Yapma Yöntemleri, Yazmlar ve Bilgisayar Uygulamal Bulularn Patent le Korunmasnda Dünyadaki Gelimeler Latest Developments in The World On Patent Protecton Of Busness Methods, Software and Computer Implemented Inventions ur G. YALÇINER YALÇINER Danmanlk ve D Tic. Ltd. ti., Ankara Türk Patent Enstitüsü Kurucu Bakan ugur@yalciner.com Özet Bilgisayar uygulamalarn ve özellikle internet kullann yaygnlamaya balad 1990'l yllarn ortalarndan itibaren yazm sektöründeki gelimeler, bilgisayar uygulamal olan veya olmayan i yapma yönemlerini içeren bulular, bilgisayar destekli iletiim, tanm ve promosyon teknikleri gibi çok çeitli yöntemler ve ürünler piyasaya sunulmutur. Bu tür ürün ve yöntemlerin uygulamada olan fikri ve snaî haklar kapsamndaki araçlar ile korunmas taleplerinde de doal olarak büyük artlar olmutur. Tüm bu gelimeler yukarda belirtilen ürün ve yöntemlerin patent ile korunmas konusunda da büyük tartmalar gündeme getirmitir. Gerek ABD ve Avrupa Patent Ofisi nin (EPO) hukuki temellerindeki farklklar ve patent ile korunabilecek bulular konusundaki farkl yaklamlar, gerekse de yazm sektöründeki korumac yaklamlara kar açk kaynak kodlu yazm yaklamlar, bu tartmalar daha da alevlendirmitir. Bu bildiride özellikle ABD, Avrupa Patent Ofisi ve Türkiye de i yapma yöntemleri, yazmlar ve bilgisayar uygulamal bulularn patent ile korunmasnda son gelimeler örnekleri ile birlikte tartlmaktadr. Abstract New developments in software industry after mid 1990 s which computer applications and internet use which became widespread, large variety of new products and methods (processes) such as business methods comprising computer implemented or not implemented inventions, promotion techniques have been marketed. Naturally an increase occurred in demanding to protect these products and methods by the existing means of intellectual and industrial property legislation. All these developments created new discussions in protection of these products and processes by patent granting. Due to both the differences in basis of law systems and the different approaches of USA and European Patent Office (EPO) and new approach of open source software against fully protective approach, these discussions have much more increased. In this paper, the latest developments in protection of methods for doing business, software and computer implemented inventions especially in USA, European Patent Office (EPO) and Turkey have been discussed. 1. Giri Yazm dünyasnda patent yeni bir kavram olarak 20-25 önce ortaya çkm ve yava yava ekillenmeye balayan bir uygulamadr. Henüz hala bu konudaki uygulamalarn, kural ve politikalarn çok kesin ve net olduu söylenemez. Ülkelerin Patent ofisleri Mahkemelerinin geçmiteki uygulamalar, kararlar kendine özgü kurallar içermekte olduundan ve yazm dünyasn da kendisine has özellikleri olmas nedeniyle patent sistemi ile ksa zamanda uyumas beklemek doru olmaz. Bunlara ek olarak dorudan yazmlarn patentlenmesinin ekonomik yarar tartmal olsa da bilgisayar uygulamal bulular içeren patent bavurular özellikle Amerika da ve Avrupa da gün geçtikçe artmaktadr. Bu bildiride, i yapma yöntemleri ve bilgisayar uygulamal bulularn patent ile korunmas konusunda uluslararas uygulamalar ve ABD, EPO ve Türkiye deki uygulamalar ile ilgili olarak mevcut durumu ve yakn gelecekte beklenen gelimeler tartlmaktadr. Bu bildiri kapsamndaki tartma; Bilgisayar uygulamal bulular ve i yapma yöntemlerinin tanmlar, Uluslararas anlamalar kapsamnda bilgisayar uygulamal bulular ve i yapma yöntemlerinin korunmasna ilikin hükümler, Bilgisayar uygulamal bulular ve i yapma yöntemlerine ilikin bulularn ABD, EPO ve Türkiye de patent ile korunmasndaki uygulamalar ilkeler ve örnekler Deerlendirme ve sonuç
baklar altnda ada açklanmaktadr 2. Bilgisayar Uygulamal Bulular ve Yapma Yöntemlerinin Tanmlar yapma yöntemleri, bir mekanik bulu, somut bir ürün ya da kimyasal kompozisyon gibi bir fiziksel obje olmadklar için ksaca yöntem olarak flandrlar. Bilgisayar uygulamal i yapma yöntemlerinin genel tanöyledir; (1) i - bilgi ileme; ya da ii - bir kuruluun idaresi ve iletilmesi alanlarnda kullanlan hesaplama ilemlerinin yürütülmesi için özel olarak tasarlanm yöntemler-metodlar, (2) spor, eitim-öretim, ya da kiisel becerilerde kullanlan teknikler, (3) ve paragraf (1) de belirtilen yöntemlerin ya da paragraf (2) de belirtilen tekniklerin bilgisayardestekli uygulamalar. Yapma Yöntemleri, reklam/tanm yöntemleri, finansal yöntemler, itim-öretim yöntemleri, bilgisayar uygulamal ya da internet kullanml yöntemlerin i yapma ile ilgili uygulamalar kapsamaktadr. Genel olarak internet ya da i yapma yöntemi patenti olarak adlandlan patentler, kullanmlarnda yeni bilgisayar yazmlar ve i yapma yöntemlerini birletiren bululardr. nternet patenti = i yapma yöntemi patenti = bilgisayar uygulamal bulu = (yeni) yazm + (yeni) i yapma yöntemi olarak tanmlanabilir. yapma yöntem patentleri ve yazm ilikisi 3 düzeyde incelenebilir; a) yapma fonksiyonlar yürütmek için yazm ve bilgisayar kullan içeren i yapma yöntemleri, b) dijital verilerin saklanmas ya da gönderilmesi gibi elektronik basamaklar içeren i yapma yöntemleri, c) uygulanmalar için bilgisayar ya da elektronik araçlarn kullan gerektirmeyen i yapma yöntemleri. 3. Uluslararas, Bölgesel Ve Ulusal Mevzuat Ve Gelimeler (DTÖ, ABD, EPO ve Türkiye) ABD, Avrupa Patent Ofisi ve Türkiye de i yapma yöntemleri, yazmlar ve bilgisayar uygulamal bulularn patent ile korunmasndaki uygulamalara geçmeden önce uluslararas alanda fikri ve snai haklarn etkin korunmas konusunda temel kurallar içeren Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) Kurulu Anlamasn Eki Ticaretle Balant Fikri Mülkiyet Haklar Anlamasn (TRIPS)ilgili hükümlerinin incelenmesi gerekir. 3.1. DTÖ-TRIPS Anlamas Dünya Ticaret Örgütü Kurulu Anlamasn Eki Ticaretle Balant Fikri Mülkiyet Haklar Anlamasn (TRIPS) 10. ve 27. maddeleri Bilgisayar Programlar ve Patent haklar ile ilgili hükümleri içermektedir. Bu maddelerin hükümleri adadr. [1] TRIPs Madde 10 Bilgisayar Programlar ve Veri Derlemeleri 1. Kaynak veya nesne kodundaki bilgisayar programlar Bern Sözlemesi (1971) kapsamnda edebi eserler olarak korunacaktr. 2. çindekilerin seçimi veya düzenlemesi nedeniyle fikri eser oluturan, makinada okunabilecek ekilde veya baka ekillerde olan, veri derlemeleri veya dier malzemeler ayni ekilde korunacaktr. Veri veya malzemenin kendisini kapsamayan bu koruma, verinin veya malzemenin kendisinde mevcut telif haklarna zarar vermeyecektir. TRIPs Madde 27 Paragraf 1 Patent Verilebilir Konular 1. Paragraf 2 ve 3 hükümlerine tabi olarak, patentler, yeni olmalar, bulu basama içermeleri ve sanayide uygulanabilmeleri kouluyla, teknolojinin her alannda, ürünlerle veya usullerle ilgili her türlü bulu için verilebilecektir.[*]. 65'inci Maddenin 4'üncü paragrafna, 70'inci Maddenin 8'inci paragrafna ve bu Maddenin 3'üncü paragrafna tabi olarak, bulu yeri, teknoloji alan ve ürünlerin ithal veya yerli üretim olup olmad konusunda herhangi bir ayrm yaplmadan patent verilebilecek ve patent haklarndan yararlanlabilecektir. [*] Bu Maddede bulu basama ve sanayide uygulanabilme terimleri herhangi bir Üye tarafndan rasyla aikâr olmayan ve yararl terimleriyle anlaml saylabilir. Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) kurulu antlamas ve eki TRIPS Anlamas bu alanda dünyada uygulamada olan önemli anlamalardr. TRIPS anlamasna göre, patentle korunabilmesi için bir bulu patentlenebilirlik kriterlerine uygun olmalr yani; yeni olmal ve tekniin bilinen durumunu amal ve sanayiye uygulanabilir olma özelliklerine sahip olmalr. TRIPS in 27.1 nolu paragrafna göre ürün yada süreç tüm bulular yeni, yenilik basamana sahip ve sanayide uygulanabilir olduklar sürece teknolojinin tüm alanlarnda patentle korunabilirler. Bu maddeye göre i yapma metotlar ve bilgisayar destekli bulular
teknolojinin her alannda patentlenebilirlik kriterleri saladklar sürece korunmalr. TRIPS Anlamasn 10 ve 27. maddeleri dikkate alndnda, bilgisayar destekli bulularn hem telif haklar kapsamnda hem de patent kapsamnda kourunmasn mümkün olduu ortaya çkmaktadr. 3.2. ABD Mevzuat ve Uygulamalar ABD Patent Kanununa göre (35 U.S.C. 101) bir buluun patentlenebilir olmas için; yeni, faydal olan ve aikar olmayan bir bulu olmas ve patentlenebilecek konular kapsamndaki dört kategoriden birine dahil olmas gerekir. Bu dört kategori, yöntem, makina, bir maddenin üretimi ya da kompozisyonunu ndan olumaktadr. ABD deki son yllardaki gelimeler, patent kanunun i yapma yöntemleri gibi bilinenin ndaki kavramlar da kapsayacak ekilde genilemesine sebep olmutur [2]. Ada ayrnt olarak açkland üzere 23 Temmuz 1998 tarihinde State Street Bank & Trust Co. v. Signature Financial Group davasnda ABD Anayasa Mahkemesi, i yapma metotlarn patentlenmesini engelleyen istisnay geçersiz kldktan sonra internet ve internette i yapma yöntemlerinin ve dolay ile bilgisayar uygulamal bulularn kaderi demi oldu. ABD Yerel Mahkemesi (Massachusetts Mahkemesi) State Street Bank & Trust Co. Signature Financial Group arasndaki, Signature Financial Group, Inc. ye ait olan ve 9 Mart 1993 tarihinde ABD Patent Ofisi tarafndan verilen US 5,193,056 numaral patentin hükümsüzlüüne ilikin davada patentin hükümsüzlüüne karar vermitir. Dava konusu US 5,193,056 numaral patent ve onun koruma kapsam ada açklanmaktadr. Pat. No. : US 5,193,056 v. Tarihi : 11 Mart 1991 Pat. Ver. Tar. : 09 Mart 1993 v. Sahibi : Signature Financial Group Inc. Herbir ortan bir fonu oluturduu bir ortaklk eklinde kurulmu bir portföyün finansal servis yapn iletilmesi için bir veri ileme sitemi, olup; (a) veri ilemek için gerekli bilgisayar sistemi; (b) veriyi saklamak için gerekli depolama gereçleri; (c) ilk depolamay balatacak araçlar; (d) portföydeki girdilere, bir önceki gündeki her bir fona ve bu fonlardaki ini ve çlara yönelik bilgiye, her bir fonun portföyde sahip olduu yüzdelik paya göre verinin ilenmesini salayacak araçlar; (e) günlük artan gelir, harcamalar ve portföyün gerçeklemi net kazanç ya da kayplarna yönelik verinin ilenmesini salayacak ve bu verinin dier fonlar arasndaki yerini belirleyecek araçlar; (f) portföydeki gerçeklememi günlük net kazanç ya da kayp verilerinin ilenmesini ve bu bilginin dier fonlar arsndaki yerinin belirlenmesini salayacak araçlar; ve (g) her bir fonun portföy için yl sonu gelir, harcamalar, kazanç ve kayplarna yönelik veriyi leyecek araçlar, içermektedir. Yerel Mahkemenin vermi olduu hükümsüzlük karar Anayasa Mahkemesi, Sözkonusu patent ile koruma talep edilen buluun ABD Patent Kanununun patent verilebilecek bululara ilikin maddeleri kapsamnda olduu gerekçesiyle 23 Temmuz 1998 tarihinde bozmutur. (http://www.kuesterlaw.com/saris.htm). Bu karar Amerikan kanunlarn insan eliyle yaplm hereyin patentlenebilecei görüüne paraleldir. Anayasa Mahkemesi, patent kanunlarn, yararl, somut ve elle tutulabilir sonuçlar yaratt sürece, bilgisayar destei gereksin ya da gerekmesin, tüm metodlarn korunmas için olduunu ortaya koymutur. Böylece mahkeme tek bir kararla hem bilgisayar destekli patentleri hem de i yapma yöntem patentlerini geçerli klmr. Böylece internetle ilgili patentlerin de önü açlmr. Bu karar takip eden alt ayda bilgisayar destekli ve internette i yapma yöntemlerini konu alan patent bavurular %40 art gösterdi. Bunun sonucu olarak Amerikan Patent ve Marka Ofisi (US-PTO) Veri ileme: finansal, i yapma uygulamalar, yönetim yada fiyat belirleme ile ilgili bu tür bavurular için yeni bir sflandrma oluturdu. http://www.nolo.com/encyclopedia/articles/ilaw/method _patents.html) Sf 705 olarak oluturulan yeni sf, modern i yapma ve veri ileme konular na ayrlmr. Bu sf, özel ve genel veri ileme makina ve metotlaryla ilgili birçok küçük alt grup ve dört ana grubu kapsamaktadr. Bu tür makina ve yöntemler yine de arlkl olarak bulularn arkasnda yatan elektrik ve bilgisayar mühendisliini yanstmaktadrlar. f 705 (Modern Yapma ve Veri leme) bugün için toplam 8328 verilmi US patenti mevcuttur. f 705 in alt sflar: 001 Otomatik finans veya i uygulamalar veya yönetimi (13 alt sf) 050 Kriptografi kullanarak i görümeleri (4 alt sf) 080 Elektronik görümeler 400 Maliyet/fiyat (6 alt sf) Yabanc Sanat Kolleksiyonlar (2 alt sf) 500 Dier 1999 ynda Amerikan Patent Ofisine yaplan toplam patent bavurularn %1 ini Sf 705 kapsamndaki
konular oluturmutur. 1998 deki mahkeme kararndan sonra bu alandaki patent bavurular hzla artmr. ABD de bu tür konulara patent verilmesinin ardndan patent haklarna tecavüz davalar da açlmaya balamr. da ABD de Sf 705in konular içerisindeki patent bavurularyla ilgili baz açlm davalar örneklenmitir. Amazon.com v. Barnesandnoble.com (Patent No. 5,960,411) Tecavüz davas, amazon.com a patent verildikten bir ay sonra barnesandnoble.com aleyhine açlm ve ilk derece mahkemede barnesandnoble.com un aleyhine sonuçlanmr. Yüksek Mahkeme karar bozmu, amazon.com davay geri çekmitir. Trilogy Software v. CarsDirect.com (Patent No. 5,825,651) Müterilere araba seçenekleri sunup aralarndan seçim yapmalar salayan metot. Triology yazm irketi CarsDirect.com u internet üzerinden yaplan araba modelli seçme metot patentini ihlal ettii gerekçesiyle dava etti. Parsec Sight/Sound v. N2K (Patent No. 5,191,573) Parsec Sight/Sound N2K y internet üzerinden müzik sat yapma metot patentini ihlal ettii için dava etti. ABD Anayasa Mahkemesinin 28 Haziran 2010 tarihindeki Bilski v. Kappos davas ile ilgili olarak vermi olduu 08-964 Numaral Karar [3] ABD de i yapma metodlarn patent ile korunmasnda yeni bir yol çizmitir. 4 e kar 5 oy ile alnan Anayasa Mahkemesi Karar ile, enerji piyasasnda mallarn alm sat yapanlar fiyat deim riskinden nasl korunaca açklayan Bernard L. BILSKI nin patent bavurusunun istemlerinin, soyut fikir içerdii için patentlenemeyecei yönündeki karar onamr. Çounlukla alnm olan bu kararda ayrca i yapma yöntemleri patentlerinin patentle korunabilecek bulu konularn dnda olmad, ve Federal Mahkemenin bir proses isteminin patent ile korunabilecek konularn belirlenmesini salayan tek testin makina veya dönüüm/deim testi olduu vurgulamasn doru olmad da ifade edilmitir. [3] Bernard L. BILSKI nin patent bavurusu ABD patent ofisi tarafndan ilk aamada özel bir aparat/cihaz/alet gerçekletirmedii ve soyut fikir düzeyinde olduu gerekçesi ile red edilmitir [4]. BILSKI bu karar ABD Federal Mahkemesi Temyiz Mahkemesinde temyiz etmitir. Temyiz Mahkemesi, ABD Patent Kanununun 101. Maddesi kapsamnda; er bulula tanmlanan proses, 1) Bir makina veya cihaza ba ise, veya 2) bir nesneyi/eyi fakl bir duruma veya eye dönütürüyor ise, bu ekildeki makina veya dönüüm testinin, bir prosesin patentlenebilmesi için tek test olduuna karar vermitir. Federal Mahkeme makina veya dönüüm testini uygulayarak ABD Patent Ofisi nin BILSKI patent bavurusunu red karar onamr. Dava Anayasa Mahkemesine tanm ve herkes Anayasa Mahkemesi nin verecei karar ile konunun netleeceini düünmü ise de Anayasa Mahkemesince verilen karar [5], baz kesimlerce Anayasa Mahkemesi nin bu karar ile suyu bulandrd, baz kesimlerce de Anayasa Mahkemesinin i yapma yöntemleri ile ilgili bulular için makine veya dönüüm testini geçemese de baka testlerin de yaplmasna olanak tanyarak bavuru sahibinin buluun soyut fikir olmad kantlamas yolunu açteklinde yorumlanmr. [3] Bu karar sonras ABD Patent ve Marka Ofisi derhal harekete geçmi ve patent incelemesi yapan uzmanlarna makine veya dönüüm testini geçemeyen patent bavurularnda, bavuru sahiplerine buluun soyut bir fikir olmad kantlamalarna izin vermeleri talimat vermitir [3]. Mark J. Deboy un makalesinde de bahsedildii üzere, genelde patent konusunda çalanlar Amerikan Anayasa Mahkemesi karar yeterince yol gösterici bulmamaktadrlar. Bu düüncede olanlar Anayasa Mahkemesi nin kararn kesin bir sonuca götürmediini iddia etmektedirler [3]. Ancak Anayasa Mahkemesi BILSKI kararnda sadece BILSKI delillerine bakarak ktl karar verebilirdi. Anayasa Mahkemesi karar ile birlikte bunun ilerisine giderek daha kapsaml bir açklama yapmr. Evet, Anayasa Mahkemesi sonuçta tamamen açk bir yol göstermemi gibi görünse de sonuçta, bu karardan çkartlabilecek çok ey vardr [6], öyle ki: 1. Federal Mahkemenin karar, makine veya dönüüm testi - "machine-or-transformation test" tek bir test olmad, baka faktörlere de baklmas gerektii yönündedir. Bu ifadeden, eer bulu "machine-or-transformation" testi geçmese bile buluun patentlenmesinin mümkün olaca anlalmaktadr. 2. Anayasa Mahkemesinin Karar ayni zamanda USC 35 Section 101 e göre, i yapma yöntemlerinin patentlenemeyeceini deil, patentlenebileceini, ancak bunun srsz olmad açklamaktadr. Anayasa Mahkemesinn karar bu açdan ayr bir önem tamaktadr. 3. Bilski davasnda Anayasa Mahkemesi dava konusu buluun soyut ("abstract") olmasndan dolay patent
verilemeyeceine karar verdi. Bu karar, i yapma yöntemlerinin soyut olmad hallerde (kanunun dier maddelerine - USC 35 Section 102, 103, 112 Paragraphs- uygun olduu sürece) patentlenebilecei anlamndadr. Sonuç olarak bu karar i yapma yöntemlerine ilikin patentler için yönlendirici bir karar olmutur. Bu karar iyi anlayan patent vekillerin müvekkillerine i yapma yöntemi patentleri hakknda çok iyi yol gösterebilecekleri anlalmaktadr. [6]. Bu karar [5] ile ABD Anayasa Mahkemesi, i yapma yöntemleri, yazmlar ve bilgisayar uygulamal bulularn ; Soyut fikir olmad sürece korunabilecei, Bavuru sahibine buluun soyut fikir olmad kantlamas için olanak tannmasn gerektii, Bavuru sahibinin buluun soyut fikir olmad kantlarken hangi yolu izleyecei hususunda tlanmamas gerektii, anlamndadr. 3.3. EPC EPO ve Avrupa Birlii uygulamalar Avrupa Patent Sözlemesi nin 52. maddesi patent verilecek bulular kapsamaktadr. EPC Madde 52. 1. Yeni ve bulu basama içeren sanayiye uygulanabilir her bulu Avrupa patenti verilerek korunacaktr. 2. Paragraf 1 kapsamnda adakiler bulu olarak kabul edilmeyecektir. a) keifler, bilimsel teoriler, matematik metotlar; b) estetik nitelii olan yaratmalar, c) Zihni, oyun veya i yapmaya ilikin emalar, kurallar ve metodlar, ve bilgisayar programlar; d) Bilginin sunulmas. 3. Paragraf 2 hükümleri, ayn paragrafta belirtilen ya da münhasran bu konular veya aktiviteleri kapsayan bir Avrupa Patenti bavurusunun patentlenebilirliini engelleyecektir. 4.... Avrupa Patent Sözlemesi nin 53. maddesi ise patentlenebilirliin istisnalar kapsamaktadr. EPC Madde 53 Avrupa patentleri adaki konularda verilmez: (a) Yay ve iletilmesi, kamu düzenine veya ahlaka ayk olan bulular. Böyle bir aykk olduu sonucuna, sadece buluun iletilmesinin tüm üye devletlerde veya bir ksmnda yasa veya yönetmeliklerce yasaklanm olmasyla varlmaz. (b) Bitki ve hayvan türleri veya önemli ölçüde biyolojik esaslara dayanan bitki ve hayvan yetitirilmesi usulleri. Bu hüküm, mikrobiyolojik usuller ve bu usuller yoluyla kazanlm olan ürünlere uygulanamaz. Avrupa Patent Sözlemesine göre Yeni ve bulu basama içeren sanayiye uygulanabilir her bulu Avrupa patenti verilerek korunacaktr. Avrupa Patent Sözlemesi buluun ne olduunu tanmlamamakta, ancak açk bir ekilde, i yapma yöntemlerini patentlenebilir konularn kapsam dnda tutmaktadr..avrupa Patent Sözlemesinin bu yorumu ABD nin korunabilecek bulularda faydal olma (somut, kavranabilir ve yararl) ve aikar olmama özelliini temel alan tutumuyla çeliirken, Avrupa daki patent kanunlarnda patentlerin ancak teknik karakter tayan bululara verilmesi yönündeki temel felsefesiyle uyumludur. Yapma Yöntemleri ve Bilgisayar Destekli Bulularla ilgili olarak Avrupa Patent Ofisi nin (EPO) deerlendirmesi 3 grup altnda yaplmaktadr. 1) Bir i yapma yöntemini tanmlayan ve teknik karakteri olmayan bulular. Bu tür bavurular için Ararma Raporu Düzenlenmez. 2) Bir i yapma yöntemini tanmlayan ve bununla beraber örnein bilgisayar, iletiim a, mobil telefon gibi teknik araçlar kullanan, ancak bu teknik araçlarn tümüyle teknik olmayan amaç ve/veya teknik olmayan bilginin ilenmesinde kullanld bulular. Bu tür bavurular için Ararma Raporu Düzenlenmez. 3) Bir i yapma yöntemini tanmlayan ve bununla beraber örnein bilgisayar, iletiim a, mobil telefon gibi teknik araçlar, teknik bir problemin çözümü için herhangi bir aamada kullanan bulular. Bu tür bavurular için Ararma Raporu ve nceleme Raporu Düzenlenir. Bu durumlara örnekler ada verilmitir. 1) Bir i yapma yöntemini tanmlayan ve teknik karakteri olmayan bulular. Bu tür bululara Ararma Raporu düzenlenmez. Örnek - 1 oyuncaklarn sat yerlerinde alt raflara yerletirilmesi ve böylece oyuncak satlarn arttlmas yöntemi Örnek - 2 kiiye önceden belirlenmi deik sorular yöneltilerek alnan yantlarn standart yantlara yaknlna göre liderlik yetenei deerlendirme yöntemi Örnek - 3 kiinin vücut ölçülerinin ve tercih edilen modele ilikin bilgilerin alnmas sonras, stoktaki ürünlerden giysilerin seçilmesini salayan yöntem
Yukardaki örneklerdeki bulular teknik karakteri olmayan bululardr ve patent verilmez. 2) Bir i yapma yöntemini tanmlayan ve bununla beraber örnein bilgisayar, iletiim a, mobil telefon gibi teknik araçlar kullanan, ancak bu teknik araçlarn tümüyle teknik olmayan amaç ve/veya teknik olmayan bilginin ilenmesinde kullanld bulular, Bu tür bululara Ararma Raporu düzenlenmez. Bunlar Teknik araçlar kullanan, ancak teknik amac olmayan bululardr Örnek - 1 bilgisayar yardyla ders, öretmen ve örenci bilgilerini alarak bir eitim kurumunun ders programlar otomatik olarak hazrlama yöntemi Örnek - 2 birden çok tarafn ticari (i) görümelerini, bilgisayar destekli olarak network ortamnda gerçek zamanda salayan yöntem Örnek - 3 iki boyutlu piksel biçimindeki görüntülerin ilenmesi (görüntünün netliinin arttlmas) yöntemi ve bu yönteme uygun araç EP79300903 T208/84 say Teknik Kurul Karar (Bu bir matematik yöntemdir) Yukaridaki örneklerdeki bulular teknik amac olmayan bululardr ve patent verilmez. 3) Bir i yapma yöntemini tanmlayan ve bununla beraber örnein bilgisayar, iletiim a, mobil telefon gibi teknik araçlar, teknik bir problemin çözümü için herhangi bir aamada kullanan bulular. Bu tür bulular için ararma ve inceleme raporu düzenlenir Bunlar Teknik araçlar kullanan ve çözüme ulamada teknik unsurlar kullanan ve teknik çözüm oluturan bululardr Örnek - 1 araçlarn arka camlarna rezistansn özel biçimli olarak (örnein aracn markasn logosu) yerletirilmesi. (EP 0112930) AUDI AG Sadece görünüm ve reklâm amaçl ise teknik karakter yok. Daha yaygn ve hzltma sayorsa teknik karakter var. ekil 1 AUDI AG EP 0112930 numaral patenti Örnek - 2 (EP 0 927 945 B1) Amazon.com satlacak ürünü görüntüleyen, müterinin seçtii ürünün tek bir hareketle belirlemesini ve seçilen ürüne ait bilginin satn sunucu sistemine gönderilmesini salayan, sipari talep birimi, ve talep biriminden talebi alan, alya ait daha önceden alnm bilgileri deerlendiren, böylece al ile sipari ettii ürün bilgilerini birletirerek sipari talimat oluturan, sunucu sistemi ile karakterize edilen, tek hareket (tu - k) kontrollü müteri sistemi ve sipari oluturma yöntemi. - Müteri sisteminin kullanlmas nedeniyle teknik karakter var. Örnek - 3 kullan WEB sitesine balandnda bir reklam görüntüsünü ekranda görüntüleyen, kullann önceden belirlenen süre içinde herhangi bir hareket yapp yapmad kontrol eden, süre dolduunda ekranda bir hediye görüntüsünü ve en ksa sürede tulayan kiinin hediyeyi kazanaca mesaj görüntüleyen, ve tulama süresini ölçerek hediyeyi kazanan belirleyen bir reklam/tanm yöntemi. lk bakta bu bir reklâm/tanm yöntemidir, teknik karakter yoktur. Ancak incelendiinde bu buluta; - kullan balandnda hemen aktive olmas, - geçen süreyi ölçmesi, - süre dolduunda reklam ve mesaj görüntülemesi, - tulama süresini ölçmesi ve en ksa sürede tulayan belirlemesi bu bulua teknik karakter kazandrmaktadr. Avrupa Parlamentosu 24 Eylül 2003 tarihinde bilgisayar destekli/uygulamal bulularn patentlenebilirlii konusunda karar almr. Bu kararda bilgisayar uygulamal bulular, Bilgisayar veya bilgisayar a ya da baka programlanabilir aygt kullanan, herhangi bir buluta bulunmas gereken teknik unsurlarn yanra, uygulanmas srasnda smen ya da tamamen bilgisayar program/programlar yardyla bir yada daha çok teknik olmayan unsurlar da ileyebilen ve EPC deki tanm kapsamnda olan bululardr eklinde tanmlanmr. Avrupa Parlamentosunun 24.09.2003 tarihli Kararna göre;
1) Veri leme, patent hukuku kapsamnda bulu olarak kabul edilmeyecektir. 2) Bilgisayar destekli bulularda teknik katk aranacaktr. 3) Teknik katkn belirlenmesinde, istemi oluturan unsurlarn her birinin teknik olup olmadna baklmaksn tüm unsurlar bir arada deerlendirilecek ve ayrca yöntem ve sonuca ulamada sebep-sonuç ilikisinin yeni bir öreti ortaya çkarp çkarmad dikkate alnacaktr. 4) Sadece kaynaklarn etkili kullan içeren bilgisayar destekli bulular patent ile korunmayacaktr. 5) Kendisi ya da bir ta üzerinde bulunan bilgisayar program patent ile korunmayacaktr. 6) Sadece bilgisayar, bilgisayar a ya da programlanabilir aygt kullan teknik katk olarak kabul edilmeyecektir. Herhangi bir i yapma veya matematik ya da bir baka yöntemi içeren, bilgisayar-program etkileimi dnda teknik etkisi olmayan bulular patent ile korunmayacaktr. 7) Sadece programlanabilir bir cihaz yada aygn kendisi veya onun üretim prosesi bilgisayar destekli bulu kapsamnda deerlendirilecektir. 8) Patente tecavüz kapsam dndaki fiiller a. teknik bir cihaz kullanyor olsa dahi, hangi biçimde olursa olsun bilginin derlenmesi, b. dalmas ya da yaynlanmasna ilikin fiiller, patent korumas kapsamnda olmayan bilgisayar programlar. 23 Eylül 2003 tarihindeki direktif üzerinde adaki iki önemli deiklik yaplarak Yönerge [7] Avrupa Parlamento suna sunuldu. patent verilmesinde aranan soyut fikir-ilem prosesleri-özel türde fiziksel prosesler i ayrtetmek üzere "technicity" deyiminin tan yaplm, ve bilgisayar sistemleri arasnda birlikte çalabilmeyi engelleyici biçimde kullanlmamak üzere koruma kural getirilmitir. Avrupa Parlamentosu bu Öneriyi 6 Temmuz 2005 tarihinde red etmitir. 3.4. Türkiye deki Uygulamalar 551 Say Kanun Hükmünde Kararnamenin 6. Maddesine göre patent verilemeyecek konular ve bulular unlardr; Madde 6 - Ada saylanlar bulu niteliinde olmadklar için bu Kanun Hükmünde Kararname kapsam dnda kalr: a) Keifler, bilimsel teoriler, matematik metotlar; b) Zihni, ticari ve oyun faaliyetlerine ilikin plan, usul ve kurallar; c) Edebiyat ve sanat eserleri, bilim eserleri, estetik nitelii olan yaratmalar, bilgisayar yazmlar; d) Bilginin derlenmesi, düzenlenmesi, sunulmas ve iletilmesi ile ilgili teknik yönü bulunmayan usuller. e) nsan veya hayvan vücuduna... TÜRKYE de bilgisayar destekli bulularla ilgili olarak yaplm Bavurular/Verilmi Patentlerden baz örnekler ada yer almaktadr. TR 2003 00114 T2 Piyango Katnda Telefon Hatt Kullanm mkân TR 2001 02960 A2 Sesli Mesaj Servisi Sistem ve Yönetimi TR 2000 02316 B nteraktif Oyun Sistemi 2007 06820 B Bir bilgi ilem ortamndaki yedekleme medyas yönetmek için bir sistem ve metod. 2009 01982 B Veri Güvenlii ile ilgili düzenek 1998 01583 B Hata arama ve düzeltme yöntemi ve sistemi 2009 08473 B Bir çip kartn kötüye kullanma kar korunmasn iyiletirilmesi yöntemi ve bu yöntemin uygulanmas için bir çip (yonga) kart. 2010/04104 Ödeme ilemlerinin bir veri anda gerçekletirilmesi yöntemi. 5. DEERLENDRME Bilgisayar destekli bulularn patent ile korunmas ile ilgili gelimeler; ayn patent bavurusu ile ilgili olarak ABD ve Avrupa Patent Ofislerinin yaklamlarn somut örneklerini,
Pat. No. : US 5,960,411 v. Tarihi : 12 Eylül 1997 Pat. Ver. Tar. : 28 Eylül 1999 v. Sahibi : Amazon.com Inc. STEMLER 1. A method of placing an order for an item comprising: under control of a client system, displaying information identifying the item; and in response to only a single action being performed, sending a request to order the item along with an identifier of a purchaser of the item to a server system; under control of a single-action ordering component of the server system, receiving the request; retrieving additional information previously stored for the purchaser identified by the identifier in the received request; and generating an order to purchase the requested item for the purchaser identified by the identifier in the received request using the retrieved additional information; and fulfilling the generated order to complete purchase of the item whereby the item is ordered without using a shopping cart ordering model. 2. The method of claim 1 wherein the displaying of information includes displaying information indicating the single action. bilgisayar programlarn doas ve telif haklar kapsamnda korunmasndaki temel farklklar, özgür yazm (free softare) yaklamlar, irdelenerek deerlendirilebilir. Ayn patent bavurusuna ABD Patent Ofisi ve EPO tarafndan verilmi patentler ve bunlarn korunmakta olan istemleri ada yer almaktadr. AYNI BAVURUNUN RÜÇHANI LE YAPILAN EPO BAVURUSU Pat. No. : EP 0 927 945 B1 v. Tarihi : 11 Eylül 1998 Pat. Ver. Tar. : 23 Nisan 2003 v. Sahibi : Amazon.com Inc. 1.A method in a computer system for ordering a gift for delivery from a gift giver to a recipient, the method comprising: receiving (1401, 1404) from the gift giver an indication that the gift is to be delivered to the recipient and an electronic mail address of the recipient; and sending (1409) to a gift delivery computer system an indication of the gift and the received electronic mail address, wherein the gift delivery computer system coordinates delivery of the gift by: sending (1501b) an electronic mail message addressed to the electronic mail address of the recipient, the electronic mail address requesting that the recipient provide delivery information including a postal address for the gift; and upon receiving the delivery information, electronically initiating (1701-1708) delivery of the gift in accordance with the received delivery information. 2. The method of claim 1, wherein when the recipient does respond to the electronic mail message, the delivery information is automatically extracted from the electronic mail message. ABD Patent Ofisi tarafndan verilmi ve ABD de Anayasa Mahkemesi kararna konu olan US 5,193,056 patent bavurusunun rüçhan hakkndan yararlanlarak yaplm Avrupa Patent Ofisi bavurusu EP 0 575 519A numara ile yaynlanm ancak bu bavuruya EPO tarafndan patent verilmeyip bavuru 29 Nisan 1998 tarihinde geri çekilmi kabul edilmitir. 4. SONUÇ Telif haklar kapsamnda korunan eserlerden bir sm resim, heykel, roman, iir, beste, güfte, film,..., Bilgisayar Programlar ve Veri Tabanlar dr. BLGSAYAR PROGRAMLARI VE VER TABANLARI ; Seyredilebilir, dinlenebilir, okunur eserler mi? Detirilebilir ve gelitirilebilir mi? Yeni versiyonlar var mr? Ticari ömürleri ne kadardr? sorularn da ayrca yantlanmas gerekmektedir. Bugün dünyada ÖZGÜR YAZILIM (Free Software) - AÇIK KAYNAK KODLU YAZILIM (Open Source Software) yaklamlar da gün geçtikçe yaygnlamaktadr. Bu tür yazmlar, kullann ÖZGÜRCE, her türlü amaç için kulland, üzerinde deiklikler ve gelitirmeler yapabildii,yapt deikler/gelitirmeleri içeren kopyalar bakalarna databildii, yazmlardr. Bugünkü yasal düzenlemeler kapsamnda, telif haklar ile korunan yazmlarla, açk kaynak kodlu yazmlarn bir arada yaamas mümkündür. Ancak bilgisayar destekli yazmlarn patent ile korunmas sonrasnda açk kaynak kodlu yazmlar için uygun ortam kalmayacaktr. Sonuç olarak; Dünyann Gelecei elektronik iletiim üzerine kuruluyor. ABD her alandaki yeni bulularn korunmas konusunda tüm hukuki düzenlemeleri hemen yapyor ve hemen uyguluyor. Avrupa Patent Ofisi ve AB yeni gelimeler karnda hzl karar alamyor. Bilgisayar programlar, bilgisayar destekli bulular, yapma yöntemleri bilinen hukuki yollarla korunmas mümkün gözükmüyor. Fikri haklarn korunmas gerektii ilkesinden hareketle Bilgisayar programlar, bilgisayar destekli bulular, i yapma yöntemleri gibi bulularn korunmas için AYRI BR YÖNTEM GELLMELR. Sözkonusu yöntem ksa süreli (en çok 5 yl) koruma salayan ve uzun olmayan prosedürleri (örnein incelemesiz ve itiraza dayal sistem) bir yöntem olmalr.
5. Kaynaklar [1] Dünya Ticaret Örgütü Kurulu Anlamasn Eki Ticaretle Balant Fikri Mülkiyet Haklar Anlamas (TRIPS) 1994 [2] Boyd, S. S. Business Method Patents: Adapting to a new Concept, 14 th Annual Intellectual Property Law Course, 2001 [3] Mark J. Deboy, The Long-Awaited Bilski Decision Sughrue Mion PLLC https://www.aippi.org/enews/2010/edition13/bilski_deci sion.html [4] Bilski et al. v. Kappos, Under Secretary Of Commerce For Intellectual Property And Drector, Patent And Trademark Offce, Supreme Court Of the United States, Certiorari to the Unted States Court Of Appeals for the Federal Circuit, No. 08 964. Argued November 9, 2009 - Decided June 28, 2010 [5] 2007-1130 (Serial No. 08/833,892), InThe United States, Court of Appeals, in Re Bernard l. Bilski and Rand A. Warsaw, Appeal From The United States Patent And Trademark Office, Board Of Patent Appeals And Interferences. United States Court Of Appeals For The Federal Circuit, In re Bilski Serial No. 08/833,892, Filed: April 10, 1997, Appeal No : 07- Title: Energy Risk Management Method [6] Gökalp BAYRAMOLU Ph.D. ile kiisel görümeler, ABD Patent ve Marka Ofisi nezdinde Patent Avukat, California, USA [7] [http://swpat.ffii.org/papers/europarl0309/index.en.html Europarl 2003-09-24: Amended Software Patent Directive