İMKB Hizmetler, Mali, Sınai ve Teknoloji Endeksleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi



Benzer belgeler
İMKB BİLEŞİK 100 ENDEKSİ GETİRİ VOLATİLİTESİNİN ANALİZİ ANALYSIS OF ISTANBUL STOCK EXCHANGE 100 INDEX S RETURN VOLATILITY ABSTRACT

PARAMETRİK OLMAYAN HİPOTEZ TESTLERİ. χ 2 Kİ- KARE TESTLERİ. Doç.Dr. Ali Kemal ŞEHİRLİOĞLU Araş.Gör. Efe SARIBAY

DOĞUŞ ÜNİVERSİTESİ DERGİSİ DOĞUŞ UNIVERSITY JOURNAL Altı ayda bir yayımlanır / Published bi-annually. ISSN ; e-issn

KOYCK - ALMON YAKLAŞIMI İLE TÜTÜN ÜRETİMİ VE FİYAT İLİŞKİSİ

NWSA-Social Sciences Received: May 2013 NWSA ID: C0117 Accepted: October 2013 E-Journal of New World Sciences Academy

Koşullu Varyans Modelleri: İmkb Serileri Üzerine Bir Uygulama

Döviz Piyasasının Etkinliği: Türkiye için Bir Analiz

Doğrudan Yabancı Yatırım ile Endüstri-içi Ticaret Arası İlişkiler: Türkiye nin Ulaşım Araçları Sektörü Üzerine Bir Analiz

MAKROİKTİSAT (İKT209)

FAZ ORANI, GETR FARKI VE EKONOMK BÜYÜME. INTEREST RATE, YIELD SPREAD and ECONOMIC GROWTH

ÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU

PETROL FİYATLARI İLE BORSA İSTANBUL UN KAPANIŞ FİYATLARI ARASINDAKİ SAKLI İLİŞKİNİN ANALİZİ

ÇEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon. Nüfus Projeksiyonları

Anlık ve Ortalama Güç

MANYETİK OLARAK STABİLİZE EDİLMİŞ AKIŞKAN YATAKLARDA KÜTLE AKTARIM KATSAYILARININ İNCELENMESİ

ANOVA. CRD (Completely Randomized Design)

PARAMETRİK OLMAYAN HİPOTEZ TESTLERİ

Türk İmalat Sanayinde İstihdam, İhracat ve Kapasite Kullanım Oranı İlişkisi: Panel Koentegrasyon

Dış Ticaretin Büyüme Üzerine Etkileri: Bir Panel Veri Analizi

2.a: (Zorunlu Değil):

Polinom Filtresi ile Görüntü Stabilizasyonu

TÜRKİYE HİSSE SENEDİ PİYASASINDA RASYONEL KÖPÜKLER: SAKLI EŞ BÜTÜNLEŞME YAKLAŞIMI

GM-220 MÜH. ÇALIŞ. İSTATİSTİKSEL. Frekans Dağılımı Oluşturma Adımları VERİLERİN SUNUMU. Verilerin Özetlenmesi ve Grafikle Gösterilmesi

Piyasanın Rengi Global

Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA)

AB BORÇ KRİZİ VE BUNUN TÜRK DIŞ TİCARETİNE OLAN ETKİLERİ

Farklı Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = σ i2. Eşit Varyans. Hata. Zaman

Ticari Bankalarının Yerli ve Yabancı Bankalar Açısından Performansları ve Performans Sürekliliklerinin Analizi: Türkiye Ölçeği ( ÖZET

DOĞRUDAN SERMAYE YATIRIMLARI, TİCARİ DIŞA AÇIKLIK VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİ: TÜRKİYE VE BRICS ÜLKELERİ ÖRNEĞİ

Finansal Varlık Fiyatlama Modelleri Çerçevesinde Piyasa Risklerinin Hesaplanması: Parametrik Olmayan Yaklaşım

FARKLI REGRESYON YÖNTEMLERİ İLE BETA KATSAYISI ANALİZİ

Mamografide Şüpheli Kitle Adayı Bölgelerin Belirlenmesi

En Küçük Etkili Doz Düzeyini Belirleme Yöntemlerinin Karşılaştırmaları

TEDARİKÇİNİN SÜREÇLERİNİ İYİLEŞTİRME AMAÇLI TEDARİKÇİ SEÇİM PROBLEMİ

İSTATİSTİK DERS NOTLARI

Avrupa Birliği ve Türkiye de Mali Saydamlığın Panel Veri Yöntemi ile Analizi



İŞ, GÜÇ, ENERJİ BÖLÜM 8

Farklı Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = s 2 Eşit Varyans

Enflasyon Hedeflemesi Sürecinde Para Talebi İstikrarının ARDL Modeli Yaklaşımı İle Analizi: Türkiye ve Endonezya Örneği

Tek Yönlü Varyans Analizi

SAYISAL YÜKSEKLİK MODELLERİNDE KLASİK VE ESNEK HESAPLAMA YÖNTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI


İ Ö İ



Örnek A. Benzer tipteki 40 güç kaynağının dayanma süreleri aşağıdaki gibidir. Genişletilmiş frekans tablosu oluşturunuz;

TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH

Faiz oranının rastlantı değişkeni olması durumunda tam hayat ve dönem sigortaları

Sabit Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = s 2

YARI-ELİPSOİD BİR ENGEL ETRAFINDAKİ AKIŞIN DENEYSEL VE TEORİK İNCELENMESİ

Kollektif Risk Modellemesinde Panjér Yöntemi

A İSTATİSTİK KPSS-AB-PÖ/ X rasgele değişkeninin olasılık fonksiyonu. 4. X sürekli raslantı değişkeninin birikimli dağılım fonksiyonu,

ANE - AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF

Türkiye de Enflasyon ve Döviz Kuru Arasındaki Nedensellik İlişkisi:

PARABOLİK KISMİ DİFERANSİYEL DENKLEMLER İÇİN İKİ ZAMAN ADIMLI YAKLAŞIMLAR ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA. Gamze YÜKSEL 1, Mustafa GÜLSU 1, *

İstatistikçiler Dergisi

6. Uygulama. dx < olduğunda ( )

DENEY 4: SERİ VE PARALEL DEVRELER,VOLTAJ VE AKIM BÖLÜCÜ KURALLARI, KIRCHOFF KANUNLARI

Türkiye de Döviz Kuru Beklentilerinin ve Ülkenin Risk Primindeki Dalgalanmaların Nominal Döviz Kuru Oynaklığı Üzerindeki Etkisi

AJANDA LİTERATÜR TARAMASI

GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASI TÜRKİYE NİN İHRACAT FONKSİYONUNUN TAHMİNİ

DEPREM MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ DEPREME DAYANIKLI YAPI TASARIMI. Tek serbestlik dereceli sistemler. Yapıların yer hareketi etkisindeki titreşimi

EMO İSTANBUL ŞUBESİ TARAFINDAN HOBİ ELEKTRONİK KURSU İÇİN DERLENMİŞTİR. BOBİNLER

PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYON

Merkezi Eğilim (Yer) Ölçüleri

META ANALİZİNDE HETEROJENLİĞİN SAPTANMASINDA KULLANILAN YÖNTEMLERİN SİMÜLASYON TEKNİĞİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI

alphanumeric journal The Journal of Operations Research, Statistics, Econometrics and Management Information Systems

Türkiye deki Seçilmiş Bazı Mali Göstergeler Üzerine Bir Koşullu. Değişen Varyans Çözümlemesi

ERS-2 Raw Datası için Dönüşüme Dayalı Sıkıştırma

KOYCK - ALMON YAKLAŞIMI İLE TÜTÜN ÜRETİMİ VE FİYAT İLİŞKİSİ

AZIRBAYCAN HALK MÜZİGİ MAKAMLARıNDAN RAST MAKAMıNıN İNCILINMESi

İhracat, İthalat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkileri: Türkiye Örneği

ÜÇ BOYUTLU ÇAPRAZ TABLOLARDA LOGARİTMİK DOĞRUSAL ANALİZ: ÇOCUK İŞGÜCÜ DEĞİŞKENLERİ ARASINDAKİ ETKİLEŞİMLER

TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR

BANKA KREDİLERİNDE TERS SEÇİM VE AHLAKİ TEHLİKE ETKİSİ

Kar Payı Politikası ve Yaşam Döngüsü Teorisi: İMKB İmalat Sektöründe Ampirik Bir Uygulama

Doğal İşsizlik Oranı mı? İşsizlik Histerisi mi? Türkiye İçin Sektörel Panel Birim Kök Sınaması Analizi

Turist Akımında Oynaklık: Türkiye Örneği Volatility in Tourist Inflows: Evidence from Turkey

Koşullu Değişen Varyans Modelleri ile BİST 100 Endeks Getirisi ve Altın Getiri Serisi Volatilitesinin Tahmini

TAHVĐL PĐYASASI OYNAKLIĞININ BELĐRLENMESĐNDE MAKROEKONOMĐK DEĞĐŞKENLERĐN OYNAKLIĞININ ANALĐZĐ

Türkiye de Kırmızı Et Üretiminin Box-Jenkins Yöntemiyle Modellenmesi ve Üretim Projeksiyonu

Makine Öğrenmesi 10. hafta

White ın Heteroskedisite Tutarlı Kovaryans Matrisi Tahmini Yoluyla Heteroskedasite Altında Model Tahmini

MIT Açık Ders Malzemeleri Bu materyallerden alıntı yapmak veya Kullanım Koşulları hakkında bilgi almak için

Endüstriyel Metal Piyasasında Piyasa Riskinin Ölçülmesi: Riske Maruz Değer (VaR) Yöntemi İle Bir Uygulama

MAK TERMODİNAMİK. ÖDEV 6b-ÇÖZÜM

DEĞİŞKENLİK (YAYIKLIK) ÖLÇÜLERİ

FİNANSAL SERBESTLEŞME SÜRECİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNDE FAİZ VE KUR İLİŞKİSİ

30 %30iskonto oranı bulunur.

ĐMKB MALĐ ve SINAĐ ENDEKSLERĐ NĐN DÖNEMĐ ĐÇĐN GÜNLÜK OYNAKLIĞI NIN KARŞILAŞTIRMALI ANALĐZĐ

MOD SÜPERPOZİSYONU İLE ZAMAN TANIM ALANINDA ÇÖZÜM

VANTİLATÖR TASARIMI. Şekil 1. Merkezkaç vantilatör tipleri

X, R, p, np, c, u ve diğer kontrol diyagramları istatistiksel kalite kontrol diyagramlarının

HAFTA 13. kadın profesörlerin ortalama maaşı E( Y D 1) erkek profesörlerin ortalama maaşı. Kestirim denklemi D : t :

DESTEK VEKTÖR MAKİNE TABANLI BULANIK SİSTEMLER, YENİ BİR GÜRBÜZ SINIFLAYICI VE REGRESÖR TASARIMI

Türkiye nin Buğday Üretimi Đçin Bir Öngörü Modeli: VAR Yaklaşımı

Kİ-KARE TESTLERİ. şeklinde karesi alındığında, Z i. değerlerinin dağılımı ki-kare dağılımına dönüşür.

alphanumeric journal The Journal of Operations Research, Statistics, Econometrics and Management Information Systems

Transkript:

S. Duran, A. Şan / Sosyal Bller Araşıraları Dergs, 1, (2006): 57-70 İMKB Hzeler, Mal, Sına ve Tenolo Endesler Arasında İlşnn Belrlenes Serap Duran a Asuan Şan b Öze Bu çalışada, IMKB sına, al, zeler ve enolo endesler arasında volale eleşnn varlığı ve yönü Teuz 2000 den Nsan 2004 dönene adar olan günlü verler ullanılara araşırılışır. Endeslern volaleler EGARCH odelyle elde edlş ve EGARCH dan elde edlen oşullu varyanslar volale yerne ullanılışır. Endesler arasında lşnn es edlesnde sınırlandırılaış VAR odel ullanılışır. VAR odelnden elde edlen sonuçlara göre endesler arasında anlalı br volale eleşnn olduğu görülüşür. Anaar Keleler: EGARCH, VAR, Volale, IMKB Endesler Absrac In s sudy, e exsence of volaly spllover and s drecon beween IMKB sevces, fınancıal, ındusral and ecnology ndexes was nvesgaed based on daly daa fro July 2000 o Aprl 2004. İndexes volaly obaned fro Exponenal Auoregressve Condonal Heerosedascy (EGARCH) odel and, condonal varances obaned fro EGARCH odel were proxed for e volales. Vecor Auoregressve (VAR) odel was used o es volaly spllover aong e ndexes. Accordng o resuls obaned fro e VAR odel, was found a ere exs volaly spllover beween IMKB ndexes. Key Words: EGARCH, VAR, Volaly, IMKB Indexes. a Araş Gör, Gazosanpaşa Ünverses, İİBF, Toa, serapduran@gop.edu.r b Gazosanpaşa Ünverses, İİBF, Toa, AsuanSan@sbc.co.r 57

S. Duran, A. Şan / Sosyal Bller Araşıraları Dergs, 1, (2006): 57-70 1.Grş Borsada dalgalanaların yüse oluşu, rsen açan yaırıcıları porföy oluşururen daa dal olaya ve farlı endeslerden porföy oluşuraya yöneleedr. Yaırıcılar ve porföy yönecler, porföy oluşura aşaasında fnansal araçların gerler, volaleler ve brbrleryle eleşn dae alırlar. Herang br endesn sap olduğu seörde eydana geleblece br rz, o endesn volalesn arırasının öesnde dğer endeslere volale geçşllğ yapablr. Örneğn, geçşe olduğu gb, banacılı seöründe eydana gelen br rz al seörü ve buna bağlı olara da al endes volalesn doğrudan eler. Endesler arasında volale geçşllğ olası duruunda dğer endesler al endesen dolaylı olara eleneblr. Bu şelde endesler arasında geçşll olası, yaırıcıların rs elne ees açısından öneldr. Çalışada esas alınan zaan dlnde (2000-2004), endesler arasında güçlü br volale geçşllğnn varlığı poez es edlşr. Bu çalışanın aacı, İsanbul Menul Kıyeler Borsası (IMKB) sına, al, zeler ve enolo endesler arasında volale eleşnn varlığını ve yönünü esp eer. Çalışada, EGARCH (Exponenal Generalzed Auoregressve Condonal Heeroscedascy) ve VAR (Vecor- Auoregressve) eonoer yöneler ullanılış ve zaan apsaı olara 2000-2004 yılları arası IMKB günlü verler alınışır. Elde edlen sonuçlar, leraüre ve borsa yaırıcılarının ararlarına aıda bulunası beleneedr. 2. Leraür Taraası Hsse seneler arasında volaley nceleyen brço çalışa yapılışır. Bu çalışalar daa ço uluslar arası sse sened pyasalarında gerler arasında volaley nceleyen çalışalardır. Scwer (1997) ABD de sse senelernn gerlernn volaleler le İnglere, Alanya, Japonya, Avusuralya ve Kanada da sse senelernn gerlernn volaleler arasında arşılaşıra yapış, 1987 rznden sonra on yıllı süre çnde volalelern ço düşü olduğunu oraya oyuşur. Suleann (2003) Avrupa ve Aera da sse sened pyasalarında 2000 yılından sonra eydana gelen rzler nceleş, Aera da 58

S. Duran, A. Şan / Sosyal Bller Araşıraları Dergs, 1, (2006): 57-70 NASDAQ-100 endesnn Fransa da IT.CAC endes üzernde güçlü es olduğu sonucuna varışır. Prearane ve Bala (2003) 1992-2002 yılları arasında Avrupa, Asya ve Kuzey Aera sse sened pyasaları arasında volale geçşllğn nceleş, Sngapur ve Hong Kong sse sened pyasasında sse sened gerlernn volalelernn önel ölçüde brle aree eğn ve volale geçşllğnn üçü pyasalardan egeen pyasalara doğru olduğunu oraya oyuşlardır. Paev ve Kanaryan (2003) Asya ve Rusya fnansal rzlernn, Ora Avrupa sse sened pyasasının volalesnde değşlğe neden olup oladığını, dör Ora Avrupa sse sened pyasasını ullanara 1996-2001 dönen apsayan verlerle nceleşler ve Asya rznn Ora Avrupa pyasalarında Rusya rznden daa ağır elere sap olduğunu görüşlerdr. Aeer (2005) alı Asya sse sened pyasasında enegrasyonu ve ABD, İnglere, Sngapur ve Hong Kong pyasalarından Güney ve Doğu Asya pyasalarına doğru ger ve volalede geçşll olup oladığını EGARCH odeln ullanara nceleşr. He gelşş (ABD ve İnglere) e de gelşee olan (Hong Kong ve Sgapur) pyasaların Güney ve Doğu Asya sse sened pyasaları çn önel olduğu yönünde güçlü delller elde eşr. Ha (2003) KOSPI ve S&P 500 endeslernn açılış ve apanış gerlern ullanara ABD ve Kore pyasalarında sse senelernn gerlernde ve volalelernde gecel geçşll olup oladığını araşırış ve Kore pyasalarından Aera pyasalarına doğru gecel volale geçşllğnn olduğunu anca Aera dan Kore ye doğru böyle br lşnn oladığını buluşur. Io ve Ln (1993) 1985-1991 yılları arası verlerden yararlanara Japonya ve Aera sse sened pyasasında gerler, volaleler ve şle ac arasında eleş nceleşlerdr. Çapraz pyasalarda sse senelernn eşanlı orelasyonlarının eleş çnde olduğu görülüş, pyasa arasında gecel volale ve geçşll bulunaaışır. New Yor sse sened gerlernn Toyo sse sened gerler üzernde E 1987 de yapısal br değş es görülüşür. Lee vd. (2000) Çn de dör sse sened pyasasında gerler ve volaleler arasında lşy nceleşler, belenen ger ve belenen rs 59

S. Duran, A. Şan / Sosyal Bller Araşıraları Dergs, 1, (2006): 57-70 arasında erang br lş oladığı ve sse sened gerlernn rassal yürüyüş göseredğ sonucunu elde eşlerdr. Acer ve Racne (1999) New Yor sse sened borsası bleş endes, S&P 500 endes ve Torano 35 endesn ullanılara sse senelernn gelecee ora fyalarını MGARCH odelyle an eşler ve volaleler arasında pozf, yüse orelasyon görülüşür. Darra ve Benao (2003) Aera, İnglere, Alanya, Japonya ve Türye (IMKB) sse sened pyasaları arasında sse sened gers ve volale lşsn analz eşler, Aera ve İnglere pyasalarının, IMKB çn volale geçşllğ onusunda önel br ayna olduğunu, Aera ve İnglere gb gelşş pyasanın IMKB gb gelşee olan pyasalar üzernde srar ve fnansal gelş sağlayan e eydana gerdğn buluşlardır. Yavan ve Aybar (1998) IMKB gerlernde volalenn varlığını ve yapısını 1986-1996 döne günlü endes değerlern ullanara nceleşlerdr. Bu pyasada öngörüleblen br yapıda volalenn varlığına şare eşlerdr. Ayrıca ısa dönel oynalığın, uzun dönel oynalıan önel derecede büyü olduğu ve uzun dönel oynalığa ulaşa ızının ço yavaş olduğu yönünde sonuçlar elde eşlerdr. Puonen (1995) Fnlandya, İsvçre ve Fnlandya ya a fuure pyasa endesler arasında ısa döne bağılılığını ARCH odeln ullanara araşırış, Fnlandya sse seneler pyasalarından, İsvçre pyasasına doğru güçlü br lş olduğu bulunuşur. Dör bölüden oluşan çalışanın devaı şu şeldedr; üçüncü bölüde ullanılan aeryal ve yöneler açılanış, dördüncü bölüde çalışanın bulgularına yer verlş, beşnc ve son bölüde se elde edlen sonuçlar yorulanışır. 3. Maeryal ve Yöne 3.1. Maeryal Çalışada ullanılan günlü verler Teuz 2000-Nsan 2004 dönen apsaaadır ve Türye Cuurye Merez Banası eleron ver dağıı ssenden alınışır. Tenolo endes IMKB de Teuz 2000 arnde şle göreye başladığı çn çalışada ullanılan verler bu aren baren ele alınışır. Model uygulanadan önce sse senelernn gerler şu forülle esaplanışır; R=[(log(P ) log(p 1 )]*100. Burada R gerler, P 60

S. Duran, A. Şan / Sosyal Bller Araşıraları Dergs, 1, (2006): 57-70 Tablo 1.Tanılayıcı İsasler, Günlü Verler (2000-2004) Endesler Oralaa S. Sapa Çarpılı Basılı Jarque- Bera Prob. Hzeler -0.0001 0.0309-0.0207 8.7074 1277.254* 0.000 Mal 0.0003 0.0350 0.0515 6.9518 612.7117* 0.000 Sına 0.0006 0.0286-0.0249 9.6468 1732.31* 0.000 Tenolo -0.0006 0.0350-0.0012 8.0253 990.1499* 0.000 No: * serler noral dağılışır poez %1 anlalılı düzeynde reddedlşr. Prob. Jarque-Bera norall es olasılı değerlerdr. sse sened fyalarını, P 1 br önce döne sse seneler fyalarını gösereedr. Tablo 1 de uygulaada ullanılan serlern anılayıcı sasler verleedr. Jarqua-Bera saslerne baıldığında verlern aaının noral dağıladığı görüleedr. Bu duru bze, lerde ullanılaca analzlerde paraer olayan eslern ön planda uulası gereğn gösereedr. 3.2. Yöne Durağanlı Tesler Çalışada ullanılan ver se zaan sers olduğundan ele alındıları döne çersnde durağan olup oladılarının ncelenes gereeedr. Durağan olayan serlern denlelere onulası gerçee olayan lşlern varış gb görünesne neden olaadır. Genellle de sad zaan serler durağan değldr. Yan serlern oralaaları, varyansları ve ovaryansları zaana bağlı olara değşeedr. Durağanlı eslernde yaygın olara br ö esler ullanılaadır. Br ö eslernde sernn br ö çerp çeredğ araşırılır. Ser br ö çerrse durağan değldr. Bu nedenle analze alınan serlern l önce durağanlıları es edlş ve durağan olayan serlern durağan ale gerles ve analze durağan şelde aılası sağlanışır. Çalışada ele 61

S. Duran, A. Şan / Sosyal Bller Araşıraları Dergs, 1, (2006): 57-70 alınan zaan serlernn durağanlıları, durağanlı eslernde yaygın olara ullanılan Genşlelş Dcey-Fuller (1979) (ADF) ve Pllps-Perron (1988) (PP) br ö esleryle es edlşr. Pllps-Perron es ADF esne göre bazı farlılılar çerr ve paraer br es oladığından noral dağılı gösereyen serlerde daa sağlılı sonuçlar elde edlesne an verr. Br ö eslernn sonuçları Tablo 2 de verlşr. Tablo 2 de görüldüğü gb ü değşenler br ö es sonuçlarına göre %1, %5, %10 anlalılı düzeynde durağandır. Tablo 2. IMKB Endes Serlernn Durağanlı Tesler Serler Hzeler Mal Sab ADF Trend ve Sab Hçbr Sab PP Trend ve Sab Hçbr -13.871-14.004-13.877-30.310-30.390-30.326-13.626-13.696-13.631-31.111-31.148-31.124 Sına -13.584-13.660-13.575-32.076-32.124-32.077 Tenolo -13.642-13.700-13.635-30.276-30.295-30.285 No: Null poez serler durağan değldr. EGARCH Model Sab oralaa ve varyanslı oladılarından dolayı çoğu eono zaan serlernn odelleesnde blnen yöneler yeerl olaaaadır. Bundan dolayı yen bazı açılılar çeren yöneler önerleedr. Bu yönelerden br, ooregressf oşullu değşen varyans (ARCH) odel olara blnp, bu onuya yönel çalışalar Engle (1982) arafından başlaılışır. ARCH yönenn Engle arafından oraya aılasından sonra farlı ürevler gelşrlşr. Bunlardan br uygulaada genş yer bulan, belrszlğn ölçüünde ullanılan genelleşrlş ARCH (GARCH) (Bollerslev, 1986) odeldr. GARCH odeller varyansın zaan çnde an edleblr yapısını borsa verler üzernde analz eeye yönel odellerdr. Anca sandar GARCH odellernn eslğ de bulunaadır. Örneğn GARCH odeller ser oşullu varyans varsayıı le aree eeedr. Oysa bu 62

S. Duran, A. Şan / Sosyal Bller Araşıraları Dergs, 1, (2006): 57-70 varsayıın doğru oladığı ve volalenn şolara arşı aser olara cevap verdğ dda edleedr (Nelson, 1990; Crse 1982; Scwer, 1989). Pagan ve Scwer (1990) ve Nelson (1991) arafından gelşrlen üsel GARCH (EGARCH) odelnn GARCH odelne göre avanaları, ü paraere üelernde oşullu varyansa pozflğ sağlaası ve volalede aser ey elde eeze an anıasıdır. Çalışada, endeslern volalelernn elde edlesnde EGARCH odel ullanılış ve EGARCH dan elde edlen oşullu varyanslar volale yerne ullanılışır. Çalışada ncelenen IMKB endesler aşağıda gb odellenşr: ve r 0 α ε = 1 R = α R (1) 2 ( ) ε N σ log Ω 1 0, q p 2 2 ( σ ) = exp α 0 αg( z 1) b log( σ 1) = 1 = 1 (2) g ( z ) z [ z E z ] = θ (3) Yuarıda eşllerde R gery, ε soas aa ern, Ω 1-1 dönende blg sen, σ 2 oşullu varyansı, z sandarlaşırılış aa ern ( ε /σ ), ε nn sıfır oralaa ve σ 2 varyansla noral dağılı göserdğ varsayılır. Eşl (1), şarlı oralaa eşlğ, r nnc dereceden ooregressf sürec [AR(r)] olara belrlenşr. Tande, endes serler çn opu gece değerler Aae Inforaon Creron (AIC) ullanılara Tablo 3 de görüldüğü gb gece değerler zeler endes çn 1, enolo çn 2 bulunuşur. Mal ve sına endesler çn gece ullanılaışır. Tanden elde edlen aa erler arasında bağılılı olup oladığı Lung- 63

S. Duran, A. Şan / Sosyal Bller Araşıraları Dergs, 1, (2006): 57-70 Box es ullanılara es edlş ve aa erler arasında bağılılı oladığı oraya çıışır. Eşl (2), oşullu varyans eşlğ, EGARCH ı (p,q) esl eeedr. EGARCH a göre, varyans end gece değerlerne ve sandarlaşırılış aa erne ( ε /σ ) oşulludur. Volalenn alıcılığı (sürellğ) ölçüleedr. Bu oplaın ula değernn üçü olası alıcılığın az olduğunu gösereedr. Eşl (3) de nc ısı, [ E ] z p b = 1 le z, ARCH esn çereedr. θ paraeres, ARCH esnn aser olasına zn verr ve sassel olara önel bulunan θ değer aser br enn var olduğunu göserr. Tablo 3 de endesler çn an edlen EGARCH sonuçları verlşr. Bulunan b paraereler ü endesler çn sassel olara anlalı çıışır. Yan EGARCH le an edlen oşullu varyanslar volale yerne ullanılablr. Tan edlen θ paraeres se zeler, sına ve enolo endesler çn anlalı çıışır. Yan ssee gelen negaf br şo volaley aynı büyülüe pozf br şoan daa fazla eleeedr. VAR Model Çalışada ullanılan büün serlern durağan, dolayısıyla şarlı varyansların da durağan olası ve değşenlern çsel olası nedenyle endesler arasında lşnn ncelenesnde ve yönünün belrlenesnde sınırlandırılaış VAR (Vecor Auoregressve) odel ullanılışır. Gelenesel eonoer odellere alernaf olara, Ss (1980) arafından gelşrlen VAR analz, değşenler arasında arşılılı lşler oraya çıara aacıyla ullanılaadır. VAR yalaşıı son yıllarda brço uygulaalı çalışada erc edlen br yöne oluşur. VAR yöne, odelde yer alan değşenlern üünü çsel abul eder ve önceden elde edlen blglere veya eorye dayanara oluşurulan sınırlayıcı şarları çerez. Bu 64

S. Duran, A. Şan / Sosyal Bller Araşıraları Dergs, 1, (2006): 57-70 Tablo 3. EGARCH Model Tan Sonuçları, Günlü Verler (2000-2004) Paraereler Hzeler Mal Sına Tenolo α 0-0.527* -0.793* -0.567* -0.774* (-4.344) (-3.059) (-3.582) (-2.237) α 1 0.26* 0.275* 0.267* 0.238* (4.468) (3.505) (-3.875) (3.674) b 0.953* 0.913* 0.95* 0.913* (66.862) (27.983) (55.078) (18.774) θ -0.055** -0.035-0.066** -0.069** (-1.697) (-0.811) (-1.857) (-1.789) AIC (lags) -4.342 (1) -3.992(0) -4.537(0) -4.050 (2) Lung-Box 10.791 12.067 18.291 26.931* (0.822) (0.739) (0.307) (0.042) No: *,** sırasıyla %1 ve %10 anlalılı düzeylern, paranez çnde değerler se z değerlern gösereedr. Lags gece değerlern fade eeedr. Lung-Box es aa erler arasında bağılılı olup oladığını es eeedr. Null poez aa erler arasında bağılılı your. Gece sayısı 16 ullanılışır. yönede er br değşen endsnn ve dğer değşenlern gecel değerler le regresyona ab uulur. Yan gece uzunluğu esaplaalar açısından sorun yaraayaca adar üçü faa aa erler arasında ooorelasyona sebep olayaca adar da büyü br sayı olara belrlenr (Kargı ve Terz, 1997). VAR odel yapısı aşağıda denlelerde göserlşr: 65

S. Duran, A. Şan / Sosyal Bller Araşıraları Dergs, 1, (2006): 57-70 66 = = = = = n q p l T S M H o H H 1 1 1 1, ε ϕ γ β α α = = = = = n q p l T S M H M M 1 1 1 1, 0 ε ϕ γ β α β = = = = = n q p l T S M H S S 1 1 1 1, 0 ε ϕ γ β α γ = = = = = n q p l T S M H T T 1 1 1 1, 0 ε ϕ γ β α ϕ Çalışada dör değşenl (zeler, al, sına ve enolo endesler) odel ullanılışır. Denlelerde H, M, S, T değşenler sırasıyla zeler, al, sına ve enolo endesler çn EGARCH dan elde edlen şarlı varyansları gösereedr. α, β, γ ve φ paraereler; n, q, p, l gece uzunlularını ve H, ε, M, ε, S, ε, T, ε bağısız, sıfır oralaalı ve sab varyanslı aa erlern fade eeedrler. VAR odel en bas forda ullanılış ve sas baıdan önel bulunan gece değerler odelde ullanılışır. Hesaplanan asayıların pozf sonuç veres, nedensell lşsnn aynı yönlü olduğunu, negaf sonuç veres se ers yönlü olduğunu gösereedr.

S. Duran, A. Şan / Sosyal Bller Araşıraları Dergs, 1, (2006): 57-70 4. Bulgular Tablo 4 e VAR an sonuçları göserlş olup, sonuçlar %1 ve %5 anla düzeyne göre değerlendrlşr. Tenolo endes endsnn br gece değernden %1 anla düzeynde eleneedr. Ayrıca enolo endes zeler ve al endeslernn sırasıyla ve üç gece değerlernden %1 anla düzeynde eleneedr. Hzeler endes, end gece değerlernden, al, sına endeslernn sırasıyla ve üç ve üçüncü gecelernden %1 anla düzeynde eleneedr. Yne zeler endes, enolo endesnn br gece değernden %5 anla düzeynde eleneedr. Mal endes, enolo endesnn br ve üç, zeler endesnn ve üç gece değernden ve endsnn br, ve üç gece değernden %1 anla düzeynde eleneedr. Sına endes, enolo endesnn br, zeler endesnn ve üç, al endesn ve üç ve endsnn br gece değernden eleneedr. Endesler arasında eleşn yönü se yne Tablo 4 e baara belrleneblr. Bu eleş ap eden geceler baryle volales, pozf veya negaf yönlü olablr. Yan eleş brnc gece değernde negafen, nc gece değernde pozf olablr. Örneğn enolo endes le al endes arasında eleş nc gece değernde negafen, üçüncü gece değernde pozfr. Aynı şelde ze endesnn endsyle olan eleşnn brnc ve nc gece değernde pozf, üçüncü gece değernde negaf olduğu görüleedr. Elde edlen sonuçlara göre eleşn gece değerlernn yönü arasında aynı doğruluda br lş görüleeşr. 67

S. Duran, A. Şan / Sosyal Bller Araşıraları Dergs, 1, (2006): 57-70 Tablo 4. Var an sonuçları TEKCV HIZCV MALCV SANCV TEKCV(-1) 0.928* 0.108** 0.218* 0.149* (15.860) (2,127) (3.549) (3.079) TEKCV(-2) 0.043 0.041 0.012-0.010 (0.582) (0.644) (0.157) (-0.175) TEKCV(-3) -0.074-0.077-0.175* -0.080 (-1.267) (-1.509) (-2.783) (-1.655) HIZCV(-1) -0.084 0.795* -0.131-0.087 (-1.104) (11.908) (-1.639) (-1.387) HIZCV(-2) 0.564* 0.440* 0.524* 0.506* (5.516) (4.918) (4.870) (5.979) HIZCV(-3) -0.387* -0.300* -0.311* -0.345* (-5.128) (-4.549) (-3.921) (-5.529) MALCV(-1) -0.012-0.054 0.780* 0.077 (-0.193) (-0.970) (11.581) (1.464) MALCV(-2) -0.209* -0.244* -0.240* -0.280* (-2.572) (-3.427) (-2.804) (-4.160) MALCV(-3) 0.157* 0.236* 0.237* 0.150* (2.487) ( 4.270) ( 3.567) ( 2.866) SANCV(-1) 0.070 0.110 0.016 0.821* ( 0.722) ( 1.290) ( 0.159) (10.105) SANCV(-2) -0.139 0.082-0.036 0.045 (-1.131) ( 0.763) (-0.282) ( 0.446) SANCV(-3) 0.026-0.224* -0.015-0.030 ( 0.274) (-2.681) (-0.153) (-0.390) C 0.000143 7.53E-05 0.000154 5.67E-05 ( 5.267) ( 3.163) ( 5.385) ( 2.514) No: *,**, sırasıyla %1 ve %5 anlalılı düzeylern gösereedr. Paranez çnde değerler z sas değerlern gösereedr. TEKCV, HIZCV, MALCV ve SANCV sırasıyla enolo, zeler, al ve sına şarlı varyansları sgeleeedr. 68

S. Duran, A. Şan / Sosyal Bller Araşıraları Dergs, 1, (2006): 57-70 5. Sonuç ve Önerler Bu çalışada IMKB de şle gören al, sına, zeler ve enolo endesler arasında volale eleş olduğu varsayılara, endesler arasında volale geçşllğ ve bunlar arasında lşnn yönü ncelenşr. Teuz 2000-Nsan 2004 döne günlü endes verler ullanılışır. Model uygulanadan önce sse senelernn gerler esaplanış, endesler arasında volale geçşllğ, EGARCH odelyle elde edlen şarlı varyansların VAR odelnde ullanılasıyla es edlşr. Değşenlern sassel olara sınanasından sonra VAR an sonuçlarına dayanara elde edlen bulgulara göre; al, sına, zeler ve enolo endesler arasında anlalı br eleş olduğunu söyleneblr. Elde edlen bu sonuçlar porföy yönecler ve yaırıcılar açısından dae alınablr. Kaynalar Acer, L. F. ve M. D. Racne (1999), Te Varyng Volaly n Canadan and US Soc Index and Index Fuures Mares: A Mulvarae Analyss, Journal of Fnancal Researc. Aeer, R. (2005), Inegraon of e Sou and Eas Asan Soc Mares, Reurn and Volaly Spllover fro US, UK, Sngapore and Hong Kong usng EGARCH Model www.papers.ssrn.co/sol3/papers.cf?absrac_d=755071 (28.07.200) Bollerslev,T.(1986), Generalzed Auoregressve Condonal Heeroscedascy., Journal of Econoercs 31:307-27. Crse, A.A. (1982), Te Socasc Beavor of Coon Soc Varances, J.Fnancal Econocs, 10: 407-432. Darra, A. F. ve O. M. Benao (2003), Inerdependence and Volaly Spllovers under Mare Lberalzaon: Te case of Isanbul Soc Excange. Journal of Busness, Fnance & Accounng 30:1089-1114. Dcey, D., and W. Fuller (1979), Dsrbuons of e Esaors for Auoregressve Te Seres w a Un Roo. Journal of Aercan Sascal Assocaon, 75:427-31. Engle, R.F. (1982), Auoregressve Condonal Heerosedasdcy w Esaes of e Varyans of UK İnflaon., Econoerca 50.987-1008. Ha, S. M. (2003), Transsson of Soc Reurns and Volaly: e case of Korea., KDI scool worng paper seres, scool of publc polcy and anageen.worng paper 03-01. 69

S. Duran, A. Şan / Sosyal Bller Araşıraları Dergs, 1, (2006): 57-70 Io, T. ve L. L.Wen (1993), Prce Volaly and Volue Spllovers Beween e Toyo and New Yor Soc Mares., NBER Worng paper No.W4592. p://papers.ssrn.co/sol3/resuls.cf absrac=232058. (11.08.2004). Kargı, N. ve H.Terz (1997), Türye de IMKB, Enflasyon, Faz Oranı ve Reel Seör Arasında Nedensell İlşlernn VAR Model le Belrlenes. IMKB Dergs 1/4: 27-39. Lee, C. F., G. Cen ve O. M. Ru (2001), Soc reurns and volaly on Cna s soc ares, 24 (4), 523-543. Nelson, D. (1990), Saonary and Perssence n e GARCH (1,1) Model, Econoerc Teory, 6:318-334. Nelson, D. (1991), Condonal Heerosedascy n Asse Reurns: A New Approac. Econoerca 59:347-70. Pagan, A. ve G. Scwer (1990), Alernave Models for Condonal Soc Volaly.,Journal of Econoercs 45:267-290. Paev, P. G. ve N.K. Kanaryan (2003), Soc Mare Volaly Cangs n Cenral Europe caused by Asan and Russan Fnancal Crses., p://ssrn.co/absrac=367881 (12.08.2004). Pllps, P., ve P. Peron (1988), Tesng for a Un Roo n Te Seres Regresson. Boera, 65:335-46. Prearena, G. ve L.Bala (2003), Soc Mare Volaly: Exanng Nor Aerca, Europa and Asa., p://papers.ssrn.co/sol3/resuls.cf absrac=375380 (26.07.2004). Puonen, V. (1995), Inernaonal Transsson of Volaly beween Soc and Soc İndex Fuure Mares., Journal of Inernaonal Fnancal Mares, Insuons & Money, Vol 5.(2/3). Scwer, G.W.(1997), Soc Mare Volaly:Ten Years Afer e Cras., p://papers.ssrn.co/sol3/resuls.cf absrac=44639 (28.07.2004). Scwer, G.W.(1989), Wy does Soc Mare Volaly Cange Over Te?, J.Fnance, 94:28-66. Ss, C.A. (1980), Macroeconocs and Realy.,Econoerca, 48:1-48 Suleıann R.(2003), New Tecnology Soc Mare İndexes Conagon:A VAR-dcc MVGARCH Approac., Noe De Recerce İDHE-MORE n 0 2003-03. Yavan, Z.A ve B. Aybar (1998), İMKB de Oynalı, IMKB Dergs, 2(6):35-47. 70