fl Hukuku (Genel Esaslar - Bireysel fl Hukuku) Beta
Prof. Dr. Sarper SÜZEK Atılım Üniversitesi Hukuk Fakültesi fl ve Sosyal Güvenlik Hukuku Ö retim Üyesi fl Hukuku (Genel Esaslar - Bireysel fl Hukuku) 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununa Göre Yenilenmiş 9. Bask İstanbul 2013 Beta
Yay n No : 2951 Hukuk Dizisi : 1455 9. Baskı, Eylül 2013 - İSTANBUL ISBN 978-605 - 377-976 - 6 Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye ait tir. Her hak k sak l d r. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra f k s men ve ya ta ma men ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Bask -Cilt : Beta Bas m A.fi. : Pasifik Ofset Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3 Baha İş Merkezi A Blok Avcılar / STANBUL Tel: 0212 412 17 77 (Sertifika No. 12027) Kapak Tasar m : Gülgonca Çarpık Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. (Sertifika No. 16136) Narl bahçe Sokak Damga Binas No: 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 www.betayayincilik.com
Annem Ortopedist Dr. Cahide Sunay Süzek in ve Kardeflim Mimar Saner Süzek in Aziz Anılarına...
ÖNSÖZ Bu kitabın Türk Borçlar Kanununa, Hukuk Muhakemeleri Kanununa ve Türk Ticaret Kanununa göre yenilenmiş 8. baskısı Eylül 2012 de yayımlanmıştı. Bu baskının tükenmiş olması ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun yürürlüğe girmesi nedeniyle yeni bir baskının yapılması zorunlu hale gelmiştir. Bu kitapta İş Kanununun ve adı geçen yasaların hükümleri ayrıntılı olarak ele alınmış ve değerlendirilmiştir. Kitapta ortaya koymaya çalıştığım görüşlerim hakkında öğretide ileri sürülecek her türlü farklı görüşü ve yapılacak yorumu ve daha adil ve hukuki olanın bulunmasına bir katkı olarak değerlendireceğimi belirtmek isterim. Kitabın uygulamacılara ve öğrencilerimize yararlı olmasını dilerim. Her zaman olduğu gibi bu baskının hazırlanmasında da pek çok kişinin değerli yardımlarından yararlandım. Değişik açılardan yardım ve katkıları nedeniyle Prof. Dr. Ali Rıza Okur a, Doç. Dr. Süleyman Başterzi ye, Doç. Dr. Kübra Doğan Yenisey e, Yrd. Doç. Dr. Gaye Burcu Yıldız a, Yrd. Doç. Dr. Gaye Baycık a, tetkik hakimi Bektaş Kar a, Av. Ulaş Yıldız a, Av. Dr. Fatma Başterzi ye, Av. Eşber Gürpınar a, Av. Faruk Baştürk e, Av. Arzu Gökalp Civan a, Ar. Gör. Dr. Esra Baskan a, Ar. Gör. Orhan Ersun Civan a, Ar. Gör. Barış Mutlay a, Ar. Gör. Başak Güneş e, Ar. Gör. Zeynep Müftüoğlu Hoş a gönülden teşekkür ederim. Fakültede yarattığı huzurlu ve özgür bilimsel çalışma ortamı nedeniyle Dekanımız, değerli bilim adamı Prof. Dr. Nami Çağan a ve Dekan Yardımcısı Yrd. Doç. Dr. Mehmet İstemi ye bu vesileyle teşekkürlerimi belirtmek isterim. Bana akademik kariyerin yolunu açan, her zaman bilgisinden, tecrübesinden, hiçbir zaman esirgemediği dostluğundan yararlandığım çok değerli hocam Prof. Dr. Turhan Esener e duyduğum gönül borcunu bir kez daha belirtmek, kendisine olan şükran duygularımın ancak çok eksik bir ifadesi olabilecektir. Kitabın basımını ve dağıtımını sağlayan BETA yöneticisi Sey han Sa tar a, yazılmasını ve dizgisini büyük bir özen ve beceriyle gerçekleştiren Veysel Coşkun a ve diğer tüm yayınevi çalışanlarına teşekkürü borç bilirim. Eylül 2013 Sarper SÜZEK
Ç NDEK LER B R NC KİTAP GENEL ESASLAR B R NC BÖLÜM Ş HUKUKUNA G R Ş 1. ş hukuku kavram...1 I. ş hukukunun tan m...1 II. ş hukukunun konusu...3 III. ş hukukunun sosyal güvenlik hukuku ile ilişkisi...4 IV. ş hukukunun tarihsel gelişimi...6 1. Bat Avrupa da...6 a) Sanayi devrimi ve çal şma koşullar...6 b) Ça daş iş hukukuna geçiş süreci...8 2. Türkiye de...9 a) Cumhuriyetten önceki dönem...9 b) Cumhuriyet dönemi...10 aa) Cumhuriyet ile 1961 anayasas aras ndaki dönem...10 bb) 1961 anayasas ve sonras...12 cc) 1982 anayasası ve sonrası...13 2. ş hukukunun özellikleri...16 I. ş hukukunun amac...16 1. şçinin korunmas...16 2. Hassas denge...18 3. ş hukukunda esneklik...19 II. ş hukukunda yorum...22 1. Amaca uygun yorum-işçi lehine yorum ilişkisi...22 2. Anayasaya uygun yorum...27 3. Sözleşmelerin yorumu...28 a) ş akitlerinin yorumu...28 b) Toplu iş sözleşmelerinin yorumu...29
X III. ş hukukunda sözleşme özgürlü ünün s n rland r lmas...30 IV. ş hukukunun yeri...33 1. ş hukukunun ba ms zl...33 2. Düzenleme boşluklar n n doldurulmas...35 a) Genel hükümlerin uygulanmas...35 b) Uyarlama zorunlulu u...36 3. İş hukukunun karma niteliği...41 V. ş hukukunda kat l m...42 1. Sosyal özerklik (toplu iş sözleşmesi özerkliği)...42 2. Üçlü yap lanma (sosyal diyalog)...44 a) Üçlü yap lanma kavram...44 b) Ekonomik ve Sosyal Konsey...45 c) Üçlü Dan şma Kurulu...46 3. Yönetime kat lma...47 a) Yönetime kat lman n tan m ve yararlar...47 b) Ülkemizde yönetime kat lma...49 3. ş hukukunun kaynaklar...51 I. Resmi kaynaklar...51 1. Anayasa...51 a) Anayasan n çal şma yaşam na ilişkin ilke ve kurallar...51 b) Anayasal tan man n hukuki sonuçlar...54 2. Yasalar...55 3. Yürütme kaynaklar...56 4. Yarg kararlar...57 II. Özel kaynaklar...58 1. Toplu iş sözleşmeleri...58 2. ş akitleri...59 3. ç yönetmelikler...59 a) Genel iş koşullar ve iç yönetmelik kavram...59 b) İç yönetmeliğin koşulları...61 aa) Açıkça bilgi verilmesi ve işçinin kabulü...61 bb) Normlar hiyerarşisine uygunluk...63 cc) İçerik denetimi...63 c) İç yönetmeliğin değiştirilmesi ve uygulanmaması...64 4. şyeri uygulamalar...66 a) şyeri uygulamas kavram...66 b) şyeri uygulamas n n koşullar...67 c) şyeri uygulamas n n de iştirilmesi veya uygulamaya son verilmesi...69
XI 5. şverenin yönetim (talimat verme) hakk...70 a) Yönetim hakk kavram ve talimatlar n türleri...70 b) Talimatlar n yürürlü e girmesi...72 c) Yönetim hakk n n s n rlar...73 d) şçinin talimatlara uymamas ve hukuka ayk r talimat...75 III. Kaynaklar aras nda öncelik...76 4. Uluslararas iş hukuku...78 I. Uluslararas Çal şma Örgütü (ILO)...78 1. Kuruluşu ve amaçlar...78 2. Yap s ve organlar...79 II. Uluslararas çal şma (ILO) sözleşmeleri...80 1. Sözleşmelerin özellikleri ve üye ülkelerce onaylanmas...80 2. ILO sözleşmeleri ve Türkiye...81 a) Ülkemiz taraf ndan sözleşmelerin onaylanmas...81 b) ILO sözleşmelerinin yasalar karş s ndaki durumu...82 c) ILO sözleşmelerinin doğrudan uygulanabilirliği sorunu...83 3. ILO denetimi...86 III. Birleşmiş Milletler belgeleri...87 IV. Avrupa (Konseyi) sözleşmeleri...88 1. Avrupa nsan Haklar Sözleşmesi...88 2. Avrupa Sosyal Şart...88 V. Avrupa Birli i iş hukuku...89 1. ş hukukuna ilişkin hükümler...89 2. Türkiye nin durumu...90 VI. ki tarafl anlaşmalar...92 5. ş hukukuyla ilgili devlet organlar...93 I. Çal şma örgütü...93 II. ş yarg s...95 1. ş yarg s n n örgütlenmesi...95 2. ş yarg s nda görev...96 3. ş yarg s nda yetki...98 4. Davanın açılması...100 5. Belirsiz alacaklar ve kısmi dava...101 6. Yarg lama usulü...104 7. Kanun yollar...105 6. ş hukuku yapt r mlar...107 I. Hukuki yapt r mlar (özel hukuk yapt r mlar )...107 1. şverenlere uygulanan yapt r mlar...107 2. şçilere uygulanan yapt r mlar...110
XII II. dari yapt r mlar...111 III. Ceza yapt r mlar (sosyal ceza hukuku)...113 IV. Disiplin cezalar...114 1. Disiplin cezas n n koşullar...114 2. Disiplin cezas n n uygulanmas ve yarg sal denetimi...117 K NC BÖLÜM TEMEL KAVRAMLAR 7. şçi...121 I. şçi kavram...121 1. şçi kavram n n iş akdine dayanmas...121 2. Bireysel ve toplu iş yasalar aç s ndan işçi...123 II. şçi-memur ayr m...124 III. şçi benzeri kişiler...125 1. Ç rak...125 a) Ç rakl k kavram...125 b) Ç raklar n tabi olaca mevzuat...127 c) Ç raklar n çal şma koşullar...128 2. Stajyer...130 8. şveren...132 I. şveren kavram...132 1. şverenin tan m...132 2. Soyut-somut işveren ayr m...133 3. Tüzel kişilerde ve ticaret şirketlerinde işveren niteli i...134 a) Tüzel kişinin organ n n işveren niteli i...134 b) Yönetim kurulu üyesi genel müdürün durumu...135 c) Şirkette çal şan limited şirket orta n n durumu...137 d) Holdinglerde ve şirket gruplar nda işveren niteli i...138 e) Birlikte (işverenler) istihdam...138 f) İşverenin belirlenmesi (Tüzel kişilik perdesinin kaldırılması-organik bağ)...140 II. şverenin sorumlulu u...142 III. Alt işveren...143 1. Alt işverenin tanımı ve niteliği...143 2. Alt işveren sözleşmesi, bildirim ve tescil...144 IV. Alt işveren ilişkisinin kurulabilmesinin koşullar...145 1. şyerinde işçi çal şt ran as l işverenin varl...145
XIII 2. şin as l işverene ait işyerinde yap lmas...146 3. şin işyerinde yürütülen mal ve hizmet üretimine ilişkin olmas...147 4. şletmenin ve işin gere i ile teknolojik nedenlerle uzmanl k gerektiren bir iş olmas...147 a) Yard mc işlerde bir s n rlama olmad...147 b) Koşulun bölünebilir nitelikte oldu u...149 c) Salt maliyetleri düşürmek amac yla alt işveren ilişkisinin kurulamayaca...151 d) Yargıtay uygulaması ve uzmanlık ölçütü...153 5. şçilerin sadece as l işverenin işyerinde çal şt r lmas...154 V. Alt işverenin işçilerine karş as l işverenin müteselsil sorumlulu u...155 VI. Yasaya aykırı olarak kurulan alt işveren ilişkisinin yaptırımı...158 VII. Muvazaalı alt işveren ilişkisi...159 1. Yasada yer alan muvazaay önlemeye yönelik hükümler...159 a) S n rlamalar n yasada yer almas n n nedeni ve yasal düzenleme...159 b) As l işverenden devral nan işçilerin haklar n n k s tlanamamas...161 c) şyerinde çal şt r lan kişilerle alt işveren ilişkisinin kurulamamas...162 d) As l işin bölünememesi...164 e) Alt işverenin üstlendiği işin bölünememesi...166 f) Kurulan ilişkinin genel olarak muvaazal işleme dayanmas...167 aa) Genel kural...167 bb) şçi temini sözleşmesinin alt işveren ilişkisi olarak gösterilmesi... 168 cc) şçinin de işen alt işverenler yan nda çal şmaya devam etmesi...169 2. Kamu kuruluşları lehine getirilen ayrıcalık...169 3. Muvazaan n idare taraf ndan denetlenmesi...171 VIII. Muvazaal alt işveren ilişkisinin yapt r m...172 1. Başlang çtan itibaren as l işverenin işçisi say lmak...172 2. Temelinde muvazaa bulunan fesihler...172 IX. şveren vekili...173 1. Bireysel iş yasalar aç s ndan işveren vekili...173 2. Toplu iş hukuku aç s ndan işveren vekili...176 X. şveren vekilinin sorumlulu u...178 9. şyeri...181 I. şyeri kavram...181 II. şyerinin kapsam...183 1. şin yap ld yer...183 2. şyerine ba l (işyeri organizasyonu kapsam ndaki) yerler...183 3. Eklentiler...186 4. Araçlar...186
XIV III. şyeri-işletme ayr m...186 IV. şyerinin kurulmas...187 1. şyeri açma ve çal şma ruhsat n n al nmas...187 2. şyerinin bildirilmesi...189 V. şyerinin devri...190 1. ş akitlerinin yeni işverenle devam etmesi...190 2. İşyerinin (bölümün) devrinin koşulları...192 3. İşyerinin devrinde işçilik haklar...194 4. şyerinin devrinin taraflar n fesih hakk na etkisi...197 5. İşyeri bölümünün devri (kısmi devir) ile as l işveren-alt işveren ilişkisi...199 6. şçinin (muvazaa olmaks z n) de işen alt işverenler yan nda çal şmaya devam etmesi...201 7. İşyerinin devri konusunda Türk Ticaret Kanununun getirdiği düzenleme...201 VI. şyerinin kapat lmas...206 1. şyerinin işveren taraf ndan kapat lmas...206 a) şyerini kapatma özgürlü ü ve s n r...206 b) şyerinin kapat lmas nda işverenin yükümlülükleri...207 2. şyerinin idare taraf ndan kapat lmas...208 10. ş hukukunun kapsam...209 I. ş Kanununun kapsam...209 1. Kapsama giren işler...209 2. Kapsam d ş nda kalan işler...210 a) Deniz ve hava taş ma işleri...210 b) Tar m ve orman işleri...211 c) Aile ekonomisi içinde tar mla ilgili yap işleri...213 d) El sanat işleri...214 e) Ev hizmetleri...214 f) Ç raklar...215 g) Sporcular...215 h) Rehabilite edilenler...216 ) Esnaf ve sanatkar işyerleri...216 3. Sanayi, ticaret, tar m ve orman işlerinin belirlenmesi...218 II. Deniz ş Kanununun kapsam...218 III. Bas n ş Kanununun kapsam...219 IV. Türk Borçlar Kanununun kapsam...221 V. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun kapsam...221
XV K NC KİTAP B REYSEL Ş HUKUKU B R NC BÖLÜM Ş AKD 11. ş akdi kavram...223 I. ş akdinin tan m ve unsurları...223 1. ş görme unsuru...224 2. Ücret unsuru...224 3. Ba ml l k unsuru...225 a) Kişisel/hukuki ba ml l k...225 b) Başkas n n iş organizasyonunda iş görme...228 c) Ba ml l k unsurunun benzer sözleşmelerden ay r c niteli i...230 II. ş akdinin özellikleri...232 1. Kişisel ilişki kurmas...233 2. Karş l kl borç do urmas...233 3. Sürekli borç ilişkisi yaratan bir sözleşme olmas...233 III. Yeni Borçlar Kanununun hizmet sözleşmeleri ne ilişkin hükümlerinin iş ilişkilerine genel olarak etkisi...234 IV. ş akdinin türleri...237 1. Sürekli ve süreksiz iş akitleri...238 2. Belirli süreli ve belirsiz süreli iş akitleri...238 a) Belirli-belirsiz süreli iş akdi ayr m...238 b) Belirli süreli iş akdinin kurulmas n mümkün k lan objektif koşullar...241 aa) şin belirli süreli olmas...241 bb) Belli bir işin tamamlanmas na yönelik olmas...242 cc) Belirli bir olgunun ortaya ç kmas...243 dd) Benzer haller...244 ee) şçinin niteli inin önem taş mamas...244 c) Yasadan kaynaklanan belirli süreli iş akitleri...245 d) Belirli süreli iş akdinin sürelendirilmesi...246 e) Zincirleme iş akitleri...248 f) Farkl işlem yasa...251 g) Geçici iş akitleri...252 3. Azami ve asgari süreli iş akitleri...254 4. Şarta bağlı iş akitleri...255 5. Deneme süreli iş akitleri...256 a) Anlam ve kararlaşt rma serbestisi...256 b) Süresi...257 c) Hükümleri...258
XVI 6. Tak m sözleşmesi ile kurulan iş akitleri...260 7. Mevsimlik iş akitleri...260 8. K smi süreli iş akitleri...262 a) Klasik k smi süreli iş akitleri...262 aa) K smi süreli iş akdi kavram...262 bb) Farkl işlem yasa...264 cc) K smi süreli iş akitlerine uygulanacak kurallar...264 b) K smi süreli iş akitlerinin özel türleri...266 aa) Başka (yan) işte çal şma...266 bb) Ça r üzerine çal şma...267 cc) ş paylaş m...270 9. Evde çal şma...271 a) Evde çalışma kavramı ve uygulanacak yasa...271 b) Evde çalışanların çalışma koşulları ve Borçlar Kanunu hükümleri...273 10. Tele çal şma...276 11. Pazarlamacılık sözleşmesi...276 a) Pazarlamacılık sözleşmesi kavramı ve uygulanacak yasa...276 b) Pazarlamacılık sözleşmesinin kurulması...278 c) Pazarlamacının hakları...278 d) Pazarlamacının yükümlülükleri...280 e) Pazarlamacılık sözleşmesinin sona ermesi...281 12. Geçici (ödünç) iş ilişkisi...282 a) Geçici iş ilişkisi kavram...282 b) Geçici iş ilişkisinin kurulmas n n koşullar...283 aa) Benzer işlerde çal şt rma...283 bb) şçinin yaz l onay...283 cc) Kurulan ilişkinin geçici olmas...283 c) Geçici iş ilişkisinin hüküm ve sonuçlar...284 aa) Bireysel iş hukuku aç s ndan...284 aaa) ş akdinin işverenle devam etmesi...284 bbb) şçinin iş görme ve di er borçlar...285 ccc) Yönetim hakk...285 ddd) Ücret borcu...286 eee) şverenin işçiyi gözetme ve di er borçlar...287 fff) ş akdinin feshi...288 bb) Toplu iş hukuku aç s ndan...290 aaa) Sendika üyeli i ve toplu iş sözleşmesi...290 bbb) Grev ve lokavt...291 d) Geçici iş ilişkisinin sona ermesi...293
XVII 12. ş akdinin kurulmas...294 I. ş akdinin kurulmas na ilişkin görüşmeler...294 1. Taraflar n hukuki durumu ve yükümlülükleri...294 2. Görüşmelerde kusur ve hukuki sonucu...296 II. Taraflar n ehliyeti...297 III. ş akdinin şekli...298 1. Şekil serbestisi ve s n rlar...298 2. Yaz l şekle ayk r l n hukuki sonucu...300 3. Şekil noksanını ileri sürme hakkının kötüye kullanılması...301 IV. ş akdi kurma özgürlü ü ve s n rlar...303 1. Sözleşme yapma özgürlü ü ilkesi...303 2. ş akdi yapma yasaklar...303 a) Yaş küçüklü ü...303 b) Cinsiyet...304 c) Sa l k durumu...305 d) Yabanc l k...305 e) Toplu iş sözleşmesinden do an yasaklar...307 3. ş akdi yapma zorunlulu u...307 a) Engelliler ve eski hükümlüler...307 b) şyerinden malulen ayr lanlar...311 c) Askerlik veya yasal ödev nedeniyle işten ayr lanlar...312 d) Toplu işten ç kar lanlar...313 e) Hastal k nedeniyle işten ç kar lan gazeteciler...313 f) şçi kuruluşu yönetiminde görev alanlar...314 g) Toplu iş sözleşmesinden do an akit yapma zorunlulu u...314 4. ş akdi yapma zorunlulu unun hükümleri...314 a) şverenin yükümlülü ünü yerine getirmesi...314 b) şverenin yükümlülü ünü yerine getirmemesi...315 V. ş akdinin geçersizli i (kesin hükümsüzlük)...318 1. Genel olarak geçersizlik...318 2. Hukuka aykırılık...319 a) Emredici hükümler...319 b) Yasaklayıcı hükümler...319 c) Kamu düzeni...321 d) Kişilik hakları...322 3. Ahlaka aykırılık...322 4. İmkansızlık...323 5. Geçersizli in geçmişe yürümemesi...323 a) Borçlar Kanununun getirdiği düzenleme...323 b) Uyarlama zorunluluğu...326
XVIII 6. ş akdinin k smi geçersizli i...328 7. ş akdinin iptali...330 VI. Yabanc l k unsuru taş yan iş akdine uygulanacak hukuk...331 13. şçinin borçlar ve sorumlulu u...334 I. ş görme borcu...334 1. şçinin işi kendisinin yapmas...334 2. ş görme ediminin devri (işçinin de işmesi)...334 3. ş akdinin devri (iş görme edimini talep hakkının sürekli devri-işverenin değişmesi)...336 4. şin türü ve kapsam...339 5. şin yap laca yer...340 6. şin özenle yap lmas...340 7. ş görme borcunun ihlali...341 a) ş görme borcunun ifa edilmemesi...341 b) ş görme borcunun kötü (özensiz) ifa edilmesi...341 c) Zarara yatkın işlerde sorumluluk...343 II. taat borcu...345 1. taat borcunun içeri i...345 2. Özel haller...346 a) Sigara içme yasağı...346 b) Kapı denetimi ve işçilerin üstünün aranması...346 III. Sadakat borcu...347 IV. Rekabet etmeme borcu...350 1. Rekabet yasağı sözleşmesi...350 2. Rekabet yasağının koşulları...352 a) İşverenin korunmaya değer haklı bir menfaatinin varlığı...352 aa) Üretim sırları veya işverenin işleri hakkında bilgi edinme olanağı...352 bb) Müşteri çevresi hakkında bilgi edinme olanağı...353 cc) İşverenin önemli bir zarara uğrama ihtimali...353 b) İşçinin ekonomik geleceğinin tehlikeye düşürülmemesi...354 aa) Genel olarak...354 bb) Rekabet yasağının süre bakımından sınırlandırılması...355 cc) Rekabet yasağının yer bakımından sınırlandırılması...355 dd) Rekabet yasağının konu bakımından sınırlandırılması...356 3. Rekabet yasağı sözleşmesinin hukuka aykırılığının yaptırımı ve aşırı yasakların sınırlandırılması...356 4. Rekabet yasağına aykırı davranışın sonuçları...357
XIX a) İşverenin zararının tazmini...357 b) İşçinin cezai şart ödemesi...357 c) Rekabet yasağına aykırı davranışın sona erdirilmesi...359 5. Rekabet yasağının sona ermesi...360 a) Yasağın devamında işverenin gerçek bir yararının kalmaması...361 b) İşverenin haklı bir neden olmaksızın iş akdini feshi...361 c) İşçinin işverene yüklenebilen bir nedenle iş akdini feshi...361 d) İşyerinin devrinin rekabet yasağına etkisi...362 14. İşverenin ücret ödeme borcu...364 I. Ücret kavramı...364 II. Ücretin türleri...365 1. Zamana göre ücret...365 2. Parça başına (akort) veya götürü ücret...366 3. Yüzde usulüne göre ücret ve bahşişler...367 4. Primler...368 5. İkramiyeler...369 a) Sözleşmeden doğan ikramiyeler...369 b) Yasadan doğan ikramiyeler ve ikramiyelerin sınırı...370 6. Aracılık (komisyon-provizyon) ücreti...371 7. İşin sonucundan pay alma...373 III. Ücretin miktar...375 1. Ücretin belirlenmesi...375 2. Asgari ücret...376 a) Asgari ücretin kapsam ve tan m...376 b) Asgari ücretin belirlenmesinde göz önünde tutulacak esaslar...377 c) Asgari ücretin saptanmas...378 d) Asgari ücret karar n n hukuki sonucu...379 IV. Ücretin ödenmesi...380 1. Ücretin ödenme şekli...380 a) Ücretin para ile (nakden) ödenmesi...380 b) Ücretin Türk paras ile ödenmesi...380 2. Ücretin ödenme yeri...381 3. Ücretin ödenme zaman...382 a) Ücretin işin yap lmas ndan sonra düzenli aral klarla ödenmesi...382 b) Ücretin avans olarak ödenmesi...383 4. Ücretin ödenmesinin ispat...384 5. Ücrete ilişkin zamanaş m...385 V. Ücretin ödenmemesi...386 1. Ücretin ve faizin talep edilmesi...386
XX 2. şçilerin çal şmaktan kaç nma hakk...388 a) Çal şmaktan kaç nma hakkının koşullar...388 aa) İşçilerin ücretinin veya ücret eklerinin ödenmemesi...388 bb) Ücretlerin yirmi gün içinde ödenmemesi...389 cc) Ücretlerin ödenmemesinin mücbir sebebe dayanmaması...390 b) Çal şmaktan kaç nman n hukuki sonuçlar...390 aa) Çal şmaktan kaç nman n grev say lmayaca...390 bb) Çal şmaktan kaç nan işçiler yerine işçi al namamas...391 cc) Çal şmaktan kaç nan işçilerin sözleşmelerinin feshedilememesi...391 dd) Çal şmaktan kaç nan işçilere ücret ödenip ödenmeyece i...392 VI. Ücretin güvencesi...394 1. Ücretin haczedilememesi...394 2. Ücretin devredilememesi ve rehnedilememesi...395 3. Ücretin takas edilememesi...396 4. Ücretin ayr cal kl alacak olmas...397 5. şçinin ücret garanti fonundan yararlanmas...398 6. Müteahhit (as l işveren) ve alt işverenin hakedişlerinden ücretlerin ödenmesi...399 7. Ücret kesme cezas n n s n rland r lmas...402 8. Ücrette indirim yap lamamas...402 9. şverenin temerrüdü halinde ücret ödenmesi...403 15. şverenin işçiyi gözetme borcu...405 I. Geniş anlamda gözetme borcu...405 II. şçinin kişili ini gözetme borcu...406 1. Korunan değerler ve koruyucu genel hükümler...406 2. İşçinin kişilik hakkını doğrudan koruyan hüküm...407 3. Cinsel ve psikolojik tacize (mobbing) karşı koruma...407 4. Kişisel verilerin korunması...409 5. Kişilik hakkının korunmasının sınırı...411 6. Kişiliği gözetme borcuna aykırılığın yaptırımı...411 III. ş sa l ve güvenli i önlemlerini alma borcu...412 1. ş sa l ve güvenli i önlemlerini alma borcunun hukuki dayana...412 2. şverenin hukuki sorumlulu unun s n r ve çerçevesi...415 3. şverenin hukuki sorumlulu unun niteli i...417 a) Kusursuz sorumluluk görüşü...417 b) Kusur sorumlulu u görüşü...418 c) Kusurun objektifleştirilmesi (objektif kusur)...421 d) Yeni Borçlar Kanununun getirdiği düzenleme: tehlike sorumluluğu...422 e) Akdi sorumluluk-haksız fiil sorumluluğu...424 f) Zarar n Sosyal Güvenlik Kurumu taraf ndan karş lanmas gere i...425
XXI 4. lliyet ba n n bulunmas zorunlulu u...427 a) lliyet ba n n işverenin sorumlulu unun Sosyal Güvenlik Kurumunun sorumlulu undan ayr lmas ndaki önemi ve bu konuda İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun düzenlemesi...427 b) lliyet ba n n kesilmesi...430 IV. Maddi tazminat...431 1. Maddi tazminat n kapsam...432 a) Çal şma gücünün kayb ndan do an zararlar...432 b) Ekonomik gelece in sars lmas ndan do an zararlar...432 c) Tedavi masraflar ve kazanç kayıpları...433 2. Maddi tazminat n belirlenmesi...433 a) Genel esaslar...433 b) Meslekte kazanma gücü kayb (maluliyet oran )...434 c) ş görebilme ça n n ve yaşam süresinin belirlenmesi...434 d) Ücretin belirlenmesi...435 e) Taraflar n kusur durumunun ve hakkaniyetin tazminata etkisi...435 3. Tazminat n hesaplanmas...437 a) Zarar n belirlenmesi...437 b) ndirimler...441 c) Yeni Borçlar Kanunu açısından hakkaniyet indirimi...442 d) Faiz...444 V. Destekten yoksun kalma tazminat...445 1. Hukuki dayana...445 2. Destek ve desteklenen kavramlar...445 3. Bak m gücü ve bak m ihtiyac...446 4. Bak m (destek) süresi...446 5. Tazminat talep edebilecek kişiler...447 a) Destekten yoksun kalan eş...447 b) Destekten yoksun kalan nikahs z eş...448 c) Destekten yoksun kalan çocuklar...449 d) Destekten yoksun kalan ana, baba ve kardeşler...450 6. Tazminat n hesaplanmas...450 VI. Manevi tazminat...452 1. Hukuki dayana...452 2. Manevi tazminat isteyebilecek kişiler...452 a) ş kazas ölümle sonuçlanmam şsa...452 b) ş kazas ölümle sonuçlanm şsa...453 3. Manevi tazminat n koşullar...455 4. Manevi tazminat n takdiri...456 VII. Sosyal Güvenlik Kurumunun rücu davalar...457
XXII 16. şverenin eşit davranma ve di er borçlar...459 I. Genel anlamda eşit davranma ve ayr m yapmama borcu...459 1. Hukuki dayana...459 a) Anayasal dayanak...459 b) Yasal dayanak...461 c) ş ilişkilerinde genel anlamda eşit davranma borcunun uygulanmas gere i...461 2. Nispi niteli i...463 3. şe almada ayr m yasa...464 4. ş ilişkisinin devam süresince eşit davranma borcu...465 5. ş akdinin feshinde eşit davranma borcu...469 a) Genel olarak...469 b) Ayr m yasaklar nda...469 c) İşverenin genel anlamda eşit davranma borcunda...470 aa) şçilerin davran şlar na ve yeterliliğine dayanan fesihlerde...470 bb) şletme gereklerine dayanan fesihlerde...473 cc) Yap lan feshin (seçimin) işverence hakl laşt r lmas...474 6. Eşit davranma borcuna ayk r davran ş n yapt r m...475 a) Ayrım yasaklarında...475 aa) Ayrımcılık tazminatı ve diğer yaptırımlar...475 bb) Ayrımcılık tazminatının diğer tazminatlar karşısındaki durumu...476 cc) İdari ve cezai yaptırımlar...478 b) Genel anlamda eşit davranma borcunda...479 7. spat yükü...480 II. Araç ve malzeme sağlama borcu...480 III. İşçinin yapmış olduğu giderleri ödeme borcu...481 IV. Buluş yapan işçiye bedel ödeme borcu (patent hakk )...482 V. Özlük dosyas düzenleme borcu...485 17. ş akdinin ask ya al nmas...486 I. ş akdinin ask ya al nmas n n amac...486 II. ş akdinin ask ya al nmas n n teorik ve hukuki dayana...486 1. Geçici ifa imkans zl n n temerrüt sonucunu yaratmas...486 2. Geçici ifa imkans zl n n belirli ve belirsiz süreli iş akitlerinde yaratt sonuçlar...488 a) Belirli süreli iş akitlerinde...488 b) Belirsiz süreli iş akitlerinde...488 3. ş akdinin ask ya al nmas n n hukuken ortaya ç kmas...490 4. Ask ya al nma teorisinin uygulama alan na geçirilmesi...491
XXIII III. ş akdinin ask ya al nmas n n koşullar...492 1. fa (veya ifay kabul) imkans zl...492 a) şçinin iş görme edimini ifa imkans zl...492 aa) Maddi ifa imkans zl...492 bb) fan n beklenilmez olmas veya manevi ifa imkans zl...492 b) şverenin ifay kabul imkans zl...493 2. fa etmemenin geçici olmas...494 3. fa etmemenin kusursuz olmas...495 4. fa zaman n n esasl olmamas...496 IV. ş akdinin sözleşmeyle ask ya al nmas ve ücretsiz izin uygulamalar...496 1. ş akdinin sözleşmeyle ask ya al nmas n n koşulu...496 2. Ücretsiz izine ç kar lma önerisinin kabul edilmesi...497 a) Kabul usülü ve ücretsiz izin süresi...497 b) şçinin hakl nedenle fesih hakk...498 c) şverenin (geçersiz) feshi...499 3. Ücretsiz izine ç kar lma önerisinin kabul edilmemesi...501 V. ş akdinin ask ya al nmas n n hüküm ve sonuçlar...502 1. ş görme ve ücret borçlar na etkisi...502 a) Genel olarak...502 b) Borçlar Kanununun getirdiği düzenleme...503 2. şverenin yönetim hakk na ve işçinin itaat borcuna etkisi...504 3. şverenin gözetme ve işçinin sadakat borcuna etkisi...505 4. ş akdinin sona ermesine (feshine) etkisi...505 a) Belirli süreli iş akdinin sona ermesine etkisi...505 b) Hakl nedenle fesih hakk na etkisi...505 c) Süreli fesih hakk na etkisi...506 VI. ş akdinin ask ya al nmas n n sona ermesi...507 VII. Mevzuatta düzenlenmiş olan ask ya al nma halleri...508 1. Geçici askerlik veya yasal ödev nedeniyle ask ya al nma...508 2. Sa l k nedenleriyle ask ya al nma...509 3. Zorlay c nedenlerle ask ya al nma...510 4. Gözalt veya tutukluluk nedeniyle ask ya al nma...510 5. Ailevi nedenlerle ask ya al nma...510 6. İşçi kuruluşu yöneticiliği halinde askıya alınma...510 7. Grev veya lokavt halinde ask ya al nma...510 18. ş akdinin sona ermesi ve süreli fesih...511 I. ş akdinin fesih d ş nda sona ermesi...511 1. Taraflar n anlaşmas (ikale)...511
XXIV 2. Belirli sürenin sona ermesi...513 3. Ölüm...515 a) şçinin ölümü...515 b) şverenin ölümü...517 II. Genel olarak iş akdinin feshi ve fesih türleri aras ndaki farklar...517 III. Süreli fesih...519 1. Süreli fesih hakk n n hukuki dayana ve do umu...519 2. Süreli fesih hakk n n kullan lmas...520 a) Fesih bildiriminin özellikleri ve şekli...520 b) Fesih bildirimi süreleri...523 aa) Bildirim sürelerinin belirlenmesi...523 bb) Bildirim sürelerinin art r lmas...524 3. Süreli feshin hüküm ve sonuçlar...526 a) Bildirim süresi içinde taraflar n durumu...526 b) Yeni iş arama izni verilmesi...527 aa) Yeni iş arama izninin koşulları...527 bb) Yeni iş arama izninin kullanılması...528 cc) Yeni iş arama izni verilmemesinin hukuki sonucu...530 4. Peşin ödeme yoluyla iş akdinin feshi...530 a) Bu hakk n niteli i ve uygulanmas...530 b) Bildirim süresi içinde do acak işçi haklar na etkisi...532 5. Usulsüz fesih...533 a) Usulsüz fesih kavram...533 b) hbar tazminat...534 aa) hbar tazminat hakk n n do umu...534 bb) hbar tazminat n n hukuki niteli i...535 cc) hbar tazminat n n miktar...536 aaa) İhbar tazminatının hesaplanması...536 bbb) Aşırı yüksek ihbar (süreleri) tazminatları...537 c) Maddi ve manevi tazminat...540 d) K dem tazminat...541 6. Fesih hakk n n kötüye kullan lmas...541 a) Fesih hakk n n kötüye kullan lmas kavram...541 b) Fesih hakkının kötüye kullanılmasının ölçütü...542 c) Hakkın kötüye kullanılması oluşturmayan fesihler...543 d) Hakkın kötüye kullanılması oluşturan fesihler...544 e) Fesih hakkının kötüye kullanılmasının yaptırımı...546 aa) Kötü niyet tazminatı...546 aaa) İş akdinin işveren tarafından feshinde...546 bbb) İş akdinin işçi tarafından feshinde...547
XXV bb) Sendikal tazminat...547 aaa) Hakkın doğumu, niteliği ve diğer tazminatlarla ilişkisi...547 bbb) İş güvencesine tabi olmayan işçilerin de sendikal tazminat talep edebileceği...549 cc) İhbar tazminatı...552 dd) Maddi ve manevi tazminat...553 ee) Kıdem tazminatı...553 f) İspat yükü...553 19. ş Güvencesi...555 I. ş güvencesi kavram...555 II. yi niyet kurallar na uygun (kötü niyetli), geçerli (geçersiz) ve hakl (haks z) fesih ayr m...558 III. ş güvencesinin kapsam...561 1. ş güvencesinin kapsam na giren ve girmeyen işçilerin tabi olacaklar ortak hükümler...561 2. ş güvencesi hükümlerinin uygulanmas n n koşullar...561 a) ş Kanununa veya Bas n ş Kanununa tabi olmak...561 b) şyerinde otuz ve daha fazla işçi çal şt r lmas...562 c) şçinin en az alt ayl k k deminin olmas...567 d) Belirli konumdaki işveren vekili olmamak...570 e) Belirsiz süreli iş akdinin işverence feshedilmesi...572 IV. Geçerli fesih nedenleri...574 1. Geçerli fesih kavram...574 2. şçinin yetersizli i veya davran şlar nedeniyle fesih...575 a) şçinin yetersizli i...575 aa) şçinin fiziki yetersizli i...576 aaa) şçinin hastal...576 bbb) şçinin yaşl l ve emeklili i...577 bb) şçinin mesleki yetersizli i (performans )...580 b) şçinin davran şlar...583 aa) Geçerli feshe neden olan davran şlar ile hakl fesih nedenleri ayr m...583 bb) şçinin davran şlar na dayanan geçerli fesih nedenleri...586 aaa) şçinin işvereni yan ltmas...586 bbb) şçinin işveren aleyhine sözler sarfetmesi...587 ccc) şçinin geçimsizli i...588 ddd) şçinin ba l l n n yeterli olmamas...589 eee) şçinin devams zl ve işe geç gelmesi...589 fff) şçinin görevini yerine getirmekte yetersizli i...590 ggg) şçinin k sa süren tutuklulu u...591 hhh) Di er haller...592
XXVI 3. şletmenin, işyerinin ve işin gerekleri nedeniyle fesih...593 a) şletme gerekleri kavram...593 b) Ekonomik, yap sal, teknolojik nedenlerin feshi zorunlu k lmas...593 aa) Yasal temel...593 bb) Ekonomik güçlükler...596 cc) Yeniden yap lanma (reorganizasyon)...599 dd) Teknolojik de işimler...602 c) şçinin işinin ortadan kalkmas veya işgücü fazlas n n ortaya ç kmas...603 4. Son çare (ultima ratio) ilkesi...604 a) Son çare kavram ve hukuki dayanağı...604 b) Son çare olarak al nabilecek önlemler ve Yarg tay uygulamas...606 c) Son çare ilkesi ve çal şma koşullar nda esasl de işiklik...609 5. Sosyal seçim ve eşitlik ilkesi...610 V. Yasada yer alan geçersiz fesih nedenleri...612 VI. ş akdinin feshinde usul...613 1. şçinin uyar lmas...613 2. Feshin yap lma süresi...614 3. Fesih bildiriminin yaz l yap lmas...615 4. Fesih nedeninin aç k ve kesin bir şekilde belirtilmesi...615 5. şçinin savunmas n n al nmas...616 VII. Toplu işçi ç karmalar ve uygulanacak fesih usulü...618 1. Ç kar lacak işçi say s ve uygulanacak hükümler...618 2. Yap lmas gereken bildirimler ve görüşmeler...619 3. Fesih usulüne ayk r davranman n yapt r m...620 4. Yeniden iş akdi kurma zorunlulu u...622 VIII. Fesih bildirimine itiraz...622 1. Dava açma süresi...622 2. Uyuşmazl n özel hakem taraf ndan çözülmesi...623 IX. Feshin geçersizliği (işe iade) davas nda yarg lama süreci...625 1. Davan n konusu...625 2. Feragat...626 3. Yarg lama usulü ve süresi...628 4. spat yükü...628 5. Yarg karar n n niteli i...629 6. Yarg lama sürecinde ortaya ç kan baz olgular n davaya etkisi...632 a) şçinin emeklili i...632 b) Dava devam ederken işçinin işe davet edilmesi...632 aa) şçinin işe başlamas...632 bb) şçinin işe başlamay reddetmesi...633
XXVII c) şyerinin kapanmas...634 d) şçinin ölümü...636 X. Geçersiz feshin sonuçlar...637 1. Yarg organ n n feshin geçersizli ine karar vermesi...637 2. şçinin işverene başvuruda bulunmas...640 a) şçinin başvuruda bulunmamas n n hukuki sonucu...640 b) şçinin başvuruda bulunduktan sonra işverenin davetine ra men işe başlamamas...640 3. şverence işçinin işe başlat lmas...642 a) Feshin geçersiz say lmas ve boşta geçen sürelere ilişkin ücretin ödenmesi...642 b) Peşin ödenen bildirim süresine ait ücret ile k dem tazminat n n mahsubu...643 4. şverence işçinin işe başlat lmamas...643 a) ş akdinin işçinin işe başlat lmamas yla sona ermesi, ihbar ve k dem tazminat n n ödenmesi...643 b) ş güvencesi tazminat...645 c) Boşta geçen sürelere ilişkin ücretin ödenmesi...647 d) şçinin dava sürerken başka işte çal şmas...649 XI. ş güvencesine ilişkin hükümlerin (mutlak ya da nispi) emredici niteli i...650 XII. ş akdinin sendikal nedenle feshi...651 1. Sendika Özgürlüğünün güvencesi...651 a) Sendika üyeli i veya sendikal faaliyet nedeniyle fesih...651 b) Feshin geçersizliği (işe iade) davası...653 c) Sendikal tazminat...654 d) Sendikal tazminatın diğer haklarla ilişkisi...657 e) İspat yükü...657 2. İşyeri sendika temsilcisinin güvencesi...661 a) Temsilcinin feshe karşı korunması gereği...661 b) Temsilci güvencesinin koşulları...662 aa) Temsilcilik sıfatının bulunması...662 bb) Sözleşmenin haklı neden olmaksızın feshedilmesi...664 c) Feshin geçersizliği (işe iade) davası...666 d) İşe iade davasının hukuki sonucu...666 e) Temsilcinin işyerinin veya işinin değiştirilmesi...668 XIII. De işiklik feshi (çal şma koşullar nda esasl de işiklik)...669 1. De işiklik feshi kavram...669 2. De işiklik feshine ilişkin hükümlerin kapsam...671 3. De işiklik feshinin koşullar...672 a) Çal şma koşullar nda esasl de işiklik yap lmas...672
XXVIII aa) De işikli e konu olacak çal şma koşullar...672 bb) Esasl de işiklik kavram ve yönetim hakk ile ilişkisi...672 cc) Esasl de işiklik halleri...674 aaa) Ücret de işikli i...674 bbb) şin niteli inde de işiklik...675 ccc) şyeri de işikli i...676 ddd) Çal şma saatlerinde de işiklik...676 b) De işiklik yapma hakk n n sakl tutulmam ş olmas ve Borçlar Kanununun getirdiği düzenleme...677 c) Esasl de işiklik önerisinin işçi taraf ndan reddedilmesi...680 aa) şverenin yaz l de işiklik önerisinde bulunmas...680 bb) Düşünme süresi...681 cc) şçinin de işiklik önerisini yaz l kabulü...682 dd) şçinin de işiklik önerisini reddi...684 ee) şçinin reddine ra men işverenin de işiklikte srar etmesi...684 4. Sözleşmenin de işiklik feshiyle sona erdirilmesi...686 a) De işiklik feshinin uygulanmas...686 b) De işiklik feshinde geçerli neden...686 c) De işiklik feshinin sonuçlar...689 XIV. şverenin süreli fesih hakk n n sözleşmeyle s n rland r lmas...689 1. ş güvencesinin kapsam na giren iş ilişkilerinde...689 2. ş güvencesinin kapsam d ş nda kalan iş ilişkilerinde...692 20. ş akdinin hakl nedenle feshi...695 I. Hakl nedenle fesih hakk n n hukuki dayana...695 II. şveren aç s ndan hakl fesih nedenleri...695 1. Sa l k nedenleri...696 a) şçinin hastalanmas veya kazaya u ramas...696 b) şçinin gebeli i...697 c) şçinin tedavi edilemeyecek hastal a tutulmas...698 2. Ahlak ve iyi niyet kurallar na uymayan haller ve benzerleri...698 a) şçinin işvereni yan ltmas...698 b) şçinin şeref ve namusa dokunacak sözleri ve davran şlar...699 c) şçinin cinsel tacizde bulunmas...700 d) şçinin sataşmas ve sarhoşlu u...700 e) şçinin do ruluk ve ba l l a (sadakata) uymayan davran şlar...703 f) şçinin işyerinde suç işlemesi...704 g) şçinin işe devams zl...704 h) şçinin görevini yerine getirmemesi...706 i) şçinin iş güvenli ini tehlikeye düşürmesi veya işverenin mal na zarar vermesi...707
XXIX 3. Zorlay c nedenler...708 4. şçinin tutuklanmas...709 III. şçi aç s ndan hakl fesih nedenleri...709 1. Sa l k nedenleri...709 a) şin işçinin sa l için tehlikeli olmas...709 b) şverenin veya başka bir işçinin bulaş c hastal a tutulmas...710 2. Ahlak ve iyi niyet kurallar na uymayan haller ve benzerleri...712 a) şverenin işçiyi yan ltmas...712 b) şverenin şeref ve namusa dokunacak sözleri ve davran şlar, cinsel veya psikolojik tacizi (mobbing)...712 c) şverenin sataşmas...713 d) şçinin di er işçinin cinsel tacizine u ramas...714 e) şverenin ücret ödememesi...714 f) Çal şma koşullar n n uygulanmamas...716 3. Zorlay c nedenler...717 IV. Hakl nedenle fesih hakk n kullanma süresi...719 V. ş akdini fesheden taraf n belirlenmesi...721 VI. Hakl nedenle fesih hakk n n kullan lmas ve fesih nedeninin bildirilmesi...723 VII. Hakl nedenle feshin hukuki sonuçlar...726 VIII. Haks z fesih...727 1. Haks z fesih kavram...727 2. Haks z feshin hukuki sonuçlar...728 a) İşverenin haksız feshi...728 aa) Belirsiz süreli iş akdinin haks z feshi (iş güvencesi)...728 bb) Belirli süreli iş akdinin haksız feshi...729 cc) Haksız fesih tazminatı...731 dd) Haksız feshin geçerli feshe dönüştürülmesi...733 b) İşçinin haksız feshi...734 3. spat yükü...736 IX. şverenin hakl nedenle fesih hakk n n sözleşmeyle s n rland r lmas...737 1. ş güvencesinin kapsam na giren iş ilişkilerinde...737 2. ş güvencesinin kapsam d ş nda kalan iş ilişkilerinde...740 X. şçinin fesih hakk n n (cezai şart yoluyla) s n rland r lmas...743 21. ş akdinin sona ermesinin hukuki sonuçlar...746 I. K dem tazminat...746 1. K dem tazminat kavram...746 2. K dem tazminat n n koşullar...748
XXX a) En az bir y ll k k dem süresi...748 b) ş akdinin belirli nedenlerle sona ermesi...748 aa) şveren taraf ndan K 25/II d ş nda fesih...749 bb) şçi taraf ndan K 24 uyar nca fesih...751 cc) Muvazzaf askerlik nedeniyle fesih...752 dd) Yaşl l k ayl (emeklilik) veya toptan ödeme almak amac yla fesih...753 ee) Kad n işçinin evlenme nedeniyle sözleşmeyi feshi...755 ff) şçinin ölümü...757 aaa) Kanuni mirasçıların kıdem tazminatı hakkı...757 bbb) Kıdem tazminatının ölüm tazminatı ile ilişkisi...758 c) Askerlik, emeklilik ve evlilikte başvurulacak fesih türü...760 3. şçinin k demi...763 a) K dem süresinin başlang c ve sonu...763 b) K dem süresinin niteli i ve ask sürelerinin k deme etkisi...763 c) Mevsimlik işte çal şan işçinin k demi...766 d) K smi süreli çal şan işçinin k demi...767 e) Ayn işverenin bir veya de işik işyerlerinde devaml veya fas lal olarak geçirilen süreler...768 aa) Ayn işverenin de işik işyerlerinde çal şma...768 bb) Ayn işverenin işyerlerinde fas lal çal şma...769 cc) Önceki çal şma nedeniyle k dem tazminat ödenmiş olmas...769 dd) Feshe ra men aral ks z çal şma...771 ee) Önceki çal şman n k dem tazminat na hak kazand rmayan bir nedenle sona ermesi...772 f) şverenin de işmesinin (işyerinin devrinin) k deme etkisi...773 g) De işik kamu kuruluşlar nda geçen süreler...774 h) Borçlan lan muvazzaf askerlik süresi...777 4. K dem tazminat n n hesaplanmas...778 a) K dem tazminat n n miktar...778 b) K dem tazminat nda esas al nacak ücret...778 c) K dem tazminat n n tavan...782 5. K dem tazminat n n zaman nda ödenmemesi...783 a) K dem tazminat nda gecikme faizi...783 b) K dem tazminat nda zamanaş m...784 6. K dem tazminat fonu...785 II. şsizlik sigortas...785 III. Yeni işverenin sorumlulu u...785 IV. Çal şma belgesi verme borcu...786
XXXI V. braname...787 1. İbraname sözleşmesi...787 2. İbranamenin geçerlilik koşulları...788 a) İbranamenin düzenlenme zamanı...788 b) İbranamenin şekli ve içeriği...788 c) Ödemenin noksansız ve banka aracılığıyla yapılması...788 d) Makbuz hükmündeki ödemeler...789 K NC BÖLÜM Ş N DÜZENLENMES 22. Çal şma süreleri...791 I. Çal şma süresi kavram ve esnekleştirme...791 II. Haftal k çal şma sürelerinin işgünlerine bölünmesi ve denkleştirme...793 III. Çal şma süresinden say lan haller...796 1. Yer alt nda veya su alt nda yap lan işler...797 2. Çal şt r lmak üzere gönderilmede yolda geçen süreler...797 3. şçinin iş görmeye haz r durumda beklemesi...797 4. şçinin işyerinin d ş nda as l işini yapmaks z n çal şt r lmas...798 5. Süt izinleri...798 6. Toplu taş malarda yolda geçen süreler...798 IV. Özellik gösteren çal şma süreleri...800 1. Gece çal şmalar...800 2. Postalar halinde çal şmalar...801 3. Haz rlama, tamamlama ve temizleme işleri...801 4. Normal çal şma süresinden daha az çal şma süreleri...803 5. Haftal k işgünlerine bölünemeyen çal şma süreleri...804 6. Telafi çal şmalar...805 7. K sa çal şmalar...807 a) K sa çal şma kavram...807 b) K sa çal şman n koşullar...808 c) K sa çal şma ödene i...810 V. Fazla çal şmalar ve fazla sürelerle çal şmalar...811 VI. Fazla çal şman n koşullar...812 1. Fazla çal şma nedenleri...812 2. şçinin onay...813 3. Fazla çal şman n azami süresi...814 4. Fazla çal şma yasaklar n n bulunmamas...816 VII. Fazla çal şman n saptanmas...817
XXXII VIII. Fazla çal şman n karş l...820 1. Fazla çal şma ücreti...820 2. Serbest zaman verilmesi...822 IX. Normal fazla çal şman n d ş ndaki fazla çal şmalar...824 1. Zorunlu nedenlerle fazla çal şma...824 2. Ola anüstü nedenlerle fazla çal şma...826 23. Dinlenme süreleri...827 I. Ara dinlenmesi...827 II. Hafta tatili...829 1. Hafta tatili kavram ve buna hak kazan lmas...829 2. Hafta tatili ücreti...831 3. şçinin hafta tatilinde çal şt r lmas...832 III. Ulusal bayram ve genel tatiller...834 1. Tatil günleri...834 2. Tatil günlerinde işçinin çal şt r l p çal şt r lamayaca...835 3. Ulusal bayram ve genel tatil ücreti...836 IV. Y ll k ücretli izinler...838 1. Y ll k ücretli izin hakk...838 2. Y ll k ücretli izine hak kazan lmas...839 a) Bir y l çal şm ş olmak...839 b) Çal ş lm ş gibi say lan haller...843 3. Y ll k ücretli izin süreleri...844 4. Yıllık iznin uygulanması...847 5. Y ll k izin ücreti...849 a) Hesaplanmas ve ödenmesi...849 b) ş akdinin sona ermesinde izin ücreti...850 24. ş sa l ve güvenli i...853 I. ş sa l ve güvenli inin sa lanmas n n önemi...853 II. Devletin ödevleri...855 1. ş sa l ve güvenli inin anayasal dayana...855 2. ş sa l ve güvenli i mevzuatının oluşturulması...856 a) İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, Amacı ve Kapsamı...856 b) İş sağlığı ve güvenliği yönetmelikleri...859 3. ş sa l ve güvenli i örgütünün oluşturulması...860 a) Güçlü bir örgütün kurulması zorunluluğu...860 b) İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi...862 c) Sosyal Güvenlik Kurumunun katkısı...863 d) Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi...864 4. ş sa l ve güvenli i denetimi ve yapt r m uygulanmas...865
XXXIII III. şverenlerin yükümlülükleri...867 1. Gerekli her türlü önlemi alma yükümlülü ü...867 2. Denetleme yükümlülü ü...869 3. E itim verme ve bilgilendirme yükümlülü ü...870 4. Risk değerlendirmesi yapma yükümlülüğü...874 5. Sağlık gözetimini (muayenesini) yerine getirme yükümlülüğü...876 6. İş kazasını bildirme ve kayıtları tutma yükümlülüğü...878 7. Diğer yükümlülükler...879 IV. İşyerinin iş sağlığı ve güvenliği konusunda örgütlenmesi...880 1. İş sağlığı ve güvenliği kurulu...880 a) Kurulma koşulları...880 b) Kurulun oluşumu...881 c) Kurulun görevleri ve yükümlülükleri...882 d) Çalışanların yükümlülükleri...883 e) Kurulun çalışma usulleri ve kararlarının bağlayıcılığı...883 f) Alt işveren ilişkisinin bulunduğu hallerde...884 2. Genel olarak işyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri...886 3. İş güvenliği uzmanları...888 4. İşyeri hekimleri...894 5. İşyeri sağlık ve güvenlik birimi...901 6. Ortak sağlık ve güvenlik birimi...901 7. Çalışan temsilcileri...904 V. Çalışanların yükümlülükleri...906 VI. Çalışanların hakları...909 1. Çalışmaktan kaçınma hakkı...909 2. İş akdini fesih hakkı...913 VII. Sendikaların görevleri...914 VIII. Çocuk ve genç işçilerin korunması...917 IX. Kadın işçilerin korunması...919 X. İş sağlığı ve güvenliği yaptırımları...922 1. İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin idari yaptırımlar...923 a) İdari para cezaları...923 b) İşin durdurulması...925 2. İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin ceza yaptırımları...927 25. ş arac l...929 I. Türkiye İş Kurumunun iş arac l...929 II. Özel istihdam bürolar...930 1. Bürolar n hukuki dayana...930 2. Bürolar n kurulma ve faaliyet koşullar...931
XXXIV 3. Bürolar n iş arayanlardan ücret alamamas...932 4. Bürolara verilen iznin süresi, yenilenmesi ve iptali...933 III. Mesleki amaçl geçici (ödünç) iş ilişkisi...934 26. ş denetimi ve kamusal yapt r mlar...936 I. ş denetimi örgütü...936 II. ş müfettişleri...938 III. Denetim süreci...939 IV. dari para cezalar ve uygulanmas...942 V. Ceza yapt r mlar ve uygulanmas...944 Kaynaklar...947
KISALTMALAR AB ABD AMKD ATF AÜEHFD AÜHFD AÜSBFD AY AYM B Bakanlık B K BK Bkz. Bull. civ. C Cass. soc. Cass. Ass. plén. CC CD CGK CMK CO CT Çev. ÇT : Avrupa Birli i : Ankara Barosu Dergisi : Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisi : Arrêts du Tribunal Fédéral Suisse : Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi : Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi : Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi : Türkiye Cumhuriyeti Anayasası : Anayasa Mahkemesi : Bask : Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı : Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun (Basın İş Kanunu) : Türk Borçlar Kanunu : Bak n z : Bulletin des arrêts des Chambres Civiles de la Cour de Cassation : Cilt : Chambre sociale de la Cour de Cassation : Assemblée plénière de la Cour de Cassation : Conseil constitutionnel : Ceza Dairesi : Ceza Genel Kurulu : Ceza Muhakemesi Kanunu : Code des Obligations : Code du Travail : Çeviren : Çal şma ve Toplum Dergisi
XXXVI D : Dalloz D : Dan ştay DEÜHFD : Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi D BK : Dan ştay içtihad birleştirme karar DİDDK : Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu D K : Deniz ş Kanunu DMK : Devlet Memurlar Kanunu dn. : Dip not Dr. soc. : Droit social ed. : Edited, edition éd. : édition E K : Eski (1475 say l ) ş Kanunu Gen. : Genelge g.m. : Geçici madde HD : Hukuk Dairesi HGK : Hukuk Genel Kurulu HMK : Hukuk Muhakemeleri Kanunu BD : stanbul Barosu Dergisi HD : ş Hukuku Dergisi HSGHD : Legal ş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi HU : ş Hukuku Uygulamas K : cra ve flas Kanunu K : ş Kanunu K D : lmi ve Kazai çtihatlar Dergisi kt. Mal. : ktisat ve Maliye Dergisi İKÜHFD : İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi İl Müdürlüğü : Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü ILO : nternational Labour Organisation MK : ş Mahkemeleri Kanunu İntes : Türkiye İnşaat Sanayicileri İşveren Sendikası Dergisi İSGK : İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu şv. : şveren Dergisi ÜHFM : stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuas JdT : Journal des Tribunaux K : Kitap
XXXVII KGSTSK : Kamu Görevlileri Sendikalar ve Toplu Sözleşme Kanunu Kşz. : Karş laşt r n z LHD : Legal Hukuk Dergisi LS : Liaisons sociales LT : Loi sur le Travail m. : Madde MEK : Mesleki E itim Kanunu MHAD : Mukayeseli Hukuk Araşt rmalar Dergisi MK : Türk Medeni Kanunu (Medeni Kanun) p. : Page Rev. fr. aff. soc. : Revue française des affaires sociales Rev. int. séc. soc. : Revue internationale de sécurité sociale Rev. int. tr. : Revue internationale du travail Rev. jur. soc. : Revue de jurisprudence sociale Rev. pr. dr. soc. : Revue pratique de droit social Rev. trim. dr. civ. : Revue trimestrielle de droit civil RG : Resmi Gazete RJS : Revue de Jurisprudence Sociale RVJ : Revue Valaisanne de Jurisprudence S. : Say s. : Sayfa Sem. Jud : La semaine judiciaire SGK : Sosyal Güvenlik Kurumu s.k. : sayılı kanun Soc. : Arrêt de la Chambre Sociale de la Cour de Cassation Söz. : Sözleşme SSGSSK : Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanunu SSİY : Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği STSK : Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu SÜHFD : Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi T : Tome TBK : Türk Borçlar Kanunu TBMM : Türkiye Büyük Millet Meclisi TCK : Türk Ceza Kanunu TD : Ticaret Dairesi
XXXVIII TF T KK TİSK Tr. TTK Tüz. Uy. Mah. vb. vd. Vol. Y Yasa YÇİHK YD YHGK Y BK YKD YK Yön. : Tribunal Fédéral : Türkiye ş Kurumu Kanunu : Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu : Traduction : Türk Ticaret Kanunu : Tüzük : Uyuşmazl k Mahkemesi : ve benzeri : ve devam, ve di er : Volume : Yarg tay : Yasa Hukuk Dergisi : Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun : Yarg tay Dergisi : Yarg tay Hukuk Genel Kurulu : Yarg tay içtihad birleştirme karar : Yarg tay Kararlar Dergisi : Yarg Kararlar ve ncelemeleri Dergisi : Yönetmelik