END 418 Proje Yönetimi Bahar 2016 * Proje Seçimi * Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 Sayfa 1
Projeler Nasıl Ortaya Çıkar Pek çok sebep, projelerin başlatılmasına neden olabilir Pazar beklentileri Müşteri istekleri Teknolojik gelişmeler Yasal zorunluluklar Sosyal gereksinimler Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 2
Proje Seçimi Amaç: Projelerin firmanın amaç ve stratejileriyle uyumlu olması Bir çok projenin birlikte yönetilmesi Bütün projelerin başarıya ulaşması Adımlar Değerlendir (Evaluate) Seç (Choose) Uygula (Implement) Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 Sayfa 3
Proje Seçimi Araçları Sayısal Olmayan Yaklaşımlar: Modelden çok proje seçimi gerekçeleridir. Kutsal İnek (The Sacred Cow): Eleştirilemeyen ve karşı çıkılamayan bir kişi (üst yönetim veya sponsor) tarafından önerilen projeler. Başarılı olana kadar yada fikir sahibi vazgeçene kadar devam eder. İşletme Gerekliliği (The Operating Necessity): İşletmenin ayakta kalması ve çalışmaya devam etmesi için gerekli projeler. Ör: sele karşı korunma. Rekabet Gerekliliği (The Competitive Necessity): Rekabet edebilmek için yapılması gereken projeler. Ör: eskimiş üretim sisteminin yenilenmesi. Ürün Ailesinin Genişletilmesi (The Product Line Extension): Ürün gamında eksik olan parçayı eklemek, zayıf olunan tarafı güçlendirmek. Karşılaştırmalı Fayda (Comparative Benefits): Eğer projeler çok farklı ise üst yönetim tarafından çok kabacı projelerin faydaların değerlendirilmesi ve seçimi. Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 Sayfa 4
Proje Seçim Modelleri Sayısal Yaklaşımlar Finansal Metotlar (Mühendislik Ekonomisi ders notlarına bakınız!) Geri ödeme süresi (payback period) Net bugünkü değer analizi (Net Present Worth Analysis) Dönemsel ortalama değer analizi (İç)Getiri oranı analizi Karlılık indeksi (Kar/yatırım) Skorlama Metotları Ağırlıksız 0-1 factör modeli Ağırlıksız faktör skorlama modeli Ağırlıklı faktör skorlama modeli Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 Sayfa 5
Sayısal Yaklaşımlar: Geri Ödeme Süresi Payback Period Project Cost Annual Cash Flow Payback Period $100,000 $25,000 4 Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 Sayfa 6
Sayısal Yaklaşımlar: Geri Ödeme Süresi Basittir Ancak: İskonto oranı kullanılmadığı için paranın zaman değerini hesaba katmaz Geri ödeme süresinden sonraki ödemeler dikkate alınmaz Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 Sayfa 7
Sayısal Yaklaşımlar: Net Bugünkü Değer where NPV (project) I 0 = the initial investment F t = the net cash flow in period t t 1 k = the required rate of return or hurdle rate - I 0 n Ft (1 k) t Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 Sayfa 8
Sayısal Yaklaşımlar: Net Bugünkü Değer Net bugünkü değer (NBD, NPV), hangi iskonto oranı ile hesaplanır? Enflasyon? Faiz? MARR (Minimum Attractive Rate of Return)? NPV kaç çıkarsa proje kabul edilmelidir? NPV (MARR) = 0? Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 Sayfa 9
Finansal modellerinin avantajları Kullanımı ve anlaşılması basittir Model girdileri iş dünyasındaki karar vericiler için yabancı kavramlar değildir Model çıktıları tereddüde sebep vermeyecek şekilde açıktır (0-1) Riski içerecek şekilde değiştirilebilirler. Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 Sayfa 10
Finansal modellerinin dezavantajları Finansal olmayan tüm faktörler göz ardı edilmektedir İskonto etmeyen modeller (paranın zaman değerini hesaba katmayan) nakit akımlarının zamanlamasını ve paranın zaman değerini göz ardı etmektedir Geri dönüş süresi modeli, geri dönüş süresinden sonraki nakit akışlarını dikkate almamaktadır Tüm modeller nakit akımlarının bilinmesini gerektirir proje değerlendirme için nakit akımı kavramının tanımı açık değildir Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 Sayfa 11
Proje Seçim Modelleri Sayısal Yaklaşımlar Finansal Metotlar Geri ödeme süresi (payback period) Net bugünkü değer analizi (Net Present Worth Analysis) Dönemsel ortalama değer analizi (İç)Getiri oranı analizi Karlılık indeksi (Kar/yatırım) Skorlama Metotları Ağırlıksız 0-1 factör modeli Ağırlıksız faktör skorlama (1-5) modeli Ağırlıklı faktör skorlama modeli Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 Sayfa 12
Ağırlıksız 0-1 factör modeli - Örnek Kriterler Geçerli Geçerli değil Enerji tüketiminde artışa sebep olma Yeni bina gereksinimi Yeni teknik uzmanlık gereksinimi Mevcut personelle projenin yapılamaması İşçi güvenliğine etkisi Dış danışman ihtiyacı 3 yıldan uzun geri dönüş süresi X Vergi sonrası %15 den az getiri oranı X X X X X Toplam 6 2 Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 13 X X
Ağırlıksız 0-1 Faktör Modeli Avantaj: Birçok kriterin bir arada kullanımı Dezavantaj: Tüm kriterler aynı önem derecesinde Projenin değişik kriterleri hangi oranda karşıladığı belirlenmiyor Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 Sayfa 14
Ağırlıklı faktör skorlama modeli S i n j 1 s ij w j where S i = the total score of the i th project s ij = the score of the i th project on the j th criterion w j = the weight or importance of the j th criterion Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 Sayfa 15
Ağırlıklı faktör skorlama modeli Kriter ve ağırlık örneği: Her bir kriterin ne kadar karşılandığını 1-5 arası bir skorla ölçüp ağırlığı ile çarparız. Toplam skoru bulup alternatifleri karşılaştırırız. Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 Sayfa 16
Ağırlıklı faktör skorlama modeli Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 Sayfa 17
END 418 Proje Yönetimi Bahar 2015 Ürün Geliştirme Süreç Modeli Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 Sayfa 18
Ürün Geliştirme Süreç Modeli Bu model ürün geliştirme için genel bir modeldir ve her türlü ürün için uygulanabilir Çok lineerdir, kullanımı ve takibi kolaydır. Ancak, ürün geliştirme süreci pek o kadar lineer değildir. Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 19
Ürün Geliştirme Süreç Modeli 0. Planlama: Bu evre ürünün onaylanması ve gerçek geliştirme sürecinin başlamasından öncedir. Firmanın stratejilerini tayin etmesinden (ürün planlama) sonra başlar ve teknoloji değerlendirme ve Pazar hedeflerini tayin etme gibi aktiviteleri içerir. Planlama evresinin en önemli çıktısı, ürünün hedef pazarını, finansal hedefleri, önemli kabulleri ve kısıtları belirleyen proje misyon bildirisi (project mission statement) veya «proje beratı» dır. Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 20
Ürün Geliştirme Süreç Modeli 1. Konsept Geliştirme: Hedef pazarın ihtiyaçlarının belirlendiği, alternatif ürün konseptlerinin geliştirildiği ve değerlendirildiği ve bir veya daha fazla konseptin daha ayrıntılı geliştirme ve test için seçildiği evredir. Konsept, ürünün biçim (form), işlev (function) ve özellikleriyle (features) tanımlanmasıdır. Konseptle birlikte rakip ürünlerin analizi ve projenin ekonomik fizibilitesi yapılır. Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 21
Ürün Geliştirme Süreç Modeli 2. Sistem-seviyesi Tasarım: Bu evrede ürünün mimarisi oluşturulur ve ürün alt-sistem ve parçalara ayrılır. Bu evrenin çıktıları; ürünün alt-sistem ve parçalarını gösteren teknik resimleri, her bir alt-sistemin spesifikasyonları ve taslak montaj tasarımıdır. Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 22
Ürün Geliştirme Süreç Modeli 3. Detaylı Tasarım: Bu evrede ürünün bütün parçalarının (üretilecek ve alınacak olanlar) geometrik, malzeme ve tolerans detayları çıkartılır. Firma içinde üretilecek parçalar için proses/üretim planı geliştirilir. Bu evrenin çıktısı kontrol dokümanları (control documentation) veya teknil veri paketidir (technical data package). Bu dokümanlarda üretilecek her bir parçanın teknik resimleri ve nasıl üretilecekleri, alınacak her bir parçanın spesifikasyonları ve ürünün nasıl üretilip montajlanacağı yazılır. Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 23
Ürün Geliştirme Süreç Modeli 4. Test ve Düzeltme: Bu evrede, teslimat veya satıştan önceki prototipler üretilir ve test edilir. Erken (alfa) prototip: genellikle üretimde kullanılacak parçalarla (aynı geometri ve malzeme) ancak gerçek üretimde kullanılacak üretim metotlar kullanılmadan üretilir. Ürünün tasarlandığı gibi çalışıp çalışmadığı ve müşteri ihtiyaçlarını ne kadar karşıladığı değerlendirilir. Son(raki) (beta) prototip: tasarlanan üretim prosesi kullanılarak üretilen parçalardan oluşur ama montajında son/seri üretim için tasarlanan montaj prosesi kullanılmayabilir. Beta prototipler firma içinde ve dışında kapsamlı bir değerlendirmeden geçerler ve müşteriler tarafından kendi ortamlarında kullanılarak test edilirler. Amaç, performans ve güvenilirlikle ilgili muhtemel hataları bulmak ve ürünü son üretime hazırlamaktır. Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 24
Ürün Geliştirme Süreç Modeli 5. (Seri) Üretim Başlangıcı: Ürün tasarlanılan üretim sistemi ile üretilir. Bu evrenin amacı işçileri eğitmek ve üretim sistemindeki hataları tespit edip gidermektir. Bu evrede üretilen ürünler bazen sınırlı sayıda müşteriye dağıtılır ve ürün ve üretimdeki muhtemel hatalar tespit edilir. Bu evreden seri üretime geçiş kademelidir. Bu geçiş sırasında ürün genel satışa çıkartılır. Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 25
SORULAR? Yrd. Doç. Dr. Bülent Gümüş, 2016 26