İÇİNDEKİLER Bölüm 1: BİLİM TARİHİ... 1 Giriş... 1 1.1. İlk Çağ da Bilgi ve Bilimin Gelişimi... 2 1.1.1. İlk Uygarlıklarda Bilgi ve Bilimin Gelişimi... 2 1.1.2. Antik Yunan da Bilgi ve Bilimin Gelişimi... 5 1.1.3. Antik Roma da Bilgi ve Bilimin Gelişimi... 6 1.2. Orta Çağ da Bilgi ve Bilimin Gelişimi... 6 1.2.1. Orta Çağ Felsefesinin Genel Özellikleri... 7 1.2.2. Orta Çağ da Batı Felsefesinin Genel Özellikleri... 8 1.2.3. Skolastik Düşünce... 8 1.2.4. Orta Çağ da Doğu Felsefesinin Genel Özellikleri... 8 1.2.5. Orta Çağ da Bilim ve Bilimsel Düşünce... 9 1.2.6. Üniversitelerin Ortaya Çıkışı... 11 1.3. Rönesans da Bilgi ve Bilimin Gelişimi... 13 1.4.Yakın Çağ da Bilgi ve Bilimin Gelişimi... 16 1.4.1. Sanayi Toplumunda Bilgi ve Bilimin Gelişimi... 16 1.4.2. Bilgi Toplumunda Bilgi ve Bilimin Gelişimi... 18 Kaynakça... 20 Bölüm 2: SOSYAL BİLİMLERDE VE FEN BİLİMLERİNDE ARAŞTIRMANIN TEMEL ÖZELLİKLERİ... 25 2.1. Bilimlerin Sınıflandırılması... 27 2.2. Formel Bilimler... 28 2.3. Pozitif Bilimler... 30 2. 4. Matematik... 30 2.5. Fizik... 31 2.6. Kimya... 31 2.7. Biyoloji... 31 2.8. Tarih... 31 2.9. Ekonomi... 32 2.10. Politika... 32 V
2.11. Antropoloji... 32 2.12. Sosyoloji... 33 2.13. Psikoloji... 33 2.14. Ölçme ve Ölçekler... 35 2.14.1. Sınıflama Ölçeği... 35 2.14.2. Sıralama Ölçeği... 35 2.14.3. Eşit Aralıklı Ölçek... 36 2.14.4. Oranlı Ölçek... 36 2.15. Fen Bilimleri ile Sosyal Bilimlerin Temel Özellikleri... 37 2.16. Araştırmaların Gruplandırılması... 46 2.16.1. Laboratuvar Araştırmaları... 46 2.16.2. Saha (Alan) Araştırmaları... 46 2.16.3. Survey (Anket) Araştırmaları... 47 Kaynakça... 48 Bölüm 3: NİCEL VE NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ... 51 3.1. Nicel Araştırma Nedir?... 52 3.2. Nicel Araştırmanın Temel Basamakları... 53 3.3. Nitel Araştırma Nedir?... 54 3.4. Nitel Araştırmanın Temel Basamakları... 54 3.5. Araştırmalarda Bilgi Felsefesi... 55 3.6. Nicel Araştırma Yöntemlerinin Felsefesi... 56 3.7. Araştırmanın Amacı... 58 3.7.1. Nicel Araştırmalarda Amaç... 58 3.7.2. Nitel Araştırmalarda Amaç... 59 3.8. Araştırmada Evren ve Örneklem... 60 3.8.1. Evren... 60 3.8.2. Örneklem... 60 3.8.3. Örnekleme Teknikleri... 61 3.9. Nicel Araştırmalarda Evren ve Örneklem... 63 3.10. Nitel Araştırmalarda Evren ve Örneklem... 63 3.11. Araştırmada Veri... 64 3.11.1. Nicel Araştırmalarda Veri... 65 3.11.2. Nitel Araştırmalarda Veri... 66 3.12. Veri Toplama Yöntem ve Teknikleri... 68 3.12.1. Nicel Araştırmalarda Veri Toplama Yöntem ve Teknikleri... 69 3.13. Veri Toplama Teknik ve Araçlarında Bulunması Gereken Özellikler... 72 3.13.1. Geçerlik... 73 3.13.2. Geçerlik Türleri... 73 3.13.3. Güvenirlik... 74 3.13.4. Nicel ve Nitel Veri Toplama Teknik ve Araçlarının Geçerlik ve Güvenirliği... 75 3.14. Nicel ve Nitel Araştırmalar Arasındaki Farklar Benzerlikler... 76 Kaynakça... 78 VI
Bölüm 4: BİLİMSEL ARAŞTIRMA BASAMAKLARI... 81 4.1. Fikir Üretme Aşaması... 81 4.2. Araştırma Konusunu Saptama... 82 4.3. Problemin Saptanması... 82 4.4. Hipotezlerin (Denence) Oluşturulması... 86 4.5. Önem... 90 4.6. Varsayımlar (Sayıtlılar)... 91 4.7. Sınırlılıklar... 92 4.8. Tanımlar... 92 4.9. Yöntemin Belirlenmesi... 93 4.10. Veri Toplama... 93 4.11. Verilerin Analizi... 95 4.12. Yorumlama... 96 Kaynakça... 97 Bölüm 5: BİLİMSEL ARAŞTIRMA MODELLERİ... 99 5.1. Temel Kavramlar... 99 5.1.1. Model... 99 5.1.2. Araştırma Modeli... 100 5.1.3. Değişken... 101 5.1.4. Geçerlik... 103 5.2. Bir Bilimsel Araştırmada Model Seçimini Etkileyen Faktörler... 105 5.2.1. İç Faktörler... 105 5.2.2. Dış Faktörler... 106 5.3. Bilimsel Araştırma Modelleri... 107 5.3.1. Nitel Modeller... 108 5.3.2. Nicel Modeller... 110 5.3.3. Tarama Modelleri... 111 5.3.4. Deneme (Ampirik) Modelleri... 115 5.3.5. Karma Modeller... 121 Kaynakça... 122 Bölüm 6: VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ... 125 6.1. Anket... 125 6.1.1. Anketin Faydaları... 127 6.1.2. Anketin Sınırlılıkları... 127 6.1.4. Soruların Hazırlanması... 131 6.1.5. Anket Sorularının Kapsamı... 132 6.1.6. Soru Türleri... 134 6.1.7. Anket Formunun Yazımı... 137 6.1.8. Soruların Anket İçindeki Düzeni... 138 6.1.9. Uygulama... 139 6.1.10. Analiz ve Yorumlama... 140 VII
6.2. Ölçek... 142 6.2.1. Ölçekleme Teknikleri... 144 6.2.2. Likert Ölçeği... 146 6.2.3. Toplumsal Uzaklık Ölçeği... 148 6.2.4. İkili Karşılaştırmalar... 149 6.3. Görüşme... 151 6.3.2. Görüşme Yönteminin Sınırlılıkları... 154 6.3.3. Görüşme Nasıl Yapılmalıdır?... 155 6.3.4. Görüşmenin Uygulanması... 156 6.3.5. Kayıt Tutma... 158 6.3.6. Görüşme Verilerinin Çözümlenmesi... 159 6.3.7. Görüşmenin Konuşmadan Farkı... 159 6.4. Gözlem... 161 6.4.1. Gözlem Türleri... 163 6.5. Yazışma... 169 6.5.1. Olası Yanılgı Kaynakları... 172 6.6. Belgesel Tarama... 173 6.6.1. Türleri... 173 6.6.2. Kitaplık ve Belgelikler... 174 6.6.3. Verilerin Kaydedilmesi... 177 6.6.4. Olası Yanılgı Kaynakları... 178 6.6.5. Belgesel Tarama Tekniğinin Faydaları... 179 6.6.6. Belgesel Tarama Tekniğinin Sınırlılıkları... 179 6.7. Telefon Görüşmesi... 179 Kaynakça... 181 Bölüm 7: VERİLERİN ANALİZİ... 183 7.1. Verilerin İşlenmesi... 184 7.1.1. Tanımı ve Nitelikleri... 184 7.2. Verilerin Çözümlenmesi... 184 7.2.1.Tanımı ve Nitelikleri... 184 7.2.2. Nitel Veri Analizi... 185 7.2.3. Nicel Veri Analizi... 192 7.3. Verilerin İşlenmesi, Çözümlenmesi ve Yorumlanmasında Olası Yanılgılar... 216 7.3.1. Veri İşleme Yanılgıları... 216 7.3.2. Çözümleme Yanılgıları... 216 7.3.3. Yorumlama Yanılgıları... 217 Kaynakça... 217 Bölüm 8: ARAŞTIRMALARDA RAPOR YAZMA... 221 8.1.Giriş... 221 8.2. Apa Formatı Nedir?... 224 8.3.Ön Bölüm... 225 8.4.İçindekiler... 231 VIII
8.5.Raporlarda Alıntı ve Kaynak Gösterme... 237 8.6.Dipnot ve Kaynakça Bağlaçları... 242 Kaynakça... 246 Bölüm 9: ARAŞTIRMA SONUÇLARININ KULLANIMI... 249 9.1. Araştırma Sonuçlarının Bilimsel Literatüre Katkı Yönünde Kullanılması... 250 9.1.1. Kuram Oluşturma Amacıyla Kullanma... 251 9.1.2. Bilimsel Araştırmalara Temel Oluşturma Amacıyla Kullanma... 252 9.1.3. Değer Yargıları ve ideolojilere Etkileri Yönünde Kullanma... 254 9.2. Araştırma Sonuçlarının Uygulamada Kullanılması... 255 9.2.1. Uygulamalı Araştırmalarda Kullanma... 256 9.2.2. Araştırma Sonuçlarını Test Etmede Kullanma... 257 9.2.3. Araştırmacıların Araştırma Anlayışı Yönünde Kullanma... 258 9.2.4. Kurumsal Gelişmeye Katkı Yönünde Kullanma... 259 9.2.5. Eğitim Programlarının Etkililiğini Değerlendirmede Kullanma... 260 9.3. Araştırma Sonuçlarının Eğitim Politikalarını Belirlemede Kullanılması... 261 9.4. Araştırma Sonuçlarının Etik Açıdan Kullanılması... 264 Kaynakça... 265 Bölüm 10: İNTERNET ORTAMINDA BİLİMSEL ARAŞTIRMA... 267 10.1. Elektronik Posta Anketlerin Kısa Tarihçesi... 268 10.2. Anket Sürecinin Temel Aşamaları... 274 10.3. Elektronik Ortamdaki Anketlerin Kullanılması İçin Rehber İlkeler... 281 10.4. Tasarlanan Elektronik Ortamdaki Anketlerin Uygulanması... 282 10.5. İnternet Anketlerinde Cevaplanma Oranı... 284 10.6. Web Anket Maliyetinin Diğer Yöntemlerle Karşılaştırılması... 286 10.7. İnternet Anketlerinin Hızı ve Zamanlılığının Diğer Yöntemlerle Karşılaştırılması... 287 10.8. İnternet Tabanlı Anketlerde Hata Kaynakları... 287 10.9. Posta Anketlerine Karşılık Elektronik Posta Anketlerinde Veri Kalitesi... 289 10.9.1. Elektronik Posta Anketlerin Avantajları... 290 10.9.2. Elektronik Posta Anketlerin Sınırlılıkları... 290 10.10. İnternet Ortamında Hazırlanan Anket Türleri... 291 10.10.1. Kolay Ulaşılır Örnekleme Yaklaşımı... 292 10.10.2. Olasılık Örnekleme Yaklaşımı... 294 10.10.3. Kolay Ulaşılır Örnekleme ile Olasılık Örneklemenin Birlikte Kullanılması... 296 Kaynakça... 297 IX