420
E. AHMET TONAK 1951, İstanbul doğumlu. 1972 de İTÜ den makine mühendisi olarak mezun oldu. 1972-1973 döneminde Yeni Ortam gazetesinde ve Asyalı dergisinde çalıştı. 1973 te İsveç e, ardından ABD ye gitti. New York Türk Öğrenci Derneği nin başkanlığını, 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra Committee for Human Rights and Democracy in Turkey nin kuruculuğunu yaptı. SUNY-Stony Brook ta uygulamalı matematik ve istatistik alanında yüksek lisans ve New School for Social Research te iktisat alanında doktora derecelerini tamamladıktan sonra, ABD de yirmi beş yıl öğretim üyeliği yaptı. İTÜ, Boğaziçi, ODTÜ de çalıştı; halen İstanbul Bilgi Üniversitesi nde öğretim üyeliği yapıyor. Birgün de haftalık yazılar yazıyor. Milletlerin Zenginliğinin Ölçülmesi: Ulusal Hesapların Ekonomi Politiği (A. Shaikh le birlikte, çev. Hakan Arslan, 2012) ve Kapital in İzinde (Nail Satlıgan ve Sungur Savran la birlikte, 2013) adlı kitapları Yordam Kitap tarafından yayınlanmıştır.
E. Ahmet Tonak KENT HAKKI NDAN İSYAN A
Gezi Direnişi broşürleri: 7 Kent Hakkı ndan İsyan a E. Ahmet Tonak Ka pak ta sa r m - mizanpaj: Si bel Yurt 2013, E. Ahmet Tonak 2013; bu ki ta b n yayın hakkı Ago ra Ki tap l na ait tir. Birinci Ba s m: Eylül 2013 ISBN: 978-605-103-217-7 Bas kı ve Cilt: Ceylan Matbaası Güven İş Merkezi, B Blok, No 318 Topkapı/İstanbul Tel: (0212) 613 10 79 AGORA KİTAPLIĞI Sertifika no: 12761 Kuloğlu Mah. Turnacıbaşı Cad. No: 54, Çukurcuma-Beyoğlu/İSTANBUL Tel: (0212) 243 96 26 - (0212) 251 37 04 Fax: (0212) 243 96 28 www.agorakitapligi.com e- posta: agora@agorakitapligi.com
hayat yoldaşım Z. ye...
İÇİNDEKİLER İsyanı Anlarken...ix Haziran Direnişi Tahayyüleri...1 David Harvey in Değeri...11 Kentsel Değişim ve Dönüşümü Kapital le Anlamak...20 Meta Olarak İstanbul...27 Boğaz Köprüsü nden Geçerken...41 Hem Kendiliğinden Hem Orta Sınıf...45 Devrim Göz Kırptı...50 İçi Dışı Lobi......54 Orijinalite Sevdası......58 Düzen İçi mi, Düzen Dışı mı?...62 İsyandan Sosyalizme...66
Rekabet ve Orta Sınıf, Yeniden...71 Biz Umutluyuz, Onlar Kötümser...75 Bütün Ülkelerin Orta Sınıfları, Birleşin!...79 Tabii ki Örgütle, Ama Nasıl?...83 Biz Yüzde 99 uz, Haklıyız...87
İSYANI ANLARKEN... gh Ne re dey se on y l ol mufl Mi ke Da vis in New Left Re vi - ew de ki Ge ce kon du Ge ze ge ni bafl l k l ya z s n oku ya - l. 1 O gün den be ri Üçün cü Dün ya me ga fle hir le ri nin sa - at li bom ba mi sa li pat la ma ya ha z r ol du u na ik na ol mufl du rum da y m. F r sat bul duk ça da, Da vis in ta ma men pay lafl t m bu ön gö rü sü nü di le ge ti ri yor dum. 2 Do up bü yü dü üm, genç lik y l la r m ge çir di im s tan bul un ba fl na ge len le rin 1950 ler den bu ya na can l ta n y m. 1) Mi ke Da vis, Pla net of Slums, New Left Re vi ew, Sa y : 26, Mart-Ni san 2004. 2) E. Ah met To nak, Dün ya n n Ah va li Üze ri ne So ru lar ve Ce vap lar, K z l - c k, Ocak-fiu bat 2005; E. Ah met To nak la Söy le fli: Sos yal Pat la ma lar Ar t k Dün ya Va rofl la r n da Ya fla na cak, Me se le Ki tap Der gi si, Sa y : 21, Ey lül 2008. ix
Ay r ca, Da vis in ön gö rü sü nü da yan d r d me ga fle hir ler - den Ka hi re yi de, M s r Dev ri mi s ra s n da iki kez zi ya ret et me im kâ n bul dum. Mur si cum hur bafl ka n se çil dik ten son ra Tah rir de ilk res mi ko nufl ma s n ya par ken ora day - d m. Tak sim-ge zi ise he pi mi zin ma lu mu. Ta ma m n n, s tan bul un, Ka hi re nin ve di er ben zer le - ri nin ya fla n r fle hir ler ol mak tan ç k p, ben ce dü zel til me si im kân s z bir bi çim de dö nüfl tü rül me si nin mü seb bi bi, her ba k m dan s n r ta n maz ka pi ta liz min ken di si dir. Ka pi ta lizm ne ik ti sat po li ti ka la r na (ör ne in, ne o-li - be ra liz me) ne de po li ti ka c la r n üs lûp ve psi ko lo ji le ri ne (ör ne in, Er do an n fa fli zan oto ri ter li i ne) in dir ge ne bi - lir, bu yol dan kav ra na bi lir. Ka pi ta lizm, ge nel lefl mifl me ta üre ti mi nin in san l k ta ri hin de ilk de fa bu ka dar yay g n ve de rin bir bi çim de vu ku bul du u, ken di ne öz gü s n f larara s ve s n f lar-içi çe lifl ki ler le be ze li, son de re ce di na - mik bir sos yo-eko no mik dü zen dir. Sö zü nü et ti i miz çe - lifl ki le rin yol aç t sos yal, si ya sal, hat ta kül tü rel ça t fl ma - la r n muh te va s, do zu, na s l te za hür et ti i, son tah lil de ser ma ye bi ri ki mi nin di na mik le ri ve tem po su ta ra f n dan be lir le nir. Tak sim-ge zi yle bafl la yan is yan da Tür ki ye ka pi ta liz mi nin ken di ne has ser ma ye di na mik le ri ve tem - po su ta ra f n dan be lir len mifl tir sa de ce AKP nin an ti-de - mok ra tik mu ha fa za kâr l ta ra f n dan de il. s ya n n gö be in de Ago ra dan Os man Ak n hay Ge zi Bro flür le ri fik ri ni aç p, be nim ya z la r da to par la y p ba sa - x
bi le ce i ni söy ler söy le mez ki tap ç n kom po zis yo nu üze ri ne dü flün me ye bafl la d m. Za ten Bir gün ga ze te si ne yaz d m haf ta l k kö fle ya z la r n n ne re dey se ta ma m n Ha zi ran ba fl n dan bu ya na is ya na has ret mifl tim. On la r, ilk gün ler den gü nü mü ze ka dar s ra la mak bir tür be nim fik ri mü da ha le le ri min kro no lo ji si gi bi ola cak t. Ama sa - de ce on lar dan olufl mufl bir bro flür hem bi raz faz la öz nel hem de ye ter siz ka la bi lir di. Kent hak k ve di er fle hir ya - z la r is ya n n ge ri pla n y la do ru dan il gi li ol du u için, der gi ler de kal m fl o tür ya z lar dan bir seç me ya p p on la - r da bro flü re ek le dim. fieh rin bu ka dar önem ka zan d, in san l k ta ri hin de ilk de fa kent nü fu su nun k r sal nü fu su afl t, si ya sal pat - la ma la r n me kâ n ha li ne gel di i gü nü müz de kent hak k kav ra m y la te mas ka ç n l maz la fl yor. Her mo da kav ram gi bi, kent hak k da pi ya sa ya sü rül dü ü ân dan bu ya na da ha çok kul la n c la r n n for mas yo nu na, da ha az so mut kon jonk tü rel ve me kân sal fak tör le re gö re muh te va ve bi - çim de ifl tir di, de ifl tir me ye de de vam ede ce e ben zi yor. Bu ki tap ç k ta ki kent hak k ve di er fle hir ya z la r na ba k l d n da, sa n r m Mark sist eko no mi po li tik pers pek - ti fin ha kim ol du u he men gö rü le cek tir. Bu ter cih bü yük öl çü de teo rik ol mak la bir lik te k s men de ol sa for mas yon - la il gi li. Muh te me len y l lar d r Ka pi tal le dü flüp kalk mam yü zün den, kent hak k kav ra m n n Tür ki ye de kim lik çi ve vic dan c kul la n m la r n n a r bas t, her be la n n se be bi xi
ola rak ne o-li be ra liz min (ka pi ta liz min de il!) ve he ge - mo nik si ya set le rin gö rül dü ü ra di kal zih ni yet or ta m be ni tat min et mi yor du. Sa n r m, bah set ti im ya z lar da bu ye ter siz li i afl ma ça ba la r da se zi le cek tir. Bu da ha bafl lan g ç, mü ca de le ye de vam teo rik ola n - na da! xii
KENT HAKKI NDAN İSYAN A