SODYUM (Na + ) SODYUM METABOLİZMASI BOZUKLUKLARI Dr.M.Murat Özgenç Plazma Na + : 138 145 meq/l, Total vücut Na + : 58 meq/kg (Ort. total Na + : 4000 meq) Total değişebilir Na + : 41 meq/kg (Ort. 3000 meq, bu miktarın 1000 meq kadarı kemikte bulunur) Sonuçta değişebilir Na + yaklaşık 2000 meq dır 1 2 SODYUM (Na + ) Bazı metabolik değişimler Na + seviyesini etkiler Hiperglisemi ve alkaloz durumunda serum Na + azalır 200 mg üzerindeki her 100 mg glukoz artışında Na + değeri 2 meq/l azalır ph da her 0.1 birimlik artış Na + 0.5 meq/l düşer SODYUM (Na + ) 1molNaCl: 6,02x10 23 tane NaCl molekülüdür 1molNaCl: 1EqNave 1 Eq Cl içerir 1 Eq Na da 23 gr Na tekabül eder Günlük sodyum gereksinim 75 meq/gün (1 2 meq/kg/gün) 50 90 meq/gün (3 5 gr) Na + alınmaktadır İdrarla atılımı 40 60 meq dır 3 4 HİPONATREMİ Plazma Na + unun 135 meq/l altında olması durumudur Hiponatremi ESS de hipoosmolaliteye neden olur ve intraselüler bölgeye sıvı kaçar Sonuçta hipovolemi gelişir Buna bağlı Aldosteron ve ADH salgısı artar, böbrekler tuz ve su tutmaya çalışır HİPONATREMİ Semptomlar sıklıkla Na + düzeyinin 120 meq/l altına inmesi durumunda ortaya çıkar Semptomların ciddiyetini Na + düzeyinin düşüş hızı belirler Sık rastlanan semptomları; bulantı, kusma, kas krampları, hipotermi, konfüzyon, letarji, nöbet ve komadır 5 6
HAFİF ŞİDDETLİ SSS Kas seyirmeleri Konvulsiyon Hiperaktif tendon refleksleri Refleks kaybı Artmış kafa içi basınç Artmış kafa içi basınç KVS KİBAS a bağlı TA ve NB değişiklikleri DOKU Tükrük, gözyaşı artışı Deride gode bırakan ödem Sulu ishal BÖBREK Oligüri, anüri İZOTONİK HİPONATREMİ Gerçek hiponatremi değildir, psödohiponatremi de denir Plazmada protein ve lipid oranının artması durumunda izotonik bir genişleme olur ve serum Na + konsantrasyonu düşer Tedavi gerektirmez 7 8 İZOTONİK HİPONATREMİ Plazma lipit konsantrasyonunun 0.002 ile çarpılması; Plazma protein konsantrasyonunun 8 g/dl nin üzerindeki her artışının 0.25 ile çarpılması; sonucu elde edilen değer kadar sodyum değerinde azalma olur HİPERTONİK HİPONATREMİ Plazmada bulunan osmotik aktif moleküllerin artması sonucu plazmaya sıvı şifti olur Bu duruma dilusyonel hiponatremide denilmektedir En sık neden hiperglisemidir Tedavi altta yatan nedene yöneliktir 9 10 HİPOTONİK HİPONATREMİ Gerçek hiponatremi durumudur ISS hacimde artışla beraber hücresel fonksiyonlarda bozulmayla seyreder ESS miktarındaki artışa göre üç gruba ayrılır: Hipervolemik Hipovolemik Övolemik HİPOVOLEMİK HİPONATREMİ Sodyumdan zengin vücut sıvılarının kaybı ile oluşur GİS; kusma ishal Deri; aşırı terleme AC; çeşitli pulmoner hastalıklarda oluşan sekresyon kaybı Toplumdaki en sık nedeni diaredir 11 12
HİPERVOLEMİK HİPONATREMİ Konjesyon durumlarında ortaya çıkar; Konjestif kalp yetmezliği Hepatik siroz Nefrotik sendrom SU İNTOKSİKASYONU Renal fonksiyonları yetersiz hastalarda aşırı hipotonik su alınması durumunda oluşur Primer (Psikojenik) polidipsi hastalarında karşımıza çıkabilir 13 14 HİPOKALEMİ K + dan zengin GİS sıvılarının kaybına, Potasyum tutmayan diüretik kullanımına, bağlı olarak gelişir Sonuçta ISS de primer katyon olan K + azalınca, Na + ISS ye geçer ve hiponatremi gelişir 15 16 UYGUNSUZ ADH SENDROMU (SIADH) Hipofizden veya ektopik odaktan kontrolsüz ADH salınması durumudur Hipoosmolalite & Hiponatremi ile seyreder UYGUNSUZ ADH SENDROMU Endokrin salgı yapan tümörler Küçük hücreli akciğer ca, klatskin tm, prostat ca, timoma, Hodgkin lenfomaa, ALL, bazı SSS tm Akciğer hastalıkları Pnömoni, Tbc, pnömotoraks, atelektazi, astım, kistik fibrozis, pozitif basınçlı ventilasyon SSS; travma, menenjit, ensefalit MS, porfiri, Guillian Barre İlaçlar; morfin, kolşisin, TCA, kemoterapötikler 17 18
TEDAVİ Na + açığının hesaplanması; [ İstenilen Na + Hastanın Na + ] x (kg x % 60) Örnek: 140 115=25 meq/l de eksiği var. 70 x %60=42 kg hücredışı sıvı 25 x 42=1050 meq total Na + eksiği 1050 / 154= 6,8 L % 0.9 NaCl gerekir. TEDAVİ Na 120 meq/l nin üzerinde olduğu sürece agresif yaklaşıma gerek yoktur 115 meq/l nin altındaki değerlerde veya hasta semptomatikse tedavi başlanır Genellikle SF ile düzeltilir; çok hızlı düşüş olması yada letarji, nöbet, koma durumunda hipertonik sıvılar verilebilir Na artışı 0.5 1 meq/l/h 19 20 HİPERNATREMİ Genellikle total vücut sıvısındaki azalmayla nadiren artmış Na nedeniyle gözlenir Plasma Na + düzeyinin 150 meq/l den fazla olması durumudur Nedenleri; Aşırı su kaybı Aşırı tuz yüklenmesi ADH yetmezliği (Dİ, SSS cerrahisi, kafa travmaları) Akut tübüler nekroz HİPERNATREMİ İlk bulgu susuzluk hissidir BFT si normal sağlıklı insanlarda idrar miktarında azalma ve konsantre idrar yanıtı oluşur Semptomlar genelde 158 meq/l nin üzerinde oluşur Nörolojik semptomlar belirgindir Hipokalsemi ile beraber gözlenir 21 22 TEDAVİ HAFİF ŞİDDETLİ SSS Huzursuzluk Delirium KVS DOKU BÖBREK Yorgunluk Taşikardi, hipertansiyon Tükrük ve gözyaşında azalma yapışkan ve kuru müköz membranlar Kırmızı, şiş dil Oligüri Manik reak. *Na + fazlalığı= [Hastadaki Na + Normal Na + ] x Total vücut suyu (Vücut ağarlığı x %60) Örnek: Hastadaki Na + = 160 meq/l, Ağırlık: 70 kg (160 140) x (70 x 60%) = 840 meq total Na + fazlalığı 840/140 =6 L sıvı açığı var demektir *Normal Na + x TVS = Hastadaki Na + x Hastadaki TVS Örnek: 140 x 42 = 160 x? = 36,75 L 42 36,75=5,25 L sıvı açığı var demektir ISI Yüksek 23 24
TEDAVİ Tedavinin ana hedefi sıvı açığının yerine konmasıdır SF veya RL ile hidrasyon başlanır Semptomların gelişimi çok hızlı olmadıkça hipotonik sıvılardan kaçınılır Agresif tedavi yapılırken beyin ödemi gelişebileceği akılda tutulmalıdır 25