KARİYER SORUNLARI Fordizmin krizi, teknolojinin gelişmesi gibi nedenler çalışma ilişkilerinde ve biçimlerinde, hem örgütler hem de birey açısından önemli değişiklikler yaratmıştır. Yaşanan bu değişimle birlikte örgüt yapılarından, çalışma saatlerine, iş güvencesinden, kariyer tercihlerine kadar birçok konuda geleneksel yaklaşımlardan uzaklaşıldığı görülmektedir. Vasıf seviyelerinin değişimleri, eğitim seviyesinin artması ile gelecek beklentileri artmıştır. Ancak bu noktada da bazı sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu sorunlar bir çok alanda karşımıza çıkabildiği gibi örneğin kadınların işgücüne katılım oranının artması gibi yaşanan değişimler ile odak noktası belli olan farklı sorunlara neden olmuştur. Bu sorunların ortadan kaldırılması ya da önlenmesi önemlidir. Sorunlar; 1. Cam Tavan: Cam tavan, kadınların örgütlerin üst düzey yönetim kademelerinde ilerlemelerini engelleyen bariyerleri, görünmeyen duvarları ifade etmektedir. Bu engellerin, kadınların bu noktalarda başarılı olmama olasılıklarından değil, sadece kadın olmalarından dolayı çıkartıldığı ileri sürülmektedir. Kadınların üst kademelerde görev alamamasına dair çeşitli gerekçeler ileri sürülmektedir. Kadınların çocuk büyütmek için kariyerlerine ara vermeleri ya da durdurmaları, Kadın çalışanların aile ve iş hayatı sorumluluklarını dengeleme arayışları, gerekçeler bu sorunların başında gelmektedir.
Özellikle geleneksel toplumlarda daha fazla görülen bu bakış açısı bir üst basamağa geçmek isteyen kadının bu tür gerekçelerle önüne geçilerek aslında dillendirilmeyen görünmez engeller ortaya çıkartılmaktadır. 2. Çift Kariyerli Eşler Aileyi oluşturan eşlerden kadın ve erkeğin her ikisinin de kendi kariyerlerinin ardına düştüğü bir aile yapısıdır. Bu yeni aile modeli eşlerden her ikisinin de çalışmasına ek olarak, yine her ikisinin de yüksek derecede bağımlılık gerektiren ve devamlı gelişime açık işlerde çalışması sonucu ortaya çıkmaktadır.
3. Çift Kariyerlilik Çift kariyerlilik, kişinin birden fazla uzmanlık alanına sahip olması, birden fazla alanda eğitim almış ve deneyim kazanmış olması olarak tanımlanır. Buradaki temel sorun kişinin hangi kariyerinin kendisi için önemli olduğu konusudur. Çünkü her iki kariyer basamağında da ilerlemeye çalışan bir kişi, muhtemelen zorluk çekecektir. Bu yüzden iki işte birden kariyerini geliştirmek yerine ilgi duyulan bir kariyer basamağında ilerlemek, bireyin karşılaştığı zorlukları engelleyerek, iş tatminini ve motivasyonunu arttıracaktır. 4. Ay Işığı Sorunu Ay ışığı sorunu, bir kişinin gelir yetersizliği, tecrübe kazanmak ya da başka birtakım nedenlerle ikinci, hatta üçüncü bir işte çalışıyor olmasını ifade eder. Örneğin, bir lise öğretmenim hem bir dershanede çalışıp hem de özel ders vermesidir. Ay ışığı kavramı, düzenli istihdamdaki birinin haftada 12 veya daha fazla saatle dışarda
çalışması olarak ifade edilir. Temel işte kullanılması gereken enerjinin diğer işte kullanıldığı yönünde eleştiriler bulunmaktadır. Yöneticiler bireylerde düşük performans, işe geç gelme, erken ayrılma veya devamsızlık ve iş sadakatini azaltmaya yol açtığı için işletme içinde kariyer ilerlemesini engellemektedir. 5. Kariyer Platosu Kariyer platosu veya düzleşmesi, kişini ilerleyen kariyer yaşamında üst düzeydeki görevlere yükselme olanaklarının yavaşladığı, bireyin kariyerle ilgili iddiasını yavaş yavaş kaybettiği ve orta yaştan sonra ödül ve ilerleme imkânının olmadığı düzeyde karşılaşılan ve genellikle her çalışanın karşılaşabileceği bir sorundur. Güdülenmenin de az olduğu bu dönemde, çalışanın verimliliğini sağlamak ve motivasyonu artırmak da yine üst yönetime düşmektedir. Üst yönetim alacağı tedbirler ve düzenleyeceği çeşitli eğitim faaliyetleri, örgütte çalışan bireylerin kariyer platosuna girme süresini uzatabilir. 6. Gerçeklik Şoku Kariyerin başlangıcında büyük hedeflerle, kariyer beklentileriyle çalışma yaşamına gelen kişi, her zaman beklediği bir ortamla karşılaşmamaktadır. Kariyer şoku da denilen bu durum, kariyerin ilk dönemlerinde kişi açısından bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Kendi eğitimi, tutumu ve kişiliği gibi özellikleri ile içine girdiği örgüt yapısının uyuşmadığını gören bireyin iş tatmini düşmekte ve imkânlar çerçevesinde, kendine başka bir iş aramaya başlamaktadır.
7. Beceri ve Yeteneğin Yitirilmesi Kariyer ortasında olanların zaman içinde beceri ve yeteneklerinde azalma meydana çıkabilmektedir. Bu durum bireyin yaşlanma süreci içinde kendiliğinden meydana geldiği gibi, örgütsel nedenlerden de kaynaklanabilir. 8. Gözden Düşme Yönetim kademesinde yükselmeyi bekleyen bir yöneticinin çeşitli nedenlerle motivasyonunun azalması sonucu, bir alt kademeye indirilmesi ya da orta kademede durağanlığa girmesi durumudur. Kişiler arası çatışma, üst yönetimle anlaşmazlık, aşırı rekabet hırsı, çevreye karşı kötü muamele, işverene aşırı bağlılık, uyumsuzluk ve yeteneksizlik bu durumun başlıca nedenleri olarak sayılabilir. Gözden düşme sorunu, bireyin yanı sıra örgüte de büyük ölçüde zarar verir. 9. Stres ve Tükenmişlik İş hayatının çoğu aşamalarında birey, örgütten kaynaklanan veya dışarıdan kaynaklanan faktörlerin etkisi ile, strese girebilir. Diğer bir ifade ile stres bireyin kendisi ve çevresi arasındaki etkileşimini içerir. Çalışma hayatında yaşanan değişim ve rekabet baskısı hayat koşulları gibi etkenler bireyleri strese sokmakta ve verimliliklerini iş doyumlarını azaltmaktadır. Bireyin kariyer gelişimi ile ilgili stres kaynakları, iş güvenliği, terfi, transfer, kariyer beklentisi ve kariyer gelişimi ile ilgili fırsatlardır. Maslach a göre tükenmişlik işi gereği yoğun duygusal taleplere maruz kalan ve sürekli diğer insanlarla yüz yüze çalışmak durumunda olan kişilerde görülen fiziksel bitkinlik, uzun süreli yorgunluk, çaresizlik ve umutsuzluk duygularının, yapılan işe,
hayata ve diğer insanlara karşı olumsuz tutumlarla yansıması ile oluşan bir sendrom dur. Tükenmişliğe neden olan örgütsel nedenler; Örgütsel çatışma, Kararlara katılamama, Çalışma saatlerinin uzunluğu, Örgütsel iletişimsizlik, Sosyal desteğin olmaması, Rol çatışması, rol belirsizliği Çalışma alanının olumsuz fiziksel koşulları, İlerleme fırsatlarının olmaması, İşyerinde duygusal ve cinsel taciz (mobbing), İş güvenliğinin olmaması Örgüt kültürü olarak sıralanabilir.
Örgütlerde Tükenmişlikle Başa Çıkma Yolları Kaynaklar ARDIÇ, Kadir ; POLATCI, Sema. Tükenmişlik Sendromu Akademisyenler Üzerinde Bir Uygulama (GOÜ Örneği), Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 2, 2008. AYTAÇ, Serpil. Çalışma Yaşamında Kariyer Yönetimi Planlanması Gelişimi ve Sorunları, 2. Basım, Bursa: Ezgi Yayınevi, 2005. GÜMÜŞTEKİN EREN, Gülten; GÜLTEKİN, Fikret. Stres Kaynaklarının Kariyer Yönetimine Etkileri, (çevrimiçi)
http://birimler.dpu.edu.tr/app/views/panel/ckfinder/userfiles/17/files/derg_/23/147-158.pdf, 15.05.2015. Karadoğan, Emirali; Mesleksel Gelişimi Hedefleyen Eşler, (çevrimiçi) http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:lzym0ya917mj:dergiler.a nkara.edu.tr/dergiler/42/1345/15580.pdf+&cd=1&hl=en&ct=clnk&gl=tr, 01.05.2015 KARCIOĞLU, Fatih; LEBLEBİCİ, Yeliz; Kadın Yöneticilerde Kariyer Engelleri: Cam Tavan Sendromu Üzerine Bir Uygulama Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 28, Sayı: 4, 2014. TUNÇER, Polat Değişen İnsan Kaynakları Yönetimi Anlayışında Kariyer Yönetimi, (çevrimiçi) http://egitimdergi.omu.edu.tr/, 01.05.2015.