DOĞAL AFETLER VE BURSA
DOĞAL AFETLER 1. Jeolojik Kökenliler Bunlar doğrudan doğruya kaynağını yer kabuğu ya da yerin derinliklerinden alan doğal afetlerdir. Deprem Heyelan Yanardağ Patlamaları Tsunami 2. Meteorolojik Kökenliler Atmosferdeki doğa olayları sonucunda meydana gelirler. Sel Çığ Fırtına Kuraklık Orman Yangını İklim Değişiklikleri Hortum
İlimiz bulunduğu coğrafi konum ve jeolojik yapısı nedeniyle deprem başta olmak üzere sel, su baskını, heyelan, tsunami, taş ve kaya düşmesi gibi birçok doğal afete maruz kalabilmektedir.
1.BURSA NIN DEPREM GEÇMİŞİ Bursa nın en büyük deprem felaketini 1855 yılında geçirdiği bilinmektedir. Bu felakete neden olan Bursa Fayı nın yanında kentimizi etkileyecek başlıca fay hatları; Marmara Denizindeki ana fay, Geyve- İznik Gemlik Fayı, Yenişehir Bursa Manyas fayı ile irili ufaklı diğer faylardır.
Bursa Deprem Haritası
Haritada görüldüğü üzere ilimizin büyük kısmı 1. derece deprem kuşağı içinde yer alırken bir kısmı da 2. derece deprem kuşağı içerisindedir.
Bursa ve çevresi tarihsel dönemde birçok hasar verici depremlerle karşı karşıya kalmıştır. Bunlardan en önemlileri 28 Şubat 1855 (IX şiddetinde) Bursa-Kemalpaşa ve 44 gün sonra, 1855 11 Nisan günü (X şiddetinde) oluşan Bursa depremleridir BURSA ŞEHRİNİ ETKİLEYEN TARİHSEL DEPREMLER Tarih Yer Merkez Üstü ML Şiddeti 715 Iznik Depremi - - 985 Iznik Depremi - - 1064 Iznik Depremi - - 1417 Bursa Depremi 7 5.7 1674 Bursa Depremi 7 5.7 1851 Mustafakemalpasa-Bursa Depremi 8 6.3 28/02/1855 Bursa-Mustafakemalpasa Depremi 9 7.0 11/04/1855 Bursa Depremi 10 7.7 15/12/1855 Bursa Depremi 6 5.0 17/05/1858 Bursa Depremi 6 5.0 04/06/1860 Bursa Depremi 6 5.0 11/01/1862 Bursa Depremi 6 5.0 24/02/1871 Bursa Depremi 6 5.0 17/01/1872 Bursa Depremi 6 5.0 17/04/1876 Bursa Depremi 6 5.0 10/05/1878 Iznik-Bursa Depremi 8 6.3 30/12/1881 Bursa Depremi 5 4.3 23/01/1884 Bursa Depremi 6 5.0 09/1887 Bursa Depremi 6 5.0 14/03/1897 Gemlik-Bursa Depremi 5 4.3
BURSA İLİNİ ETKİLEYEN TARİHSEL DEPREMLER
2. Sel felaketi ve su baskını yoğun kentleşme baskısı ile her sene olmaya başlamıştır. 2010 yılının ekim ayındaki sel felaketi bir kişinin can kaybına neden olmuştur.
3. Heyelan olayı ise özellikle Uludağ ın yamaçları başta olmak üzere çoğu yerde görülmekle birlikte, 23 Şubat 2006 tarihinde İNTAM bloklarının yıkılmasıyla kentimizde görülmüştür. Yapı yasaklı alan olarak belirlenen bu alana plan değişikliği ile 2 kattan 8 kata çıkan yapılaşma hakkı verilmiştir. Ancak sonuç şudur ki; yüksek katlı yapılar bugün kullanılamaz haldedir; bir kısmı boşaltılmıştır; bir kısmı zaten heyelan sırasında kendi yıkılmıştır.
Günümüzde ise bu alan, heyelan tehlikesi geçirmiş ve can kaybına uğramaktan son anda kurtulmuş bir bölge olarak intam bloklarının yer aldığı bölge Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı olarak tanımlanmış ve bölgede TOKİ tarafından yapılacak yeni yapılar tarif edilmektedir.
Peki kentimiz mevcut imar planları ile olası bir felakete ne kadar hazırlıklıdır?
1. DEPREMSELLİK 1998 yılında onaylanan 1/100000 ölçekli Bursa 2020 Yılı Çevre Düzeni Planında o gün ki verilerle plan çalışması yapıldığından depremsellik göz ardı edilmiştir. Aynı zamanda 1999 yılı depreminin ardından literatüre yeni yasa ve yönetmelikler eklenmiştir; ancak maalesef ki planda yerini alamamıştır.
2006 yılında onaylanan 1/25000 ölçekli nazım imar planlarında ise altlık oluşturan analiz çalışmalarında Afet İşleri Genel Müdürlüğünce 7269 sayılı yasanın 2. maddesine istinaden 17.01.2001 tarihinde onaylanan Jeolojik, Jeofizik, jeoteknik Raporu na göre, fay hatları, heyelan alanları, zemin yapısı, taşkın alanlarını belirleyen Jeolojik Yapı Haritası oluşturulmuştur.
Büyükşehir Belediyesi Zemin Değerlendirme Haritası
Mavi renkli alanlar: Genel olarak Büyükşehir sınırları içinde kalan alüvyon zeminlerin taşıma gücü ve yapılaşma yönünden en iyisini temsil etmektedir. Bu alanlardaki zeminlerin taşıma potansiyeli yüksek olup sıvılaşma özellikleri bulunmamaktadır. Pembe renkli alanlar: Bu alanlardaki zeminlerin taşıma potansiyeli yüksek olup sıvılaşma özellikleri bulunmamaktadır. Bu sahalar içinde malzeme ocağı olarak işletilmiş alanlar olup daha sonraları bazı işletilmiş bu alanlar kontrolsüz olarak doldurulmuş bazıları ise halen doldurulmamış sahaları oluşturmaktadır. Turuncu renkli alanlar: Bu alanlar içinde kalan ve farklı özellikler arz eden zeminlerde bulunmaktadır. Kum-çakıl ocağı olarak işletilmiş alanlar, Sıvılaşma ve şişme özelliği gösteren alanlar. Yeşil renkli alanlar: Bu bölgelerdeki alüvyon zeminler deprem dalgalarına kaya zeminlere oranla 3 kat daha fazla zemin büyütmesi göstermektedir. Bu alandaki zeminlerde çok katlı yapılaşma (2-3 kat üstü) yüksek maliyetli temel sistemlerine ve zemin iyileştirme yöntemlerinin uygulanmasını gerektireceğinden az katlı yapılaşmaya gidilmelidir.
Jeolojik Yapı Haritası
Ancak analiz çalışmalarında hazırlanan Jeolojik Yapı Haritasındaki bilgiler, onaylanan 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planlarında verilen arazi kullanım kararları ve yapılanma koşullarına yansıtılmamıştır.
2. SIVILAŞMA ALANLARI
SIVILAŞMA ALANLARI Planda görüldüğü üzere sıvılaşma potansiyeline sahip alanlar yapılaşmaya açılmıştır.
17.01.2001 tarihinde 7269 sayılı yasanın 2. maddesine göre Afet İşleri Genel Müdürlüğü tarafından onaylanan Jeolojik Jeofizik Jeoteknik Rapora göre, Bursa kent merkezinde Paşa Çiftliğinin doğusunda bulunan alan, Misi Köyünün çevresi ve Yalova Yolunun doğusunda kalan alanların sıvılaşma potansiyeli olduğu tespit edilmiştir. Ancak Bursa Büyükşehir Belediyesi Meclisi tarafından onaylanan 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planlarında, başta konut olmak üzere, sosyal donatı alanları, yeşil alanlar olmak üzere kentsel kullanıma açılmış ve bu bölgelerde toplam 155.711 kişilik nüfus ataması yapılmıştır. (Yalova Yolu Doğusunda meskun alanlarda 98.021 kişi gelişme alanlarında 22.746 kişi, Paşa Çiftliğinin doğusunda meskun alanlarda 26.057 kişi gelişme alanlarında 3244 kişi, Misi Köyünün çevresi meskun alanlarda 5643 kişi )
3. TAŞKIN ALANLARI
TAŞKIN ALANLARI Ancak Bursamızda, Bursa Büyükşehir Belediyesi Zemin Etütleri Araştırma Şefliği, Kent Bilgi Sistemleri Şube Müdürlüğü ve Devlet Su İşleri 1. Bölge Müdürlüğü tarafından hazırlanan 02.04.2002 yılında onaylanan Taşkın Sahaları Haritasında belirlenen akarsu taşkın alanlarının bir kısmı planlara işlenmemiş, işlenen alanlar ise konut, sanayi, sosyal tesis gibi kentsel kullanımlara açılmış ve bu bölgelere toplam 28.656 kişilik nüfus ataması yapılmıştır.
Planlarda yapılan nüfus atamasının yanı sıra plan değişiklikleri ile yeni yapılacak yatırımların da taşkın alanlarında yer alması bir soru işareti olarak karşımıza çıkmaktadır?
1/25000 ölçekli Merkez Planlama Bölgesi Nazım İmar Planında İl Afet Acil Durum Merkezi nin Yeri.
1/25000 ölçekli Merkez Planlama Bölgesi Nazım İmar Planında İl Afet Acil Durum Merkezi görüldüğü üzere TAŞKIN ALANINDA kalmaktadır. Afet İşleri Birimi olarak kentin herhangi bir tehlike anında yönetileceği merkezin bu bölgede yer seçmiş olması planlama açısından büyük bir yanlış, gelecekte gerçekleşebilecek bir felaket açısından büyük kayıplar demek olacaktır.
Bursa Büyükşehir Belediye Meclisinin 31.07.2008 gün ve 533 sayılı kararıyla onaylanan 1/25000 ölçekli Nazım İmar Planı Değişikliği ile kentimizin en büyük yatırımlarından biri olması planlanan Samanlı Sağlık Kompleksi alanı ova alanı içinde kalmasının yanı sıra aynı zamanda TAŞKIN ALANINDA yer almaktadır.
Sel felaketi ve su baskınının ardından şubemizce il afet acil durum müdürlüğüne yazı yazılmış,hasar tespit raporları istenmiştir.
4. HEYELAN ALANLARI
Heyelan Bölgesi
HEYELAN ALANLARI 17.01.2001 tarihinde 7269 sayılı Kanunun 2. maddesine göre Afet İşleri Genel Müdürlüğü tarafından onaylanan Jeolojik Jeofizik Jeoteknik Raporda belirtilen heyelan alanları planlarda gösterilmemiş ve bu alanlardan Gümüştepe nin kuzey doğusunda kalan heyelan alanı, Büyük Kentsel Yeşil Alan olarak tariflenmiş, plan notlarında da Kentsel Yeşil Alanlara; Toplumun yararlanması için ayrılan kapsamında oyun bahçesi, çocuk bahçesi, dinlenme, gezinti, piknik, eğlence, fuar, botanik, ve hayvanat bahçeleri ile bölgesel parklar bu kapsamdadır. Bu alanlarda çevresinde ihtiyacı karşılayacak tesisler yok ise; büfeler, havuzlar, pergolalar, açık çayhane ve genel hela yapılması öngörülmektedir. Oysa heyelan alanlarının yapı yasaklı alanlar olarak tarif edilmesi ve yapılaşmanın mutlaka önlenmesi, bu alanların ağaçlandırılması gereklidir.
5. Kum ve Malzeme Ocağı Olarak İşletilmiş Ve/Veya Doldurulmuş Alanlar
Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından onaylanan 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planlarında, 17.01.2001 tarihinde 7269 sayılı Kanunun 2. maddesine göre Afet İşleri Genel Müdürlüğü tarafından onaylanan Jeolojik Jeofizik Jeoteknik Raporda belirtilen bu alanlar konut başta olmak üzere, ticaret, sanayi, sosyal donatı alanı gibi kentsel kullanıma açılmıştır. Oysa bu alanlarının yapı yasaklı alanlar olarak tarif edilmesi ve yapılaşmanın mutlaka önlenmesi gereklidir.
GEMLİK KÖRFEZİNDE TSUNAMİ RİSKİ
Aynı zamanda Gemlik Körfezi nde Tsunami riski de bulunmaktadır. Haritada görülen kırmızı renkli alanlar körfezde en büyük yeri kaplamakla birlikte 3 m. nin altında olabilecek tsunami felaketini ifade etmektedir. Haluk EYİDOĞAN İstanbul Teknik Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü
GEMLİK KÖRFEZİNDE SIVILAŞMA POTANSİYELİNE SAHİP ALANLAR
Gemlik Körfezi nde bir başka tehlike de sıvılaşma potansiyeline sahip alanların yer almasıdır. Görüldüğü üzere doğal afet tehlikesi kent merkezinde olduğu kadar aynı zamanda kentin tüm bölgelerine yayılmış durumdadır. Yani alınan önlemlerin sadece merkez alandaki planları içermesi değil, kent bütününde bütüncül bir çözüm arayışı dahilinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
İLİMİZDE; DEPREM SENARYOSU HAZIRLANMAMIŞTIR. ÖNCELİKLE DEPREM MASTER PLANI HAZIRLANMALIDIR. DEPREM FELAKETİ OLMADAN ÖNCE, DEPREM SONRASI YAPILACAK İŞLERİN VE DEPREMDEN ÖNCE ALINACAK ÖNLEMLERİN PLANLANMASI GEREKMEKTEDİR. DEPREM GERÇEĞİ 1/25.000 ÖLÇEKLİ NAZIM İMAR PLANLARINDA GÖZ ARDI EDİLEREK BURSA İÇİN DEPREM SENARYOSU VE DEPREM MASTER PLANI HAZIRLANMADAN ONAYLANMIŞ, EŞGÜDÜM SAĞLANAMAMIŞTIR.
İMAR PLANLARIMIZDA AFET SAHALARI AYRILMAMIŞTIR. 1/100.000 ölçekli Metropoliten Alan Planının 5.13 maddesinde 1/25.000 ölçekli plan yapılması öngörülen alanlarda afet sahası ayrılacaktır. hükmü yer almasına rağmen onaylanan 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planlarında afet sahaları, çadır alanları, toplanma alanları vb. arazi kullanım kararları üretilmemiştir. Sadece planlarda öngörülen bölge parklarının afet durumunda bu kapsamda kullanılması önerilmiştir. Ancak bölge parklarına verilen oyun, açık spor ve su oyunu alanları, festival alanları, kurban satım ve kesim alanları, günübirlik tesisler yapılacağı yönündeki plan kararı bu alanların afet durumunda kullanılmasını zorlaştırmaktadır.
1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planlarında Taşkın Alanına önerilen bölge parklarına örnek
GEMLİK BÖLGESİNDEKİ TASFİYE ALANI
1/25.000 ölçekli Gemlik Planlama Bölgesi Nazım İmar Planında Gemlik in mevcut yerleşik dokusunun bulunduğu alan zemin yapısı ve diğer sebeplerle konut tasfiye alanı olarak belirlenmiş ve kuzeyde bulunan alanlara taşınması önerilmiştir. Ancak planda tariflenen Konut Tasfiye Alanlarında mevcut yapılaşma aynen korunmuş ve hatta yeni konut alanları önerilmiştir.
SONUÇ OLARAK: -ÖNCELİKLE İMAR PLANLARIMIZDA VERİLEN YAPILAŞMA KARARLARI TÜM BU VERİLER DİKKATE ALINARAK YAPILMALIDIR. - FELAKETLERİN BUGÜN OLDUĞUNDAN DAHA FAZLA KAYIPLAR VEREBİLECEĞİ İHTİMALİ DÜŞÜNÜLEREK RANT ODAKLI DEĞİL İNSANLARIN YAŞAM HAKKI ODAKLI SİYASİ OLMAYAN KARARLAR ÜRETİLMELİDİR. - TEHLİKE ARZ EDEN BÖLGELERİN EN KISA ZAMANDA TASFİYE EDİLMESİ GEREKMEKTDİR. -ÜST ÖLÇEKLİ PLANLARDAN BAŞLAYARAK ALT ÖLÇEKLİ İMAR PLANLARINA KADAR TÜM BU VERİLER GÜNCELLENMELİ VE BU DOĞRULTUDA HAREKET EDİLMELİDİR.
KENT PLANLAMANIN İNSAN YAŞAMINI ŞEKİLLENDİREN EN ÖNEMLİ MESLEKLERDEN BİRİ OLMASI SEBEBİYLE DOĞAL AFETLERİN ÖNEMSENMESİ VE BUNA YÖNELİK TEDBİRLERİN ALINMASI ACI KAYIPLAR YAŞANMADAN GERÇEKLEŞTİRİLMELİDİR.
BASINDAN HABERLER
SAYGILARIMLA..