4. HAFTA ISF44 SERMAYE PİYASALAR VE MENKUL KIYMETLER YÖNETİMİ PARANIN ZAMAN DEĞERİ VE GETİRİ ÇEŞİTLERİ Doç. Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr 2 Paraı Zama Değeri Paraı Zama Değeri Yatırım ve fiasma kararlarıda rasyoelliği yakalamak içi paraızamadeğeriileilgilihesaplamalarıbilmekgerekir. Paraı zama değeri kavramı; gelecekte elde edilecek paraı, bugü elimizdeki ayı miktar parayla eşdeğer olmadığıı ifade eder. Bugü cebimizde ola 1 TL ile bir yıl sora sora elimize geçecek 1 TL de daha değerlidir. Çükü; bugü eliizde ola 1TL ibir gelir kazamaimkaıvardır. Öreği, % 3 faiz oraı ile 1 TL i yıllara göre değeri şöyle olacaktır. 216 217 218 219 1 13 169 219,7 Diğer bir ifadeyle bugükü 1 ile üç see soraki 1 arasıda bir değer farkı olacaktır. İşte bu durum paraı zama değeri kavramıileaçıklaır. 216 217 218 219 76,92 59,17 45,5 76,92 59,17 1 76,92 1 1 3 4 Faiz Kavramı ve Faiz Oraı Alamı Paraı zama itibariyledeğeriifarklılaştıraolguufaizoraıolduğu söyleebilir. Faiz kavramı geel olarak fo arz ve fo talebii eşitleye bir fiyat olarak taımlamaktadır. Borç ala açısıda faiz ödüç alıa folar içi yapıla maliyet, Borç vere açısıda harcamayarak tasarruf edile foları başkalarıa verilmesi karşılığıda elde edile kazaç şeklide taımlaabilir. Faiz Kavramı ve Faiz Oraı Alamı Alıa bir borç içi faiz oraı, yapıla ek ödemei aaparaya oraıdır. Başka bir ifade ile faiz oraı, borçlaıla miktarı yüzdesi ile ifade edile borçlamaı maliyetidir. Faiz oraları geellikle yıllık bazda ifade edilirke; tüketici kredilerie uygulaa faiz oraları aylık olarak açıklamaktadır. 5 6 1
Basit Faiz Basit faiz, aapara üzeride sadece bir kez hesaplaa faiz türüdür. Belirli bir vade souda elde edile faiz aaparaya ekleip tekrar bakaya yatırılmıyorsa, diğer bir ifadeyle faize faiz işletilmiyorsa, sadece aapara değerlediriliyorsa bu durumda basit faiz hesaplamasıkullaılır. = = = = ( ü ü ğ ) = = Basit Faiz Faiz oraıı yıllık, aylık veya gülük olmasıa göre basit faiz hesaplaırkeaşağıdakiformüllerkullaılır. = (YıllıkFaizHesaplaması) = (AylıkFaizHesaplaması) =. (GülükFaizHesaplaması) 7 8 Basit Faizle Gelecek Değer Basit Faizle Gelecek Değer Gelecek değer bir yatırımı faiz kazadıkta sora ulaşacağı tutarıifadeetmektedir. ğ = + = (1 + ) Örek: Yıllık %1 faiz oraı üzeride yatırdığımız 1. i basit faizesasıagöre5yılsoraulaşacağıdeğeredir? =. = 5 TL ğ = 1. + 5 =1.5TL Örek = Yıllık % 25 faiz oraı üzeride 1. TL yi sırasıyla 12 yıllığıa, 12 aylığıa 12 gülüğüe basit faizle ödüç verdiğiiz zamabu paraıfaiztutarıvegelecekdeğerieolacaktır? =. =3.TL(=1.TL+3.TL=4.TL) =.. =.. =25TL(=1.TL+25TL=1.25TL) =8,33TL(=1.TL+8,33TL=1.8,33TL) 9 1 Bileşik faiz: aapara üzeride elde edile faizi takip ede yıllarda çekilmeyerek aapara eklemesiyle hesaplaa bir faiz hesaplamaçeşididir. Bileşik faiz, kazaılmış faizleri de aaparaya ekleerek faizi de faiziihesapladığıbirfaiztürüdür. Bir soraki döemde aapara, öceki döemde elde edile faiz kadar arttığıda elde edile faiz de daha fazla olmaktadır ve değerbirsorakidöeme(1+i)oraıda artarakgitmektedir. 1. yıl = = 1 x (1 +,1) = 11 TL 2. yıl = = 11 x (1 +,1) = 121 TL 3. yıl = = 121 x (1 +,1) = 133 TL Aşağıdaki formül yardımıyla bileşik faize göre paraı gelecek değeri hesaplaabilir. Gelecek Değer Formülü = BD x (1+i) yıl sora elde edilecek tutar BD = yıl sora elde edilecek tutarı bugükü değeri i= faiz yada iskoto oraı = süre (yıl) 11 12 2
Örek: Yıllık %2 faiz oraı üzeride bugü yatırdığımız 1. i bileşik faiz esasıa göre 1 yıl sora ulaşacağı değer edir?? BD = 1. TL i= % 2 = 1 (yıl) 1 = 1. x (1+,2) = 6.191,74TL Bileşik faizle gelecek değeri hesaplamaı diğer bir yolu Gelecek DeğerFaizFaktörütablosuukullamaktır. Bu tabloda faiz oraı ile yıl sayısıı kesiştiği yerdeki rakamla bugüküdeğerçarpılarakgelecekdeğerhesaplaabilir. 13 14 Örek: Yıllık %25 faiz oraı üzeride bugü yatırdığımız 1. i bileşik faiz esasıa göre sırasıyla 12 yıl sora ulaşacağı değeredir?? BD = 1. TL i= % 2 = 1 (yıl) = BD x (F) = 1. x (6,1917) = 6.191,7 TL Aşağıdaki şekilde de görüleceği gibi faiz oraı büyüdükçe yatırım miktarı daha hızlı büyüyecektir. 15 16 Bileşik Faizle Bugükü Değer Bileşik Faizle Bugükü Değer Belli bir süre soudaelimize geçecek belli tutarparaı değeri ile bugüküdeğeribirbirieeşitdeğildir. Belli bir süre sora elde edilecek paraı bugükü değerii bulmak içi belli bir faiz veya ıskoto oraı ile başlagıçtaki yılıa idirgemekgerekmektedir. Bugükü Değer, gelecekte elde edilecek bir tutarı, belli bir faiz veyaıskotooraıdabaşlagıçyılıaidirgemektir. Başka bir değişle bir yıl sora elimize geçecek ola 1 TL, bugü 1TLdeğeridedeğildir. BugüküDeğerhesaplaması,gelecekdeğer hesaplamasııtersidir. Gelecek Değer Formülü Bugükü Değer Formülü = BD x (1+i) yıl sora elde edilecek tutar BD = (1+i) BD = yıl sora elde edilecek tutarı bugükü değeri i= faiz yada iskoto oraı = süre (yıl) 17 18 3
Bugükü Değer Örek: 3 yıl sora ele geçecek ola 133 TL i % 1 faiz veya ıskotooraıüzeridebugüküdeğeriedir?? Bugükü Değer BD =? i= % 1 = 3 yıl 133 TL 133 BD = (1+, 1) 3 1 TL Bugükü Değer Örek: Yıllık %2 faiz oraı üzeride 1 yıl sora eliize 6.191,7 TL geçmesii istiyorsaız bugü bakaya kaç TL yatırmaız gerekmektedir? Bugükü Değer BD =? i= % 2 = 1 yıl 6.191,7 TL 6.191,7 BD = 1. TL 1 ( 1+,2) 19 2 Bugükü Değer Faktörü Tablosu Bugükü Değer ve Bugükü Değer Faktörü Bugükü Değeri hesaplamaı bir başka yolu Bugükü DeğerFaktörütablosuukullamaktır. Bugükü değer faktörü olarak da ifade edile Bugükü Değer faktörü, (BDF), gelecekte elde edilecek ola 1 i çeşitli faizoraları üzeridebugüküdeğeriiifadeeder. Herhagi bir döemdeki 1 i Bugükü Değerii hesaplamayı kolaylaştırmak amacıyla gelecek değer faktörüde olduğu gibi Bugükü Değer faktörüde de tablolarda faydalaılabilir. ŞDF Tablosu, gelecekteki 1 i, çeşitlifaiz oralarıüzeridebugüküdeğeriigösterir. 21 22 Bugükü Değer Örek: Yıllık %2 faiz oraı üzeride 1 yıl sora eliize 6.191,7 TL geçmesii istiyorsaız bugü bakaya kaç TL yatırmaız gerekmektedir? Bugükü Değer ve Bugükü Değer Faktörü Bugükü Değer BD = x ŞDF(,i) BD =? 6.191, 7 TL i= %2 = 1 (yıl) BD = 6.191,7 x,1615 = 1. TL 23 24 4
Bugükü Değer Faktörü Aüite (BDFA) Bugükü Değer Faktörü Aüite (BDFA), belli bir döem boyuca her döem souda yapıla her 1 ödemei belli bir faiz oraı üzeride bugükü değerii ifade eder. BDFA, her bir eşit ödemei (taksiti) belli bir faiz (iskoto) oraı üzeride ayrı ayrı hesaplaa bugükü değerlerii toplamıdır. 1 BDFA(,i)= (1+i) t=1 Bugükü Değer Faktörü Aüite (BDFA) Belirli bir süre içeriside her devre alıacak yada verilecek eşit taksitleri bugükü değeri (ABD) aşağıdaki şekilde hesaplaabilir. (1+i) -1 Aüiteleri Bugükü Değeri(ABD)= A (1+i) i 25 26 Bugükü Değer Faktörü Aüite (BDFA) Örek: Gelecek üç yıl boyuca her yıl souda elde edilecek 1. TL leri % 1 faiz oraı üzeride bugükü toplam değeri edir? Bugükü Değer Faktörü Aüite (BDFA) 1. 1. 1. Toplam Bugükü Değer= 2.486,9TL 1 2 3 (1+.1) (1+.1) (1+.1) yada 3 (1+.1) -1 3 Aüiteleri Bugükü Değeri(ABD)= 1. 2.486,9TL (1+.1).1 27 28 Bugükü Değer Faktörü Aüite (BDFA) Kredi Türleri Örek: Gelecek üç yıl boyuca her yıl souda elde edilecek 1. TL leri % 1 faiz oraı üzeride bugükü toplam değeri edir? Aüiteleri Bugükü Değer Faktörü(ABD)= 1. 2,4869 2.486,9 TL Nakit akışıı zamalamasıa göre sermaye piyasalarıda dört çeşitkreditürüvardır. Basit kredi Sabitödemelikredi Kupoödemelitahvil İskotolu tahvil 29 3 5
Basit Kredi Basit kredi işlemleride borç ala kişi ödüç aldığı fou (aapara) belirli bir döem içi (vade) kullaır. Bu vadei bitimide, aaparayı ve faiz ödemesii yaparak borcuu ortada kaldırır. Öreği, bir bakada bir yıl vade ve yıllık %14 faizle 1. TL borç para alıp, vade dolduğuda 1. TL ve 1.4 TL faizii ödemesi gibi. Güümüzde mal ve hizmet alımlarıda kullaıla ticari kredilerde uygulaa yötem geellikle basit kredi işlemleri türüdedir. Sabit Ödemeli Kredi Sabit ödemeli krediler, vade soua kadar aapara ve faiz geri ödemesii bir dizi periyodik eşit ödemelerle gerçekleştiği kredi işlemlerdir. Bu tür kredi işlemleride vade süresice faiz oraı sabittir ve geri ödemeler eşit miktarlarda yapılır. Her sabit ödeme aapara ve faiz ödemesi olmak üzere iki bileşede oluşur. 31 32 Sabit Ödemeli Kredi Kupo Ödemeli Tahvil Ödeme plaı ilk yıllarıda faiz ödemeleri daha fazla aapara ödemeleri daha az alıırke; soraki yıllarda faiz ödemeleri daha az aapara ödemeleri daha fazla olarak alıır. Vadei bitimide aapara bakiyesi sıfıra düşmekte ve faiz ödemesi tamamlamaktadır. Tüketici kredileri örek olarak gösterilebilir. Kupo ödemeli tahvil, vade boyuca belirli periyotlarla faiz ödemesii yapıldığı ve vade souda aapara geri ödemesii gerçekleştirildiği kredi işlemidir. Kupo ödemeli tahviller, üç hususu açıklığa kavuşturularak ihraç edilirler: Tahvil değeri (üzeride yazılı değer, omial değer) Vade Kupo oraı. 33 34 Kupo Ödemeli Tahvil İskotolu (Sıfır Kupolu) Tahvil Bu işlemde kupo oraı aaparaı yüzdesi olarak ödeecek faiz oraııifadeeder. Tahvili elide buludura kişi tahvile eklemiş kupoları belirlee tarihlerde(öreği, her 6 ayda bir, yılda bir gibi) ihraç edee gödererek faiz ödemesii tahsil eder. Acak güümüzde kupoları gödermesie gerek yoktur. Vadei bitimide tahvil sahibi, tahviliaaparasııtahsileder. % 15 faiz oralı 1. TL lik 5 yıllık vadeli bir tahvil her yıl 15 TL faiz, 5. yıldaiseayrıca1.tlaaparaödemesiyapacaktır. İskotolu tahvil, üzeride yazılı(omial değer) değerde daha düşük bir bedelle satıla ve vade dolduğuda ise üzeride yazılı değerleödeebirkrediişlemidir. Öreği, üzeride yazılı değeri 1. TL ola sıfır kupolu ve bir yıl vadeli tahvil 9 TL ye satı alıırsa; vade souda 1. TL tahsiledileceğialamıagelir. Hazie tarafıda çıkarıla boolar iskotolu boolara örek olarakgösterilebilir. 1. Yıl 2. Yıl 3. Yıl 4. Yıl 5. Yıl 15(Faiz) 15(Faiz) 15(Faiz) 15(Faiz) 1.15(Aapara +Faiz) 35 36 6
Ödeme Biçimie Göre Vadeye Kadar Getirii Hesaplaması Basit kredi işlemleride bugükü değer formülü kullaılarak vadeye kadar getiri hesaplaabilir. Basit kredi işlemide bugükü borç verile değer ile gelecekte tahsil edilecek değeri eşitleye faiz oraı vadeye kadar getiri olarak hesaplaır. Ödeme Biçimie Göre Vadeye Kadar Getirii Hesaplaması Örek: Pete kız kardeşide 1 $ borç almıştır ve Pete i kız kardeşi gelecek yıl 11 $ geri istemektedir. Bu borcu vadeye kadargetirisiedir? 11 $ BD = 1 $ i=? = 1 yıl 11 $ 1 $ = 1 $+1i 11 $ 1 (1+i) 1 $ 1i = 11 $ -1 $ 1i 1$ i= %1 1 $ 37 38 Ödeme Biçimie Göre Vadeye Kadar Getirii Hesaplaması Sabit Ödemeli kredi işlemleride vade boyuca her yıl ayı tutarda akit akışı söz kousudur. Sabit oralı morgage krediside olduğu gibi borçlu vade tarihie kadar her ay bakaya ayı ödemeyi yapar. Sabit ödemeli kredi işlemleride vadeye kadar getiriyi hesaplamak içi yıllar itibariyle elde edilecek akit akımlarıı toplamıı bugükü değere eşitleyecek faiz oraıı hesaplamamız gerekir. FP FP FP FP LV.... 1 2 3 (1+i) (1+i) (1+i) (1+i) LV Borcu Değeri FV = Yıllık Sabit Nakit Akımı = Vadeye kadar yıl sayısı Ödeme Biçimie Göre Vadeye Kadar Getirii Hesaplaması Sabit Ödemeli kredi işlemleride getiri oraıı hesaplamak içi aşağıdaki formül kullaılabilir. Acak bu hesaplamaları yapmak içi fiasal hesap makiesi yada Eterpolasyo (deeme yaılma) yoluyla hesaplaabilir. Sabit ödemeli kredi işlemleride getirii hesaplaması içi aşağıdaki formüllerde yararlaılabilir: FP FP FP FP (1+i) -1... LV = FP x 1 2 3 (1+i) (1+i) (1+i) (1+i) (1+i) x i LV LV Borcu Değeri FV = Yıllık Sabit Nakit Akımı = Vadeye kadar yıl sayısı 39 4 Ödeme Biçimie Göre Vadeye Kadar Getirii Hesaplaması Örek, yei bir ev almak içi 1. TL lik bir morgage kredisie ihtiyacıız bulumaktadır. 2 yıl vadeye sahip kredii yıllık ödemeleri 9.439,29 TL olduğua göre faiz oraı (vadeye kadar getirioraı) e kadardır. 9.439,29$ 9.439,29$ 9.439,29$ 9.439,29$ 1.$..... 1 2 3 2 (1+i) (1+i) (1+i) (1+i) 1.$ 9.439, 29$ x 2 (1+i) -1 2 (1+i) x i Ödeme Biçimie Göre Vadeye Kadar Getirii Hesaplaması Örek, yei bir ev almak içi 1. TL lik bir morgage kredisie ihtiyacıız bulumaktadır. 2 yıl vadeye sahip kredii yıllık ödemeleri 9.439,29 TL olduğua göre faiz oraı (vadeye kadar getirioraı) e kadardır. İlk olarak faiz oraıı % 6 olarak kabul edersek; 1.$ 9.439,29$ x 2 (1+,6) -1 2 (1+,6) x,6-1. $ + (9.439,29 $ x 11,4714) = -1. $ + (18.28 2 $) = 8.282 $ 41 42 7
Ödeme Biçimie Göre Vadeye Kadar Getirii Hesaplaması Örek, yei bir ev almak içi 1. TL lik bir morgage kredisie ihtiyacıız bulumaktadır. 2 yıl vadeye sahip kredii yıllık ödemeleri 9.439,29 TL olduğua göre faiz oraı (vadeye kadar getirioraı) e kadardır. İkici olarak faiz oraıı % 8 olarak kabul edersek; 1.$ 9.439,2 9$ x 2 (1+,8) -1 2 (1+,8) x,8-1. $ + (9.439,29 $ x 9,8176) = -1. $ + (92.671,6 $) = - 7.328,4 $ Ödeme Biçimie Göre Vadeye Kadar Getirii Hesaplaması Örek, yei bir ev almak içi 1. TL lik bir morgage kredisie ihtiyacıız bulumaktadır. 2 yıl vadeye sahip kredii yıllık ödemeleri 9.439,29 TL olduğua göre faiz oraı (vadeye kadar getirioraı) e kadardır. Faiz Oraı %6 ile % 8 arasıda bir oradır. Faiz Oraları Arasıdaki Fark =%8-%6 =%2 Tutarlar Arasıdaki Fark = 8.282$ + 7.328,4$ 15.61,4$ Faiz oraıı hesaplamak içi oratı hesabıda yararlaılır: %2 15.61,4$ %x 8.282 $ 15.61,4$ x 165,64$ 165,64$ x,1 15.61,4$ Faiz Oraı(Vadeye kadar getiri) =,6 +,1 =,7= %7 43 44 Ödeme Biçimie Göre Vadeye Kadar Getirii Hesaplaması Kupo ödemeli tahvili vadeye kadar getirisii hesaplamak içi sabit ödemeli kredileri formülü kullaılır. Acak kupo ödemeli tahvilisoyılıdakiaaparaödemesidedikkatealıır. C C C C F P... 1 2 3 (1+i) (1+i) (1+i) (1+i) (1+i) P = C (1+i) -1 1 + F (1+i) x i P Tahvili Fiyatı (1+i) C = Yıllık Kupo Ödemesi F = Tahvili Nomial Değeri = Vadeye Kadar Yıl Sayısı i= Faiz Oraı ( Vadeye kadar getiri oraı) Ödeme Biçimie Göre Vadeye Kadar Getirii Hesaplaması Kupo faizoraı %1olaomial değeri 1.$ ola 8yıl vadeli tahvil889,2$ a satılmıştır.vadeyekadargetirioraııbuluuz. P 889,2 $ C = 1 $ F = 1. $ = 8 Yıl i= Faiz Oraı (Vadeye kadar getiri oraı) 8 (1+i) -1 1 889,2 $ = 1 $ + 1.$ ( 1+i) i (1+i) 8 8 45 46 Ödeme Biçimie Göre Vadeye Kadar Getirii Hesaplaması Kupo faizoraı %1olaomial değeri 1.$ ola 8yıl vadeli tahvil889,2$ asatılmıştır.vadeyekadargetirioraııbuluuz. İlk olarak faiz oraıı % 1 olarak kabul edersek; 8 (1+,1) -1 1. 8 8 889,2 $ 1$ (1+,1),1 (1+,1) 889,2 $ ( 1$ 5,3349) (1.$, 4665) 889,2 $ (533,49$) (466,5$) 1.$ 889,2 $ 11,8$ Ödeme Biçimie Göre Vadeye Kadar Getirii Hesaplaması Kupo faizoraı %1olaomial değeri 1.$ ola 8yıl vadeli tahvil889,2$ a satılmıştır.vadeyekadargetirioraııbuluuz. İkici olarak faiz oraıı % 14 olarak kabul edersek; 8 (1+,14) -1 1. 8 8 889,2 $ 1$ (1+,14),1 (1+,14) 889,2 $ ( 1$ 4,6389) (1.$, 356) 889,2 $ (463,89$) (35, 6$) = 814,49$ - 889,2 $ = -74,71 $ 47 48 8
Ödeme Biçimie Göre Vadeye Kadar Getirii Hesaplaması Kupo faizoraı %1olaomial değeri 1.$ ola 8yıl vadeli tahvil889,2$ asatılmıştır.vadeyekadargetirioraııbuluuz. Faiz Oraı %1 ile % 14 arasıda bir oradır. Faiz Oraları Arasıdaki Fark =%14 - %1 = %4 Tutarlar Arasıdaki Fark = 11,8 $ + 74,11 $ 184,91 $ Faiz oraıı hesaplamak içi oratı hesabıda yararlaılır: % 4 184,91 $ %x 11,8 $ 184,91 $ = 4,432 $ 4,432 $ x,24 184,91 $ Faiz Oraı(Vadeye kadar getiri) =,1 +,24 =,124 = %12,4 Ödeme Biçimie Göre Vadeye Kadar Getirii Hesaplaması İskotolu tahvili vadeye kadar getirisii hesaplaması basit kredihesaplamasıabezer. İskotolu tahvili vadeye kadar getirisi aşağıdaki formülle hesaplaır: FV PV= (1+i) PV = Tahvili iskotolu değeri FV = Tahvili Nomial Değeri i = İskoto veya Faiz Oraı(Vadeye kadar getiri) 49 5 Ödeme Biçimie Göre Vadeye Kadar Getirii Hesaplaması Reel Faiz Öreği, 1. $ lık bir omial değer sahip hazie boosuu bugü 9 $ satıldığıı varsaydığımızda vadeye kadar getirisi aşağıdakigibihesaplaır: PV = 9 $ FV = 1. $ i =? 1. $ 9 $ 9 $ + 9i =1. $ (1+i) 9i = 1. $ - 9 $ 9i = 1 $ 1 $ i = = %11,1 9 $ 51 Piyasada ila edile ve bakaları uyguladıkları faiz oraı omial faiz olarak ifade edilir. Acak eflasyou olduğu ekoomilerde faize yatırıla tutarı gerçekte omial faiz kadar kazacı olmaz. Nomial faizde eflasyou etkisi giderildikte sora reel faize ulaşılır başka bir ifadeyle faiz oraıda eflasyou etkisi düşüldükte sora reel kazaca ulaşılır Reel Faiz Oraı Formülü: 1+Nomial Faiz ReelFaiz= -1 1+Eflasyo Oraı 52 Örek: Bir yıl vade ile %3 faiz oraıda bakaya yatırıla mevduatı, ayı döemde eflasyo hızı %12 olarak gerçekleştiği dikkate alıırsa reel faiz oraı e olur? 1 + N o m i al F aiz R e elf aiz= -1 1 + E fla syo O ra ı 1 +.3 R e elf aiz= -1 =.1 6 1 +.1 2 Vergi Sorası Faiz Oraı Fiasal araçlarda elde edile faiz geliri «mekul kıymet sermaye iradı» adı altıda gelir vergisie tabidir. Bazı mekul kıymetlerde elde edile faiz geliri ise vergide muaf tutulabilir. Vergi sorası faiz oraı, omial faiz oraıı ödemesi gereke vergi oraıa göre düzeltilmesi sorasıda elde edile faiz oraıdır. Aşağıdaki formül yardımıyla hesaplaabilir. i i(1 t) at i = Vergi sorası faiz oraı at t = Vergi oraı i = omial faiz 53 54 9
Vergi Sorası Faiz Oraı Öreği, yıllık faiz oraı % 13, gelir vergisi % 15 ise vergi sorası faiz oraı kaç olur? i at =? t = %15 i = %13 i,13 (1,15) %11,5 at Faiz Oralarıı Yapısı Bir mekul kıymeti değeri, piyasa faiz oralarıyla bu mekul kıymeti çıkara kurumu özelliklerie bağlıdır. Mekul kıymetleri getirileride farklılık oluştura faktörleri; Ödememe riski, Likidite riski, Vergi durumu, Vade yapısı, Özel koşullardır. 55 56 Faiz Oralarıı Yapısı Faiz Oralarıı Risk Yapısı Geri ödememe riski, ödememe riski, sağlaa folar içi aapara ve faiz ödemelerii zamaıda yapılamamasıyla ilgilidir. Geri ödeme riski hazie booları içi oldukça düşüktür. Özel sektörde ihraç edilecek booları hazie boolarıa göre daha fazla risk taşıdıkları içi daha yüksek düzeyde faiz oraı teklif edeceklerdir. Risk,faiz oraııartırıcıbiretkioluşturmaktadır. Geri ödeme riski taşıya fiasal varlıklar her zama risk primi taşırlar ve risk e kadar yüksek olursa primde o kadar yüksek olur. Likidite riski mekul kıymetleri kısa sürede ve değer kaybetmeksiziparayadöüşememesiolasılığıdır. Likidite riski, fiasal varlıkları fiasal piyasalarda likiditesii yüksek olması faiz oralarıı diğerlerie göre düşük düzeyde kalmasıilesouçlaır. Ülkemizde devlet borçlama araçları piyasasıı geiş ve deri olması edeiyle, devleti ihraç ettiği booları likiditesi özel şirketleriboolarıdadahayüksektir. Bu edele özel sektör boolarıı satı almak isteyeler ilave bir primtalepederler. 57 58 Faiz Oralarıı Risk Yapısı Faiz Oralarıı Yapısı Vergi durumu, yatırımcılar vergi öcesi gelirde çok vergi sorası gelirle ilgilidir. Vergisi yüksek ola mekul kıymetlerde beklee faiz oraı da yüksek olmaktadır. Diğer şartlar ayı ike daha düşük yada vergisiz olması edeiyle, daha yüksek et getiri sağlama olaağı ola hazie boolarıı faiz oraları düşük gerçekleşmekte, Daha yüksek vergiye tabi ola özel kesim boolarıı faizi daha yüksek gerçekleşmektedir. Vade yapısı, mekul kıymetlerde vadei uzaması faiz oraı artmasıa ede olacaktır. Ayı vadeye sahip çeşitli fiasal varlıkları risk, likidite ve vergi ayrıcalıkları gibi faktörlere bağlı olarak ortaya çıka faiz oraı farklılıkları, faiz oralarıı risk yapısıı oluşturmaktadır. Ayı risk, likidite ve vergi ayrıcalıklarıa sahip, acak vadeleri farklı ola fiasal varlıklarıı faiz farklılıkları ise faiz oralarıı vade yapısı ile açıklamaktadır. 59 6 1
Faiz Oralarıı Vade Yapısı Fiasal varlıkları vade yapısı faiz oralarıı yapısıı belirleye öemli bir faktördür. Diğer şartlar sabit kalmak kaydıyla vadeleri farklı ola fiasal varlıklar farklı faiz oraları taşıyacaklardır. Kamu kesimi tarafıda ihraç edile mekul kıymetlerde bile vade edeiyle farklı faiz oraları ortaya çıkmaktadır. Kayakça Ahmet Aksoy, Ciha Tarıöve, Sermaye Piyasası Yatırım Araçları ve Aalizi, Gazi Kitabevi,Akara,27. AliCeyla,TuraKorkmaz, FiasalTekikler,EkiKitabevi,Bursa,21. GüveSayılga, SoruveYaıtlarıylaİşletmeFiasmaı,TurhaKitabevi,Akara,211. KürşatYalçıer,vd., FiasalTekiklerveTürevAraçları,DetayYayıcılık,Akara,211. MehmetBahaKara, YatırımAalizivePortföy Yöetimi,GaziKitabevi,Akara,211. MuharremAfşar,AslıAfşar, FiasalEkoomi DetayYayıcılık,Akara,21. Turha Korkmaz, Ali Ceyla, Sermaye Piyasası ve Mekul Değer Aalizi, Eki Kitapevi, Bursa,26. SadiUzuoğlu, ParaveDövizPiyasaları,LiteratürYayıevi,İstabul,23. TSPAKB TemelLisaslamaSıavlarıEğitimNotları İstabul. 61 62 Teşekkür Ederim Sağlıklı ve mutlu bir hafta geçirmeiz temeisiyle, iyi çalışmalar dilerim 63 11