kapsamýnda gerçekleþtirilmiþtir. No: 65, 2007 25

H. DOYGUN, A. A. ÝLTER KAYNAKLAR Aksoy Y (2001) Ýstanbul Kenti Yeþil Alan Durumunun Ýrdelenmesi. Doktora Tezi, Ýstanbul Teknik Üniv. Þehir ve Bölge Planlamasý A.D., Ýstanbul. Aksoy Y (2004) Üsküdar Ýlçesi Açýk Yeþil Alan Durumunun Ýrdelenmesi. 13, 52, 38-44. Altunkasa MF (2004) Adana'nýn Kentsel Geliþim Süreci ve Yeþil Alanlar. Adana Kent Konseyi Çevre Çalýþma Grubu Bireysel Raporu, Adana. Altunkasa MF, Uslu C (2004) The effects of urban green spaces on house prices in the upper northwest urban development area of Adana (Turkey). Turkish Journal of Agriculture and Forestry 28, 203-209. Anonymous (2000) The Urban Audit: Towards the benchmarking of quality of life in European cities. Vol I, II and III, Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg. Anonymous (2004) Kahramanmaraþ Ýli Merkez Ýlçesinin Yýllara Göre Þehir Nüfusu. T.C. Devlet Ýstatistik Enstitüsü, Ankara. Anonymous (2006) Heat Island Effect: Measuring Heat Islands. US Environmental Protection Agency, NW, Washington. Burgess J, Harrison CM, Limb M (1988) People, parks and the urban green: a study of popular meanings and values for open spaces in the city. Urban Studies 25, 455-473. Coles RW, Bussey SC (2000) Urban forest landscapes in the UK - progressing the social agenda. Landscape and Urban Planning 52, 181-188. Eþbah H (2006) Aydýn'da Kent Parklarýnýn Bazý k Kalite Kriterleri Yönünden Ýrdelenmesi. 58, 42-48. Germann-Chiari C, Sealand K (2004) Are urban green spaces optimally distributed to act as places for social integration? Results of a geographical information system (GIS) approach for urban forestry research. Forest Policy and Economics 6, 3-13. Giridharan R, Lau SSY, Ganesan S, Givoni B (2007) Urban design factors influencing heat island intensity in high-rise high-density environments of Hong Kong. Building and Environment (In Press). Grahn P, Stigsdotter UA (2003) Landscape planning and stress. Urban Forestry and Urban Greening 2, 1-18. Gül A, Küçük V (2001) Kentsel Açýk-Yeþil Alanlar ve Isparta Kenti Örneðinde Ýncelenmesi. Süleyman Demirel Üniv. Orman Fak. Dergisi Seri A 2, 27-48. Herzele AV, Wiedemann T (2003) A monitoring tool for the provision of accesible and attractive urban green spaces. Landscape and Urban Planning 63, 109-126. Jim CY, Chen WY (2006) Impacts of urban environmental elements on residential housing in Guangzhou (China). Landscape and Urban Planning 78, 4, 422-434. Juan S, Hanping X, Chongyu L, Kun X (2006) A gradient analysis based on the buffer zones of urban landscape pattern of the constructed area in Guigang city, Guangxi, China. Acta Ecologica Sinica 26, 3, 655-662. Karagüzel O, Ortaçeþme V, Atik M (2000) Planlama ve Uygulama Yönünden Antalya Kenti Yeþil Alanlarý Üzerinde Bir Araþtýrma. Akdeniz Üniv. Araþtýrma Fonu Projesi, Proje No: 98.01.0104.05, Antalya. Köseoðlu M, Gündoðdu KM (2004) Arazi Toplulaþtýrma Planlama Çalýþmalarýnda Uzaktan Algýlama Tekniklerinden Yararlanma Olanaklarý. Uludað Üniv. Ziraat Fak. Dergisi 18, 1, 45-56. Li F, Wang R, Paulussen J, Liu X (2005) Comprehensive concept planning of urban greening based on ecological principles: a case study in Beijing, China. Landscape and Urban Planning 72, 325-336. Morancho AB (2003) A hedonic valuation of urban green areas. Landscape and Urban Planning 66, 35-41. Ridder DK, Adamec V, Bañuelos A, Bruse M, Bürger M, Damsgaard O, Dufek J, Hirsch J, Lefebre F, Perez-Lacorzana JM, Thierry A, Weber C (2004) An integrated methodology to assess the benefits of urban green space. Science of the Total Environment 334/335, 489-497. Solecki WD, Rosenzweig C, Parshall L, Pope G, Clark M, Cox J, Wiencke M (2005) Mitigation of the heat island effect in urban New Jersey. Environmental Hazards 6, 39-49. Özcan K (2006) Sürdürülebilir Kentsel Geliþmede Açýk-Yeþil Alanlarýn Rolü "Kýrýkkale, Türkiye Örneði". 60, 37-45. Öztürk B (2004) Kentsel Açýk ve Yeþil Alan Sistemi Oluþturulmasý: Kayseri Kent Bütünü Örneði. Doktora Tezi, Ankara Üniv. Peyzaj Mimarlýðý A.D., Ankara. 26 No: 65, 2007

Kahramanmaraþ Kentinde Mevcut ve Öngörülen Aktif Yeþil... Westmacott R (1991) Scale economics: ecological theory and planning practice in urban landscapes. Landscape and Urban Planning 21, 21-29. Yýlmaz R, Serbest D (2005) Saros Körfezi Kýyý Kumullarý Üzerindeki Çevresel Etkilerin Araþtýrýlmasý. Trakya Univ. Journal of Science 6, 2, 72-79. No: 65, 2007 27