BİYOLOJİK AJANLARIN DİĞER İLAÇLARLA ETKİLEŞİMLERİ Mustafa ÖZGÜROĞLU Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıbbi Onkoloji Bilim Dalı
İki ilaç etkileşime girdiği zaman ne tür ürünle karşımıza gelebilirler? Pozitif etkileşim 1.İLAÇ Beklenmeyen sonuç 2. İLAÇ Negatif etkileşim
İlaç etkileşiminde rol oynayan temel mekanizmalar nelerdir? FİZİKOKİMYASAL ETKİLEŞİM FARMAKODİNAMİK ETKİLEŞİM FARMAKOKİNETİK ETKİLEŞİM
Farmakokinetik ilaç etkileşimlerinin özellikleri Emilimin etkilenmesi: Mide ph sında değişiklik Sindirim sistemi motilitesinde değişiklik Emilmeyen ilaca bağlanma Barsak metabolizmasında değişiklik(sitokrom P450) Membran transport proteinleri aktivitesinde değişiklik(pgp) Dağılımın etkilenmesi Plazma veya dokuda bağlayıcı proteinle kompetisyon Ekstrasellüler Ph da değişiklik Membran transport protein aktivitesinde değişiklik Atılımın etkilenmesi Klirenste değişiklik Tubuler reabsorbsiyonda değişiklik Tubuler sekresyonda değişiklik Safra ile atılımda değişiklik
İlaç metabolizmasındaki değişiklikler hangi yollarla gerçekleşmektedir? 1-Faz I veya fonksiyonlaştırma reaksiyonları: Aktif bir ilaç daha az aktif, daha fazla aktif, inaktif, veya toksik metabolite dönüşebilir Oksidasyon Hidroksilasyon Dealkilasyon Redüksiyon 2-Faz II veya konjugasyon reaksiyonları: Suda çözünüp, idrarla atılan inaktif bir bileşik oluşumuna neden olur. Glukuronasyon Sulfasyon Asetilasyon Metilasyon
Sitokrom P450 enzim sisteminde en fazla görev alan enzimler Birçok ilacın metabolizmasında CYP1,2,3 aileleri rol oynar: CYP1A2 CYP2A6 CYP2C8,9,10,19 CYP2D6 CYP2E1 CYP3A3,4,5,7(CYP3A )
Sitokrom enzimleri eşit oranda mı görev yapar? CYP3A4 ilaçların %50 sinin metabolizmasından sorumludur. Karaciğerdeki sitokrom aktivitesinin %30-60 ını oluşturur. Kolay kolay satüre edilemez. CYP2D6 İlaçların %25 inin metabolizmasından sorumlusur. Hepatik sitokrom aktivitesinin %1-5 inden sorumludur Kolayca inhibe edilebilir.
İnterferon-alfa Zidovudin: Zidovudinin etkinliği artar. Hematolojik ve karaciğer toksisitesi görülebilir. Teofilin: vücuttan atılma süresini uzatır. Metotreksat: Hepatotoksisite artar.
İnterferonun sitotoksik ilaçlarla etkileşimi ne düzeyde? Miyelosupresif ilaçlarla kombine edildiğinde nötropeni artar. 5-flurourasil ile modulasyona girerek etkisini arttırır.
İnterferon-Bitkisel ürünlerle etkileşim Timus peptidleri Meyan kökü Bupleurum IL-2 ile birlikte kullanımda renal yetersizlik riski artmaktadır
İnterferonun diğer ilaçlarla etkileşimi Nörotoksisitesi, hematolojik ve kardiyotoksistesi olan ilaçlarla birlikte kullanımında bu ilaçların yan etkilerini arttırabilir Depresyon yan etkisi nedeniyle santral sinir sistemine etkili ajanlarla kullanımda etkileşime girebilir.
INTERLÖKİN-2 Merkezi sinir sistemi fonksiyonlarını etkileyen bir ilaçtır. Psikotropik ilaçlarla narkotik analjezik, trankilizanlar gibi kullanımında etkileşim olmaktadır.
IL-2 nin hiçbir antineoplastik ilaçla güvenli kullanımı konusunda yeterli veri yoktur. Aşağıdaki ilaçlar ile kullanılırken toksisite riski artmaktadır. Nefrotoksik ilaç(sisplatin) Hepatoksik ilaç(metotreksat) Miyelosupresiv ilaçlar(doksorubisin) Kardiyotoksik ilaçlar(doksorubisin)
Büyüme faktörleri FİLGRASTİM----------G-CSF SARGRAMOSTİM------GM-CSF PEGFİLGRASTİM
BÜYÜME FAKTÖRÜ-SİTOTOKSİK İLAÇ ETKİLEŞİMİ I KEMOTERAPİ >24 SAAT GEÇMELİ G-CSF GM-CSF ERKEN BAŞLANIR İSE MİYELOTOKSİSTE
BÜYÜME FAKTÖRÜ-SİTOTOKSİK İLAÇ ETKİLEŞİMİ II G-CSF EN AZ 3-4 GÜN SONRA KEMOTERAPİ UYGULANMASI GM-CSF EN AZ 24 SAAT ARA
VİNKRİSTİN İLE CİDDİ ATİPİK NÖROPATİ (CAN) VİNKRİSTİN G-CSF CAN ANİ BAŞLAYAN, ŞİDDETLİ, YANICI TARZDA ALT EKSTREMİTELERE SINIRLI TAMAMEN İYİLEŞİR ANCAK İYİLEŞME ZAMAN ALABİLİR AYLARCA SÜREBİLİR
RİTUKSİMAB Hangi ilaçlarla kombine edilmiştir? CHOP----R Interferon alfa G-CSF CVP Fludarabine,mitoksantron, deksametazon(fmd) Mitoksantron, klorambusil, prednizon(mcp)
Rituksimab ile ilgili bildirilmiş bir ilaç etkileşimi yoktur Ancak: Rituksimab kullanımı sonrası HAMA HACA oluşabilir Tetkik ve tedavi amaçlı baka bir mnokonal antikor uygulasnması sonrası ALLERJİK VEYA HİPERSENSİTİVİTE REAKSİYONLARI