ERKEK OSTEOPOROZU Prof Dr Dilek Gogas Yavuz Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları ABD, Endokrinoloji ve Metabolizma BD
Erkeklerde Osteoporoz Erkeklerde osteoporoz olur mu??
Osteoporoz sıklığı > 50 yaş üzerindeki 3 kadından biri ve 5 erkekten biri osteoporoza bağlı kırık geçiriler Tüm yaşamları boyunca kadınların 30% 50% si erkeklerin 15% 30% i osteoporoza bağlı kırıkla karşılaşırlar
Erkek osteoporozununda problemin büyüklüğü Erkeklerin % 13-25i osteoporotik kırık geliştiriler kalça kırıkları daha geç yaşta oluşur ( 6-8. dekad ) Vertebra kırıkları daha erken görülür Erkekler Kemik miineral dansite kaybı yılda %1 Her 5 erkekten biri yaşamları boyunca en az bir kez osteoporoza bağlı kırık ile karşılaşırlar Kalça krırıklarının %30 u erkeklerde görülür
Kadın ve erkeklerde kırık vakalarının yaşa göre dağılımı Erkeklerde osteoporoz kadınlardan 10 yıl daha sonra ortaya çıkar
Zirve kemik kitlesi Erkeklerde Kemik mineral yoğunluk kaybı : yılda %1
İnsidans (yıllık yeni vaka) Erkeklerde sık rastlanan hastalıklar 700000 600000 500000 400000 300000 200000 100000 0 akciğer kanseri prostat kanseri alzheimer stroke MI osteoporotik kırık Best practice research clinical reumatology 2009
Erkeklerde: Osteoporoza bağlı kırıkların mortalitesi daha yüksektir
Erkeklerde osteoporotik kırık İnsidansı kadınlardan düşük Osteoporotik kırıkların % 30 u erkeklerde görülür. yaş ile artar. KMD düşüklüğü ile kırık riski artar KMD dışı bağmsız faktörler etkilidir. Kırık sonrası mortalite kadınlardan fazladır.
Tüm yaşlarda mortalite Dubbo Osteoporosis Epidemiology Study
Erkeklerde Kırıklarda Mortalite
Kalça kırığı: mortalite Yardımsız en az 1 aktiviteyi yapamamak 80% 1 yıl içinde ölümdeath 20-25% Kalıcı sakatlık 30% Yardımsız yürüyememek 40% Cooper. Am J Med. 1997; 103(2A):12s-19s
Erkekte vertebra kırık insidansı (The EPOS Groups, 2002)
Erkekte osteoporoz nedenleri Primer Senil (Yaşa bağlı) İdyopatik Sekonder Hipogonadizm Glukokortikoid fazlalığı Alkolizm GİS hastalıkları Hiperkalsiüri Sigara Antikonvülzanlar Tirotoksikozis İmmobilizasyon Neoplastik hastalıklar Romatoid artrit Current Opinion in Endocrinology & Diabetes, Volume 7(6).
Kemik kaybı yapan ilaçlar Glukokortikoid ( prednisolon 2.5 mg/gun- >3 ay ) Siklosporin A, Takrolimus Levotiroksin (doz fazlalığında) Medroksiprogesteron asetat Aromataz inhibitörleri Heparin Nöroleptikler Metotreksat Aluminyum Antiasitler Antikonvulzanlar Lityum İntravenöz demir
Hipogonadizm Osteoporoz ve osteoporotik kırıklar için en belirgin risk faktörü Androjenler kemiğin yeniden yapılanmasında rol oynar Osteoblast proliferasyonu Büyüme faktörleri ve stokin yapımı Kemik matriks proteinlerinin yapımı Puberte öncesinde kemik pik kitlesinin yetersizliği Puberte sonrasında kemik yoğunluğunun idamesinde yetersizlik Esas olarak trabeküler kemik etkilenir
Erkekte osteoporozun doğal seyri Yaşlılığın doğal seyri değildir
Erkeklerde osteoporotik kırıkların sonuçları Sırt ağrısı Kifoz Boy kısalması (< 3 cm ) Emosyonel bozukluk kırık
Osteoporoz önlenebilir ve tedavi edilebilir Osteoporoz kırıktan önce klinik bulgu vermez bu nedenle risk faktörleri değerlendirilmelidir
Erkek ve kadında Osteoporotik Kırık risk faktörleri aynıdır Yaş Kadın Erken menapoz Amenore Hipogonadizm Beyaz,asyalı ırk Önceki kırıklar Düşük kemik dansitesi Glukokortikoid tedavi Yüksek kemik döngüsü Ailede kırık öyküsü Görme bozukluğu Düşük vucut ağırlığı Nöromusküler hastalıklar Sigara kullanımı Alkol kullanımı Uzamış immobilizasyon Düşük kalsiyum alımı Vitamin D eksikliği Sekonder osteoporoz nedenleri Osteoporos Int (2005) 16: 581 589
Dünya sağlık örgütü kırık riski algoritmi (FRAX) www.nof.org, www.shef.ac.uk/frax
Erkeklerde KMD ve kırık riski Erkeklerde KMD ölçümleri iyi valide edilmiş değildir. Ancak klinik uygulamalarda Diğer risk faktörleri ile birlikte değerlendirilmelidir
Erkeklerde KMD Ölçüm Endikasyonları >70 y risk faktörü olmaksızın 50-70 y frajilite kırığı olan veya klinik riski yüksek VKI< 20 kg/m2 kilo kaybı inaktivite glukokortikoid antikolvulzan (National osteoporosis foundation 2008)
KMD sınıflaması Normal T skoru -1 Osteopeni T skoru -1 to -2.5 Osteoporoz T skoru < -2.5 Şiddetli Osteoporoz T skoru < -2.5 + kırık WHO 1997
T-skoru Postmenapozal kadınlar ve 50 yaş üstü erkekler T-skoru değerleri sağlıklı premenapozal kadınlar, 50 y genç erkekler, çocuklar için kullanılamaz Z-skoru Sağlıklı premenapozal kadın, 50 y genç erkek ve çocuklarda Z-skoru <-2.0 «yaşa göre beklenenden düşük olarak yorumlanır Z-skoru > -2.0 yaşa göre beklenen sınırlarda olarak yorumlanır The International Society for Clinical Densitometry (ISCD)
Erkeklerde osteoporoz değerlendirmesinde rutin laboratuar testler Testosteron,LH Tam kan sayımı Serum kalsiyum Serum fosfor PTH 25 OH D3 Serum alkalen fosfataz 24 saatlik idrarda Ca atılımı Kreatinin SGOT TSH gerekli durumlarda Sekonder nedenlere Yönelik testler
Erkeklerde osteoporoz koruması Kadınlardakine benzer Uygun beslenme ve egzersiz Yaşam tarzı Kalsiyum ve D vitamini Kas gücünü arttırmak,dengeyi sağlamak Sekonder OP nedenlerini erken teşhis edebilmek
Farmakolojik Tedavi kararı Sekonder osteoporoz ekarte edildikten sonra > 50 y erkekler Kırığı var olan tüm vakalar tedavi edilmeli yüksek risk Tedavi T-Skoru < -2.5 Ort a risk - Risk faktörleri varsa tedavi Düşük risk- 1-2 yılda kontrol -1.5-2.5 > -1.5 National Osteoporosis Foundation, Physician s Guide to Prevention and Treatment of Osteoporosis.
Osteoporoz tedavisinin farmakolojik temel ilkeleri Kalsiyum + D vitamini + Antirezorptif veya anabolik ilaçlardan biri
Yeterli kalsiyum alımının sağlanması Batı tarzı diyette kalsiyum miktarı (600mg/gün) zirve kemik kitlesini sağlayabilecek, kemik kitlesini stabilize edebilecek düzeyde değildir. Önerilen günlük kalsiyum alımı 9-18 yaş 1300 mg 19-50 yaş 1000 mg 51-70 yaş 1200 mg >71 yaş 1200 mg postmenapozal 1300 mg 1200 mg kalsiyum Kalsiyum alımı > 1,200-1,500 mg /gün böbrek taşı ve kardiyovasküler hastalık riskini arttırabilir. www.npf.org
D vitamini eksiklik prevalansı : NHANES III
Yeterli D Vitamini Düzeyinin sağlanması Dünya sağlık örgütü >50 y 800-1,000 IU vitamin D replasmanı önermektedir Hedef : Serum 25(OH)D düzeyi > 30 ng/ml (75 nmol/l) Serum 25-hidroksivitamin D < 20 ng/ml = vitamin D yetmezliği Serum 25-hidroksivitamin D < 30 ng/ml = vitamin D eksikliği Dengesizliğe bağlı düşme riskini azaltır
Erkeklerde Osteoporoz Tedavisi Frajilite fraktürü geçiren erkeklerin yalnızca %10 u osteoporoz tedavisi alıyor Tedavi alanların % 1-7 KMY ölçülüyor
Erkek osteoporozunda farmakolojik tedavi seçenekleri FDA onaylı Testosteron ( hipogonadizmi olanlarda) Bisfosfonatlar (Alendronat, Risedronat) PTH (teriparatide) Onay almamış olanlar Zolodronik asit,ibandronat Raloxifene Kalsitonin
Osteoporozlu Erkeklerde : Alendronat 241 erkek,randomize 2 yıl takip 2 year randomized/placebo. t skoru <-2.0 Ca+D tüm vaklara uygulanmış Orwoll et al, N Engl J Med 2000; 343
Erkeklerde Teriparatide Tedavisi 437 erkek, BMD -2.5 11 ay takip Ca+ D vitamini Vertebral BMD 5.9% artış, 20 μg. 9.0% artış, 40 μg. Femur başı BMD 1.5% artış, 20 μg. 2.9% ertış, 40 μg.
Teriparatide kullanım endikasyonu T < - 4.0 Veya T < -3 SD birden fazla risk faktörü olanlar 65 postmenapozal kadınlarda 65 > y erkeklerde kullanım süresi: 18 ay
Tedavi takibinde veya hasta izleminde Daima kemik mineral dansitesi (g/cm2) kıyaslanmalıdır T skorları kıyaslamada kullanılmamalıdır
Osteoporoz bir kadın hastalığı değildir Osteporotik kırık insidansı = miyokard infaktüsü Kırık riski değerlendirmesi FRAX Tedavi endikasyonları : Frajilite kırığı DEXA osteoporoz kırık riskinin yüksek olması ( >%20, 10 yıllık risk)
Erkeklerin de osteoporoz tanısı ve tedavisi almaya hakları vardır
Teşekkür ederim Institute of Medicine Report, November 2010