Mustafa Kemal ATATÜRK ( )

Transkript

1

2 2

3 3

4 4

5 Mustafa Kemal ATATÜRK ( ) 5

6 TANITIM ŞEMASI ÜNİTE SANAT METİNLERİNİN AYIRICI ÖZELLİKLERİ BAŞARIM (PERFORMANS) GÖREVİ SANAT METİNLERİNİN AYIRICI ÖZELLİKLERİ ÜNİTE DEĞERLENDİRMESİ ÜNİTE SANAT METİNLERİ TASARI (PROJE) GÖREVİ FABL MASAL HİKÂYE (ÖYKÜ) ROMAN TİYATRO (OYUN) ŞİİR ÜN TE DE ERLEND RMES ÜNİTE SÖZLÜ ANLATIM TASARI (PROJE) GÖREVİ KONFERANS AÇIK OTURUM SEMPOZYUM FORUM MÜNAZARA ÜN TE DE ERLEND RMES ÜNİTE BİLİMSEL YAZILAR BAŞARIM (PERFORMANS) GÖREVİ BİLİMSEL YAZILAR ÜN TE DE ERLEND RMES TASARI (PROJE) GÖREVİ DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI BAŞARIM (PERFORMANS) GÖREVİ DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI TER MLER VE KAVRAMLAR SÖZLÜ Ü KAYNAKÇA TÜRK YE HAR TASI TÜRK DÜNYASI HAR TASI

7 TANITIM ŞEMASI Bu sü reç, ders ön ce si ge rek li mal ze - me le rin is ten me si ve ön ha zır lık ama - cıy la ya pı la cak araş tır ma ko nu la rı nın ve ril me si ev re le ri ni kap sa mak ta dır. Hazırlık sürecinde yer alan sorular ön bilgilerin harekete geçirilmesini amaçlamaktadır. 2. ÜN TE ÖN HAZIRLIK Sanat Metinleri Fabl tü rün de ya zıl mış me tin ler bu la rak okuyunuz. Beğendiğiniz bir metni sı nı fı nı za ge ti ri niz. Türk ve dün ya ede bi ya t n da, fabl tü rün de eser ve ren sa nat ç la r arafl t r n z. La Fon tai ne hak k n da bir arafl t r ma ya p n z. HAZIRLIK 1. FABL 1. Çizgi film veya animasyon filmleri izlemekten hoşlanıyor musunuz? Bu filmlerde sizi en çok etkileyen özelliklerin neler olduğunu söyleyiniz. 2. Bin na si hat ten bir mu si bet ye dir. ata sö zün den ha re ket le her han gi bir ko nu da ö üt ver - me nin mi yok sa ve ril mek is te nen der sin bir olay içe ri sin de hi kâ ye lefl ti re rek su nul ma s n n m et ki li ol du u nu aç k la y n z. 3. Ço cuk la ra ve ril mek is te nen dav ra n fl lar da, an la t la cak fabl la r n bir e i tim ara c ola rak kul la - n l ma s n n ne gi bi ya rar la r ola bi lir? Me tin le rin dil, an la tım ve bi çim özel lik le ri ile il gi li in ce le me sü re ci ni sez dir mek ve öğ ren ci ye in ce le nen ko nu ile il gi li ka za nım la rı ver mek, oku ma zev ki ve alış kan lı ğı ka zan dır mak ama cıy la özel lik le son dö nem sa nat çı la rı nın eser ler - le rin den se çil miş me tin le ri kap sar. 1. et kin lik: S n fa ge tir di i niz fabl me tin le ri ni oku yu nuz. Ar ka dafl la r n z n oku duk la r me tin le ri din le yi niz. Oku nan me tin ler hak k n da dü flün ce le ri ni zi söy le yi niz. K GÜ VER C N Za ma n n bi rin de iki gü ver cin var m fl. Bu iki gü ver cin can ci er dost mufl. Bun lar bir bir le ri ni de li - ce si ne se ver ler mifl. Ay n or man da do mufl lar, ay n or man da bü yü müfl ler. Ço cuk luk la r na ait bir çok or tak an la r var m fl. Bir bir le ri ni gö re me dik le ri gün hu zur suz olur lar m fl. Gü ver cin ler den bi ri gü nün bi rin de su ra t as k, üz gün üz gün du ru yor mufl. Ar ka da fl da ar ka da fl - n n du ru mu na üzül müfl: Sev gi li ar ka da fl m, se ni üz gün gö rü yo rum. Bu du rum da ben de üzü lü yo rum. Der di ni söy ler sen bel ki bir der ma n n bu lu ruz, de mifl. Üz gün olan gü ver cin: Bi ri cik ar ka da fl m, be nim der di me he kim ler ça re bu la maz. Sen mi ça re bu la cak s n? A be nim can dos tum! Gü zel söy ler sin de der di ni söy le me yen der man bu la bi lir mi? Bu nun üze ri ne gü ver cin an lat ma ya bafl la m fl: Dos tum, son gün ler de ca n m çok s k l yor. Biz iki miz de bu or man da do duk, bu or man da bir lik te bü yü dük. Bu or ma n n her ka r fl n bir lik te do lafl t k. Tü ne me di i miz a aç da l, ga ga la ma d - 26 Sanat Metinleri 11. et kin lik: Si hir li Çefl me ad l ma sa l n geç ti i me kâ n bu la rak me kâ n n özel lik le ri ni be lir le yi niz. Öğ ren ci le rin der se et kin bir şe - kil de ka tı lım la rı nı sağ la mak ama - cıy la ya pı la cak okul içi ve dı şı ça - lış ma la rı kap sa mak ta dır. Bir var m fl, bir yok mufl. Vak ti za ma n n da bir mem le ket pa di fla h n n hiç ço cu u ol mu yor mufl. Ni ha yet pa di fla h n da sul ta n n da ol duk ça yafl lan d k la r bir s ra da, bun la r n bir k z ço cuk la r ol mufl. Ni ha yet bir gün çift çi, k z la o lu nu ev len dir mifl. Az git mifl, uz git mifl, de re te pe düz git mifl, al t ay bir güz git mifl. 12. et kin lik: Si hir li Çefl me ma sa l n dan al nan yu ka r da ki cüm le ler den hareketle ma sal za ma n - n n ger çek za man dan fark l l n tes pit edi niz. Bu du rum ma sal met ni ne ne ka zan d r r? Aç k la y n z. 13. et kin lik: Si hir li Çefl me ma sa l n da ki an la tı cı kim dir? An la tı cı ile ya za rın ay nı ki şi olup ol ma - dı ğı nı be lir ti niz. Anlatıcının özelliklerini açıklayınız. 14. et kin lik: Si hir li Çefl me met nin de ki ba k fl aç s n bu lu nuz. Ba k fl aç s n n özel lik le ri ni be lir le yi niz. 15. et kin lik: Si hir li Çefl me ma sa l n n na s l bafl la y p na s l bit ti i ni aç k la y n z. Genç Sul tan sa ba ha kar fl ken di ne gel mifl. Gü ne flin ilk fl k la r or ta l ay d n la t r ken ye rin den kalk m fl. Bir de bak m fl ki s s z bir da ba fl n da... Üze rin de ki al t n lar sö kül müfl... Ya ra la r es ki sin - den da ha çok s z l yor... Her ye rin den kan lar ak yor... S r t n da bir en ta ri... Ça re siz et ra f na ba k n - ma ya bafl la m fl... le ri de bir çefl me gör müfl. Gi dip yü zü nü gö zü nü y ka m fl. Ka na ka na su iç mifl. Son ra da eliy le çefl me den su al p vü cu dun da ki ya ra la ra sür me ye bafl la m fl. Da ha ilk ya ra ya su yu sü rer sür mez, ora da hiç bir fley kal ma m fl, ya ra kal ma m fl et kin lik: Si hir li Çefl me ad l ma sal dan al nan yu ka r da ki pa rag raf ta han gi an la t m tü rü kul - la nıl mış tır? Me tin de fark l an la t m tür le riy le olufl tu rul mufl pa rag raf lar olup ol ma d n be lir le yi niz. Kul la n lan an la t m tür le ri nin ma sa la kat k s n açık la yı nız. 17. et kin lik: Si hir li Çefl me ma sa l n da dil han gi iş le viy le kul la nıl mış tır? Di lin bu iş le vi nin an la tı mı na sıl et ki le di ği ni açık la yı nız. 18. et kin lik: Sa nat me tin le rin de ol ma s ge re ken özel lik ler den yo la ç ka rak ma sal la r n ne den sa - nat met ni ol du u nu aç k la y n z. 19. et kin lik: Fabl ve ma sa l afla da ki özel lik ler ba k m n dan kar fl lafl t ra rak ben zer ve fark l yön - le ri ni tab lo da uy gun bö lü me ya z n z. Türler Kahramanlar Yer Zaman Olay Gerçeklik Fabl Masal 41 7

8 Sanat Metinleri ANLAMA, YORUMLAMA Bu süreç, in ce le nen me tin le rin an - lam de ğer le ri ni ve bu an la mın oluş - ma sı nı sağ la yan öge ler ara sın da ki iliş ki le ri kap sa mak ta dır. 1. Oku du u nuz ya da din le di i niz ma sal lar dan bi ri ni, gü nü müz ya fla ma bi çi mi ve in san ilifl ki le - rin den yo la ç ka rak yorumlayınız. 2. Si hir li Çefl me ma sa l n da yer alan iyi ve kö tü ola rak s n f lan d r d n z ki fli le rin özel lik le ri ne ger çek ha yat ta rast la ma n n müm kün olup ol ma d n ör nek ler ve re rek aç k la y n z. 3. Si hir li Çefl me ma sa l n n ana fik ri ni be lir ti niz. 4. Ma sal la r n he def oku yu cu kit le si nin dil ve an la t m üze rin de ne gi bi et ki le ri ol du u nu Si hir li Çefl me ma sa l n dan ve oku du u nuz ma sal lar dan yo la ç ka rak aç k la y n z. 5. Ma sal anlatırken se si iyi kul lan ma n n, met nin an la m na gö re vur gu ve ton la ma yap ma n n an - la tı ma kat k s n aç k la y n z. 6. Ai le bü yük le ri ni zin an lat tık la rı ma sal la rı kim ler den öğ ren dik le ri ni söy le yi niz. Ma sal la rın ku şak - tan ku şa ğa na sıl ak ta rıl dık la rı ko nu sun da ki çı ka rım la rı nı zı belirtiniz. 7. S n fa ge tir di i niz ma sal lar hak k n da ki in ce le me ya z la r n oku yu nuz. Bu ya z lar dan ha re ket le Türk halk ma sal la r n dan bi riy le il gi li bir ya z ya z n z. Yaz d k la r n z ar ka dafl la r n z la pay la fl n z. Ar ka - dafl la r n z n oku duk la r ya z lar hak k n da ki dü flün ce le ri ni zi ifa de edi niz. 8. Yazdığınız masalla incelediğiniz masalları tablodaki ölçütlere göre inceleyiniz. Her ölçütün yeterliliğini tabloda X ile işaretleyiniz. ÖLÇÜTLER YAZDIĞIM MASAL İNCELEDİĞİM MASALLAR Evet Kısmen Hayır Evet Kısmen Hayır Kahramanlar olağanüstü özelliklere sahiptir. Yer ve zaman belirsizdir. Masal, kalıplaşmış bir tekerleme ile başlamıştır. Millî ve dinî motiflere yer verilmiştir. Anlatım kısa ve yoğundur. Anlatımda genellikle öğrenilen geçmiş veya geniş zaman kipi kullanılmıştır. Masal kalıplaşmış bir tekerlemeyle sona ermiştir. Masaldan bir ders çıkarılabilir. Akıcı bir dil kullanılmıştır. Cümlelerde anlatım bozukluğu yoktur. Cümlelerde anlam belirsizliği yoktur. Ek, kelime ve kelime grupları dil bilgisi kurallarına uygun şekilde bir araya getirilmiştir. Yazım kurallarına uyulmuştur. Noktalama işaretleri doğru ve yerinde kullanılmıştır. Yazdığınız metni, incelediğiniz ve arkadaşlarınızın yazdığı masallar yazım, noktalama, bağlaşıklık, bağdaşıklık ve açıklık bakımlarından karşılaştırınız. Yaptığınız çalışmanın başarılı olup olmadığını belirtiniz. Yazdığınız metinde eksik bulduğunuz yönler varsa metninizi düzenleyiniz. Çalışmanızı öğretmeninizin değerlendirmesi amacıyla ürün dosyanızda saklayınız. 42 Bu süreç, kazanımların ne de re ce - de öğ re nil di ği nin be lir len me si ama cıy - la fark lı tip te ki so ru la rı kap sa mak ta dır. Bu süreç, üni te de ki ko nu la rın ta ma mı ile il gi li farklı türlerdeki so ru la rı kap sa mak ta dır. Sanat Metinleri ÖLÇME VE DE ERLEND RME A. Afla da ki cüm le le rin so nu na yar g lar do ru ise D, yan l fl ise Y ya z n z. Halk masalları kuşaktan kuşağa sözlü gelenekle aktarılır. ( ) Ma sal lar da iyi-kö tü, hak l -hak s z gi bi z t la r n bir lik te li i ve ça t fl ma s söz ko nu su dur. ( ) Ma sal lar da ço un luk la öy kü le me an la t m bi çi mi kul la n l r. ( ) Ma sal olay la r n n geç ti i yer ve za man be lir li dir. ( ) Ma sal lar fle kil ola rak te ker le me, as l bö lüm, ma sa l n so nu ol mak üze re üç bö lüm den olu flur. ( ) B. Afla da ki cüm lelerde bofl b ra k lan yer le ri dol du ru nuz. Olay yeri ve za manı be lir li ol ma yan; pe ri, dev, cin, ej der ha, arap ba c gi bi kah ra man la r bu - lu nan, ola a nüs tü olay la r n an la t l d ya z la ra... de nir. Türk ma sal ge le ne ği içe ri sin de en çok bi li nen ma sal lar... ma sal la r d r. C. Afla da ki çok tan seç me li so ru la r ya n t la y n z. 1. Masal hakkında söylenen aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? A) Ders ver me ama cı var dır. B) Kah ra man la rı ola ğa nüs tü ki şi ler ola bi lir. C) Ku şak tan ku şa ğa söz lü ge le nek le ak ta rı lır. D) Yer ve za man be lir siz dir. E) Bü tün ma sal tür le ri nin ya za rı bel li dir. 2. Bence edebiyat, bütün türleriyle masalla başlar, masalla biter. Masal, türler içinde en çok şiire yakındır. Ritmiyle, tekrarıyla, hayaliyle... Eşine rastlamadığımız ama umutlarımızı, korkularımızı, sevinçlerimizi taşıyan yeni eşyalar, yeni insanlar, yeni hayvanlar yaratır masal. Bu nedenle en çok şiire yakındır. Bu parçada masalla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir? A) Yinelemelere yer verildiğine B) Düş ögesinden yararlanıldığına C) Çok aranan ve okunan bir tür olduğuna D) Değişik türlerin kaynağı olduğuna E) Duygusal yönünün bulunduğuna 1992/ÖSS 3. Afla da ki cüm le le rin han gi sin de bir an la t m bo zuk lu u var d r? A) Şo fö rün, oto bü sü aşı rı hız lı kul lan ma sı, yol cu la rı kor kut muş tu. B) Oto yol da las ti ğin pat la ma sı, ge rek siz ye re za man kay bı na ne den ol muş tu. C) Yol dan ge çen araç sa hip le rin den yar dım is te me ye ka rar ver di ler. D) Baş ka bir fir ma nın ara cın dan, ye dek las tik bul muş lar dı. E) Kı sa bir sü re son ra tra fik po lis le ri de olay ye ri ne gel miş ti. ÜN TE DE ERLEND RMES A. Afla da ki cüm le le rin so nu na yar g lar do ru ise D yan l fl ise Y ya z n z. Du rum öy kü cü lü ü nün dün ya ede bi ya t n da ki ön cü sü Mau pas sant t r. ( ) Ma sal lar ev ren sel ürün ler dir. ( ) Mem duh fiev ket Esen dal ve Sa it Fa ik Aba s ya n k, olay öy kü cü lü ü nün ön cü le ri dir. ( ) Türk edebiyatındaki ilk yer li ro man Ta afl fluk- Ta lat ve F t nat t r. ( ) Ma sal tü rün de, an la t c din le yi ci le ri ha va ya sok mak, on la r bi raz gül dür mek, bi raz da us ta l n gös ter mek ama c y la bafl ta te ker le me ler söy ler. ( ) Tan zi mat Dö ne min de Ah met Ve fik Pa fla Mo lie re den yap t çe vi ri ve uyar la ma lar la Türk ti yat ro su nun ge lifl me si ne önemli kat k da bu lun mufl tur. ( ) Ye rin top ra na bin yüz sü rül sün / Bül bü le na zi re bin söz sü rül sün. di ze le rin de zen gin uyak var d r. ( ) B. Afla da ki cüm le ler de bofl b ra k lan yer le ri dol du ru nuz. Oku ru he ye can lan d r p ge ri lim için de tu ta cak ni te lik li olay lar üze ri ne ku ru lan ro man tü rü..... Türk ede bi ya t n da öy kü nün ilk ör nek le ri ni.... öy kü süy le..... ver mifl tir. Kur dun bi ri, bo a z na tas ma ba lan m fl se miz bir kö pek gör müfl. Se ni böy le kim ba la y p bes le di, di ye sor mufl. Kö pek: Av c n n bi ri, de mifl. Bu nun üze ri ne kurt: Di le rim hiç bir kurt bu hâ le düfl me sin! Böy le a r bir tas ma ta fl mak tan sa aç l k ye dir, de mifl. Yu ka r da ki met nin tü rü..... Ko nu la r n mi to lo ji den ya da ta rih ten al n d, man zum ola rak ya z lan, üç bir lik ku ra l na uyu lan ti - yat ro tü rü ne... de nir. Or ta oyu nun da oku mufl or ta s n f fle hir li yi tem sil eden, göl ge oyu nun da ki Ha ci vat n kar fl l olan tip Se her de sey re ko yul dum se ma y, sah ra y di ze sin de s se si nin tek ra r ile... sa na t ya p l m fl t r. Tam ot la r n sa rar d za man lar Ye re yü zü ko yun uza n yo rum Top rak ta bir te lafl bir te lafl Ka r n ca lar öte den be ri dos tum Yu ka r da ki dört lük ko nu su na gö re. fli ir dir. C.Afla da ki çok tan seç me li so ru la r ya n t la y n z. 1. I. Olay ço u kez ola an d fl ni te lik ler ta fl r. II. Ge nel lik le hay van ve bit ki ler in san kim li i ne bü rün dü rü lür. II I. Ders ver mek te mel amaç ol mak la bir lik te sa nat sal ni te lik ler de ta fl r. IV. Bel li bir uyak ve öl çü dü ze ni ne ba l ola rak ya z l r. V. Za man, ma sal lar da ol du u gi bi be lir siz dir. Fabl ile il gi li ola rak yu ka r da söy le nen ler den han gi si yan l fl t r? A) I B) II C) III D) IV E) V

9 1. NÜTE SANAT METÜNLERÜNÜN AYIRICI ZELLÜKLERÜ 9

10 Sanat Metinlerinin Ayırıcı Özellikleri 1. ÜNİTE BAŞARIM (PERFORMANS) GÖREVİ Ünite Ad Beklenen Performans Süre Değerlendirme Ölçekleri Sanat Metinlerinin Ay r c Özellikleri Araşt rma Yarat c düşünme Eleştirel düşünme Problem çözme 4 Hafta Başarım (Performans) Görevi Dereceli Puanlama Anahtar Sev gi li Öğ ren ci ler, Ro man tü rün de ya z l m ş bir ede bî met ni in ce le yi niz. Me tin de iş le nen ko nu ve te ma n n ger çek - lik le ve met nin ya z l d ğ za man di li miy le iliş ki si ni be lir le yi niz. Ça l ş ma n z la il gi li bir su num ha z r la ya - rak öğ ret me ni ni zin be lir le di ği bir ta rih te su nu nuz. Bu ça l ş ma y ba şa r y la ta mam la ya bil me niz için aşa ğ da ki ad m la r iz le yi niz: Ger çek lik, ede bî ger çek lik kav ram la r hak k n da bir araş t r ma ya p n z. n ce le ye ce ği niz ro ma nı be lir le yi niz. Seç ti ği niz ro ma nı oku yu nuz. Ro ma nın ko nu su nu, te ma sı nı, olay ör gü sü nü be lir le yi niz. Ro ma n n ya z l d ğ dö ne min özel lik le ri ni araş t r n z. Ro ma n n ya z l d ğ dö nem le ro man da ele al nan olay, ko nu ve te ma ara s n da ki iliş ki le ri be lir le yi niz. Ça l ş ma n z la il gi li bir ra por ha z r la y n z (Ra po ru nuz on beş say fa yı geç me me li dir.). Ra po ru nu zu ya z m ve nok ta la ma yö nün den kon trol edi niz. Yap t ğ n z ça l ş ma y be lir le nen za man da su nu nuz. (Not: s ter se niz öğ ret me ni niz le fark l bir per for mans göre vi ko nu su be lir le yip bu ko nu da bir ça l ş - ma ha z r la ya bi lir si niz.) Yap t ğ n z bu ça l ş ma, ders ki ta b n z n 224. say fa s n da ki Ba şa rım (Per for mans) Görevi De re - ce li Pu an la ma Anah ta r ile de ğer len di ri le cek tir. Ça l ş ma n za baş la ma dan ön ce Ba şa rım (Per for - mans) Görevi De re ce li Pu an la ma Anah ta r n in ce le yi niz. 10

11 1. ÜN TE Sanat Metinlerinin Ayırıcı Özellikleri ÖN HAZIRLIK Sa na t n in san ha ya t na et ki si ni araş t r n z. Ge zi ya z s, an, ma ka le, de ne me, kö şe ya z s, fabl, hi kâ ye, ma sal, ro man, eleş ti ri tür le rin - de ya zıl mış me tin ler bu la rak bu metinleri oku yu nuz. Be ğen di ği niz me tin le ri sı nı fı nı za ge ti ri niz. Ede bî ger çek lik kav ra m n araş t r n z. Na mık Ke mal in Va tan ya hut Si lis tre ad lı ese ri nin te ma sı nı ve ko nu su nu araş tı rı nız. HAZIRLIK 1. Ro man ve hi kâ ye tü rün de ya zıl mış me tin ler oku mak tan hoş la nıp hoş lan ma dı ğı nı zı ne den - le riy le açık la yı nız. 2. z le miş ol du ğu nuz bir fil mi an la t n z. Film de ge çen olay la r n ben zer le ri nin gü nü müz de ya - şa n p ya şan ma d ğ n be lir ti niz. 3. Siz ce sa na t n ama c öğ re ti ci lik mi dir, es te tik mi dir? Dü şün ce le ri ni zi aç k la y n z. 4. Sa na t n in san ha ya t na et ki si ko nu sun da yap t ğ n z araş t r ma y su nu nuz. 11

12 Sanat Metinlerinin Ayırıcı Özellikleri N KB NL K Güzel günler göreceğiz çocuklar, güneşli günler göre- -ceğiz... Motorlar maviliklere süreceğiz çocuklar, ş kl maviliklere süre- -ceğiz... (...) Hani şimdi bize cumalar, pazarlar çiçekli bahçeler vard r, yaln z cumalar yaln z pazarlar... Hani şimdi biz bir peri masal dinler gibi seyrederiz ş kl caddelerde mağazalar, hani bunlar 77 katl yekpare camdan mağazalard r. Hani şimdi biz hayk r r z Cevap: aç l r kara kapl kitap: zindan... Kay ş kapar kolumuzu k r lan kemik kan. Hani şimdi bizim sofram za haftada bir et gelir... Ve çocuklar m z işten eve sapsar iskelet gelir... Hani şimdi biz... nan n: güzel günler göreceğiz çocuklar güneşli günler göre- -ceğiz. Motorlar maviliklere süreceğiz çocuklar, ş kl maviliklere süre- -ceğiz... Nâz m Hikmet RAN 835 Sat r 12

13 Sanat Metinlerinin Ayırıcı Özellikleri ME SUT N N N Hâ lâ yağ mur lu ge ce ler de duy du ğum Öy le gü zel bir nin ni ki ço cuk lu ğum; Y l lar geç ti unu ta ma d m bir tür lü, O gam s z, o ava re, o de li gön lü. Han gi ço cu ğun saf kal bin de sin şim di Ey bil lur dan kah ka ha, ey me sut nin ni? Ço ğu gün ler uzun uzun ağ la r m da Bir me sut ses do la ş r ku lak la r m da. Na s l da de ğiş miş kü çü cük el le rim? Ner de tah ta at m, to pa c m, çem be rim? Kü çük ar ka daş la r m ya siz ner de si niz? An la d m öm rün bit ti ği yer de si niz... Du da ğ m da has re tin ateş ten ta d, Ço cuk lu ğum dan baş ka bir şey kal ma d. Öy le si ne gü zel din ki an la ta mam. Se ni, ah se ni... lk ço cuk luk ha t ram... Göz le ri min önün de y l lar ge çer de Se ni ara r m her za man ve her yer de. Bir elem çö ker üstüme ağ r ağ r, Se ni an d k ça göz le rim du man la n r. Gel de bir sa ni ye ol sun gir gön lü me, O son suz se vin ci ni ge tir gön lü me. Sen dey di bü tün ne şe, sen dey di hu zur; Ço cuk luk... Ço cuk luk... Gel git me ne olur? O yu muk el le rin le yi ne sar be ni, Bir bak ne hâ le ge tir di y l lar be ni. Gel ey ço cuk lu ğu mun me sut nin ni si, Nin ni le rin en gü ze li; en se vim li si. B rak da yi ne ço cuk ola y m Tan r m; Sa na bü tün has re tim le yal va ra y m. Ço cuk ola y m da hiç bir şe yim ol ma s n, Ço cuk luk... Ço cuk luk... Ku lak la r n ç n la s n. Ümit Ya şar OĞUZCAN Ac lar De ni zi 13

14 Sanat Metinlerinin Ayırıcı Özellikleri SE RE NAD Ye şil pen ce ren den bir gül at ba na, Iş k lar la dol sun kal bi min içi. Gel dim iş te mev sim gi bi ka p na. Göz le rim de bu lut, saç la r m da çiy. Aç lan bir gül sün sen yap rak yap rak, Ben aş k m la ba har ge tir dim sa na; Toz lu yol la r n dan geç ti ğim uzak k lim den şar k lar ge tir dim sa na. Şef faf dam la lar la tit re yen, ağ r Kon ca n n al t n da bü kül müş her sak. Se ninçin dal lar dan sü zü len t r, Se ninçin ya se min, ka ran fil, zam bak... Bir kuş se si ge lir du dak la r n dan; Göz le rin, gön lüm de açan ner gis ler. Dü şen öpüş lerdir du dak la r n dan Mor akas ya lar da ür pe ren se her. Pen ce ren den bir gül at t ğ n za man Iş k la do la cak kal bi min içi. Ge çi yo rum mev sim gi bi ka p n dan Göz le rim de bu lut, saç la r m da çiy. Ah met Mu hip DIRANAS Şiirler 1. et kin lik: Oku du ğu nuz Nik bin lik, Me sut Nin ni ve Se re nad ad lı me tin le rin ya z l ş amaç la - r n tar t ş n z. Var d ğ n z so nu cu aç k la y n z. 2. et kin lik: Nik bin lik, Me sut Nin ni ve Se re nad ad l me tin ler de ses ve an lam kay naş ma s n dan olu şan bi rim le rin na s l bir dü ze ne bağ l ol duk la r n ve bu bi rim le rin na s l ad lan d r l d k la r n be lir ti niz. 3. et kin lik: Şi irle rin te ma la r n be lir ti niz. Her şi ir de bi rim le rin şi i rin te ma s y la iliş ki si ni aç k la y n z. 4. et kin lik: Şi ir ler de kul la n lan bi rim le re dik kat ede rek Nik bin lik, Me sut Nin ni ve Se re nad ad lı şi ir le rin han gi ge le ne ğe bağ l ka l na rak ya z l d ğ n be lir ti niz. 5. et kin lik: Oku du ğu nuz şi ir le rin an lam la r n n ki şi den ki şi ye fark l l k lar gös te rip gös ter me di ği ni tar t ş n z. Var d ğ n z so nuç la r aç k la y n z. 6. et kin lik: n ce le di ği niz şi ir le rin ile ti le ri ni be lir ti niz. Şi ir ler de ki ile ti le rin aç k olup ol ma d ğ n söy - le yi niz. 7. et kin lik: Nik bin lik ad l şi i rin ya z l d ğ dö nem le iliş ki si ni aç k la y n z. 8. et kin lik: ncelediğiniz şiirlerde dilin hangi işlevde kullanıldığını belirleyiniz. 9. et kin lik: Ba ude lai re (Bod ler) in Şi i rin il ke si in sa nın üs tün bir gü zel li ği öz le me si dir. Bu il ke bir coş kun luk la, bir ruh taş kın lı ğın da ken di ni gös te rir. Bu coş kun luk ak lın yo ğur du ğu ger çe ğin dı şın da - dır. sö zün den ha re ket le şi ir ve ger çek lik ara sın da na sıl bir il gi ol du ğu nu açık la yı nız. 10. et kin lik: Nikbinlik, Mesut Ninni ve Serenad adlı metinlerden hareketle çoşku ve heyecana bağlı sanat metinlerinin özelliklerini belirleyiniz. 14

15 Sanat Metinlerinin Ayırıcı Özellikleri ZA MAN Tüm can l la r ku şa tan bir çem ber, za man. Diri ler aç s n dan ba k n ca ölü ler için za man dan söz et - me nin pek bir an la m yok. Ol sa ol sa bir tek mis tik ler (öl me den ön ce ölen ler), bir an bi le yok sa ya - ma ya ca ğ m z bu çem be ri k r p d şa ç ka bi li yor lar. Ama ger çek mi? Ger çek se na s l? n san: za man l, za man da, za man la. n sa n n öbür ad : za man. De ğil mi ki za man var, ön ce var; son ra var, es ki me yen bir şey yok öy ley se. Za man yel se in san yap rak. Za man r mak sa in san sal. Za man at sa in san ot. Za man, do ku ma tez gâ h ; za man, do ku ma ip li ği; za man, do ku nan ku maş; za man, do ku yan in san. Za man öl dü rü lür, bir hay van m ki? Za man har ca n r, bir mal m ki? Za man dol du ru lur, bir tor ba m ki? Bir in sa na ve ri le bi le cek en de ğer li ar ma ğan, di le di ğin ce de ğer len di re bi le ce ği za man d r. Za man mut lu luk umu du ka dar mut suz luk ola na ğ da. Za man sa ğal t r, der ler. Keş ke hep öy le ol sa. Za man ac t r, de lir tir, öl dü rür de. O za man da baş - ka la r n sa ğal ta bi lir, de ne cek. Pe ki, ya on la ra da ac lar ge tir me ye baş lar sa. O za man da ye ri ni baş - ka za man la ra b ra k r de ne cek, gel de ç k za ma n n için den. Za man ol ma say d (Var sa ne pe ki? O da baş ka.) mut suz luk ol ma ya cak t. Öy le ya her şey k l dan in ce bir şim di de olup bi te cek, böy le ce ne geç miş s k n t la r n ba s n c in sa n üze cek ne de ge le - ce ğe iliş kin kor ku lar in sa n n içi ni ka rar ta cak t. Gel ge le lim za man bo yu tu nun ka r ş ma d ğ bir in san ya şa m ta sar la mak bi le ola nak s z. Ger çek - ten de za man ol ma y n ca ne ta sa r m la ma ne is tem li yö nel me ne söz ver me ne ya p m ne yap t r m ne eği tim ne sa nat ne bi linç ne de uy gar l k var. Uy gar l k ol ma y n ca da in san ol sa ol sa dü pe düz bir can l var l k, bir hay van. Gel gör ki uy gar l k ta za man çok kez kö tü ye kul la n l yor. Ey lem ol sun, dü şün ce ol sun, her or ta ya ko na n n da yan d ğ bir şey, bir ön da ya nak var d r. (...) Ger çe ği ger çek k lan bir an lam te me li za man. Ne ye uza n r sa uzan s n, za man da upu zun bir ev rim göl ge si var in sa n n ar d n da. Az c k deş me ye gö re lim, ön ce de kök sa lan bir şey den ötü rü, ona kar - ş ya da onun de ği şi mi ola rak dü şü nüp ey le mek te. Za man di ye bir şey yok. de sek bi le za man l bir var l ğ z. Onun için de is ter unu ta l m is ter ken di miz den giz le ye lim; dü şün me miz, ey le me miz her za man ba z ön cül le re, ba z baş lan g ç la ra, ba z var sa y m la ra da yan mak zo run da d r. n san için al n - ya z s di ye bir şey var sa o da za man. S f r ol ma yan bir di zi dir za man. S f r di ye be nim se nen baş lan g ç lar; is tek, öz lem, amaç, yön tem ba k m n dan bi rer kal k ş nok ta s du ru mun da d r. Za ma n n sö zü edi len yer de, salt ilk yok tur; ilk ler ilk de nen var sa y m lar d r, ilk di ye be nim se me ler dir. Her şe ye iliş kin bil ge lik baş ka. Ne yin ne za man ya p la ca ğ n, ne yin ne za man ya p l ma ya ca ğ n bil me yen, bil ge li ği ç kar s n ak l n dan. Za ma n na gö re ey lem de tez dav ran mak, za ma n na gö re olu - şun k va m n bek le mek ge rek. Ner mi UYGUR Ya şa ma Fel se fe si 11. et kin lik: Za man ad l met nin ya z l ma ama c n ve gön der ge si ni, in ce le di ği niz şi ir le rin ya z l - ma ama c ve gön der ge le riy le kar ş laş t r n z. Han gi me tin ler de ile ti nin da ha aç k ol du ğu nu, bu nun met nin ya z l ma a ma c y la iliş ki si olup ol ma d ğ n be lir ti niz. Bir met nin gön der ge si nin ken di için de ve dı şın da ol ma sı nın met ne ne ler ka zan dır dı ğı nı açık la yı nız. 12. et kin lik: Za man adlı metinde kendi içinde anlam bütünlüğü olan birimleri belirleyiniz. Bu birimlerin nasıl adlandırıldığını belirtiniz. 13. et kin lik: Zaman ad l me tin de di lin han gi iş lev de kul la n l d ğ n be lir ti niz. Di lin bu iş le vi ile şi - ir sel iş le vi ara s n da ki fark l l k la r aç k la y n z. 15

16 Sanat Metinlerinin Ayırıcı Özellikleri HA R KA ÇO CUK Bis kü vi, çi ko la ta, kâ ğ t l şe ker, zey tin ya ğ, sa bun ya p mev le riy le kü çük ta mir atöl ye le ri nin yan ya na oda lar da bu lun du ğu, se fer ta s na ben ze yen han lar dan bi ri nin gen zi t ka yan pis ha va s için de ek me ği ni kü çü cük pe da l y la ka zan ma ya ça l şan bir ar ka da ş gör me ye git miş tim. Bu la ma d m. Dö - ne cek tim ki ka p ya n n da du ran bü yük çe bir tah ta san d ğ n için de onu gör düm: Pey nir ek mek le do - ma tes yi yor du. Kir li, k v r k v r sa r saç la r var d. Ma ki ne ya ğ y la ka rar m ş yü zü, iç le rin de ay d n la nan ha ri ku la de ye şil göz le ri... Mat baa c abi yi mi ara d n z? Evet. Az ev vel kâğıt kes tir me ye git ti. Ge le cek. Ya n n da ki boş bir tah ta san d ğ ters çe vi rip ik ram et ti: Bu yu run, otu run! Öy le tat l ba k yor du ki. Otur dum. Ek me ği ni bö le rek uzat t. Aç ol ma d ğ m söy le dim. Yok sa el le rim kir li di ye mi? Yok ca n m. Bi zim iş te te miz ka l n m yor ki... Ta mir atöl ye le rin den bi rin de ç rak l k et ti ği ni sa na rak sor dum: Ne iş gö rü yor sun? Tor na, tes vi ye. Ha? Ka t la ka t la gül dü: Kim duy sa şa ş yor. Bu ey lül de on iki yi bi ti ri yo rum hâl bu ki... Ya ni tor na tes vi ye ye ait her işi ya pa bi lir mi sin? Ne var ya pa ma ya cak? Ba ba m n atöl ye si var d es ki den. Sa bah la r oku la gi der dim, öğ le den son ra da atöl ye ye. Ka ça ka dar oku dun? l kin dör dü ne ka dar. Son ra? Son ra an nem öl dü. ki kar de şim le or ta da kal d k. Ba bam da kö tü bir ka d n n pe şi ne ta k l n ca... Oku lu b rak t n. Se ver miy din oku lu? çi ni çek ti: Hem de na s l! Ne ol mak is ter din? Kap tan. Bü yük de niz ler de, dal ga l, kor kunç de niz ler de do laş mak. Av ru pa ya, Ame ri ka ya git - mek. Ek va to ru ge çer ken va pur da eğ len ce g r la gi der miş. Doğ ru mu? Doğ ru. Son ra, New York Li man n da ki Hür ri yet Hey ke li. Bo yu kaç met re onun? Bü yük mü? Bil mem. Ro ben son Kru zo e (Ro bin son Ku ru zo) yu oku du nuz mu siz? Oku dum. Is s z ada da na s l da ya şa ya bil miş? De ğil mi? Böy le şey olur mu? Ol ma sa da ha iyi de ğil mi? yi ama olu yor. Ya hut da ya za r öy le dü şün müş. Ama iyi dü şün müş. Ne olur sa ol sun, afe rin Ro ben son a. Is s z ada da eli ni ko lunu bağ la y p dur ma m ş, he men işe gi riş miş. Ma ri fet öl me mek de - ğil mi? Ya şa mak! 16

17 Sanat Metinlerinin Ayırıcı Özellikleri Ma ki ne yağ la r y la kir len miş men di li ni ç ka r r ken göz le rim tu lu mu nun ge niş ce bin de ki cam mis - ket le re iliş ti. O da bu nun far k n day d. Ç kar d, avu cun da ş k r da ta rak: Ne ya pa l m, de di. ş, iş, iş... Bu na l yor in san. Pay dos lar da Ateş Ali yle oy nu yo ruz. Ateş Ali kim? Alt kat ta ki bis kü vi ya p me vin de ça l ş yor. Bi zim ma hal le li. Her sa bah işe bir lik te ge li riz. Be nim an nem yok, onun ba ba s. Ma ça, si ne ma ya fi lan da be ra ber gi de riz. Mis ke ti mi çok se vi yor sun, si ne ma y m yok sa ma ç m? En çok ma ç ama ha va al yo ruz. Ni ye? Nu ma ra l tri bün bi ze gö re de ğil. Tek li ği to ka et tik mi Tek sas a b ra k yor lar. Tek sas ta da bo - yu muz ye tiş mi yor. Stad yu mu ya par ken ço cuk la r dü şün me miş ler! Siz de? Biz de si ne ma ya gi di yo ruz Ali yle çok luk... Ta bi i pa zar la r. Ba bam ev dey se sa bah le yin er ken - den tü ye rim. Doğ ru Şeh za de ba ş na. De ğil se? De ğil se tüy mek ol maz. Su s t mak, y kan mak, kar deş le ri mi y ka mak va zi fe si ba na dü şer. Kaç pa ra ka za n yor sun tes vi ye ci lik ten? On li ra haf ta da. Ye ti yor mu? Bu pa ha l l k ta ye ter mi? Baş ka atöl ye ler den yir mi beş li ra ve ri yor lar ama gi de mi yo rum. Ni ye? Us ta, ba ba m n ar ka da ş! ş te de bir da la ve re ol ma s n? Be nim de ak l ma gel mi yor de ğil ama ne de ol sa ba ba. Kö tü şey ler dü şün mek is te mi yo rum. De re den, te pe den uzun uzun ko nuş tuk. Bu ara da her gün, sa ba h n be şin de ça lar saa tin se siy le uyan d ğ n, gaz oca ğ na çay dan l ğ oturt tu ğu nu, bu la ş k la r y ka d ğ n, çar ş dan ek mek pey nir al d ğ - n, al t ya doğ ru kar deş le ri nin kar n n do yu rup pek pek al t bu çuk ta omuz omu za iş çi ka la ba l ğ y la va - pu ra bi nip ye di de köp rü ye gel di ği ni, ye di yi çey rek ge çe de atöl ye de işba ş yap t ğ n öğ ren dim. Pe ki, ne ola cak bu nun so nu? Ne gi bi amı ca? Me se la, bir im kân ç k sa kar ş na. Tek rar dan oku la gi rip so nun da da kap tan ol mak is ter mi ydin? İl kin göz le ri se vinç le par la d. Son ra sö nük le şe rek bir nok ta ya ta k l d kal d. Ha? s ter miy din? s ter dim ama... Ama? Kar deş le rim... Ba ba ma gü ve nil mez ki. Dü şer ge ne bir kö tü ka d n n pe şi ne... çim de bir da mar s z la d.... Ben den geç ti. Kar de şim oku yor. Öte ki kü çük da ha. Bü yü yün ce onu da oku la ve re ce ğim. Haf ta l ğ m el li olur o za man her hâl de... Bir den sor du: Amı ca. Ha? Be nim bo yum hep böy le k sa m ka la cak? Ni çin? Bü yü mü yor mu? An nem öl me den ev vel du va ra kur şun ka le miy le çiz miş tim. Öl çü yo rum. Hâ lâ ay n yer de. Yok - sa cü ce mi ka la ca ğ m? Du dak la r m dan ç ka cak ce va b he ye can la bek li yor du ki ma ki ne şa k r t la r yük lü s cak ko ri do run kir li ay d n l ğ n da iri ya r bi ri be lir di: 17

18 Sanat Metinlerinin Ayırıcı Özellikleri Ay han! Onun da üs tü ba ş, eli yü zü kir pas için dey di. Ço cuk san d k tan f r la d : Bu yur us ta! Hâ lâ kar n n do yur ma d n m? Do yur dum. Do yur duy san git de o bo ru la ra diş aç! Pe ki us ta... Be ni unut muş tu bi le. Ko ri do run kir li ay d n l ğ n da ko şa rak uzak laş t. Dip te ki atöl ye den içe ri gir di. Pe şin den git tim. Atöl ye pen ce re si nin ke na r n dan he ye can la sey ret tim: Bo yu ye tiş me di ği için ters çev ril miş bir tah ta san d ğ n üze rin den ida re edi yor du ma ki ne yi. Ma ki ney se ço cu ğun em ri al t n da mu nis bir hay van ka dar uy sal, ye re k v r m k v r m, p r l p r l de mir yon ga lar dö kü yor du. Or han Ke mal Grev 14. et kin lik: Ha ri ka Ço cuk ad l hi kâ ye yi aşa ğ da ve ri len hi kâ ye şe ma sı na gö re in ce le yi niz. Yap t ğ n z ça l ş ma dan ha re ket le hi kâ ye nin ya p s n n na s l oluş tu ğu nu be lir ti niz. 15. et kin lik: Ha ri ka Ço cuk ve Za man ad l me tin le ri ya z l ma ama cı ba kı mın dan kar ş laş t r n z. Bu tür me tin le rin ya z l ma ama c n be lir ti niz. Sa nat me tin le riy le oku yu cu ara s n da na s l bir iliş ki ol - du ğu nu aç k la y n z. 16. et kin lik: Ha ri ka Ço cuk ad l met nin ile ti si ni be lir ti niz. Bu ile ti nin me tin de doğ ru dan m do lay l ola rak m ve ril di ği ni belirleyiniz. Sanat metinleri ile gerçekleşen iletişimin özelliklerini açıklayınız. 17. et kin lik: Ha ri ka Ço cuk ad lı met ni Za man ad lı me tin le kar şı laş tı ra rak sa nat me tin le riy le ile til mek is te nen ile ti nin bi lim sel, dü şün sel ve din sel ile ti ler den fark lı lık la rı nı açık la yı nız. 18. et kin lik: n ce le di ği niz Ha ri ka Ço cuk ad l me tin de in sa na öz gü ger çek li ğin me tin ler de ki olay ör gü süy le na sıl so mut laş t r l d ğ n be lir ti niz. 19. et kin lik: Ha ri ka Ço cuk ad l met nin ede bî ge le nek le iliş ki si ni aç k la y n z. 20. et kin lik: Ha ri ka Ço cuk ad l me tin den ha re ket le dö ne min zih ni ye ti hak k n da bil gi ve ri niz. 18

19 Sanat Metinlerinin Ayırıcı Özellikleri 21. et kin lik: Ha ri ka Ço cuk ve Za man ad lı me tin le ri an la tı cı la rı yö nün den kar şı laş tı ra rak aralarındaki fark lı lık la rı be lir ti niz. Ha ri ka Ço cuk ad l me tin de di lin han gi iş lev le ri nin hâ kim ol du ğu nu açık la yı nız. 22. et kin lik: İncelediğiniz şiirler, Harika Çocuk adlı hikâye ve Zaman adlı metinden hareketle sanat metinlerinin yapı bakımından öğretici metinlerden farklılıklarını sıralayınız. VA TAN YA HUT S L S TRE Se ki zin ci Mec lis (Ev de ki ler, Ab dul lah Ça vuş) AB DUL LAH ÇA VUŞ: (Oda ya gi re rek) Hay di Bey! S LÂM BEY: Ne re ye? AB DUL LAH ÇA VUŞ: Ka le den şim di ç k ma l ki or du ya gir mek müm kün ol sun! Gi de ce ği miz yol - lar dan do laş ma ya üç dört sa at is ter. El bi se ler ha z r. S LÂM BEY: Ne ta raf tan gi de ce ğiz? AB DUL LAH ÇA VUŞ: Ben yol bul dum. S LÂM BEY: Bir ke re al ba y gör sek ol maz m? AB DUL LAH ÇA VUŞ: O za ti ge li yor. SIT KI BEY: Keş ke biz git sey dik. AB DUL LAH ÇA VUŞ: Ay, o bi zim aya ğ m za ge lir se k ya met mi ko par? Do ku zun cu Mec lis (Ev de ki ler, Sıt kı Bey) SIT KI BEY: (Oda ya gi rer.) Ha z r m s n z ço cuk lar? AB DUL LAH ÇA VUŞ: Gi di yo ruz. La kin bir kaç gün biz den ha ber ala maz san me rak et me. SIT KI BEY: Bir kaç gün ne de mek ya? AB DUL LAH ÇA VUŞ: Bir kaç gün, bir kaç gün de mek. Sak lan ma l, f r sat ara ma l, mü na se bet dü - şün me li de or du ya öy le gir me li, mi sa fir li ğe git mi yo ruz. S LÂM BEY: Ab dul lah n de di ği gi bi olur sa iş da ha emin olur. SIT KI BEY: Siz bi lir si niz. Ben ce bir gün ön ce öl mek le bir gün son ra öl me nin hiç far k yok. AB DUL LAH ÇA VUŞ: ş iki gün ge ci ke cek olur sa k ya met mi ko par (Si lah ba ş na t ram pe te si vu ru lur.). SIT KI BEY: Yi ne mi hü cum? He rif ler öl mek ten de b k m yor lar! AB DUL LAH ÇA VUŞ: Hay di Bey, top baş la d. Gül le ara s n dan geç me li. Kav ga da on dan se la met yol yok tur. S LÂM BEY: Hay di ecel bi zi bek li yor... Ya şa s n va tan! ( s lâm, Ze ki ye, Ab dul lah ç kar lar.) SIT KI BEY: (Ze ki ye ye dik kat li dik kat li ba ka rak) Oğ lum me zar da ya t yor. (Per de ka pa n r.)... Na m k Ke mal 23. et kin lik: Va tan ya hut Si lis tre ad l oyu nun ya z l ma ama c n tar t ş n z. Ulaş tı ğı nız so nu cu aç k la y n z. 24. et kin lik: Va tan ya hut Si lis tre ad l me tin de ki ola y, ola y n geç ti ği ye ri ve za ma n be lir ti niz. 25. et kin lik: Va tan ya hut Si lis tre ad l me tin de ki olay ki şi le ri ni ve bun la r n özel lik le ri ni be lir ti niz. Ben zer ki şi le re çev re niz de rast la y p rast la ma d ğ n z, met nin ger çek lik le iliş ki si ni aç k la y n z. 26. et kin lik: Vatan Yahut Silistre adlı metinde dilin hangi işlevde kullanıldığını açıklayınız. İncelediğiniz metinlerden hareketle sanat metinlerinde dilin hangi işlevde kullanıldığını söyleyiniz. 27. et kin lik: Yap tı ğı nız araş tır ma dan da ha re ket le Va tan ya hut Si lis tre ad l met nin te ma sı nı ve ko nu su nu be lir ti niz. Te ma n n olay, ki şi, za man ve me kân la na s l so mut laş t r l d ğ n söy le yi niz. Te ma - n n ger çek lik le ve ya z l d ğ za man la il gi si ni aç k la y n z. 19

20 Sanat Metinlerinin Ayırıcı Özellikleri Selim Türkoğlu Picasso Keşanlı Ali Destanı dan bir sahne Tankut Öktem 28. et kin lik: Yu ka r da ki gör sel le ri in ce le ye rek bu gör sel le rin han gi sa nat dal la r y la il gi li ol duk la - r n be lir ti niz. Gü zel sa nat la r n kul lan d k la r mal ze me ler ba k m n dan na s l grup lan d r l d ğ n söy le yi - niz. Dil le ger çek le şen sa nat lar la ses, renk, çiz gi ve ha re ket le ger çek le şen sa nat dal la r ara s n da ki fark l l k la r aç k la y n z. 29. et kin lik: Ön bil gi le ri niz den de ha re ket le aşa ğı da ve ri len me tin tür le ri nin te mel ifa de şe kil le ri ba k m n dan na s l s n f lan d r l d ğ n be lir le ye rek ve ri len ör nek te ki gi bi tab lo ya ya zı nız. Bu me tin tür - le rin den han gi le ri nin an lat ma ya bağ lı ol du ğu nu açık la yı nız. Anlatmaya bağlı metinlerde temaların özelliklerini söyleyiniz. Ma sal, hi kâ ye, eleş ti ri, ma ka le, de ne me, ge zi ya zı sı, bi yog ra fi, ti yat ro, man zum hi kâ ye, şi ir, des tan, anı, ro man, mes ne vi Öğretici Metinler Masal Olay Çevresinde Oluşan Metinler Göstermeye Bağl Metinler Anlatmaya Bağlı Metinler Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler 20

21 Sanat Metinlerinin Ayırıcı Özellikleri ANLAMA, YORUMLAMA 1. Nik bin lik ad l me tin de ki Mo tor la r ma vi lik le re sü re ce ğiz, Gü zel gün ler gö re ce ğiz, gü neş li gün ler. ve Aç l r ka ra kap l ki tap di ze le riy le şa i rin ne ler an lat mak is te di ği ni aç k la y n z. Mo tor, ma - vi lik, gü neş li ke li me le ri nin ger çek an lam da m me caz an lam da m kul la n l d ğ n be lir ti niz. Yaptığınız çalışmadan hareketle sanat metinlerinde kelimelerin daha çok hangi anlamda kullanıldığını söyleyiniz. 2. Nik bin lik, Me sut Nin ni ve Se re nad ad l me tin ler de ki im ge le ri bu la rak bu im ge le rin han - gi söz sa na t y la ya p l d ğ n be lir ti niz. 3. Nik bin lik, Me sut Nin ni ve Se re nad ad l me tin le rin si ze ne ler his set tir di ği ni aç k la y n z. 4. Nik bin lik, Me sut Nin ni ve Se re nad ad l şi ir ler de ki te ma la r n fark l sa nat dal la r y la an la t - l p an la t la ma ya ca ğ n tar t ş n z. Var d ğ n z so nu cu aç k la y n z. 5. Nik bin lik, Me sut Nin ni ve Se re nad ad l me tin ler de han gi an la t m tü rü nün kul la n l d ğ n, bu an la t m tü rü nün özel lik le ri ni be lir ti niz. 6. Ha ri ka Ço cuk ad l me tin de han gi an la t m tür le ri nin kul la n l d ğ n be lir ti niz. An lat ma ya bağ l me tin le rin bu an la t m tür le ri ni kul lan ma dan oluş tu ru lup oluş tu ru la ma ya ca ğ n tar t ş n z. Var d ğ n z so nu cu aç k la y n z. 7. Sanat metinlerinde, yaşanan gerçeklikle metindeki gerçeklik arasında nasıl bir ilişki olduğunu söyleyiniz. 8. Sanat metinlerinin öğretici metinlerden farkını söyleyiniz. 9. Sı nı fa ge tir di ği niz fark lı tür ler de ya zıl mış me tin ler den ba zı la rı nı oku yu nuz. Oku nan her me tin - den son ra met nin ile ti si ni, ile ti nin na sıl ve ril di ği ni tar tı şı nız. Oku du ğu nuz me tin le rin sa nat met ni mi, öğ re ti ci me tin mi ol du ğu nu be lir ti niz. Sa nat met ni ola rak tes pit et tik le ri ni zin özel lik le ri ni açık la yı nız. ÖLÇME VE DE ERLEND RME A. Aşa ğ da ki cüm le le rin so nu na yar g lar doğ ru ise D, yan l ş ise Y ya z n z. Sa nat me tin le ri oku yu cu yu bil gi len dir mek ama c y la oluş tu ru lur. ( ) Sa nat me tin le ri oku yu cu ya gö re fark l an lam lar ka za n r. ( ) Sa nat me tin le rin de ke li me ler ge nel lik le ger çek an la m y la kul la n l r. ( ) Her sa nat ese ri ya z l d ğ dö ne min iz le ri ni ta ş r. ( ) Sa na t n ger çek li ği ya şa nan ger çek lik le ör tüş me li dir. ( ) Sa nat me tin le ri nin te mel özel lik le rin den bi ri kur ma ca ol ma s d r. ( ) B. Aşa ğ da ki cüm le ler de boş b ra k lan yer le ri dol du ru nuz. Sa nat me tin le ri, te mel ifa de şe kil le ri ba k m n dan...,... ve... me tin ler ol mak üze re üç gru ba ay r l r. Sa nat me tin le rin de dil... iş le viy le kul la n l r. Gü zel sa nat dal la r kul lan d k la r mal ze me ye gö re...,... ve... sa nat lar şek lin de grup lan d r l r. An lat ma ya bağ l me tin le rin ya p s n oluş tu ran öge ler...,...,... ve... Şi i rin ya p s n... ve... kay naş ma s n dan olu şan bi rim ler oluş tu rur. 21

22 Sanat Metinlerinin Ayırıcı Özellikleri C. Aşa ğ da ki çok tan seç me li so ru la r ce vap la y n z. 1. Aşa ğ da ki ler den han gi si şi ir de ya p y oluş tu ran bir bi rim de ğil dir? A) Be yit B) Kı ta C) Dört lük D) Şi ir cüm le si E) Öl çü 2. Aşa ğ da ki ler den han gi si sa nat me tin le ri nin ve öğ re ti ci me tin le rin or tak özel lik le rin - den bi ri dir? A) Bir ile ti si nin ol ma sı B) Sez gi ye, duy gu ya da yan ma sı C) Oku ra gö re an la mın de ğiş me si D) Es te tik zevk ver me si E) Bil gi ver me ama cı güt me si Ya z n sal me tin ler de ile ti ör tük, bil gi len di ri ci me tin ler de ise aç k t r. Met nin ko nu su da ile ti aç - s n dan bir araç t r. Ya za r n as l ama c, yaz ma ne den le rin den en önem li si, ile ti dir. An la ya rak oku - ma n n ger çek leş me si için oku run me tin içe ri sin de yer alan ile ti tüm ce si ni ya ka la ma s ge re kir. Bil - gi len di ri ci bir me tin de ile ti tek ola ca ğ n dan ve ya za r n kul lan d ğ söz cük ler te mel an lam da kul la - n la ca ğ n dan oku run met nin ile ti si ni bul ma s güç de ğil dir. Her yar d m c dü şün ce ile ti yi be lir li bir aç dan açar, des tek ler ya da kar ş ç kar; olum suz lu ğu nu gös te rir. Oku du ğu nu an la ma da ya z - n n dü şün sel dü ze ni nin na s l ol du ğu nu araş t r mak t r. Bil gi len di ri ci me tin le ri an la ya rak oku ma yar d m c dü şün ce ler le ile ti ara s n da ki iliş ki yi çöz mek tir. An cak ya z n sal-kur ma ca bir met ni okur - ken met nin ile ti si ni ya ka la mak için oku run da ha faz la ça ba gös ter me si ge rek mek te dir. Ye ni ya - z n da odak ya zar de ğil, okur dur. Okur; ya za r n eğit ti ği, yol gös ter di ği bi ri de ğil dir. 3. Bu par ça dan aşa ğ da ki yar g lar dan han gi si ç ka r la maz? A) Sa nat me tin le rin de ile ti açık ça ve ril mez. B) Öğ re ti ci me tin le rin ile ti si oku ra gö re fark lı lık gös ter mez. C) Öğ re ti ci me tin ler de ile ti yar dım cı dü şün ce ler le des tek le nir. D) Sa nat me tin le ri ni okur ken di ne gö re an lam lan dı rır. E) Okur, oku du ğu met ne eleş ti rel göz le bak ma lı dır. 4. Ha san kü çü cük, za yıf, ku ru yup kav rul muş bir adam dı. Ko ca man diş le ri du dak la rı nın ara - sın dan gö zü kü yor du. Kir pik le ri toz lan mış gi bi ak tı. Ma vi, pa muk lu bir ku maş tan şal var giy miş ti. Kas ke ti ye niy di. Ba şın da eğ re ti du ru yor du. Yukarıdaki pa rag raf ta han gi an la t m tü rü kul la n l m ş t r? A) Betimleme B) Öyküleme C) Açıklama D) Tartışma E) Karşılaştırma Ç. Aşa ğ da ki so ru la r sözlü olarak ce vap la y n z. Ger çek ten de oku yan bir ço cu ğun, bir öy kü nün say fa la r n da, gö zü baş ka hiç bir şe yi gör me - me ce si ne yi tip git me si, söz ge li şi za val l Ro bin son u ada dan kur tar mak için gün ler ce ka fa yor - ma s, kur ma ca ya z n n do ğa s yö nün den il ginç bir du rum dur. Bir ro ma na da l p git miş bir ye tiş - ki nin oda ya baş ka bi ri nin gir me siy le bir den ir kil me si, ger çek dün ya ya an cak bir kaç sa ni ye du - rak la d k tan son ra uyum ka za na bil me si de t p k bu na ben zer. Ro ma n n kur ma ca dün ya s, de ney - sel ger çek lik ler düz le min den çe kip uzak laş t r m ş t r oku ru. Bü tün ey le mi ile olay la r du yu lar la de - ğil, düş gü cüy le iz le ne bi le cek bu kur ma ca dün ya da yi tip git miş tir okur. 1. Yu ka r da ki pa rag raf ta al t çi zi li cüm le de an la t l mak is te ne ni aç k la y n z. 2. Ata türk ün Sa nat s z ka lan bir mil le tin ha yat da mar la r n dan bi ri kop muş de mek tir. öz de - yi şin den ha re ket le sa na t n top lum ha ya t aç s n dan öne mi ni aç k la y n z. 22

23 ÜN TE DE ERLEND RMES A. Aşa ğ da ki cüm le le rin so nu na yar g lar doğ ru ise D, yan l ş ise Y ya z n z. Sanat metinlerinde dil gön der ge sel iş lev de kul la n l r. ( ) Sa nat me tin le ri ya z l d ğ dö ne mi tem sil eder. ( ) Sa nat me tin le ri öğ ret mez, his set ti rir, sez di rir, çağ r ş t r r. ( ) Sa nat me tin le rin de aç k la y c ve tar t ş ma c an la t m tür le ri kul la n l r. ( ) B. Aşa ğ da ki cüm le de boş b ra k lan yer le ri dol du ru nuz. Sa nat me tin le ri nin ama c... Sa nat me tin le rin de söz cük ler ço ğun luk la. an lam da kul la n l r. Ma sal, hi kâ ye, ro man bağ l sa nat me tin le ri için de yer al r. C. Aşa ğ da ki çok tan seç me li so ru la r ya n t la y n z. 1. Sa nat me tin le riy le il gi li aşağıda verilen yargılardan han gi si yan l ş t r? A) Sa nat me tin le ri nin gön der ge si ken di için de dir. B) Sa nat me tin le ri nin an la mı de ğil, an lam la rı var dır. C) Sa nat me tin le ri öğ ret me yi amaç lar. D) Sa nat me tin le ri kur ma ca dır. E) Sa nat me tin le rin de dil öge le ri ne ye ni an lam ve de ğer ler yük le nir. 2. Bin at l ak n lar da ço cuk lar gi bi şen dik, Bin at l o gün dev gi bi bir or du yu yen dik. Yah ya Ke mal Be yat l dan al nan bu di ze ler için aşa ğ da ki ler den han gi si söy le ne mez? A) An la t m da ben zet me ler den yararlanıldığı B) Tam uyak kullanıldığı C) Ko nu su na gö re epik şiir olduğu D) Nesnel anlatım kullanıldığı E) Me caz l bir an la t ma başvurulduğu 3. Ev ler ah şap ve iki kat l, köh ne ça t lar kar ş dan kar ş ya bir bi ri nin üs tü ne abanır gi bi uzan m ş es - ki za man sa çak la r. Or ta da baş tan ba şa uza nan bir ara l k kal m ş ol ma sa so kak üs tü ke mer li, ka ran - l k bir ke mer ola cak. Do ğu da, ba t da bu ara l k renk ten ren ge gi ren bir ş k yo lu olur. Fa kat so ka ğ n yan la r her za man se rin ve loş tur. Bu par ça n n an la t m bi çi mi aşa ğ da ki ler den han gi si dir? A) Tar tış ma B) Öy kü le me C) Be tim le me D) Açık la ma E) Kar şı laş tır ma 4. M s t k, sö ğüt dal la r y la gel di. Ben en uzu nu nu ken di me ay r d m. Öbür le ri ni ço cuk la ra da ğ t t m. Bir ça k ile bu dal la r n ucu nu ke ser; ka buk la r n dan iki ku lak, bir bu run ç kar t r; t p k bir at ba ş na ben - ze tir dik. Bu nu en gü zel ben ya par d m. Ken di at m ya p yor dum. M s t k la di ğer ço cuk lar s ra la r n bek - li yor lar d. Na s l ol du, far k na va ra ma d m, sö ğü dün ka bu ğu bir den ya r l d. Ara s n dan ka yan ça k sol eli min şe ha det par ma ğ n kesti. Pa rag raf ta kul la n lan an la t m tü rü aşa ğ da ki ler den han gi si dir? A) Açık la ma B) Öy kü le me C) Be tim le me D) Tar tış ma E) Kar şı laş tır ma 5. Sö zün ve ya z n n hiç bir te red dü de ve şüp he ye yer ver me ye cek şe kil de. ol - ma s ge re kir. An la t m da bu il ke bu lun maz sa ne de mek is te di ği miz an la ş la maz. An la t ma bu özel li ği, ke li me le rin kul la n m ve cüm le le rin ku ru lu şu ka zan d r r. Ke li me le rin an lam la r n tam ola rak bil mez sek duy gu ve dü şün ce le ri mi zi an lat mak ta güç lük çe ke riz. Par ça da boş lu ğa gel me si ge re ken an la t m özel li ği aşa ğ da ki ler den han gi si dir? A) Açık lık B) Akı cı lık C) Du ru luk D) Ya lın lık E) İç ten lik 23

24 2. NÜTE SANAT METÜNLERÜ 24

25 Sanat Metinleri 2. ÜNİTE TASARI (PROJE) GÖREVİ Ünite Ad Beklenen Performans Süre De erlendirme Ölçekleri Sanat Metinleri Araflt rma Yarat c düflünme Elefltirel düflünme Problem çözme 6 Hafta Tasarı (Proje) Görevi Dereceli Puanlama Anahtar Sev gi li Ö ren ci ler, Siz ler den olay ve du rum hi kâ ye si hak k n da bir arafl t r ma yap ma n z, söz ko nu su me tin tür le ri nin öze llik le ri ni ve bu tür ler ara s n da ki far l l k la r be lir le me niz is ten mek te dir. Bu amaç la olay ve du rum hi kâ ye si tür le rin de en az iki fark l ya za ra ait bi rer me tin in ce le yi niz. Me tin ler den ha re ket le tür le rin özel lik le ri ni ve ara la r n da ki fark l l k la r be lir le yi niz. Ça l fl ma n z la il gi li bir su num ha z r la ya rak ö ret me - ni ni zin be lir le di i bir ta rih te su nu nuz. Bu ça l fl ma y ba fla r y la ta mam la ya bil me niz için afla da ki ad m la r iz le yi niz: Du rum ve olay hi kâ ye ci li i nin Türk ede bi ya t n da ki önem li tem sil ci le ri ni arafl t r n z. Fark lı ya zar la ra ait, du rum ve olay hi kâ ye si tar z n da ya z l m fl iki fler me tin be lir le yi niz. Bu me tin - le ri olay çev re sin de olu flan me tin le ri in ce le me me to du na gö re in ce le yi niz. Olay ve du rum hi kâ ye le ri nin or tak özel lik le ri ni be lir le yi niz. Me tin ler ara s kar fl lafl t r ma lar ya pa rak du rum ve olay hi kâ ye ci li i ara s n da ki fark l l k la r be lir le yi niz. Ça l fl ma n z la il gi li bir ra por ha z r la y n z (Raporunuz on beş sayfayı geçmemelidir.). Ra po ru nu zu ya z m ve nok ta la ma yö nün den kon trol edi niz. Yap t n z ça l fl ma y be lir le nen za man da su nu nuz. (Not: s ter se niz ö ret me niniz le fark l bir po je göre vi ko nu su be lir le yip bu ko nu da bir ça l fl ma ha - z r la ya bi lir si niz.) Yap t n z ça l fl ma ders ki ta b n z n 223. say fa s n da ki Ta sa rı (Pro je) Göre vi De re ce li Pu an la ma Anah ta r ile de er len di ri le cek tir. Bu se bep le ça l fl ma n za bafl la ma dan ön ce Ta sa rı (Pro je) Göre vi De re ce li Pu an la ma Anah ta r n in ce le yi niz. 25