Dindarlık Aile İçi Geçimsizliğin Önlenmesine, Çözümlenmesine ve Üstesinden Gelinmesine Nasıl Yardımcı Oluyor

Dindarlık Aile İçi Geçimsizliğin Önlenmesine, Çözümlenmesine ve Üstesinden Gelinmesine Nasıl Yardımcı Oluyor Nathaniel M. Lambert David C. Dollahite Çeviren: Volkan Tekdemir 1

Family Relations, 55 (Ekim-2006), 439-449. Dindarlık Aile İçi Geçimsizliğin Önlenmesine, Çözümlenmesine ve Üstesinden Gelinmesine Nasıl Yardımcı Oluyor 1 Nathaniel M. Lambert 2 David C. Dollahite 3 Çev. Volkan Tekdemir 4 Özet: Bu çalışma, New England ve Kuzey Kaliforniya da oturan, başlıca İbrahimi dinleri (Hristiyanlık, Yahudilik, İslam) temsil eden 57 orta yaşlı ve dindar evli çiftle yapılan derinlemesine görüşmelerin sonuçlarına dayanmaktadır. Çalışma, konuları yaratmak ve dindarlığın aile içi geçimsizliği etkileme tarzlarını tanımlayan bir model oluşturmak için kuram oluşturmanın (grounded theory) 5 metotlarını kullanmaktadır. Çiftler, dindarlığın, evliliklerindeki geçimsizlikleri, geçimsizlik sürecinin üç safhasında: (a) sorunu önleme, (b) geçimsizliği çözümleme ve (c) ilişkinin uzlaştırılması etkilediği ifade ettiler. Uygulamacılar, dindar çiftlere, evlilik anlaşmazlıklarıyla mücadele ederlerken, dini inanç ve uygulamalarına başvurmaları konusunda teşvik etmek yoluyla yardımcı olabilirler. Anahtar Kelimeler: Geçimsizlik (conflict), evlilik (marriage), önleme (prevention), uzlaşma (reconciliation), dindarlık (religiosity), çözümleme (resolution). Evlilik gibi anlamlı insan ilişkilerinde insanlar arasında geçimsizlik kaçınılmazdır (Canary, Cupach, &Messman, 1995). Bilim adamları, dinin, çiftlere, aile içi geçimsizlikler ortaya çıktığında aile içi geçimsizliği idare edebilme yöntemleri için teolojik ilkeler temellendirdiğini öne sürdüler (Mahoney, Pargament, Murray-Swank, & Murray Swank, 2003, p.223). 1 Makalenin orijinal ismi, How Religiosity Helps Couples Prevent, Resolve and Overcome Marital Conflict tir. Makale, Family Relations dergisinin 55. sayısında, 439-449. sayfalar arasında, Ekim- 2006 da yayınlandı. Makalenin yazarları, Nathaniel M. Lambert ve David C. Dollahite dir. 2 Nathaniel M. Lambert, Brigham Young University, School of Family Life de, doçent olarak görev yapmaktadır. 3 David C. Dollahite, Brigham Young University, School of Family Life de, profesör olarak görev yapmaktadır. 4 Uludağ Ün. Sosyal Bil. Ens. Fels. Ve Din Bil. Ana Bil. Dalı Din Psikolojisi Bil. Dalı Doktora Öğrencisi. 5 Grounded theory, Prof.Dr. Ali Yıldırım ve Prof Dr. Hasan Şimşek in ortak kitabı olan Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara, 2006 da kuram oluşturma olarak çevrilmiştir. 2

Gerçekten araştırma bulguları, genellikle dindarlık ve aile içi geçimsizliğinin azalması arasında güçlü ve pozitif bir ilişki olduğunu gösterdi (örn., Curtis & Ellison, 2002). Bu çalışmanın amacı da bu ilişkinin nasıllarını ve niçinlerini keşfetmek oldu (Dollahite & Marks, 2005). Hackney ve Sanders (2003), dindarlığın birkaç tanımı olduğunu kaydetti. Bu çalışmanın amaçları için, biz dindarlığı kişinin manevi inançları, dini uygulamaları ve bir cemaate bağlılığı olarak tanımlıyoruz. Manevi inançların örnekleri, evliliğin ölümsüz doğasına inancı; dua ve kutsal kitap çalışmasını içeren dini uygulama örneklerini kapsar. Dindarlık görünüşleri, dini toplantılara katılımı, diğer dini topluluk aktivitelerine iştiraki veya bir dini cemaate ekonomik yardım yapmayı kapsıyor. Bu çalışmaya yol gösteren iki araştırma sorusu vardı; (a) yüksek ölçüde dindar (highly religious) çiftler evliliklerindeki geçimsizliklerde dini inanç ve uygulamaların etkisini algılıyorlar mı?, (b) dindarlık aile içi geçimsizlikleri ne ölçüde ve özelliklede nasıl etkiliyor? Geçmiş ve Önem Evlilik anlaşmazlığı üzerine oluşan literatür çok geniştir; fakat yalnız birkaç çalışma özellikle dinin, aile geçimsizliği üzerindeki etkisini ölçmüştür (Brody, Stoneman, Flor, & McCrary, 1994; Curtis & Ellison, 2002; Dudley & Kosinski, 1990). Ayrıca mevcut araştırmalar, tipik olarak, dindarlık ve aile içi geçimsizlik arasındaki ilişki sürecinde gerekli olan sınırlı bakış açısını sağlayan dindarlık ve geçimsizlik ölçütünün (Mahoney v.d., 1999) yalnız uzak bir ucunu (distal) (örn. daha yüzeysel) sağladığı için alanda sınırlandırılma eğilimindedir. Özellikle dindar çiftler üzerine odaklanan nitel veriye, dindarlığın, çiftlere aile içi geçimsizliği etkili bir şekilde yönetmede yardımcı olabileceği özel yolları açıklığa kavuşturmada ihtiyaç duyulmaktadır. Thomas ve Cornwall (1990), dini uygulamaların ve onların ilişki sistemlerinde ihtiyaç duyulan özel etkileri üzerinde yapılan araştırmayla dikkat çektiler. Daha özel olarak, Curtis ve Ellison (2002), aile içi geçimsizliklerin, evliliğin kalitesinin ve evliliğin bozulmasının uzun vadeli yörüngelerini şekillendirmede, ne yazık ki yardımcı oyuncu olarak kalan, dini faktörlerin olası rolüne işaret ettiler. Bununla birlikte din üzerine küçük bir araştırma dindarlığın evlilik ve aile ilişkilerine nasıl ve niçin etki ettiğini tartıştı (Dolahite & Marks, 2005). Dindarlık ve Aile İçi Geçimsizlik Eğer çiftler dini konularda birbirlerine bağlanmadılarsa aile içi geçimsizliklerde din, dikkat edilmesi gereken bir kaynak olabilir. Curtis ve Ellison (2002), dini yapılara katılımdaki farklılığın, daha sık aile içi geçimsizliklerle sürekli olarak bağlantılı olduğunu buldular. Call ve Heaton (1997), evlilik bozulması riskinin, kadın düzenli olarak dini törenlere katılıp, kocanın hiç katılmadığı durumlarda yaklaşık üç kat daha fazla olduğunu ifade ettiler. Ellison, Bartkowski ve Anderson (1999), dini benzeşmezliğin yüksek oranda aile içi şiddet riski ile ilişkili olduğunu buldular. Genel olarak bazı veriler, dindarlığın bazı 3

ifade tarzları ile otoriteryanizm, kötü muamele (abuse), ve kötü muameleye tolerans gibi istenmeyen sonuçlar arasında bir ilişkiyi kanıtladı (Dollahite, Marks & Goodman, 2004). Bu bulgular önemli, çünkü bunlar, dinin, özellikle de dini benzeşimin bulunmaması halinde, evlilikteki uyumsuzluğun bir kaynağı olabileceğini kanıtlıyor. Tam tersine, din evlilik anlaşmazlıklarının çözümünde bir kaynak olabilir. Çiftlerde birlikte dini katılım daha büyük geçimsizlik çözümüyle ilişkilendirildi (Dudley & Kosinski 1990). Brody v.d. (1994) de, kırsal kesimdeki Afro-Amerikan çiftleri için benzer bir sonuca ulaştılar. Bu ilişki kısmen nikah benzerliklerinden dolayı daha kalıcı ve mutlu bir evliliğe neden olan dini homojeni tarafından desteklenir (Lehrer & Chiswick 1993). Scanzoni ve Arnett (1987), umumi ve özel dini faaliyetler aracılığıyla eşlerin sıklıkla bir amaç duygusunu ve sevgi ve itina çevresinde dönen değerleri geliştirdiğini buldular. Belki, dini katılım, aile içi geçimsizlikleri azaltan ilişkisel nitelikleri arttırmaktadır. Curtis ve Ellison tarafından yapılan bir çalışma (2002), erkeklerin dini katılımı ile ailevi tartışmaların sıklığı arasında tutarlı bir ters ilişki olduğunu ortaya çıkardı. Dini katılıma ek olarak, çiftlerin dua etmesinin, karamsarlık, saygısızlık ve eşlerden birinin diğerine duygusal reaksiyonu gibi husumetleri azalttığı bulundu (Butler, Stout & Gardner 2002). Son olarak, diğer çalışmalar (örn. Holeman, 2003) dini inançların, çiftlere, geçimsizlikten sonra birbirlerini affetmede yardımcı olduğunu gösterdi. Bu çalışmalar, dindarlık ile aile içi geçimsizlik arasında deneysel olarak bir ilişki olduğunu kanıtlamasına rağmen, bu ilişkinin nasıl ve niçin oluştuğunu sorgulamaya teşebbüs etmediler ve geriye cevaplandırılmamış birçok soru bıraktılar. Son zamanlardaki tek niteliksel araştırma (Marsh & Dallos, 2001), kısmen dinin, evli çiftlere, aile içi geçimsizliklerini etkili bir şekilde idare etmede nasıl yardımcı olabileceği konusuna değindi. Dua gibi dini uygulamaların Katolik çiftlere aile geçimsizlikleri esnasında öfkelerini yönetmede yardımcı olduğunu buldular. Bu çalışma, din ve öfke kontrolü konusunda bilinenlere yeni bir boyut eklemekle birlikte, dindarlık ve aile içi geçimsizlik arasındaki ilişkinin olası anlamlarını ortaya çıkarmak için özellikle aile içi geçimsizliğe odaklanan dini arka planın geniş sahasından bireyleri örnekleyen- nitel araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Dindarlığın aile içi geçimsizliğin boyutlarına nasıl etki ettiğini incelemekle birlikte, dindarlık ve aile içi geçimsizliğin aşamaları arasındaki ilişkiyle de ilgilendik. Bazı araştırmacılar, geçimsizliği, dinamik ve aşamalar halinde gerçekleşen bir süreç olarak tanımladılar. Örneğin Cristensen ve Pasch (1993), geçimsizlik aşamalarını, menfaatlerde başlayan ilkel geçimsizlikten normale dönüşe kadar geniş ölçüde bir değişme olarak tanımladılar. Diğer araştırmacılar daha dar bir şekilde öfkenin artması veya affetme açısından geçimsizlik aşamalarının yapılanmalarına odaklandılar (Enright & Fitzgibbons, 2000). Bizim yaklaşımımız, geçimsizlik süreçlerini gelişmekte olan olarak tanımladığımız ve özel öncül aşamalar tanımlamadığımız için daha akıcıdır. Daha doğrusu Kuram oluşturmayla tutarlı olarak, geçimsizliğin dinamikleri katılımcılar tarafından tanımlandı ve konu ile ilgili yorum, resmedilen her geçimsizlik aşamasının temelini oluşturdu. Böylece, bu çalışmanın amacı aynı dini inancı paylaşan çiftler arasındaki aile içi 4

geçimsizlik süreci ile ilgili dindarlığın etkisini keşfetmek oldu. Dindarlığın çeşitli veçhelerini; dini inançların, dini uygulamaların etkisini ve eş geçimsizliklerinin yörüngeleri üzerindeki dinin müdahalesini sunan yoğun betimlemeleri toplama amacıyla niteliksel yöntemler kullanıldı. Yöntem Katılımcılar Katılımcılarla (2002) de New England da ve (2004) te Kuzey Kaliforniya da ikinci yazar tarafından görüşüldü. İlgili değişkenlerin en ucunda bir örnek kullanarak daha fazla şey öğrenilebileceğini savunan Boss (1980) un savıyla uyumlu olarak, yüksek ölçüde dindar (highly religious) ailelerin amaca yönelik bir örneklemini (Berg, 2001; Denzin & Lincoln, 1994) aradık. Amaç, mezhebe bakılmaksızın bir cemaate bağlılıkta birlikte hareket eden (united) katılımcıları toplamaktı. Katılımcılar, başvurular arasından ve 38 hristiyan, Yahudi ve İslami cemaatin liderlerinin, kendi cemaatlerinin üyelerini göz önünde bulundurarak, özellikle uygun nitelikleri taşıyan üyeleri için, tavsiyelerinden oluşturuldu. Üstelik, bizim örneklem oluşturma kriterimiz, belli bir sayıdaki görüşmeden sonra ilave edilen yeni çiftlerin diğerlerin bildirdiklerini temelde tasdiklemeleri anlamına gelen kavramsal doyum u (Lofland&Lofland 1995) sağlamak için yeterli sayıda katılımcıya ulaşma amacını da taşıyordu. Örneklem, üç ana tek tanrılı ya da bir başka ifadeyle ibrahimi dinin (Hristiyanlık, Yahudilik ve İslam) her birini temsil eden 57 evli çiftten meydana geliyordu. Kocaların ve eşlerinin yaş ortalaması sırasıyla 48 ve 45 ti. 57 çiftin 48 i Kafkasyalı, 9 u (%16) etnik azınlıklardandı (2 Afro-Amerikalı, 4 Kafkas/Latin, 2 Doğu Hintli 1 Malezyalı/Kafkasyalı). Örneklem, kocalarda ortalama 17 yıl, eşlerinde ortalama 16 yıl eğitim seviyesi ile iyi eğitimliydi. Çiftler ortalama 21 yıllık evliydiler. Ortalamada katılımcılar haftada bir kez dini törenlere katılıyorlardı ve gelirlerinin %7 si kadarıyla cemaatlere ve diğer dini hedeflere yardımda bulunuyorlardı. Çiftler aşağıdaki dini cemaatleri temsil etmekteydiler: (a) 6 Katolik, (b) 12 Yahudi, (c) 4 Müslüman, (d) 12 Yeni Hristiyan Geleneklerinden (New Christian Traditions) (Hristiyan Bilim-Christian Science, Yahova Şahitleri-Jehovah s Witness-, Mormonlar-Latter Day Saint-, Yedinci-Gün Adventistleri-Seventh-Day Adventist-, Kardeşler-Friends), (e) 12 Protestan Ana Akımlarından (Episkopalyan, Presbiteryen, Kongregasyonalist, Lutheryan, Metodist), (f) 8 Evanjelist Protestan (Baptist, Karizmatik Episkopal, Ortodoks Presbiteryen, Misyoner Birliği nden, Pentekostal) ve (g) 3 Ortodoks Hristiyan (2 Yunan Ortodoksu ve eskiden Rusya Ortodoksu olan 1 Amerika daki Ortodoks Kilise sinden). Metodoloji İstenilen derinlemesine bilgiye ulaşmak için çiftleri, dindarlık ve evlilik arasındaki ilişkinin farklı yönlerini tartışmaya teşvik etmek için yoğun görüşme (intensive inteviewing) 5

(Lofland & Lofland 1995) kullanıldı. Görüşmeler tipik olarak 1 saat sürdü. Çiftlere, dindarlık ve anlaşmazlık hakkında bir direk sorunun (Tüm çiftler biraz anlaşmazlık yaşar. Dini inançlarınızın ya da uygulamalarınızın aile içi geçimsizliği azaltma ya da ondan kaçınmaya yardım etme usulleri var mıdır?) da dahil olduğu 15 soru soruldu. Gelgelelim çiftler diğer sorulara cevaplarken de aile içi geçimsizliklerini ele aldılar. Önerilen sorular, görünüş geçerliliği için, fakülte ve öğrenciler tarafından gözden geçirildi ve üç çiftle deneme testi yapıldıktan sonra bu dönütü temel alarak küçük revizyonlar yapıldı. Tüm çiftlere sorulan sorulara ek olarak, sorulan soruların açıklamaya ihtiyaç duyup duymadığı takip edildi. Yönlendirici sorulardan özenle kaçınıldı (Strauss & Corbin, 1998). Son olarak tüm katılımcıların isimleri takma isimlerle değiştirildi. Tüm çift görüşmeleri her iki eşle de yürütüldü. Çiftlerle birlikte görüşme yapmak, anlamı birlikte oluşturmaya imkan tanıdığı müddetçe evlilik etkileşimi üzerinde nitel bir araştırma için kullanışlı olduğunu göz önünde bulunduruyoruz. Bununla birlikte Barbie (2004) nin, insanlarla bir arada yapılan mülakat, sıklıkla meselenin araştırmacı tarafından beklenilmeyecek ve bireysel görüşmeler tarafından gün ışığına kavuşturulmayacak veçhelerinin açığa çıkartılmasını sağlar (s.303), düşüncesinde de hemfikiriz. Aynı zamanda Seymour, Dix ve Eardley (1995), müşterek mülakatın (joint interviewing), her bir kişi tarafından elde tutulan bilginin farklı yönlerini ortaya çıkardığını ve görüşülenlerden biri bir diğerinin eksikliklerini ve hafıza yanılgılarını doldurduğu müddetçe müşterek mülakat ile daha eksiksiz veri üretildiğini ifade ettiler. Birçok bilim adamının eşleri daha dürüst olmaya teşvik ettiği için eşlerle ayrı ayrı mülakat yapmayı desteklediklerini ve güç ve cinsiyet konularına duyarlı olduklarını biliyoruz (Seymour v.d., 1995). Bunun sıklıkla tercih edilen yaklaşım olduğunda hem fikiriz; ancak, bu çalışma için aşağıda saydığımız sebeplerden dolayı çiftlerle birlikte görüşmeyi seçtik: (a) eşlerin birbirleriyle olan ilişkilerini -anlaşmazlıkları da dahil olmak üzere- tartışmalarını ve böylece birbirlerini doğrulayabilmeleri, birbirlerine hatırlatma yapabilmelerini ve birbirlerinin bakış açılarını tamamlayabilmelerini sağlamak için (b) (Müslüman ve bazı Ortodoks Yahudi çiftlerin durumlarında olduğu gibi) Kadınların erkek mülakatçılarla yalnız kalmasına ilişkin farklı kültürel ve dini inanç ve uygulamalara duyarlı olmak için. Yine de bazı eşlerin ya da kocalarının çevrelerindeki güç ve cinsiyet konularından dolayı, deneyimleri ve hisleri hakkında tamamen açık olamayabilecekleri bu yaklaşımın bir sınırlılığıdır. Bu endişeye değinmek amacıyla, görüşmeci hem eşleri hem de kocaları her soruyu yanıtlamaları, üzerinde yorum yapmaları veya birbirlerinin cevaplarına eklemeler yapmaları için teşvik etti. Sonuç olarak, görüşmeler, değiştirmeyi, düzeltmeyi, soruşturmayı ve eşlerin yorumlarına eklemeler yapmayı da kapsadı. İlginç bir biçimde eşler, kocalarından daha çok, kocalarının yorumlarına, ekleme ve düzeltmeler yaptılar. Analiz Ses kaydı alınan görüşmeler yazıya aktarıldı ve doğruluğu kontrol edildi. Analizde değiştirilmiş bir kuram oluşturma yaklaşımı kullanıldı (Strauss & Corbin 1998). Kuram 6

oluşturmanın kullanımı, teorinin araştırmacıların önyargılı görüşlerine değil, verilere bağlı olarak yapılandırılmasına yardımcı olmaktadır. Verideki ana konuları keşfetmek için açık kodlama ve konuları daha geniş kategorilerden daha aza sığdırmak için eksen kodlama takip edilerek, ana konular arasındaki ilişkiyi yansıtmak için kavramsal bir model geliştirildi. Corbin ve Strauss a göre (1990), benzer olay gruplamalarına hazırlayıcı bir şekilde kavramsal tanımlamalar verildiği zaman, kuram oluşturmada ilk aşama, açık kodlamadır. İkinci aşama olan eksek kodlama aşamasında, kategoriler ve alt kategoriler arasında oluşan bağlantıları yeniden oluşturmaya (reconstruct) ve yapı çözmeye (deconstruct) gayret sarf edildi. Tekrarlanan konuların orijinal listesi, (a) daha az yaygın ve daha az göze çarpan konular elenerek (b) birbirine yakın konular daha kullanışlı bir sayıya indirmek için birleştirilerek, daraltıldı. Daha sonra görüşmeler, yazarlar tarafından her konuyu destekleyecek yeterli veriyi içerdiğine emin olmak için, yeniden gözden geçirildi; sonuç olarak, bazı konular kaldırıldı. Daha sonra ilk sonuçların yanlışlığını kanıtlamak ve incelemeyi engelleyip engellemediklerini belirlemek için bir denemede, olumsuz örnekleri ( negative instance ) (Gilgun, 2005) sorgulamayı içeren, bulguları bozma denemeleri yapıldı. Bu, önce temaların ve ilksel kavramlar geliştirilmesi, farklı veya ilave konuların bulunması için bilinçli bir çaba sarf edilmesi ve buradan hareketle ilksel kavramların aksinin ispatlanması veya bozulmasıdır. Nitel araştırmacıların bulgularını daha değerli hale getirmeye çalışmasının tek yolu budur (Gilgun). Sonuçlar Dindar çiftlerin, evliliklerinde din ve geçimsizlik arasındaki bağlantıyı nasıl algıladıklarına ışık tutan birkaç model ortaya çıktı. Analiz, dini inanç ve pratiklerin çiftlere (a) ilişkilerindeki problemleri önlemede, (b) geçimsizlikleri çözmede ve (c) ilişkisel uzlaşma doğrultusunda çalışmakta yardımcı olduğunu kanıtladı. Çiftler, dini inanış ve katılımlarının onlara geçimsizliğin bu üç aşamasında yardımcı olduğunu kanıtladılar. Geçimsizliğin üç ayrı aşamasına ilişkin spesifik çerçevemiz teorik varsayımlardan ziyade verilerden ortaya çıktı. Nitel araştırmacılar (LaRossa, 2005; Strauss & Corbin, 1998) çalışmanın esasının yakalayan bir çekirdek kavram tanımlamayı öne sürdüler. Strauss ve Corbin, çekirdek kavramı, tüm diğer kategorilerin altında sınıflandırıldığı özet bir cümlecik veya kavramsal bir fikir olarak açıkladılar (s.146). Mevcut çalışmanın çekirdek kavramı, dindarlığın aile içi geçimsizlikler için; önleme, çözme ve üstesinden gelmede güvenli bir muhafaza kabı (safe container) gibi davrandığı idi. Güvenli muhafaza kabı (safe container) terimi, dini inanç ve pratiklerin aile içi geçimsizliklerin etkilerini önleyebileceği ve arabuluculuk yapabileceği güvenli bir çevre anlamına geldiği için seçildi. Bu çekirdek kavramın her aşaması ayrı ayrı tartışılacak, daha sonra ana konularla bağlantılı kavramsal bir model ve bu çekirdek kavramın örneklenmesi sunulacaktır. Aşama I: Problemi Önleme 7

Çiftler, dinin etkisinin onlara (a) kutsal bir amaç ve vizyon geliştirmede ve (b) ilişkisel erdemleri arttırmakta yardımcı olduğunu bildirdiler. Konu 1: Ortak Kutsal Vizyon ve Amaç. Bu çalışmada çiftler için anlaşmazlığı önlemenin en iyi yollarından biri paylaşılan kutsal bir vizyona ve amaca sahip olmaktı. Ortak vizyon, evlilikteki stresi azaltarak ve evli eşleri birbirine yaklaştırarak aile içi geçimsizlikleri azaltmada yardımcı oldu. Baptist bir sosyal hizmetler uzmanı olan Debby, şunu paylaştı: Yaşadığınız hayat üzerinde ne kadar paylaşımda bulunursanız, o kadar az iç geçimsizliklerin başlayacağını düşünüyorum. Bu yüzden, ortak bir inanca sahip olmanın hem resmin bütününde hem de umarım daha küçük bir parçasında önemli olduğunu düşünüyorum. Fakat, her nedense, inancım geçimsizliği nasıl göreceğimi etkiliyor gibi geliyor. Dini faaliyetleri birlikte paylaşmak aynı zamanda evlilikteki stres düzeyini de azaltıyor gibi görünüyor. Bir Misyoner Birliği (Missionary Allience) öğretmeni olan Karen, bu şekilde açıkladı: Aynı tanrıya dua ettiğiniz zaman, O, size aynı cevapları verir. Kutsal kitabı okuduğunuz zaman, evliliğiniz ve hayatınız için aynı cevapları alıyorsunuz ve sürekli olarak bu fikirlerle besleniyor ve onlara inanıyorsunuz. Ve bu fikirleri takip etmeye çalışıyorsunuz. Gerçekten inandığınız şeyleri yaptığınızı hissettiğinizde ve bunun aileniz için en doğru ve en iyi şey olduğunu düşündüğünüzde daha az strese girdiğinizi düşünüyorum Ve bu sizi normalde yapmayacağınız kadar birlikte bir şeyler yapmaya sevk ediyor. Ortak bakış açısı, bu iyidir. Kari nin dile getirdiği gibi, kutsal kitaplardan ruhsal rehberlik arayışı ve birlikte aynı cevapları bulmak evlilik stresini azaltıyor. Dini bir arka planı paylaşmak yalnız ilişkilerdeki stres miktarını azaltmıyor aynı zamanda çiftleri kaçınılmaz geçimsizliklerde daha etkili anlaşmalar yapmaya hazırlayarak ilişki uyumunu da beraberinde getiriyor. Konu 2: İlişki Erdemleri. Dindarlığın, aile içi geçimsizliği önlemede, çiftleri birleştirmede ortak bir vizyon sağlamanın yanı sıra ilişki erdemleri olarak adlandırdığımız erdemleri besleyerek de yardımcı olduğu görünüyor. Dini inanç ve bağlılıkları tarafından çiftlerden birçoğuna, ilişkilerini iyileştiren ve aile içi geçimsizliklerini azaltan niteliklerini geliştirmede, ilham verildi. Diğerkamlık ve koşulsuz sevgi özellikle vurgulandı. Misyoner Birliğinden (Missionary Allience) bir bilgisayar teknisyeni Andy, Gerçekten Tanrının beni Kari ye daha kabul edilebilir hale getirmek için hayatımın belli alanlarında pek çok şey yaptığını hissediyorum dedi. Diğerkamlık, dini katılım tarafından canlandırılan en sık bahsedilen ilişki erdemlerinden biriydi. Bir Latin Katoliği olan biyolog Alisia şöyle açıkladı: Tanrının mesajından öğrendiğimiz prensip bencil olmamaktır. Alçakgönüllü olmak. Başkaları için istemek ve bağışlamak. Ve tanrının damla damla akıttığı mesajlarından biri başka larının olduğunu hatırlamamdır. Bu sizin başkalarına ihtiyacınızdan çok başkaları için yapabileceklerinizdir. 8

Çiftlere daha diğerkam olmalarına yardım etmenin yanı sıra dini inanç ve bağlılıklar, geçimsizliği önlemek için çok önemli olan koşulsuz sevgi niteliğini de doğurdu. Baptist bir eğitimci olan Todd şöyle söyledi: Tanrı bizi koşulsuz bir şekilde seviyor; ve biz birbirimizi insanlar aleminde koşulsuz bir şekilde seviyoruz Bu nedenle, Ben Mesih in bize bunun bir örneğini gösterdiğini ve bizim modelimiz olduğunu düşünüyorum. Todd un yorumu, Todd un koşulsuz sevgiyi, bilinçli bir şekilde geliştirmeye çalıştığı kutsal bir nitelik; eşiyle etkileşiminde kendisi için bir model olarak gördüğünü ortaya koydu. Aşama II: Geçimsizliği Çözümleme (Conflict Resolution) Geçimsizliği çözümleme terimi, bu çalışmanın amaçları açısından, çiftlerin, geçimsizlik ortaya çıktığı anda ilişkilerindeki uyumu yeniden tesis etmek için çaba sarf etmesi olarak tanımlandı. Çiftlere geçimsizliği çözümlemede yardımcı olan en yaygın üç dini inanç ve uygulama vardı: (a) kutsal kitap öğretileri, (b) ibadetlere katılım, ve (c) dua. Konu 3: Kutsal Kitap Öğretileri. Çalışma katılımcıları kutsal kitap öğretilerini sık sık kendilerine geçimsizliği çözümlemekte yardımcı olan öğretiler olarak ele aldılar. Bazı çiftler, geçimsizlik anlarında kutsal metinlere başvurduklarından bahsettiler. Kutsal metinler, ayrıca başkalarına ilişkin faydalı örnekler de içeriyordu. Müslümanların kutsal kitaplarından bazılarını (Kur an, Hadis Külliyatı) andıktan sonra Hintli bir Müslüman olan teknik yönetici İbrahim, Biz bu üç bilgi kaynağına bakarız ve herhangi bir geçimsizlik içine düşmüşsek bu kaynaklardan bir rehberlik arayışına gireriz dedi. Çiftler kutsal metinlere başvurduklarında sıklıkla evliliklerindeki uyumsuzluğu etraflı bir şekilde ele almak için onlara yardımcı olacak özel öğretiler bulabiliyorlar. Misyoner Birliğinden (Missionary Alliance) olan Öğretmen Kari, bunu şöyle açıkladı: Dua ederseniz, Tanrıya yardım talebinde bulunursanız ve incilinizi okumaya devam ederseniz, O, size, düşündüğünüzden tamamen farklı olarak, anlayışlı ve nazik olmanız gerektiği gibi, diğerlerini düşünmek ve kendi nefsini savunmamak gibi, şeyler söyleyecektir. Problemleri çözerek durumu düzeltmek için olan bakmak, bu bazen korkunç bir durumdaymışız gibi görünebilir, fakat onlar için daha sonra gerçekten iyi olacaktır. Kari nin yorumu, kutsal kitapların öğretilerinin kendisi üzerindeki etkilerinin gücünü ve aile ilişkilerini düzeltmek için kendisine yaptığı katkıları açıklıyor. Kutsal metinler ayrıca başkalarıyla ilişkilerde olumlu örnekler sağladılar. Yedinci-Gün adventistlerinden (Seventh-Day Adventist) olan kıdemli sistem analisti Ed, kutsal metinlerin örneklerinin kendisine eşiyle geçimsizliklerini çözmekte kendisine nasıl yardımcı olduğunu şöyle açıkladı: Fakat bir yetkiye sahip olduğunuzda en önemli şey, kendisine benzemeye çalıştığınız müşfik bir Tanrıdır o zaman başkalarıyla ilgilenmenin yolunu sevginizi 9

tanımlayan kelimeye uzanabilirsiniz. Ve, buna karşı kendinizi ayarlayabilirsiniz. Ve, bu genellikle bizi ortak bir zemine taşır. Kutsal metinler, Ed ve diğer çalışma katılımcıları için, kendilerini başkalarıyla ilişkilerinde ölçtükleri bir standart oldu. Kutsal yazılar, çiftlere öykünecekleri rol modeller sağladı. Konu 4: Dini Katılım. Dini törenlere katılım, çiftlere, geçimsizliği çözmede, odak noktalarını değiştirerek ve ciddi problemlere kafa yorabilmeleri için onlara gerekli olan iç dayanıklılığı sağlayarak yardımcı oldu. Dini törenlere birlikte katılmakla, çiftler, çok önemli olarak algıladıkları ufak tefek tartışmalarına odaklanmaktan kurtulabildiler. Önce bu odak noktası değiştirildi, anlaşmazlığın sebepleri sıklıkla önemsiz bulunarak unutuldu ya da reddedildi. Bir Mormon (Latter-Day Saint) olan diş hekimliği öğrencisi Stuart deneyimini şöyle tanımladı: Pazar sabahı kiliseden önce etrafımızdaki olaylar adeta telaşlı ve birbirimize karşı çok iyi hissetmiyoruz ve küçük tartışmalar veya bazı ufak şeyler var. Ve kiliseye girdikten sonra ve adeta sakinleştiriliyorsunuz ve ondan sonra ayine doğru geçmeye başlıyorsunuz Böylece bu sizi daha alçak gönüllü olmaya itiyor ve evde üzerine tartıştığınız şeylerin hayatın bütünü içinde önemli olmayan küçük bir şey olduğunu fark etmenizi sağlıyor. Bu, bağışlamak, hayata devam etmek ve güçlü bir ilişkiye sahip olmak için çok önemli. Bu örnek, dini törenlere katılımın çiftlerin dikkatini ufak tefek tartışmalardan çiftler tarafından esas olarak algılanan konulara çekmektekini rolünü açıklıyor. Bu sıklıkla kişinin eşi hakkındaki algısında olumlu bir değişimle ve güncel anlaşmazlıkların önemsizliğinin farkına varılmasıyla sonuçlandı. Geçimsizlikler yapısı itibariyle daha ciddi olduğunda, dini törenlere katılım, çiftlere sorunların üzerine eğilmek ve sorunu çözmek için ihtiyaç duydukları dayanıklılığı sağladı. Kendi işinden emekli bir presbiteryan olan Sophie, evliliğinde gerginlikler yaşadığı zamanlarda, dini törenlere katıldığında kendi içinde olanları şöyle nakletti: Doğrusu bunu yapabildiğim saat, kelimenin tam anlamıyla bir değişim geçirdiğimi hissediyorum. İyi olduğumu düşündüğüm, törenin sonunda daha iyi hissettiğim yerde, bunu şimdi yapabileceğimi düşündüğüm yerde, bana olan bir şeyler var. Oraya kahrolası bir çılgın gibi gitmeme rağmen, her nedense çılgınlık uçup gidiyor ve bu tür şeyler, bu ayetler, pasajlar, kıssalar nasıl daha nazik ve hoşgörülü olmak isteyeceğimizin hatırlatıcılarıdırlar. İster herhangi önemsiz isterse daha ciddi olsun geçimsizlik olduğunda dini törenlere katılım çiftlere geçimsizliklerini çözmede dikkatlerini daha önemli konulara çekerek ya da onlara sorunları çözmek için ihtiyaç duydukları kişisel dayanıklılığı sağlayarak yardımcı oldu. Konu 5: Çiftlerin Dua Etmesi. Dua aile içi geçimsizliğin çözülmesindeki diğer yollardandı. Bazı çiftler duanın öfkeyi bastırmasından ve açık iletişime imkan tanımasından 10

bahsettiler. Ortodoks Hristiyan bir ev hanımı olan Anne, geceleri yaptıkları dua ibadetinin kendilerine birbirlerine yönelik öfkelerini ortadan kaldırmalarında nasıl yardımcı olduğundan bahsetti: Eğer birbirimize birkaç saatten beri çok kızgınsak, ancak yatma zamanımız geldiğinde ve uyumak istediğimizde, dua etmek isteriz, ikona köşesinde durup, birlikte dua ederken birbirinize karşı çok kızgın bir şekilde durabilmek çok zordur. Bu yüzden doğrusu dua ettikten sonra yatmaya giderken birbirimize niçin çok kızgın olduğumuzu hatırlamıyorum bile. Diğer çiftlerde duanın aralarında açık iletişime imkan tanımakta yardımcı olduğunu buldular. Porto Ricolu bir Pentekostal olan polis memuru Alex, duanın, eşi ve kendisi arasındaki iletişimi nasıl açık hale getirdiğini tanımladı: Kriz gelecekti. Birlikte dua etmeye ihtiyacımız olduğunu hissetmiştik; aramızda iletişim eksikliği olduğunu hissetmiştik. Son zamanlarda gerçekleşen bir olgu olarak. Böylece birlikte dua ettik. Bizi ayırmaya çalışan şeyleri hissettiğimiz zaman birlikte dua edeceğiz (ve) bu güçlendiriyor ya da en azından sorunu azaltıyor. Bu çiftler için dua, tartışmalar esnasındaki öfke ifadelerini azaltarak ve iletişimi geliştirerek aile içi geçimsizliği azaltıyor. Aşama III. İlişkisel Uzlaştırma Bu çalışmanın amaçları için, ilişkisel uzlaştırma, aktif geçimsizliğin çözümünden sonra ilişkilerinin tatlıya bağlanması için çiftlerin denemelerde bulunması olarak tanımlandı. Birkaç çift, duanın, uzlaşmada kendileri tarafından bir araç olarak kullanıldığını ifade ettilerse de esasen çiftler geçimsizliği çözmek için dua ettiler. Dini bağlanma çiftlere ilişki ebediliğine (relationship permanence) bağlılıklarını arttırarak ve bağışlama istekliliğini tetikleyerek yardımcı olduğu görünüyor. Konu 6: Daimi ilişkiye bağlılık. Çiftler, dini inançlarının ilişki ebediliğine (relationship permanence) bağlılıklarını arttırdıklarını ifade ettiler. Tanrı boşanmadan nefret eder veya evlilik ebedidir çiftlerin ilişki ebedilğine ilişkin ortak ifadelerinden bazılarıydı. Bu bağlılık, çiftlerin birbirleriyle uzlaşmaları için ve zor zamanlar üzerinde kafa yormak için bir istek oluşturdu. Bu görüşmeler problem nasıl doğarsa doğsun ilişkiye olan bağlılığın altını çizdi. Mormon (Latter-Day Saint) bir din eğitimcisi olan Jason, geçimsizlik zamanlarındaki bağlılığı hakkında şunları ifade etti: Ve, böylece bu hayat biçimine bir bağlılıktır. Bu yalnızca buraya ve şimdiye bir bağlılık değildir, bu pekala artık daha fazla seni sevemeyeceğim; (ya da) eğer bunu kabul etmiyorsan topla bavulunu deyip pes etmemeye ve işlerin yürümesine bir bağlılıktır. Jason un ilişkisel bağlılığı, dini inancının, ona, evliliği sonlandırırken yalnızca, şimdi ve burada, olmadığını göstererek yardım etmesiyle arttı. Birçok çift ebedi bir ilişkiye 11

bağlandıkları ve ilişkisel iyileşmeye ve uzlaşmaya eğildiklerinden dolayı anlaşma yaptılar. Lutheryan bir ev hanımı olan Elisabeth böylesi bir yaklaşımı açıkladı: Karar verdiğimiz yegane şeyin evliliğin ebedi olduğunu ve hiç kimsenin öylece bırakamayacağını düşündüm, siz bunu yürütmek zorundasınız. Bazı anlaşmalara varmak zorunda kalacaktık çünkü hiç kimse bırakıp gidemez (Yorum) doğrusu bu bizi anlaşmak için hiçbir şey yapmamak yerine bunun için bir şeyler yapmaya zorluyor. Lutheryan bir sigortacı olan Kira, inancının onu gayret göstermeye ve sorunlardan kaçmak yerine onların üzerine eğilmeye teşvik ettiğini ifade etti: Birbirinize karşı öfkeli olma ya da sert olma seçeneği yok. Bu sizi çaba göstermeye zorluyor. Böylece, çalışmadaki çiftlerin çoğu, dini inançları tarafından güçlendirilen ilişki ebediliğine bağlılıklarının onlara geçimsizlikleri üzerinde kafa yormalarına ve eşleriyle uzlaşmalarına yardımcı olduğunu buldular. Gerçekten çiftlerin çoğu, evliliğe güçlü bir bağlılık olmaksızın evli kalamayacaklarını ve dini inanç ve uygulamaların onlara geçimsizliği çözmede yardım sağladığını ifade ettiler. Konu 7: Bağışlama İstekliliği. Dindarlık, ibadetler, kutsal metinler aracılığıyla ve kutsal bağışlamanın bir karşılığı olarak bağışlayıcılığı besliyor. Bazı çiftler bağışlamayı ibadetlerinin canlı bir parçası olarak tanımladılar. Bir Ortodoks Hristiyan olan finansal analist Neil, ailesinin Pazar rutinlerinden olan ayinden önce birbirlerinden bağışlama talebinden bahsetti: Her Pazar arabayla kiliseye gideriz. Her birimiz bireysel olarak birbirimize sorarız, ailenin her bir üyesi bir diğerinden bağışlanma talebinde bulunur. Haftalık olarak birbirini bağışlama fırsatına sahip olmanın bu çiftin aile içi geçimsizliğini azalttığı ortaya çıktı. Çiftler bununla birlikte kutsal metinlerden affetmenin önemini öğrendiler. Mormon bir diş hekimliği öğrencisi olan Stuart şöyle dedi: Mesih in temel öğretilerinden biri bağışlamaktır. Eğer bağışlanılan olmak istiyorsanız, İncil, başka insanları bağışlamaya ihtiyacımız olduğunu öğretiyor. Ve, açık bir şekilde biz mükemmel değiliz ve bağışlanmak istiyoruz, ve bu yüzden ikimizin de bu fikri veya prensibi evlilik ilişkimize getirdiğini düşünüyorum ve başka insanları bağışlamaya istekli olmak zorunda olduğumuzu anlıyoruz ve Son olarak, dindar çiftler, tanrının onları bağışlamasına şükranın dışında artmış bir bağışlama istekliliğine sahiptir. Baptist bir üniversite papazı olan Shawn, bunu şöyle açıkladı: Bağışlama ve nezaketi biz Tanrıdan aldığımız için birbirimize sunabiliriz. Ve, bununla birlikte iyilik dolu, bağışlayıcı bir yolda birlikte yaşabilmemizin kaynağı olarak O ndan faydalanabiliriz. Böylece, dindarlık, ibadetlere katılan, dini metinleri okuyan ve Tanrıya şükranın dışında bir bağışlama arzusu geliştiren çiftlerin bağışlama istekliliğini arttırdı. Tartışma 12

Bu bölüm kavramsal bir model ve çalışmanın bulgularının, din ve aile içi geçimsizlik alanında yapılan önceki çalışmalara nasıl bağlantı kurduğunu kanıtlayan daha kapsamlı bir literatür birleştirmesi sunmaktadır. Kuram oluşturmadan faydalanıldığından dolayı belirli bir olası hipotez oluşturmadık sadece sunulmuş kavramlar ve konular yerine verinin içinden kavramları ve konuları bulduk. Bu nedenle, kuram oluşturmayı kullanan çalışmaların tartışma bölümlerinde sunulan Matthew un tavsiyelerine uygun olarak, bu çalışmanın bulguları ile bağlantılı olan ya da bulguları doğrulayan literatürdeki bulguları tartışıyoruz. Kavramsal Model Figür 1, dini inanç ve pratik ile geçimsizliğin tanımlanmış üç aşaması arasındaki ilişkiyi resimlendiren kavramsal bir model sunuyor. Çiftler, dini inanç ve uygulamaların aile içi geçimsizliklerinin üç aşamasını ya da anını etkilediğini bildirdiler: (a) problemi önleme, (b) geçimsizliği çözümleme, (c) uzlaşma. Dini inançlar, aile içi geçimsizliğin tüm aşamalarını etkiliyor görünmektedir. Özellikle, çiftlerin dini inançları, ortak amaçlarını, ilişki değerlerini, ebediliğe bağlılıklarını ve bağışlama istekliliklerini etkileyen dini uygulamalarını etkiliyor görünmektedir. Örneğin, katılımcıların Tanrıyla dua aracılığı ile konuşabildiklerine dair dini inancı, aile içi geçimsizliği çözme ve üstesinden gelme aracı olarak duaya olan güvenlerini etkiliyor görünmektedir. Figür 1 de resmedildiği gibi, dini inanç ve uygulamalar, önlenebilen, çözülebilen ve üstesinden gelinebilen aile içi geçimsizlikler için güvenli bir muhafaza kutusu (safe container) olarak rol oynamaktadır. Sorunu Önleme (Geçimsizlik Öncesinde) Geçimsizliğin Çözümlenmesi (Geçimsizlik Esnasında) İlişkisel Uzlaşma (Geçimsizlikten sonra) Önlenmiş Sorunlar Dini İnançlar Ortak Amaç Amaç İlişki Erdemleri Dini Amaç Uygulamalar Ebediliğe Amaç Bağlılık Bağışlama İstekliliği Çözümlenmiş Geçimsizlikler Uzlaştırılan İlişkiler Amaç Amaç Figür 1. Dindarlığın Aile İçi Geçimsizliğin Çeşitli Aşamalarındaki Etkisi. Önleme, çözümleme Amaç ve uzlaşmayı ayıran iki çizgi, yapay bir şekilde Amaç dayatılan ayrılıkların nüfuz edebilen doğalarını temsil etmek için noktalandı. Örneğin, çiftlerin çok sık dini uygulamaların, geçimsizliği çözmekte bir yardımcı olduğundan bahsetmesine rağmen bazı katılımcılar dini uygulamaların aile içi geçimsizliği önleyiciliği hakkında konuştular. 13

Bu model, bir bütün olarak örneklemin bulgularının bir özetini sunuyor ve yine bu model çalışmadaki tüm inançlara uygun olmayabilir. Aşağıdaki bölümde, üç aşama, yedi konu ve aralarındaki bağlantılar aile içi geçimsizlik ve din üzerine olan literatürdeki bulgularla birlikte tartışılacak. Dindarlık ve Geçimsizliği Önleme Birtakım çalışmalar çiftlerin aile içi geçimsizliği önlemedeki farklı yollarını naklettiler (örn. Markman, Whitton & Kline, 2004) fakat dindarlığın evlilikteki geçimsizliğe yardımcı olabileceği özel yolları analiz etmediler. Şimdiki çalışma, bu soru için ihtiyaç duyulan bazı açıklamaları sağlıyor ve diğer çalışmaların sonuçları tarafından destekleniyor. Örneğin, ortak dini arka plan, bu çalışmada çiftlerin ortak bakış açılarına katkı yapıyor. Rosen- Grandon, Myers ve Hattie (2004) de ortak bakış açısının, geçimsizliğin yönetildiği ilişkinin bir niteliği olduğunu buldular. Geçimsizliğin önlenmesiyle bağlantılı diğer anahtar bulgu, çiftlerin sıklıkla dini bağlılıklarının onlara geçimsizlik-engelleyici değerleri geliştirmekte yardımcı olduğunu vurgulamalarıdır. Dudley ve Kosinski (1990) tarafından dindarlığın evlilik üzerindeki etkileri hakkında tanımlanan ana konulardan biri, dini katılımın çiftlere başkalarının ihtiyaçları hakkında düşünme, daha sevgi dolu ve bağışlayıcı olma, birbirine saygıyla davranma ve geçimsizlik çözme (s.82) konularında daha sık yardımcı olmasıydı. Diğer araştırmacılar da diğerkamlık gibi bir değerin, evlilikteki samimiyet için nasıl önemli olduğunu vurguladılar (örn. Wallernstein & Blakeslee, 1995). Şimdiki çalışma ilişki değerlerini evlilikteki geçimsizliğin önlenmesine bağlayarak eşsiz bir katkı yapmaktadır. Gelecek araştırma, bu bağlantıyı doğrulamayı aramalıdır. Dini Öğretiler ve Uygulamalar Aracılığıyla Geçimsizliği Çözümleme Bu çalışmadaki çiftler, kutsal metin öğretilerinden ve dini uygulamalardan evliliklerindeki geçimsizlikleri çözümlemek için faydalandılar. Bazı çalışmalar Hristiyan danışmanlığının bir parçası olarak kutsal metinlerin rolüne değinmiş olmalarına rağmen (örn. Ripley, Worthington & Berry, 2001) kutsal metinler ve onların evlilik ve aile üzerindeki etkileri üzerinde odaklanan araştırmalarda bir eksiklik vardır. Şimdiki araştırma bulguların dar tabanına ekleme yapmasına rağmen, gelecek araştırmaların sadece kutsal metinlerin aile içi geçimsizliği nasıl etkilediğini değil aynı zamanda dinlerin farklı bir çeşidi olarak kutsal metinlerin evlilik ve aile hayatı için rolünü soruşturmalıdır. Literatür, ailevi mutluluk ile ilişkilendirilen, dini törenlere katılım gibi ortak ibadet faaliyetleri ile bağlantılandırılan çok dikkat çekici değişkenleri önermektedir. Dudley ve Kosinski (1990), kiliseye katılımın geçimsizliği çözme kabiliyetinde bir artışla ilişkili olduğunu buldu. Birçok dini topluluklar güçlü bir şekilde boşanmadan caydırıyor, evliliği güçlendirme programlarını destekliyor ve kiliseye katılımın evlilikteki geçimsizliği çözümlemede çiftlere niçin yardımcı olabildiğini kısmen açıklayabilecek olan dini danışmanlık (pastoral counseling) hizmetini (McManus & McManus, 2003) sunuyor. 14

Şimdiki çalışmanın sonuçları, duanın, evlilikteki açık iletişimi desteklediğini kanıtlıyor. Bu çalışmaya benzer sonuçları Butler v.d. (2002) duanın çiftlere empati ve artmış bir kendini değiştirme isteği konusunda olanak sağlıyor ve uzlaşma ve problem çözme konusunda çiftlerin sorumluluk almasını teşvik ediyor. Ayrıca, Greenberg ve Johnson (1998) duanın geçimsizliğin çözümlenmesine olanak sağlayan ilişkisel yumuşamaya önemli katkısı olduğunu buldular. Din ve Uzlaşma Bu çalışma, devamlılığa bağlılığın çiftleri uzlaşmaya teşvik ettiğini gösteriyor çünkü, din çiftleri boşanmanın imkan dahilinde olduğunu düşünmemeleri ve fakat ilişkilerini sürdürmeleri konusunda düşünmeleri konusunda etkilemektedir. Holeman ın (2003) çalışmasındaki tüm çiftler, her iki çiftin de uyumun yeniden sağlanması için uzlaşma sürecini işletmesi gerektiğini tasdik ettiler. Bu nedenle dinin çiftlerin ilişkilerinin daimiliğine bağlılığı üzerindeki etkisi uzlaşma için önemlidir. Uzlaşma sürecinin başlamasında daimiliğe söz vererek bağlanma önemli olmasına rağmen, birbirini bağışlama istekliliği ilişkisel sağlık için çok önemlidir. Bu çalışmadaki bulgularla birbirini tutan bir şekilde, Holeman (2003) dindar çiftlerin, Tanrıya şükran dışında başkalarını bağışlıyor olmakla motive olduklarını buldu. Şimdiki çalışma yalnız ilişkisel uzlaşma üzerinde dinin etkisini üzerinde çalışan diğer çalışmaların bulgularını doğrulamakla kalmıyor aynı zamanda bu bağlantının nasıl ve niçin oluştuğuna dair bir derinlik ve açıklama sağlıyor. Genel olarak, dini inanç ve uygulamalar aile içi geçimsizliğin önlenmesinde, çözümlenmesinde ve üstesinden gelinmesinde güvenli bir muhafaza kabı olarak fonksiyon arz ediyor. Sınırlılıklar Bu çalışmadaki örneklem, kasten ibrahimi dinlere mensup oldukça dindar çiftlerle sınırlandırıldı ve diğer dinleri ve daha az dindar olan insanlara uygulanamaz. Kendisiyle görüşme yapılan çiftler ortalama 21 yıldır evliydiler; araştırma, çok geçimsiz ailelerin birçoğu sona ermesine rağmen ortalama olarak geçimsizlik yaşayan ailelerin zamanla iyileşme eğiliminde olduğunu kanıtladı. Bu yüzden, evliliğin uzunluğu, örneklenmiş olandaki aile içi geçimsizliğin aşamalarını pekiştiren dindarlıktan daha çok ya da daha fazla bir şey olabilir. Buna ek olarak, çalışmadaki katılımcılar, orta gelirli, yüksek eğitimli Kafkasyalılardı; bu sebeple, gelecekteki araştırmaların düşük gelirli çiftlerde, diğer milletlerde ya da her iki değişkende de dindarlığın aile içi geçimsizliğe etkilerini açıklamasına ihtiyaç vardır. Uygulayıcılar için Öneriler Geçimsizliği önlemede çiftlere ve ailelere yardım etmede dindarlığın entegre edilmesi üzerine fikirler konusunda Carlson ve Ericson un (2002) maneviyat ve aile terapisi üzerine düzenlenmiş kitabı iyi bir kaynaktır. Farklı inançlara mensup insanlar tarafından rağbet gören bakış açılarının ve uygulamaların büyük çeşitliliğe saygı gösterdiğimiz için dini liderlere, aile içi geçimsizliğin üzerine eğilmek için kendi cemaatlerindeki çiftlere 15

nasıl yardımcı olacakları konusunda tavsiye vermek konusunda kararsızdık. Çalışmanın, ortamların ve sorunların çeşitlilik arz etmesinden dolayı biz, eğitimcilere ve danışmanlara dini sorunlar üzerinde çiftlerle çalışmaları hakkında öneriler sunmak konusunda istekli değiliz. Ancak, bu uyarılara rağmen, dindar çiftlerle çalışan uygulamacılar için çok değerli olabilecek bazı genel fikirler önerebiliriz. Genel Öneriler Şimdiki çalışmanın sonuçları, dini inançların, bağlılıkların, uygulamaların ve cemaatlerin çiftler ve çiftlerle birlikte çalışan uygulamacılara geçimsizliği önleme ve çözümlemede önemli kaynaklar olduğunu öne süren diğer araştırmalar doğruluyor ve genişletiyor. Eğitimciler ve klinik uzmanlar, dindar çiftleri, dini inançlarını kendilerine aile içi geçimsizliği önlemek, üzerine eğilmek ve uzlaşmakta yardımcı olması için düzenlemeleri için teşvik etmelidirler. Çiftlere yardımcı olmak için onların dini liderlerine, metinlerine, uygulamalarına ve cemaatlerine başvuran uygulamacılar, çiftlerin aile içi geçimsizliklere kalıcı önlemler ve çözümler bulmalarına yardımcı olmada daha büyük bir şansa sahiptirler. Problemi Önleme. Dini inanç ve uygulama çiftlere, evlilikteki stresi azaltarak ve çiftleri birleştirerek aile içi geçimsizliği azaltan kutsal bir bakış açısını ve amacı geliştirmekte onlara yardımcı olma yoluyla geçimsizliği önlemede yardımcı oldu. Uygulamacılar, ideal olarak dinsel uyum yönünde çiftlere ilham veren ve onları motive edebilen aşkın ruhi ve dini fikir ve idealler dizisinde köklerini salan ortak bir bakış açısını yaratmada ve sürdürmede çiftlere yarımcı olmaya çalışabilirler. Uygulamacılar, ailevi ihtilafları önlemek için onlara yardımcı olabilecek dini inançlarının yönlerini açıklamakta çiftlere yardımcı olabilirler. Geçimsizlik aynı zamanda diğerkamlık ve şartsız sevgi gibi ilişki değerlerini geliştirmek üzerine yapılan dini vurgular aracılığıyla önlenir. Bu çalışmada bulunan ilişkisel değerlere önem vererek, uygulamacılar çiftlere ilişkilerindeki geçimsizliği büyük olasılıkla önleyen değerleri geliştirmekte yardımcı olmalıdır. Fowers in (2000) evlilik değerleri üzerine çığır açan çalışması önerilir. Geçimsizliği Çözümleme. Dini uygulamalar, geçimsizliği çözümlemede, esasen, kutsal metinlerin öğretileri, dini törenlere katılım ve çiftlerin dua etmesi yoluyla yardımcı olmaktadır. Çiftler geçimsizlik anında kutsal metinlere başvurduklarında sıklıkla başkalarıyla karşılıklı etkileşime dair yararlı örnekler bulduklarını ifade ettiler. Dini törenlere katılım, çiftlere odaklarını değiştirerek ve ciddi problemleri etraflıca ele alabilmek için ihtiyaç duydukları iç dayanıklılığı sağlayarak geçimsizliği çözümlemekte yardımcı oluyor. Çiftler, duanın öfkeyi bastırdığını ve mümkün olan açık iletişimi sağladığını ifade ediyorlar. Uygulamacılar, çiftlere, aile içi geçimsizliklerinde onlara yardımcı olabilecek dini uygulamaların (örn. dua, katılım) ve dini metinlerin (örn. kutsal metinler, dini liderlerin yazıları) özel yanlarını dikkate alarak yardımcı olabilirler. İlişkisel Uzlaşma. Çiftler, ilişkisel uzlaşmanın ilişki devamlılığına bağlılık ve bağışlama istekliliği yoluyla olanak sağlandığından bahsettiler. Çoğu çiftler, ilişkilerinin devamlılığına bağlı olduklarından dolayı uzlaşmaya ve ilişkilerini iyileştirmeye daha çok 16

eğildiklerini ifade ettiler. Bununla birlikte, dindarlığın onlara ibadetler, kutsal metinler ve kutsal bağışlayıcılığa şükür vasıtasıyla yardım ettiğini ifade ettiler. Hem bu çalışmanın sonuçları hem de bağışlayıcılığın gücü üzerinde gelişmekte olan literatür temelinde, uygulamacıların çiftlere yardım ederken yapabilecekleri en önemli şeylerden biri, yaratıcı bir şekilde, çiftlerin evliliklerinin anlamlı ve büyüyen bir parçası olan kişisel ve ilişkisel bağışlayıcılığı yaratan çiftlerin dini bağlamından yararlanmalarıdır. Özetle, uygulamacılar, dindar çiftleri, geçimsizliği önleyen, geçimsizliği çözümleyen ve aile içi geçimsizlik sonrasında birbirlerini bağışlamalarını sağlayan bir kaynak olarak dinlerinden faydalanmaya teşvik etmelidirler. Kaynaklar Babbie, E. (2004). The practice of social research (10th ed.). Belmont, CA: Wadsworth. Berg, B. (2001). Qualitative research methods. Boston, MA: Allyn & Bacon. Boss, P. (1980). The relationship of wife s sex role perceptions, psychological father presence, and functioning in the ambigious father-abscent MIA family. Journal of Marriage and Family, 42, 541-549. Brody, G. H., Stoneman, Z., Flor, D., &MacCrary, C. (1994). Religion s role in organizing family relationship: Family process in rural, two-patent African-American families. Journal of Marriage and the Family, 56, 878-888. Butler, M. H., Stout, J. A., & Gardner, B. C. (2002). Prayer as a conflict resolution ritual: Clinical implications of religious couple report of relationship softening, healing perspective, and change responsibility. American Journal of Family Therapy, 30(1), 19-37. 17

Call, V. R., & Heaton, T. B. (1997). Religious influence on marital stability. Journal fort he Scientific Study of Religion, 36, 382-399. Canary, D., Cupach, W., & Messman, S. (1995). Relationship Conflict. Thousand Oaks, CA: Sage. Carlson, T. D., & Erickson, M. J. (edt.). (2002). Spritualty and family Therapy. New York: Haworth. Christensen, A., & Pasch, L. (1993). The sequence of marital conflict: An analysis of seven phases of marital conflict in distressed and non-distressed couples. Clinical Pyschology, 13(1), 3-14. Corbin, J., & Strauss, A. (1990). Basics of qualitative research: Grounded theory procedures and techniques. Thausand Oaks, CA: Sage. Curtis, K. T., & Ellison, C. (2002). Religious heterogamy and marital conflict. Journal of Family Issues, 23, 551-576. Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (Edt.). (1994). The handbook of qualitative research. Thousand Oaks, CA: Sage. Dollahite, D. C. & Marks, L. D. (2005). How highly religious families strive to fulfill sacred purposes. In V. L. Bendston, D. Klein, A. Acock, K. Allen, & P. Dilworth Anderson (Edt.), Sourcebook of family theory and research (ss. 533-541). Thausand Oaks, CA: Sage. Dollahite, D. C., Marks, L. D., & Goodman, M. (2004). Religiosity and families: Relationla and spritual linkages in a diverse and dynamic cultural context. In M. J. Coleman & L. H. Ganong (Edt.), The handbook of contemporary families: Considering the past, contemplating the future (ss. 411-431). Thousand Oaks, CA: Sand. Dudley, M. G., & Kosinski, F. A. (1990). Religiosity and marital satisfaction: A research note. Review of Religious Research, 32(1), 78-86. Ellison, C. G., Bartkowski, J. P., & Anderson, K. L. (1999). Are there religious variations in domestic violence? Journal of Family Issues, 20(1), 87-113. Enright, R. D., & Fitzgibbons, R. P. (2000). Helping elients forgive: An emprical guide for resolving anger and restoring hope. Washington, DC: American Pyschological Association. Fowers, B. J. (2000). Beyond the myth of marital happiness: How embracing the virtues of loyalty, generosity, justice, and courage can strengthen your relationship. San Francisco: Jossey-Bass. 18

Gilgun, J. F. (2005). Deductive qualitative analysis and family theory building. In V. L. Bengtson, D. Klein, A. Acock, K. Allen, & P. Dilworth-Anderson (Edt.), Sourcebook of family theory and research (ss. 83-84). Thousand Oaks, CA: Sage. Greenberg, L. S., & Johnson, S. M. (1998). Emotionally focused therapy for couples. New York: Guildford Press. Hackney, C., & Sanders, G. (2003). Religiosity and mental health: A meta-analysis of recent studies. Journal for the Scientific Study of Religion, 42(1), 43-55. Holeman, V. T. (2003). Marital reconciliation: A long and winding road. Journal of Psychology and Christianity, 22(3), 30-42. LaRossa, R. (2005). Grounded theory methods and qualitative family research. Journal of Marriage and Family, 67, 837-857. Lehrer, E. L., & Chiswick, C. U. (1993). Religion as a determinant of marital stability. Demography, 30, 385-404. Lofland, J., & Lofland, L. H. (1995). Analyzing social settings: A guide to qualitative observation and analysis. Belmont, CA: Wadsworth. Mahoney, A., Pargament, K. I., Jewell, T., Swank, A. B., Scott, E., & Emery, E., (1999). Marriage and the spritual realm: The role of proximal and distal religious constructs in marital functioning. Journal of Family Psychology, 13, 321-338. Mahoney, A., Pargament, K. I., Murray-Swank, A., & Murray-Swank, N. (2003). Religion and sanctificiation of family relationships. Review of Religious Research, 44, 220-236. Markman, H. J., Whitton, S. W., & Kline, G. H. (2004). Use of an emprically based marriage education program by religious organizations: Results of a dissemination trial. Family Relations: Interdisciplinary Journal of Applied Family Studies, 53, 504-512. Marks, L. D. (2004). Sacred practices in highly religious families: Christian, Jewish, Mormon, and Muslim perspectives. Family Process, 43, 217-231. Marsh, R. D., & Dallos, R. (2001). Roman Catholic couples: Wrath and religion. Family Process, 40, 343-460. Matthews, S. H. (2005). Crafting qualitative research articles on marriages and families. Journal of Marriage and Family, 67, 799-808. McManus, M., & McManus, H. (2003). How to create an America that saves marriages. Journal of Psychology & Theology, 31, 196-207. Retzinger, S. M. (1997). Shame-rage in marital quarrels. In M. R. Lansky & A. P. Morrison (Edt.), The widening scope of shame (ss. 297-312). Hillsdale, NJ: Analytic Press. 19

Ripley, J. S., Worthington, E. L., Jr., & Berry, J. W. (2001). The effects of religiosity on preferences and expectations for marital therapy among married Christians. American Journal of Family Therapy, 29(1), 39-58. Rosen-Grandon, J. R., Myers, J. E., & Hattie, J. A. (2004). The relationship between marital characteristics, marital interaction process, and marital satisfaction. Journal of Counseling and Development, 82(1), 158. Scanzoni, J., & Arnett, C. (1987). Enlarging the understnading of marital commitment via religious devoutness, gender role preferences, and locus of marital control. Journal of Family Issues, 8(1), 136-156. Seymour, J., Dix, G., & Eardley, T. (1995). Joint accounts: Methodology and practice in research interviews with couples. New York: University of York, Social Policy Research Unit. Strauss, A., & Corbin, J. (1998). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for devoloping grounded theory. Newbury Park, CA: Sage. Thomas, D. L., & Cornwall, M. (1990). Religion and family in the 1980s: Discovery and development. Journal of Marriage and Family Therapy, 52, 983-992. Wallernstein, J. S., & Blakeslee, S. (1995). The good marriage: How and why love lasts. New York: Houghton Mifflin. 20