Kızlar İçin Fen Kampı. Yaratici Öğretmenin Fen Aktiviteleri Kılavuzu

Kızlar İçin Fen Kampı Yaratici Öğretmenin Fen Aktiviteleri Kılavuzu

Kızlar İçin Fen Kampı Fen Aktiviteleri için Yenilikçi Öğretmen Kılavuzu Fen ile Öğrenme Grubu Fen Eğitimi Araştırma Gurubu

Kızlar İçin Fen Kampı Fen Aktiviteleri için Yenilikçi Öğretmen Kılavuzu Yazarlar A. Ioannou D. Demetriou E. Kyriazi G. Michael M. Michaelidou M. Michael Editör Bilim Yönetmeni Fen Eğitimi Araştırma Gurubu C. P. Constantinou ISBN 978-9963-671-99-1 Bu yayında yer alan tüm görüşler sadece yazarlarına ait olup ille de Birleşmiş Milletlerin, Üye Ülkelerinin, UNDP nin ve/veya USAID in görüşlerini temsil etmez. 2

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 7 KAMP AKTİVİTELERİ 9 1. Buzları Kırıcı Aktiviteler 10 1.1 Mülakat 11 1.1.1 Açıklama 11 1.1.2 Mülakat için kılavuz 11 1.2 Cümleyi tamamla 12 1.2.1 Açıklama 12 1.3 Kazazede 12 1.3.1 Açıklama 12 1.4 Sihirli değnek 13 1.4.1 Açıklama 13 1.5 Dört gerçek 13 1.5.1 Açıklama 14 1.6 Şiirler 14 1.6.1 Açıklama 14 2. Hareketli Oyunlar 15 2.1 Kartopu/Marshmallow fırlatma 15 2.1.1 Açıklama 15 2.2 Eğlence Festivali 15 2.2.1 Açıklama 15 2.3 Benim yaptığımı yap 16 2.3.1 Açıklama 16 2.4 Dönüşüm 16 2.4.1 Açıklama 16 2.5 Su Balonları Su Balonu Atmaca 18 2.5.1 Açıklama 18 3. Geri-dönüşüm Oyunu Aktivitesi 19 3.1 Materyaller 19 3.2 Oyunun Tarifi 19 4. Astronomi Aktiviteleri 21 4.1 Ders planları ve gece gökyüzünü inceleme 21 3

4.1.1 Ders 1 21 4.1.1.1 Aktivite 1: Gökyüzündeki nesnelerin izlenmesi 21 4.1.1.2 Deney 1a: Gündüz ve gece 22 4.1.1.3 Deney 1b: Dünyanın dönüşü 22 4.1.2 Ders 2 23 4.1.2.1 Deney 2a: Sıcaklık değişmeleri 23 4.1.2.2 Aktivite 2: Dünyanın güneş etrafındaki yörüngesi 23 4.1.2.3 Deney 2b: Modellerin kullanımı 24 4.1.2.4 Aktivite 3: Gece gökyüzünü inceleme 24 4.1.2.5 Deney 2c: Dünyanın güneşten uzaklığı 24 4.1.2.6 Deney 2d: Gündüzün yıldızlar 25 4.1.2.7 Aktivite 4: Takımyıldızları 25 4.1.3 Ders 3 26 4.1.3.1 Aktivite 1: Gezegenlerin izlenmesi 26 4.1.3.2 Aktivite 2:Takımyıldızlarının izlenmesi 26 4.1.3.3 Aktivite 3:Takımyıldızları simülasyonu 26 4.1.3.4 Aktivite 4:Yıldız saatinin yapımı ve kullanışı 27 4.2 Referanslar 28 EĞİTSEL MATERYALLERİ 29 1. Fen ve web tabanlı öğrenim plâtformları 30 1.1 Web tabanlı platform: STOCHASMOS 31 1.2 STOCHASMOS araçları ve fonksiyonları 32 1.2.1 Öğrencinin öğrenme ortamı 38 1.2.2 Öğretmenin yazarlık ortamı 1.3 STOCHASMOS platformunda geliştirilmiş öğrenme ortamları örnekleri. 40 1.3.1 Larnaka tuz gölünün flamingoları soruşturması 40 1.3.2 Meles-meles araştırması 41 1.3.3 En iyi şişelendirilmiş su araştırması 41 1.4 En iyi şişelendirilmiş su soruşturmasının ana hatları 42 1.4.1 Teori 42 1.4.2 Aktivite sıralaması 44 1.4.2.1 Karar Verme Stratejilerinin araştırması 45 1.4.2.2 En iyi şişelendirilmiş su seçimi araştırması 48 1.4.3 Öğretmenin rolü 53 4

1.4.4 Referanslar 54 1.5 Ek bilgiler 55 2. Kıbrıs ın Sulak Ekosistemlerine Geziler: Su kalitesi ve Canlı Tür Çeşitliliğinin Araştırılması 56 2.1 Teori 56 2.1.1 Çevre ve Kültürlerarası Eğitim 56 2.1.2 WebQuest Web Araştırması 57 2.1.3 Gayri resmi (informal) eğitim 58 2.2 Eğitimsel materyaller 58 2.2.1 Senaryo 58 2.3 Eğitmen kılavuzu 61 2.3.1 Ders 1 61 2.3.1.1 Prosedür 61 2.3.1.2 Amaçlar 62 2.3.2 Ders 2 62 2.3.2.1 Prosedür 62 2.3.2.2 Amaç 63 2.3.3 Ders 3 63 2.3.3.1 Prosedür 63 2.3.3.2 Amaçlar 63 2.3.4 Ders 4 63 2.3.4.1 Prosedür 63 2.3.4.2 Amaçlar 64 2.3.5 Ders 5 64 2.3.5.1 Prosedür 64 2.3.5.2 Amaç 64 2.4 Değerlendirme yöntemleri 64 2.5 Önceki uygulamalar ve Eğitimsel materyalin iyileştirilmesi 65 2.6 Referanslar 65 EKLER 66 Çalışma sayfaları 67 Arazi protokolleri. 76 3 Fen Fuarı: Araştırma yetilerini geliştirecek bir yöntem 82 3.1 Teori 82 5

3.1.1 Araştırmacı becerileri 82 3.1.2 İlköğrenim okullarında araştırma becerileri öğretimi 84 3.1.3 Öğrenme aktivitesi Fen Fuarı 84 3.1.4 Üç öğrenme şeklini bütünleştirmek için Fen Fuarı 85 3.2 Kızlar için Fen Kampında Fen Fuarı 87 3.3 Senaryo: Bayan Deneyci ile tanışma 91 3.4 Eğitimsel Materyal 92 3.4.1 Ünite 1: Araştırma sorularının oluşturulması 92 3.4.2 Ünite 2: Gıda Zehirlenmesi 100 3.4.3 Ünite 3: Misketler ve rampalar 118 3.5 Senaryo: Bayan Deneycinin komşularının karşılaştığı problemler 147 3.6 Konular 149 3.7 Araştırma Kitapçığı 151 3.8 Değerlendirme ölçütleri 160 3.9 Değerlendirme araçları 161 3.10 Referanslar 163 6

ÖNSÖZ Çeşitli fen ve bilim dallarında araştırmacı olarak az sayıda temsil edilmelerinden dolayı, bilim kadınlarının rolü ve katılımı Avrupa da 1990 lı yılların sonunda önemli bir politik kaygı oldu. Söz konusu problem, sızdıran boru olayı olarak adlandırılan, başta fen e ilgi duyan birçok genç kızın zaman içerisinde fen mesleğinde tırmandıkları merdiveni erkeklere orantısız bir şekilde terk etmeleridir. Avrupa Komisyonu nun bu alandaki aktiviteleri, bilim insanları ve araştırmacılar hakkında, kadınların erkeklerden akademik konumlarda ve bilimsel yönetim kurullarında kayda değer bir sayıda daha az olmaları gibi, bir dizi istatistik ortaya koymaktadır. Bir başka deyişle üniversitelerde, erkek nüfusu kadın nüfusundan üç kat daha fazladır (Avrupa Komisyonu, 2005); bunun sonucunda, karar verme aşamalarında kadınların bakış açısı eksik kalmaktadır. Buna ek olarak, bilim kadınlarının varlığı ve mesleklerinde başarılı oldukları görülmezse, bu durum fen hayatına atılmak isteyen genç kadınlar ve kızlar için iyi bir örnek oluşturmaz. Kıbrıs a özgü veriler kadınların bilimsel yönetim kurulu üyeliklerinde %25 ve yöneticiliklerinde %12,5 gibi az bir yüzdelikle temsil edildiklerini göstermektedir. Ayrıca, Kıbrıs ta çeşitli iş alanları hakkındaki bilgilere göre çalışan erkeklerin kadınlara olan oranı 3 e 1 olarak ortaya çıkmaktadır (Kıbrıs İstatistikî Hizmetler 2005). Var olan durumu açıklama çabasıyla yapılan araştırmalar kızların fen e olan ilgilerinin yanı sıra, bilim alanlarında öz güvenlerinin ve kavrayışlarının erkeklerinkinden daha az olduğunu gösteriyor (Seidel 2003, Baumert et al., 2000). Bilim toplumu kapsamında fen in (ve özellikle güvenilir bilgi üretme yöntemlerinin) önemi giderek arttığından kızların genç yaşlarda hakiki bilimsel aktivitelere katılımları sağlanarak onların fena ve fen mesleklerine karşı bakış açılarını iyileştirilmek için etkin ve acil önlemlerin alınmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Elinizdeki bu cilt dört farklı bilim alanından seçilmiş öğrenci aktivitelerini içermektedir. Bu aktiviteler 11-14 yaş gurubu kız öğrenciler için 11-31 Haziran 2008 tarihlerinde Kıbrıs Üniversitesinde düzenlene Kızlar İçin Fen Kampında kullanılmışlardı. Seçilen dört fen alanı: A. Günlük hayatta kimya B. Yerel ve Küresel Doğal Çevre C. Gözlemsel Astronomi D. Araştırma Becerilerinin Geliştirilmesi 7

Bu noktada, USAID in sağladığı katkı ile Amerikan halkı tarafından desteklenen Birleşmiş Milletler Gelişme Programı Kıbrıs ta İşbirliği ve Güven İçin Hareket (UNDP-ACT) ine bu projeyi finanse ettiği için teşekkür ederiz. Bu projenin uzun süreli hedefi genç kızların fen e karşı algılarını iyileştirmek ve yerel çevre problemlerine yönelik ortak ilgi ve çıkarları çerçevesinde Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türkler arasında olumlu tavırlar geliştirmektir. Kızlar için Fen Kampı projesi hakkında daha fazla bilgi için aşağıdaki web sitesini ziyaret ediniz: http://lsg.ucy.ac.cy/lsg/english/programs/sciencecampforgirls/index.htm Fen ile Öğrenme Gurubu Kıbrıs Üniversitesi 8

KAMP AKTİVİTELERİ 9

1 Buz Kırıcı Aktiviteler Buz kırıcı aktiviteler öğrencileri aşırı resmî durumlarda öğrencileri rahatlatmak, birbirleri ile tanışmalarını sağlamak ve ortamın gerginliğini azaltmak için planlanmış aktivitelerdir. Açıcı aktivitelerin aksine, buz kırıcı aktiviteler genellikle tartışılacak ve işlenecek olan derse veya konuya bağlı değildirler. Buna ek olarak, klikleri (arkadaş gruplarını) bozup, farklı ve rastlantısal arkadaş gruplarının oluşmasını sağlayan eğlenceli ve tehdit edici olmayan bir yöntemdir. Buz kırıcı ( ice-breaker ) terimi buzu kırmak ( break the ice ) teriminden gelir, yani, Kuzey Kutbu bölgesinde buzu kırmak için kullanılan özel gemilerin adı olan buz kırıcı adından gelir. Nasıl bu gemiler başka gemilerin geçişini kolaylaştırıyorsa, buz kırıcı aktiviteler de rahat bir şekilde öğrenim ve eğitim için yol açar ve ortamı sohbete hazırlar. Sıradaki aktiviteler için, grupları ikili veya üçlü olmak üzere bölmek kolaylık yaratır. Küçük gruplar tartışmak ve konuşmak için daha el verişlidir, katılımcıların konudan sapmalarına engel olur, grup-içi ilişkileri artırır ve teke tek ilişkilerin gelişmesine de fırsat verir. Ayrıca, büyük bir grubu, bir aktiviteyi arkalarında oturan şahıs ile konuşmalarını isteyerek de küçük sayılara bölerek, ya da öğrencilerden bir aktivite veya teneffüs bittikten sonra farklı bir yere oturmalarını da isteyebilirsiniz. Bunun amacı öğrencilerin önceden tanıdıkları ve en iyi arkadaşları dışında, farklı insanlarla tanışmalarını ve yakınlaşmalarını sağlamaktır. 10

1.1 Mülakat Grup sayısı: 2 kişi Gerekli araçlar: kalem, defter Süreç: 20 dakika Amaç: birbirini tanıma ve sosyal ilişkiyi oluşturmak 1.1.1 Açıklama Grubu ikişer kişilik takımlara ayırınız. (herkesi en az tanıdığı bir başka kişiyi seçmesi için yönlendiriniz). Birbirlerini yirmişer dakikalık bir süreyle mülakat yapmalarını sağlayın (Mülakatı kolaylaştırmak için önceden sorular veya genel bir kılavuz hazırlayabilirsiniz.) Her üye, takım arkadaşının zevkleri, tercihleri, geçmişi, işi, aile yaşantısı, hobileri, sevdiği spor dalları ve benzeri konular hakkında bilgileri öğrenmesi gerekmektedir. Mülakatlar bittikten sonra gurubu tekrar toplayınız ve her üyenin takım arkadaşını diğerlerine tanıtmasını sağlayınız. Bu egzersiz üyelerin birbirlerini tanımalarına yardımcı olur. 1.1.2 Mülakat İçin kılavuz İsminiz nedir? Kaç yaşındasınız? Nerde yaşıyorsunuz? Doğum tarihiniz nedir? Kaç kız ve erkek kardeşiniz vardır? Okulda en çok sevdiğiniz ders hangisidir? En çok sevdiğiniz hobi nedir? En çok sevdiğiniz oyun nedir? 11

1.2 Cümleyi tamamlama Grup sayısı: 1 Amaç: tanıtmak, sosyalleşme becerilerini geliştirmek 1.2.1 Açıklama Odadaki her bireyin aşağıda verilen veya benzeri bir başka cümleyi tamamlamalarını sağlayınız. Örneğin derse başlarken herkesin kendisini tanıtmasını isterseniz, şu cümleyi tamamlamalarını isteyebilirsiniz; "Ben bu sınıftayım çünkü..." Ben bu sınıftayım çünkü. 1.3 Kazazede Grup sayısı: 5 kişi Amaç: ötekilerin değerleri ve problem çözme stillerini öğrenmek ve takım çalışmasını geliştirmek. 1.3.1 Açıklama Issız bir adada tek başınasınız. Eğer adada sonsuza kadar kalma ihtimali olduğunu bilseydiniz, yanınıza hangi 5 eşyayı alırdınız (eşyaların sayısını grubun büyüklüğüne göre değiştirebilirsiniz)? Unutmayın ki her takımın 5 eşya seçme hakkı vardır, her kişinin 12

değil. İsterseniz, her takım üyesine kendi seçtikleri 5 eşyayı bir kâğıda yazdırıp, sonra kendi aralarında hangi eşyaları neden seçtiklerini savunmalarını isteyebilirsiniz. 1.4 Sihirli Değnek Grup sayısı: 2 kişi Amaç: başkalarının hayallerini ve endişelerini öğrenmek 1.4.1 Açıklama Sihirli bir değnek buldunuz ve bununla kendi yaşamınızla ilgili istediğiniz herhangi 3 şeyi değiştirebilirsiniz. Kendinizi nasıl değiştirirdiniz? Bu değişimleri niçin istediğinizi ve neden önemli olduklarını açıklayınız. Bu aktivite, takım üyelerine bir aylığına okullarının müdürü olsalardı neleri değiştirmek isterlerdi sorusunu sorarak da oynanabilir. 1.5 Dört Gerçek Grup sayısı: her takım için 6 kişi Süreç: 10-15 dakika Bu buz kırıcı aktivite, öğrencilerin birbirlerini hızlıca tanımalarını ve aralarında ortak nokta bulmalarını sağlar. Bazı gerçek ve yalanlar şok edici olabilir! Bu aktivite algılarımızın ve ön yargılarımızın ne kadar doğru veya yanlış olabileceğini gösterir. 13

1.5.1 Açıklama Herkes kendi hakkında üç gerçek bir de yalan yazar. Sırayla her öğrenci yazdığı dört gerçeği yüksek sesle takımın geriye kalanına okur. Geriye kalan takım üyeleri ise söylenen dört gerçek ten hangisinin yalan olduğunu tahmin eder ve bir kâğıda yazar. Herkes sonra tahmin etmekte ne kadar başarılı olduklarını görürler. 1.6 Şiirler Grup Sayısı: 1 kişi 1.6.1 Açıklama Her öğrenci isminin harflerinden oluşan kısa bir şiir yazar. Mesela AYŞE aşağıdaki örneğe benzer bir şiir yazabilirdi: Akıllı Yaratıcı Şakacı Eğlenceli Şiir, yazan kişi hakkında birtakım bilgiler içermelidir. Örneğin kişinin bazı özelliklerini anlatmalı veya kişinin yapmayı sevdiği bir şeyi konu almalıdır. 14

2 Hareketli Oyunlar 2.1 Kartopu/ Marshmallow atma Grup üye sayısı: 8 10 arası Gerekli araçlar: büyük, plastik kaplar, 3 4 paket marshmallow ve yapışmalarını önlemek için un Amaç: 1) Egzersiz ve birbirleri ile bağlantı kurmak 2) Sosyal iletişim sağlamak, güvenli bir şekilde saldırganlıktan kurtulmak 3) Katılımcıların başarı için işbirliğini öğrenmeleri ve neşeli vakit geçirmeleri 2.1.1 Açıklama Öğrencileri daire halinde oturtunuz. Her öğrenciye kucağında tutması için birer plastik kap veriniz ve her kabın içine 10 tane marshmallow koyunuz. Öğrencilerin amacı marshmallowları karşıdaki öğrencilerin kabına atmaktır (bunu yapabilmek için 2 dakika sure vardır). İsterseniz kabında en çok marshmallow olan veya hiç olmayan kazanır. Hayal gücünüzü kullanın ve oyunu değiştirip farklı şekillerde oynayınız. Bu oyunla çok eğlenceli zamanlar geçirdik; oyunun sonunda herkes beyaz beneklerle kaplıdır! 2.2 Eğlence Festivali Grup üye sayısı: 10 15 kişi Gerekli araçlar: dans müziği ve ısınmış vücutlar Amaç: sosyalleşebilme becerilerini ve artırma, zihinsel becerilerini artırma, talimatları uygulamayı öğrenme. 2.2.1 Açıklama Herkes bir daire oluşturur. Teker teker, her öğrenci dairenin ortasına geçip bir hareket yapar ve diğer öğrenciler de aynı hareketi oldukları yerde yaparlar. Ortadaki öğrenci hareketini bitirince, halkada olan başkasını seçer ve yer değiştirirler. Bunu, bütün öğrenciler ortada bir 15

hareket yapana kadar devam ettirin. Dilerseniz, herkes ortada bir hareket yaptıktan sonra bile oyunu sürdürebilirsiniz. Herkesin ne kadar çok güldüğüne şaşıracaksınız. 2.3 Benim Yaptığımı Yap Gerekli araçlar: kasetçalar ve canlı müzik (sesi çok yüksek olmamak şartıyla) Amaç: Grubu eğlendirerek, canlandırarak ve gerilim dağıtarak bir araya getirmek 2.3.1 Açıklama: Herkes bir daire oluşturur. Bir lider seçilir ve lider ne derse grubun geriye kalanı onu yapmak zorundadır. Mesela: el ele tutuşun ve saat yönünün aksine dönünüz. Şimdi saat yönünde dönünüz. Şimdi halkanın ortasına doğru geliniz. Ellerinizi bırakın ve ilk baştaki daireyi oluşturunuz. Lider, grup seriyi akıcı bir şekilde yapmasını öğrenene kadar oluşturduğu hareket serisini baştan ve baştan söyler. 2.4 Dönüşüm Grup sayısı: 4 12 arası Gerekli araçlar: büyükçe bir kumaş parçası ve yaratıcı bir şekilde kullanımlarını teşvik edecek günlük eşyalar Odak noktası: yaratıcı düşünme ve baş edebilme kabiliyeti 2.4.1 Açıklama Katılanlar, verilen büyük kumaş parçasını günlük hayatta kullanılan bir eşyaya dönüştürmeye çalışırlar. 1) Öncelikle yaratıcı düşünebilme, problem çözme ve baş edebilme arasındaki ilişkiyi tartışınız (örneğin: yaratıcı bir şekilde düşünebilen insanlar karşılaştıkları bir probleme odaklanmaktansa, o problemler ile daha sağlıklı bir şekilde baş edebilirler). 16

2) Tartışma bittikten sonra günlük eşyaların birini çıkarıp gruba gösteriniz. Dönüşüm oyununu bildiriniz: Bu eşyayı alıp, başka bir günlük eşyaya dönüştürünüz, yaratıcı olunuz ve bu eşyayı nasıl başka bir eşyaya dönüştürebileceğinizi düşününüz. 3) Gerekirse gruba bir örnek veriniz. Mesela, tuvalet fırçasını bir mikroskoba ya da bir golf sopasına dönüştürebilirsiniz. 4) Anlatacak olan şahıs dönüşümü konuşmadan, sadece hareketlerle göstermelidir. Grubun geri kalanıysa, eşyanın neye dönüştürüldüğünü tahmin etmeye çalışır. Grup tahminlerini ortadaki şahıs anlatmayı tamamıyla bitirdikten sonra söylerler. 5) Herkes bir kaç defa dönüşüm yapana kadar devam ediniz. Ondan sonra, öğrencileri dönüşümlerine daha çok hareket katmaları için cesaretlendiriniz. Mesela, golf sopasını sadece sallamak yerine, hayali topa vurulduktan sonra topun uzaklara gitmesini izlemeyi ve delikten çıkarmayı da canlandırabilirler. Soru: Bu etkinlikte yapılan yaratıcı düşünme, zor sorunlarla karşılaştığınız zamanlarda gerektirebilen yaratıcı düşünme ile nasıl bağlantılı olabilir? 17

2.5 Su balonları/ su balonu atmaca Grup sayısı: 2 kişi Niçin Balon Aktivitesi? 1. Balonlar yüzyıllardır insanları bir şekilde büyülemektedir 2. Balonlar müthiş affedicidir ve kişinin özgüveninin güçlenmesine yardım eder. 3. Balonlar ucuz, kolay taşınabilir ve eğlencelidir. 4. Balonlar gergin bir atmosfer yaratırlar 2.5.1 Açıklama Bir çift, birbirlerinden yaklaşık 10 adım uzaklıkta yüz yüze dursunlar. Her çift balonu birbirlerine atıp, kapacaklar. Balonu düşürten ve patlatan grup yanar. Oyun ilerledikçe, çiftleri birbirlerinden daha da uzakta durmalarını söyleyin. Sona kalan çift oyunu kazanır. SIRILSIKLAM eğlencenin tadını çıkarın! 18

3 Geri-dönüşüm Oyunu Aktivitesi Bugünlerde, çöp miktarını kontrol altında tutmak toplum için önemli bir konudur. Çağdaş yaşam tarzı yüksek miktarlarda çöp üretmekte ve bu çöpler doğaya ve çevreye atılmaktadırlar. Avrupa Birliği üretilen çöpü azaltmaya ve çevreye zarar vermemesi için daha iyi bir şekilde yönetilmesi için çalışıyor. Bundan dolayı, Avrupa birliği çevreyi korumak için şu üç ana fikri vurgular: Azaltmak, geri-dönüştürmek ve yeniden kullanmak (reduce, recycle, reuse yani 3R). Bu oyunun amacı kâğıdı geri-dönüştürmeye ve yeniden kullanma yöntemlerine odaklanıyor. 3.1 Materyaller Eski gazeteler 60 litre su Büyük ve deliksiz bir çöp sepeti Farklı renklerde boya 5 10 tane küçük kutu Dekorasyon amaçlı kullanılabilecek diğer çöpler 3.2 Oyunun Tarifi Kâğıt hamur 2 hafta önceden hazırlanması gerekir. Bu nedenle eski gazeteler küçük parçalara yırtılarak suda bekletilmesi gerekir. Kâğıtları eritme sürecini hızlandırmak için bu karışımı günde iki defa kaynatmak yararlı olur. Öğrencilere artık kullanılmayan plastik kap, teneke kutu, kumaş, tahta ve plastik parçaları ve şişe kapakları gibi malzemeleri toplamalarını ve aktivite gününde beraberlerinde getirmelerini söyleyin. Aktivite başlamadan önce, kâğıt hamuru ayrı kutulara dökülüp farklı renkler ile karıştırılmalıdır. Öğrenciler 2 veya 3 kişilik gruplara bölünerek beraber çalışmalıdır. İlk işleri kâğıt hamuru ile nasıl bir eser yaratacaklarına karar vermektir. Örneğin, kâğıt hamuru ile öğrenciler haritalar, karton mozaikler ve antik Chirocitia yerleşim merkezinde bulunan evlerin üç boyutlu maketlerini yapabilirler. 19

Eserlerini yapabilmek için uygun renkteki kâğıt hamurunu seçerler, bu hamuru elleriyle sıkarak fazla suyunu alırlar ve sonra da bu hamuru şekillendirirler. Tamamlanmış eserlerin kuruması için 2 gün boyunca açıkta, güneş altında bekletilmeleri gerekir. Ürün örnekleri Kâğıt hamuru ile yapılmış mozaik çiçek Çiçeklerle dekor edilmiş bir kelebek Antik Chirocitia yerleşim merkezinden bir ev 20

4 Astronomi Aktiviteleri 4.1 Ders Planları ve Gece Gökyüzünü İnceleme Aşağıdaki aktiviteler için gerekli zaman 240 dakikadır ve üç tane 80 dakikalık derste tamamlanabilirler. Belirtilen amaçlara uygun olaraktan öğrenciler: 1) Güneşin sabit bir yıldız olduğunu ve dünyanın güneş etrafında döndüğünü açıklayabilmeli. 2) Dünyanın güneş etrafında dönmesinin mevsimlere sebep olduğunu açıklayabilmeli. 3) Dünyanın farklı bölgelerinde gece ve gündüzün aynı anda nasıl olduğunu anlatabilmeli. 4) Ayın görüntüsünün zamana bağlı olarak neden şekil değiştirdiğini anlatabilmeli. 5) Yıldızları niçin geceleri görebildiğimizi ancak gündüzleri göremediğimizi açıklayabilmeli. 6) Bir yıldızın parlaklığını etkileyen faktörlerin neler olduğunu adlandırabilmeli. 4.1.1 Ders 1 4.1.1.1 Aktivite 1: Gökyüzündeki Nesnelerin İzlenmesi Gökyüzünü inceleyiniz. Ne gibi cisimler ya da canlılar görüyorsunuz? Gördüklerinizi dünyaya olan uzaklıklarına göre kategorilere yerleştiriniz. Nasıl bir yol izlediklerini çiziniz. Gün içinde güneşin ya da ayın çoğu zaman gökyüzünde olduğunu gözlemlemiş olmanız gerek. Güneşin gökyüzünde ne kadar kaldığını ve nasıl göründüğünü anlatınız. Ay için aynısını yapınız. Sabahleyin güneş yavaş yavaş gökyüzünde Doğu dan belirir. Her gün yaklaşık on iki saat gökyüzünde aynı yönde ilerler ve geceleyin Batıdan batar. Geceleyin Ay da güneş gibi yavaş yavaş gökyüzünde belirir, güneş gökyüzünde görününceye dek aynı yönde ilerler. Fakat Ay her akşam aynı yolu takip etmez. Dünya, Güneş ve Ay sisteminde, Dünyamız sabit, güneş ile ay ise hareket halinde görünür. Gerçekten böyle midir? Dünya, güneş ve ayın gerçekte nasıl 21

hareket ettiğini gösteren bir diyagram çiziniz. Dünyanın, güneşin ve ayın asıl şekli nedir? Gördüklerinizle tanımınız aynı mı? Açıklayınız. 4.1.1.2 Deney 1a: Gündüz ve Gece Bir dönen küre, güçlü ve odaklanmış bir ışık (bir el feneri ya da tepegöz), küçük maket figürler, pünez veya benzeri bir malzemeyi alınız. Işığı direkt olarak dönen kürenin bir yanına tutunuz. Fener bütün küreyi aydınlatabilecek kadar ışık üretmesi lazım. Eğer tepegöz kullanıyorsanız, ortası delik bir karton kullanarak fazla ışık gelmesini önleyebilirsiniz. Ne gözlemlediniz? Kürenin neresi gündüz neresi gece? 4.1.1.3 Deney 1b:Dünyanın Dönüşü Küreye küçük bir maket figürü pünez ile bulunduğunuz ülkeye tutturunuz. Figürü güneşi görünceye kadar yavaşça küreyi döndürünüz. Küreyi doğru yönde çevirdiğimizi nereden biliyoruz? Dünya hangi yönde kendi etrafında döner? Açıklayınız. Kürenin bir başka bölgesine başka bir küçük maket figür yapıştırınız. Bu yeni figürün bulunduğu bölgede güneş daha erken mi daha geç mi doğuyor? Figürler aynı anda mı gündüz ya da gece yaşıyorlar? Yoksa biri gündüz yaşarken diğeri gece yaşayabiliyor mu? Ya iki figür dünyanın zıt taraflarında yaşıyor olsalardı? 22

4.1.2 Ders 2 4.1.2.1 Deney 2a:Sıcaklık Değişmeleri Bir termometre ve bir fener alınız. Termometreyi fenerden 30 cm uzaklığa yerleştiriniz. Fenerin ışığının termometreye dik gelmesine dikkat ediniz. Her iki dakikada bir olmak üzere termometrenin gösterdiği sıcaklığı 5 kez okuyup not ediniz. Bu deneyi tekrar ediniz fakat bu sefer fenerin yerini değiştirerek ışığın termometreye 60 den daha düşük bir açıda vurmasını sağlayınız. Ne gözlemlediniz? Açıklayınız. 4.1.2.2 Aktivite 2:Dünyanın güneş etrafındaki yörüngesi Dünya sadece kendi etrafında değil, aynı zamanda güneşin etrafında da dönmektedir. Kendi çapında dönmesi yaklaşık 24 saat alırken, güneşin etrafında dönmesi 365 gün alır. Aşağıdaki linke tıklayarak bir bilgisayarda, dünyanın güneşin etrafında dönüşünün bir canlandırmasını izleyiniz. htpp://www.classzone.com/books/earth_science/terc/content/visualizations/es0408/es0408pag e01.cfm?chapter_no=04 Dünya üzerinde kuzey ve güney yarımkürelerini belirleyiniz. Dünyanın güneş etrafındaki dönüşü sırasında kuzey yarımküre hangi noktada daha sıcaktır? Bu neden olur? Kuzey yarımküre ne zaman kış ve ne zaman yaz yaşar? 23

4.1.2.3 Deney 2b:Modellerin kullanımı Sünger, yumuşak bir topu alın ve içine bir kalem geçiriniz. Karanlık bir odanın girişine bir lamba yerleştiriniz ve aydınlatılmış girişin önünde durunuz. Topu önünüzde, başınızdan biraz daha yüksek bir seviyede tutunuz ve yavaşça topun etrafında dönünüz. Dönerken topu dikkatlice inceleyiniz. Deneyimlerinizi anlatınız. Aşağıdakileri hangi koşullarda görürdünüz: Tümüyle aydınlanmış dairesel yüzey. Tırnak şeklinde aydınlanmış bir yüzey. Hiç aydınlanmamış bir yüzey. Yukarıdaki modeli kullanarak aşağıdakilerin hangi koşullarda oluştuğunu açıklayınız Dolunay. Tırnak şeklinde bir ay. Ay tutulması. 4.1.2.4 Aktivite 3:Gece gökyüzünün incelenmesi (Çocuklar bir önceki derslerden gökyüzünü incelemeye hazırlıklı olmalıdırlar). Güneşimiz uzaydaki tek yıldız değildir. Geceleri çıplak gözle görülebilen güneş benzeri birçok yıldız vardır. Gece gökyüzünü incelediğinizde, yıldızların parlaklığıyla ilgili ne dikkatinizi çekti? 4.1.2.5 Deney 2c:Dünyanın güneşten uzaklığı Karanlık bir odada, duvarların birine uzak bir mesafede durunuz ve duvarı elinizde bir el feneri ile aydınlatınız. Yavaşça duvara doğru yürüyünüz ve aydınlık kısmı inceleyiniz. Görüntü siz duvara yaklaştıkça nasıl değişiyor? Açıklayınız. İki el feneri alınız. El fenerlerinin birinin camını alüminyum folyo ile kaplayınız. Ortasına küçük bir delik açınız ve bir kalem yardımı ile deliği parmağınızın genişliği kadar yapınız. 24

Masaya, birbirinden 10 cm uzaklıkta iki kâğıt yerleştiriniz. Işıkları söndürünüz ve el fenerlerini iki kâğıdın 15cm üzerinde tutarak açınız. İki kâğıdın aydınlanışı arasında ne gibi bir fark görüyorsunuz? Açıklayınız. 4.1.2.6 Deney 2d:Gündüzün yıldızlar. Yıldızların ışığını gece görmek mümkün olsa da, gündüz onları görmek mümkün değildir. Bunu sıradaki deneyi yaparak açıklayınız: Küçük bir kart alın ve 7 8 tane delik açınız. Kartı bir zarfın içine koyunuz. Aydınlık bir odada zarfı önünüzde tutun ve 5 cm uzaklıktan tuttuğunuz bir el feneri ile zarfı ön yüzünden aydınlatınız. Kartın üstündeki delikleri görebiliyor musunuz? Aynı aydınlatmayı kartın arkasından da yapınız. Bu sefer delikleri görebiliyor musunuz? Açıklayınız. 4.1.2.7 Aktivite 4:Takımyıldızlar Çok eskiden insanlar gece gökyüzüne baktıklarında, çeşitli şekiller oluşturan ilginç yıldız kümeleri gözlemlemişler. Gerçek yaratıklar ve cisimler olduklarını düşünerek, bunlara, şekillerine uygun isimler vermeye çalışmışlar. Ayrıca, her biri için de uygun birer efsane yaratmışlar. Farklı kültürler her yıldız grubu için farklı bir efsane yaratmış. En meşhur takımyıldızı ise Büyük Ayı dır. Büyük Ayı yı bulmak için bir yıldız haritası bulunuz ve diğer takımyıldızların yerini de belirleyiniz. İnternetten de bu takımyıldızlar hakkındaki hikâyeleri bulmaya çalışınız. Her takımyıldızını gerçek bir yaratık olarak hayal ediniz ve ona kendi yarattığınız bir ismi verin. Ondan sonra, takımyıldızlarını birbirine bağlayan kendi hikâyenizi yaratınız. 25

4.1.3 Ders 3: 4.1.3.1 Aktivite 1:Gezegenlerin izlenmesi Güneş sistemimizde görülebilen üç gezegen olan Mars, Venüs ve Satürn ü teleskoplarla izleyiniz. 4.1.3.2 Aktivite 2:Takımyıldızlarının izlenmesi Teleskoplardan yararlanarak en önemli takımyıldızları olan Büyükayı, Küçükayı, Cassiopeia ve benzerlerini izleyiniz 4.1.3.3 Aktivite 3:Takımyıldız Simülasyonu Dört kişilik gruplar oluşturunuz Kendi boyunuzdan 30 cm daha uzun bir ip temin ediniz. Büyük bir kâğıt parçasını yere açınız ve ipin bir ucuna bir çivi bağlayınız. Kâğıdın kenarında durarak kolunuzu uzatınız ve çiviniz ile Büyük Ayı nın yıldızlarından birine işaret ediniz. İp serbest bir şekilde aşağıya doğru sarkmalıdır. Başka bir öğrenciden kâğıdın üstüne, sarkan ipin hemen altına denk gelecek şekilde işaretlemesini isteyiniz. Büyük Ayı nın bütün yıldızları, kutup yıldızı ve diğer takımyıldızlar için aynısını yapınız. 26

4.1.3.4 Aktivite 4: Yıldız Saatinin Yapımı ve Kullanışı İçerde Yıldız saatinin yapılışı 1. Makas ile iki daireyi kesiniz. 2. Küçük dairedeki kertiği kesiniz. 3. Küçük daireyi büyük dairenin üstüne yerleştiriniz. Bir kâğıt tutturucuyu iki dairenin de ortasına delik açacak şekilde geçiriniz. Arkadan kıskaçları açınız. Dışarıda Yıldız Saatinin Kullanılışı 1. Yıldız Saatinizin üzerinde görüldüğü gibi Büyük Ayı yı ve Kutup Yıldızı nı bulunuz. 2. Saatin üstünde gösterildiği gibi Kutup Yıldızı na yüzünüzü dönünüz. 3. Bulunduğunuz ayı saatin dış dairesinde bulunuz. Başparmağınızı bulunduğunuz ayın üstüne koyunuz. Yıldız Saati ni bulunduğunuz ayı tutan başparmağınız tam üst tarafta olacak şekilde döndürünüz. 4. Büyük daireyi elinizde başparmağınız üst tarafta olacak şekilde sıkıca tutarak, küçük dairedeki yıldızlar gökyüzündekilerle eşleşinceye kadar çeviriniz. 5. Okun karşısına denk gelen saati okuyunuz. 6. Eğer Yaz Saati Uygulaması varsa, bir saat ekleyiniz. 27

4.2 Referanslar Astronomical Society of the Pacific (2007). Good Astronomy Activities on the World Wide Web. Retreived 5 June, 2007, http://www.astrosociety.org/education/ activities/astroacts.html. VanCleave, J. (1994). Αστρονομία για παιδιά. 101 εύκολα πειράματα με απλά μέσα. (Φ. Στεφάνου, Μετάφρ.). Αθήνα: Εκπαιδευτικές εκδόσεις Γ. Α. Πνευματικός. http://www.astrosociety.org/education/activities/astroacts.html 28

EĞİTSEL MATERYALLER 29

1. Fen ve Web tabanlı öğrenim platformları Web-tabanlı öğrenim plâtform öğrencilere çoklu kaynaklardan verileri araştırma olanağı veren, bu yöntemleri düzenleme araçları sağlayan güçlü ortamlar oluşturmaktadır. Bu platformlar, fen eğitiminin başlıca öğrenim hedefleri ile uyum içindedirler. Örneğin, öğrencilerin zengin verili, açık uçlu incelemeler ile etkileşimleri, kavramsal anlayış, akıl yürütme becerileri ve fene karşı olumlu tavırlarının gelişmesine yardımcı olmaktadır. Ayrıca öğrencilerin bilimsel sorgulamada yapılanlara benzer etkinlikler içine girmelerine fırsat sağlamaktadırlar (Driver, Newton & Osborne, 2000). National Research Council (1996) ve American Association for the Advancement of Science (1993) e göre zengin verili, açık uçlu incelemelerle başa çıkabilecek becerileri geliştirebilmeleri için öğrencilere destek verilmelidir. Fen eğitiminin bu gibi web-tabanlı platformları ile öne çıkabilecek bir diğer önemli hedefi de öğrencilerin verileri (örneğin ölçümleri) eleştirel değerlendirmeleri ile delile dayalı izah kurabilmelerini ilişkilendirmektir. Her ne kadar internet açık uçlu incelemelere ev sahipliği yapabilecek uygun bir araç ise ve öğrenciler ile okullar arasında işbirliğini kolaylaştırsa da, ortaya çıkan bazı olasılıklar yeterince incelenmemiştir. Örneğin, web-tabanlı, sorgulamaya dayalı öğrenme ortamları ile öğrenim sürecini destekleyecek ve öğrencilere kendi kendini düzenleyen öğrenim yeteneği geliştirmelerine yardımcı olacak yazılım donanımlı araçların entegrasyonu yeterince araştırılmış değildir. Bu bölümde STOCHASMOS web-tabanlı platformun (Kyza & Constantinou, 2007) temel tasarım ilkelerini sunacak ve bu platformun öğrencilerin yansıtıcı sorgulamalarını nasıl desteklediğini göstereceğiz. 30

1.1 Web tabanlı platform STOCHASMOS STOCHASMOS öğrenme ve öğretme platformu zengin verili, geçek soruşturmaların geliştirilmesinde kullanılabilecek bir web-tabanlı ortamdır. Ortam, öğrencilere veri seçimi ve organizasyonu için araçlar sunarken, değişik kaynaklardan gelen bilimsel verilerin incelenmesine olanak sağlamaktadır. Platform, tasarım, geliştirme, değerlendirme ve iyileştirme üzerinde çalışan bir grup araştırmacının kapsamlı araştırmalarının ürünüdür. Bu grup, öğretmenler, araştırmacılar, eğitim teknolojisi tasarımcıları, web programcıları ve bilim adamlarından oluşmaktadır. Bu araştırma Kıbrıs Araştırma Vakfı ve Avrupa Komisyonu tarafından desteklenmiştir. STOCHASMOS, Yunanca, İngilizce, Arapça, Hollanda dili, Almanca, İbranice ve İsveççe mevcuttur. Platform öğretmenler için yazar ortamı, öğrenciler için de öğrenim ortamından oluşmaktadır. Öğretmenler yazar ortamını yeni öğrenim ortamları yaratmak, ya da var olanlar için kullanabilirler. Öğrenme platformu, delile dayalı izah kurabilmeleri için öğrencilerin verileri seçmelerinde, organizasyonunda ve yorumlamasında yardımcı olacak araçlar sunmaktadır. Platform IBM-uyumlu ve Windows la çalışan bilgisayarlarda kullanılabilir. Windows XP veya Vista ile çalışabilir ve Internet Explorer 6 (veya daha yeni sürümü) ile uyumludur. 31