İstabul Üiv. Müh. Fak. Yerbilimleri Dergisi, C. 7, S., SS. 77-89, Y. 004 77 BATI ANADOLU BOUGUER ANOMALİLERİNİN İKİ BOYUTLU ALÇAK GEÇİŞLİ REKURSİV FİLTRELER (IIR) KULLANILARAK FİLTRELENMESİ VE YERKABUĞU KALINLIK DAĞILIMININ İNCELENMESİ FILTRATION OF WEST ANATOLIAN BOUGUER ANOMALIES BY USE OF TWO DIMENSIONAL LOW-PASS RECURSIVE FILTERS (IIR) AND INVESTIGATION OF THE THICKNESS DISTRIBUTION OF THE CRUST Fethi Ahmet YÜKSEL İstabul Üiversitesi, Mühedislik Fakültesi, Jeofizik Müh. Böl., Avcılar-İSTANBUL ÖZ: Batı Aadolu Bouguer Gravite haritasıı oruma hazırlaması içi tek ve iki boutlu alçak geçişli rekursiv (IIR) filtreler kullaılmıştır. Elde edile rejoel Bouguer gravite aomali haritasıda alıa ugu doğrultudaki profillere Talwai ötemi ugulaarak Batı Aadolu u kabuk kalılığı geometrisi modellemiştir. Batı Aadolu kabuk kalılığı, kuzede Karadeiz sahilleride ortalama 30 km. de başlaarak Göller Bölgeside 35-40 km. e ulaşmakta ve güede Akdeiz sahilleride tekrar 3 km. e düşmektedir. Ege sahilleride ise, kabuk ortalama 3 km. de başlaarak Aadolu u içlerie doğru B-D doğrultusuda, 40 km. kalılığa ulaştığı belirlemiştir. Aahtar kelimeler: İki Boutlu Alçak Geçişli Rekursiv Filtre (IIR), Batı Aadolu Rejoal Bouguer Gravite aomalisi, Batı Aadolu Kabuk Kalılığı ABSTRACT: Oe ad two dimesioal low-pass recursive filters (IIR) were used to prepare West Aatolia Bouguer gravit maps for iterpretatio. Talwai method was applied to the two profiles obtaied from the regioal Bouguer graviti aomal map, ad West Aatolia geometr of the crustal thickess has bee modelled. West Aatolia crustal thickess starts at 30 kms i the orth at the Black sea coast ad icreases to 35-40 kms at the Lake District (Isparta-Turke). The thickess decreases to 3 kms at the Mediterraea coast. I the West-East directio the crust starts with 3 kms at the Aegea coast ad icreases to 40 kms towards cetral regios. Ke words: Two Dimesio Low-Pass Rekursiv filtre (IIR), West Aatolia Regioal Bouguer Gravit Aomal, West Aatolia Crustal Thickess GİRİŞ Türkie Avrupa, Afrika ve Arabista levhalarıı doğruda dokaak halide buluduğu Alp- Himalaa dağ oluş ziciri üzeride er alır. İceleme bölgesi bu kuşağı 6.00º-3.00º D bolamları ve 36.00 0-4.00º kuze elemleri arasıda kala bölgesidedir (Şekil ). Bu oluşu Aadolu arımadasıda doğuda sıkışma ve batıda ise geişleme tektoizmasıa bağlı olarak karmaşık bir tektoizma medaa getirmiştir Yılmaz, (000). Diğer tarafta Kuze Aadolu (KAF) ve Doğu Aadolu (DAF) gibi doğrultu atımlı deformasolar Aadolu u kuzeide ve güe/ güedoğusuda ortaa çıkmaktadır. Arıca, Türkie i güe/güebatısıda Akdeiz levhasıı dalma-batma zou bulumaktadır (Şekil ). Üst Kretase de Arap-Afrika levhalarıı kuzee doğru hareketi soucu Aadolu levhalarıı bazı sırtlar bouca keetledikleri görülür. Bu kıta-kıta çarpışmalarıda levha arası havzalarda medaa gele çökeller güee itilerek Mederes ve Toros levhaları üzeride kalı Lika Naplarıı oluşturmuşlardır. Eose de güede sıkışma ve kabuk kalılaşması devam ederke Kuzede Potit üzeride bir gerilme ve kabuk icelmesi görülmektedir. Orta-Üst Miose de itibare Batı Aadolu da geel bir gerilme tektoiği görülür. Yitim ve kıta-kıta çarpışmasıla medaa gele kabuk kısalması ve bu kısalmaı asıl olduğu, bugükü apıı eri içie doğru ve erüzüde asıl değiştiği öemli problemlerdir (Şegör, 980).
FETHİ AHMET YÜKSEL 78 Şekil. Figure. İceleme alaıı er bulduru haritası. Locatio map of the stud area. Şekil. Figure. Aadolu, Ege ve Doğu Akdeiz bölgelerii geel tektoik koumu (Mc Clusk, 000). The tectoic positio of the Aatolia, the Aegea ad Easter Mediterraea regios (Mc Clusk, 000).
BATI ANADOLU BOUGUER ANOMALİLERİNİN İKİ BOYUTLU ALÇAK GEÇİŞLİ REKURSİV FİLTRELER 79 Batı Aadolu u K-G doğrultulu açılma tektoiği kuramı birçok erbilimci tarafıda kabul edilmekle birlikte, bu açılmaı mekaizmasıı değişik apısal modeller üzeride tartışmaktadırlar. Yerbilimcileri Batı Aadolu a ilişki çalışmalarıda Mc Kezie (97) Aadolu plakasıı Ege ve Aadolu plakaları olmak üzere ikie aırmaktadır. Daha sora Mc Kezie (978) bu öerisie farklı bir orum getirerek, Batı Aadolu u kıtasal litosferii bir eli parmaklarıı açılmasıa bezer şekilde gerilerek aıldığıı ve K-G açılmaı güümüzde de devam ettiğii öermiştir. Alpteki (973) ise, Aadolu plakası ı tek parça olarak batıa hareket ettiğii, K-G doğrultulu açılmaı ise üst matoda medaa gele bir ükselme ile açıklamaktadır. Bigöl (976) bu olguu destekleerek Batı Aadolu daki üst mato ükselmesii kabukta icelmee ede olduğuu ve grabeleri geliştiğii belirtmektedir. Dewe ve Şegör (979) tarafıda öerile modelde Mc Kezie (97) i Ege plakası üçe bölümektedir. Bu çalışmada Aadolu bloğuu batıa kaçışıı Yua makaslama zou bouca frelemesi bölgede bir D-B doğrultulu sıkışmaa ede olmakta ve bu sıkışma soucuda K-G doğrultulu açılmaları geliştiği öerilmektedir. Kocaefe (98) bölgei gücel tektoiğii KG-GD doğrultulu aktif falarla geliştiğii ve D-B doğrultulu çökütü alalarıı fizografik şekillerii bölgede bidirme tektoiğii deetimi altıda olduğu savıı öe sürmektedir. Akçığ (988), Batı Aadolu daki D-B öelimli çökütü alalarıı üst matoda bir ükselim (kabukta icelme) soucu K- G doğrultulu gerilme tektoiğie paralel olarak gelişe rift sistemlerii öermiştir. So ıllarda, McClusk (000) ve Lek v.d. (003) GPS verilerii kullaarak Afrika, Arap ve Avrasa levhalarıı çarpıştığı aktif bir alada sürekli deformasolar Türkie Sabit GPS İstasoları (TPGN) gözleerek bölgei kiematiği izlemekte ve batıa kaçış ve plaka koumları modellemiştir (Şekil ). Batı Aadolu da, kabuk kalılığıı belirlemee öelik farklı ötemlerle çalışmalar apılmıştır. Gravite aomali verileri kullaılarak kabuk kalılığıı Ege Deizi de ortalama 30 km ola kabuk kalılığı Batı Aadolu da 35-40 km e ulaştığı hesaplamıştır (Alle ve Morelli, 97; Meiser v.d., 987; Kolçak, 98; Akçığ, 988; Yüksel, 993; Akaa ve Akçığ, 998; Hisarlı ve Orba, 000 ve Dolmaz v.d., 003). Düşük dalga dağılımı (low wave dispersio) (Eze, 993), Raleigh ve düşük dalgaları birlikte değerledirilmesi (Midavelli ve Mitchell, 989) verileri ile Ege de kabuk kalılığıı İç Aadolu da 40 km. i aşkı kalılıklarda, Ege deizie doğru 30 km. e tedrice azaldığı saptamıştır. Bu çalışmada, Türkie i 6.00 0-3.00 0 D bolamları ve 36.00 0-4.00 0 kuze elemleri arasıda kala bölgesii (Şekil ) Bouguer Gravite haritasıa alçak geçişli iki boutlu Rekürsio filtreler ugulaarak Batı Aadolu Rejoal Bouguer haritası elde edilmiş ve bu harita kullaılarak Mohorovicic süreksizlik üzeii deriliği hesaplamıştır. Kabuk kalılığıı araştırılmasıda kullaıla gravite verilerii, öce, erel etkilerde arılarak oruma hazırlaması gerekir. Bu amaçla, gravite verilerie saısal alçak geçişli filtreleme ötemleride biri ola Rekürsiv filtre uguladı (Yüksel, 993, Yüksel, 003a, 003b, 003c). Gravite verileri kullaılarak kabuk kalılığıı hesaplaması içi iki boutlu Fourier güç spektrumu (Davis, 973), Tsuboi SiX/X (Tsuboi, 983), Talwai i poligoal ötemi (Talwai v.d., 959), Ters çözüm ötemleri (Marquardt, 963) ve Multiple Source Werer Decovolutio (MSWD) (Hase ad Simmods, 993; Khair v.d., 997) ugulamaktadır. Bu çalışmada Batı Aadolu Kabuk kalılığıı dağılımı içi Talwai ötemi kullaılmıştır (Talwai v.d., 959). İKİ BOYUTLU REKÜRSİV FİLTRELEME Saısal filtreleri çıkışıı hesaplamada oldukça fazla saıda çarpma işlemi apıldığıda dolaı filtreleme işlemi bilgisaar kullaım zamaıı öemli bir kısmıı harcar. Saısal filtreler birim impuls tepkisi vea filtre ağırlık foksiou ile uzaklık verisii kovole edilmesi şeklide arık uzaklık verilerie çok sık ugulaır. Hesaplaa her bir çıkış oktası, giriş oktalarıı sıırlı saıda ağırlıklı toplamıdır. Osa, filtre Z-döüşüm değişkeii rasoel bir foksiou olarak azılabilirse, kovolüsoa orala daha uumlu eşdeğer bir hesaplama algoritması elde edilebilir (Shaks, 967; Shaks v.d., 97) (Şekil 3, Şekil 4). Z-domei Z değişkeii Laplace s değişkei ile ilişkisi T birim uzuluk ciside Z=e (-Ts) eşitliğile taımlaır. Z-domeide giriş-çıkış fark deklemi arık trasfer foksiou ile ifade edilebilir (Şekil 3). gecikme içi ukarıdaki Z bağıtısı Z =e (-Ts) şeklide kullaılır. İki boutlu rekürsiv bir alçak geçişli filtre (Şekil 4) elde etmek içi bir poliom olarak aşağıdaki bağıtıla trasfer foksiou kullaılır. Burada Z ve Z X giriş verisii iki değişkeidir. F( Z, Z ) = ( + Z)( Z). + b Z + b Z + b Z Z
FETHİ AHMET YÜKSEL 80 Şekil 3. Figure 3. Şekil 4. Figure 4. Rekürsio filtrei akış şeması. Flow chart of recursio filter. İki boutlu rekürsiv filtrelemei şematize şekli. Graphical figure of the two-dimesioal recursive filterig.
BATI ANADOLU BOUGUER ANOMALİLERİNİN İKİ BOYUTLU ALÇAK GEÇİŞLİ REKURSİV FİLTRELER 8 Z ve Z değişkelerii kuvveti X veri dizisideki ilişkili filtre katsaılarıı erii gösterir. Trasfer foksiouda bulua b, b, ve b katsaıları aşağıdaki eşitliklerle a b = cos β + si β / D, a b = + cos β si β / D, a b = cos β si β / D ve a D = + cos β + si β buluur. Burada a (rad/km) kesme dalga saısıdır ve a=πf c f N eşitliğile taımlaır. Bu amaçla Bouguer gravite haritasıı (Şekil 5) alçak geçişli bir filtrele filtrelemek içi kesme dalga saısı f c =0.05 devir/veri aralığı ola (Şekil 6, Şekil 7) bir filtrei trasfer foksiouu tasarlaması gerekir. a=.π.f c.f N ; f N =/ (f c kesme dalga saısı; örekleme aralığı; a kesme dalga saısı) olduğuda a=(3.45)(0.05/ )=0.5708/ ; = = = şeklide elde edilir. Burada a=0.57/ =0.57 (devir/veri aralığı) hesaplaır. Sora, sırasıla b, b ve b buluur. Aşağıdaki bağıtılarda β, (S, S ) ekselerii döme derecesidir (S ve S Laplace değişkelerie ait iki boutlu filtrei dalga saısı cevabıdır ve Laplace düzlemi ekseleridir). β=45 0 alıarak öce D D=(0.57+(0.707+0.707))=.9855 Olarak buluur. Sora, b, b ve b sırasıla hesaplaır. [ π. f (cos β si )] D [ π. f + (cos β si )] D b = c /, β b = c /, β [ π. f (cos β + si )] D [ π. f + (cos β si β )] b = c / ve β D = c b =(0.57-(0.707-0.707))/.9855 = 0.056 b =(0.57+(0.707-0.707))/.9855 = 0.056 b =(0.57-(0.707+0.707))/.9855 = -0.8948 Bulua bu katsaılar F(Z,Z ) bağıtısıda erie koarak, 0.05 + 0.05Z + 0.05Z + 0.05ZZ F( Z, Z) = + 0.05Z + 0.05Z 0.895ZZ iki boutlu rekürsiv filtrei trasfer foksiou elde edilir. Bulua F(Z,Z ) trasfer foksiou Y(Z,Z )=F(Z,Z ).X(Z,Z ) bağıtısıda erie koulursa aşağıdaki rekürsiv bağıtısı saısal olarak elde edilebilir. m = a b x + a x b 3 + a x m, b + a m, x m, b m, b 3 m, = 0.05x 0.05 m, + 0.05x m, 0.05 + 0.05x + 0.895 + 0.05x m, m, Bu rekürsio ilişkiside x, x 3, x 3 ve x 33 giriş değerlerii ve öcede hesaplamış,, 3, 3 ve 3 çıkış değerleri 33 ü hesaplamak içi kullaıla değerlerdir (Şekil 4). Pa ve padasıı Z-döüşümü apıla kesirli saısal filtreler kullaılmada öce, aaliz edilerek kararlı olup olmadıkları belirleir. Bu işlem filtre kovolüsouu pa ve padasıı oluştura poliomları köklerii bulumasıla apılır. Söz kousu kökler filtre türüü taımlamada kullaılır. Paı kökleri filtrei sıfırlarıı ve padaı kökleri ise filtrei kutuplarıı verir. Filtrei duralılığı sıfır ve kutuplarıı z-düzlemideki birim daire (arıçapı.0 ola daire) üzerideki koumları iceleerek apılır. Alçak geçişli bir filtrei sıfır ve kutuplarıı Z=± birim dairesi üzerideki koumları Şekil 8 de
8 FETHİ AHMET YÜKSEL görülmektedir. Birim dairei η-eksei, z-düzlemii gerçel ve jγ-eksei ise z-düzlemii saal ekseidir. Saısal filtrei gelik ve faz tepkileri sistem foksiou H(z) i birim daire Z =.0 üzeride icelemesile buluur. Z=e -jw t deklemide w i gerçek değerleri Şekil 5. Figure 5. Batı Aadolu Bouguer Gravite haritası (HGK). Bouguer gravit map of West Aatolia (HGK). Z=.0 i değerlerie Z=.0+j0.0 oktası sıfır frekasıa ve Z=-.0+j0.0 oktası ise f N =w N /л=/ t (burada w frekas ve t dijit aralığıdır) katlama (Nquist) frekasıa karşılık gelir. Diğer frekaslar 0 ile Nquist frekası arasıda (0 w л) dağılır. Sıfır ve kutupları bilie bir filtrei gelik ve faz tepkileri z- düzlemi kullaılarak grafiksel aalizle kolaca belirleebilir. Filtrei kararlı olması içi H(z) i paıı kökleri Z.0 ve padasıı kökleri Z >.0 olması gerekir (Rabier ve Gold, 975). Elde edile iki boutlu filtrei kararlı olup olmadığı aşağıdaki bağıtılarla hesaplaır (Shaks v.d., 97).
BATI ANADOLU BOUGUER ANOMALİLERİNİN İKİ BOYUTLU ALÇAK GEÇİŞLİ REKURSİV FİLTRELER 83 + b b + b + b b b b > > >.0 ; = 9. 0 0.056 + 0.056.0 ; =. 5 0.056 0.8948 + 0.056.0 ; =. 06 0.056 + 0.8948 Bu değerleri pozitif ve birde büük olduğu, Z- düzlemide sıfır ve kutuplarıı erlerii işaretlemesile, görülür (Şekil 8) (Shaks v.d., 97, Yüksel,993). Rekürsio ötemi kullaarak sıfır fazlı filtreler, aşağıda alatıldığı gibi, iki şekilde elde edilir. ) Giriş verileri F(Z,Z ) filtresie ugulaır. Sora, filtrelemiş çıkış ters çevrilerek tekrar aı filtrede geçirilir. Bu çıkış tekrar ters çevrilerek isteile sıfır fazlı filtre elde edilir. ) İkici ötem kararlı pozitif ve egatif filtre elde edilmesii gerektirir. Negatif filtre elde edebilmek içi Z erie Z - koularak ters filtre elde edilir (Shaks, 967). Burada Z - zama ilerlemesii gösterir. Pozitif ve egatif filtrede çıka veriler toplaarak Batı Aadolu Bouguer haritasıa ait kesme dalga saısı, f c =0.05 devir/veri aralığı ola sıfır fazlı filtre çıkışı elde edilir. F ( Z, Z 0.05 + 0.05Z ) = 0.05 + 0.05Z + 0.05Z + 0.05Z + 0.05Z 0.895Z Z Z Negatif filtrei rekürsio bağıtısı ise aşağıdaki gibi elde edilir. = 0.05x 0.05 m+, + 0.05x m+, 0.05 + + 0.05x + + 0.895 + 0.05x m+, + m+, + Rekürsio filtreler saısallaştırılmış Bouguer harita verilerie ugulamasıla Batı Aadolu Rejoal Gravite haritaları elde edilir (Şekil 9). Rekürsio filtreleri kullaılmasıla, kovoluso filtreleri aksie harita kearlarıda veri kabı olmamaktadır. BATI ANADOLU KABUK KALINLIĞININ HESAPLANMASI Çalışmada Harita Geel Komutalığı ı /.000.000 ölçekli Bouguer gravite aomali haritası kullaılmıştır. Bouguer haritasıda pozitif aomali değerleri Traka da üksek pozitif değerlerde Marmara deizii Güeie kadar azalarak devam eder. Sora egatif değerlerde artarak Isparta Göller bölgeside, e üksek, aklaşık -90 mgal e kadar artar. Atala körfezi civarıda tekrar pozitif değerlere ulaşarak Akdeiz de devam eder. Bouguer gravite aomali haritası cm.=0 km. olmak üzere saısallaştırıldı. Elde edile saısal değerlere alçak geçişli rekursiv filtre uguladıkta sora Batı Aadolu Rejoal Bouguer haritası çizildi (Şekil 9). Gravite aomalileri kullaılarak Mohorovicic süreksizlik üzei belirleebilir. Bu süreksizlik üzei, oğuluğu ortalama.60 gr/cm 3 ola litosfer ile oğuluğu 3.40 gr/cm 3 ola asteosfer arasıdaki ortalama sıırdır. Gravite aomalileri kullaılarak ortalama kalılıkta farkları belirlemesi içi Talwai ötemi kullaılmıştır (Talwai v. d., 959). Talwai ötemi iki boutlu ve kearlı bir kütlei gravite değerii hesaplaması içi geliştirilmiştir. Gelişigüzel iki boutlu bir kütlei çevresi aklaşık bir poligo şeklide düşüülebilir. Poligo şeklide tasarlaa bir kütlei herhagi bir oktadaki gravite çekimie ait düşe ve ata bileşeleri içi aalitik ifadeler geliştirilmiştir. Kütle boutu ve koumu içi herhagi bir kısıtlama oktur. Yötemi ugulaabilirliği, çokgei verile kütlee uguluğu ve kapalı çokge olmasıa bağlıdır. Bu poligou verile herhagi bir oktadaki gravite çekimii düşe ve ata bileşeleri aalitik bağıtılarla buluabilir. Geliştirile aalitik bağıtılar kütlei duruşuda ve boutuda herhagi bir sıırlama komaksızı kullaılabilir. Yötemi doğruluğu poligou verile kütlee e derece uum gösterdiğie ve poligou kapalı bir poligo olarak alımasıa bağlıdır. Poligou kear saısı e kadar çoğaltılırsa ötemi duarlılığı da o kadar artırılabilir.
84 FETHİ AHMET YÜKSEL Şekil 6. Figure 6. Bouguer gravite profilleri Bouguer gravit profiles. Şekil 7. Figure 7. Bouguer gravite profillerii Fourier spektrumları. Fourier spectrum of Bouguer gravit profiles
BATI ANADOLU BOUGUER ANOMALİLERİNİN İKİ BOYUTLU ALÇAK GEÇİŞLİ REKURSİV FİLTRELER 85 Şekil 8. Kesme dalga saısı f c =0.05 devir/veri aralığı ola F(Z) IIR filtre trasfer foksiouu sıfır ve kutuplarıı Z- Düzlemide gösterilmesi. Figure 8. Displa of zero ad poles of fitler trasfer uctio where cutoff waveumbers f c =0,05, o Z-plae Tasarlaa çokgei köşe oktaları A, B, C, D, E, F olsu. Bu çokgei P oktasıda oluşturduğu gravite çekimii düşe bileşei aşağıdaki gibi hesaplaır. g=gρ Z i ; i=,, 3,, G: Gravitaso sabiti; ρ: hacim oğuluğu. Toplamları çokgei kearı üzeride apılır. Bir dizi matematiksel işlemde sora, aşağıdaki deklem elde edilir. Z i =a i siφ i cosφ i [θ i θ i+ +taφ i xlog e (cosθ i (taθ i taφ i )/xcosθ i+ (taθ i+i taθ i ))] Bölece bir tek kear üzeride apıla itegraso işlemi kearlı çokge üzerie götürülerek çözüm elde edilir. Batı Aadolu Bouguer gravite haritasıı Alçak geçişli filtrelemesile elde edile rejoal gravite haritasıda Adapazarı-Atala doğrultusuda alıa bir profilede okua rejoal değerlere ua e ii kabuk mato süreksizlik üzei Talwai ötemile modelleerek Batı Aadolu kabuk kalılığı değişimi bulumuştur (Şekil 0). Bulua moho süreksizlik üzei deriliğii Adapazarı ve civarıda 30 km de başlaıp Isparta ve Göller bölgeside 35-40 km deriliğe ulaştığı ve Atala civarı ve Akdeiz de tekrar icelerek ortalama 3 km deriliğe vardığı hesapladı. TARTIŞMA VE SONUÇLAR Gravite verilerii oruma hazırlamasıda iki boutlu tasarlaa rekürsio (IIR) filtreler başarıla kullaılmaktadır. Rekürsio filtreler kovolüsoa azara daha az bilgisaar zamaı kullamakta ve kola tasarlaabilmektedir. Rekürsio filtreleri uguladığı gravite haritalarıı kearlarıdaki veri kabı Fourier filtrelerie göre olmamaktadır. Batı Aadolu saısal Bouguer gravite değerlerie alçak geçişli rekürsiv filtre ugulamasıla rejoel (bölgesel) gravite verileri elde edildi. Batı Aadolu Rejoal gravite haritasıı sıfır mgal koturu iki farklı oğuluklu levha sıırıı göstermesi açısıda oldukça alamlıdır. Batı Aadolu Rejoal gravite aomali haritası üzeride Adapazarı-Atala ve Seferihisar-Alaşehir- Sadıklı doğrultusuda alıa K-G ve B-D profillerie Talwai ötemi ugulamasıla iki boutlu kabuk modelleri hesapladı.
86 FETHİ AHMET YÜKSEL Şekil 9. Figure 9. Batı Aadolu Bouguer gravite haritasıı alçak geçişli Rekürsiv filtre ile filtrelemeside elde edile rejoal harita, kotur aralığı 0 mgal, f c =0.05 devir/veri aralığı (km). The regioal map obtaied b filterig West Aatolia Bouguer Gravit map through low-pass filter with cotour itervals of 0 mgal f c =0,05 ccles/data itervals (km).
BATI ANADOLU BOUGUER ANOMALİLERİNİN İKİ BOYUTLU ALÇAK GEÇİŞLİ REKURSİV FİLTRELER 87 BATI ANADOLU B-D MOHO SÜREKSİZLİĞİ Batı(Seferihisar)-Alaşehir-(Sadıklı)Doğu BATI ANADOLU K-G MOHO SÜREKSİZLİĞİ Kuze(Adapazarı) - Atala(Güe) m-gal 0 00 00 300 400 500 0-5 -0-40 -5-60 -45-80 -00-65 X(km) m-gal 0-0 -40-60 -80-00 0 00 00 300 400 500 X(km) 0-0 -40-60 -80-00 h(km) 0 00 00 300 400 500-5 -0-35 X(km) h(km) 0 00 00 300 400 500 0-5 -0-5 -0-5 -30-35 -40 X(km) Şekil 0. Seferihisar-Alaşehir-Sadıklı (B-D) ve Adapazarı-Atala (K-G) arası Moho süreksizlik üzei. Figure 0. Moho discotiuit surface betwee Seferihisar-Alaşehir-Sadıklı (W-E) ad Adapazarı-Atala (N-S). Moho deriliği Adapazarı ve civarıda 30 km de başlaıp Isparta ve Göller bölgeside 35-40 km deriliğe ulaştığı ve Atala civarı ve Akdeiz de tekrar icelerek ortalama 3 km derilikte olduğu hesapladı. Batı Aadolu da kabuğu e kalı olduğu Isparta ve Göller bölgesideki lokaso, Aadolu plakasıı batıa kaçarke saati aksi ödeki hareketii meset oktasıı oluşturmaktadır. SUMMARY Recursio filters, desiged two dimesioall, are beig used successfull to prepare gravit data for iterpretatio. Recursio filters, whe compared with covolutio, are desiged easier ad cosume less computer time. B applig low pass recursive filters to West Aatolia Numerical Bouguer gravit values, regioal gravit data were obtaied. Two dimesioal crust model has bee calculated b applig Talwai method to the profiles take from West Aatolia Regioal Gravit aomal map at appropriate directios. Oe ad two dimesioal low-pass recursive filters (IIR) were used to prepare West Aatolia Bouguer gravit maps for iterpretatio. Talwai method was applied to the profiles obtaied from appropriate directios of the regioal Bouguer graviti aomal map, ad West Aatolia crustal thickess geometr has thus bee modelled. West Aatolia crustal thickess starts at 30 kms i the orth at the Black sea coast ad icreases to 35-40 kms at the Lake District (Isparta-Turke). The thickess decreases to 3 kms at the Mediterraea coast. I the West-East directio the crust starts with 3 kms at the Aegea coast ad icreases to 40 kms towards cetral regios. KATKI BELİRTME Yazar katkılarıda dolaı Prof. Dr. Mustafa Özdemir e, Prof Dr. İbrahim Kara a, Prof. Dr. Naci Orba a Türk Petrol Vakfı a ve isimleri bilimee hakemlere teşekkür eder. DEĞİNİLEN BELGELER Akçığ, Z., 988, Batı Aadolu u apısal sorularıı gravite verileri ile irdelemesi. TJK Bült. C.3, 63-70. Alle, T. D. Ad Morelli, C., 97, A geophsical Stud of the Mediterraea Sea. Bolletio di Geofisica Teorica ed Applicata, 3, pp. 99-83 Alpteki, Ö., 973, Fochal mechaisms of earthquakes i Wester Turke ad their implicatios: Ph. D. Thesis, New Mexico Istitute of Miig ad Techolog Socorro, New Mexico, 95p. Akaa, O. ve Akçığ, Z., 998, Ivestigatio of the geodamical properties of Wester Aatolia. th Iteratioal Petroleum Cogress ad Exhibitio of
88 FETHİ AHMET YÜKSEL Turke, Akara, October -5, 998, METU Covetio Ceter, s. 49-6. Bigöl, E., 976, Batı Aadolu u Jeotektoik evrimi. M.t.A. est. Der., 86, s.4-34. Davis, J. C., 973, Statics ad data aalsis i geolog. Joh Wile Soos Ic., New York. Dewe, J. F. Ad Şegör, A. M. C., 979, Aegea ad surroudig regios. Complex multiplate ad cotiuum tectoics i a coverget zoe. Geol. Soc. Of America Bull., Part I, 90, pp. 84-9. Dolmaz, M. N., Hisarlı, M., ve Orba, N., 003, Burdur havzasıı Bouguer gravite verileri ile orumu. Yerbilimleri dergisi c. 6, o., s. 3-3. Eze, Ü., 993. Kuze ve Doğu Aadolu da Love dalgalarıı dispersiou ve er kabuğu apısı. Deprem Araştırma Bültei, 43, s. 4-6. Hase, R. O., ad Simmods, M., 993, Multiple Source Werer Decovolutio, Geophsics, 58, 79-800. Hisarlı, M ve Orba, N., 000, Bouguer gravit aomalileride Ege Deizi i kabuk kalılığıı belirlemesi. Yerbilimleri Dergisi, c. 3, o. -, s. 9-3. Khair, K., Tsokas, G. Ad Sawaf, T., 997, Crustal structure of orther Levat regio: Multiple source Werer decovolutio estimates for Bouguer gravit aomalies, Geophs. J. It., 8, 605-66. Kocaefe, S. S., 98, Batı Aadolu aktüel tektoiği ve Ege-Aadolu plakaları arası apısal ilişkii saptaması. Hacettepe Üiv. Yerbilimleri Fak., Doktora tezi, 60s. Kolçak, D., 98, Türkie de deprem etkiliğii icel saptaması. İstabul Yerbilimleri c.3, o.-, s.-0 Lek, O., Türkezer, A., Ergitav, S., Kurt, A.İ. ad Belge, A., 003, Moitorig the kiematics of Aatolia usig permaet GPS etwork statios. Turkish Jour. Of Earth Sci. Vol., pp. 55-65. Marquardt, D. W., 963, A algorithm for least-square optimizatio of oliear parameters. Joural of Soc. Of Idust. App. Math.,, 43-44. McClusk, S., S. Balassaia, A. Barka, C. Demir, S. Ergitav, I. Georgiev, O.Gurka, M. Hamburger, K. Hurst, H. Kalhe, K. Kastes, G. Kekelidze, R. Kig, V. Kotzev, O. Lek, S. Mahmoud, A. Mishi, M. Nadaria, A. Ouzouis, D. Paradissis, Y. Peter, M. Prilepi, R. Reiliger, I. Sali, H. Seeger, A. Tealeb, M.N. Toksöz ad G. Veis, 000, Global positioig sstem costraits o plate kiematics ad damics i the easter Mediterraea ad Caucasus. J. Geophs. Res. 05, pp. 5695 579. Mc Kezie, D. P., 97, Active tectoics of the Mediterraea regio. Geop. Jour. Ro. Astr. Soc., 30 (), pp. 09-85. Mc Kezie, D. P., 978, Active tectoics of the Alpi- Himalaa Belt: The Aegea sea ad surroudig regios. Geop. Jour. Ro. Astr. Soc., 55, pp. 7-54. Meiser, R., Wever, T. H. Ad Flüh, E. R., 987, The Moho i Europe: Implicatios for crustal developmet. Aales Geophscae, 53, 357-364. Midavelli, O. Y ad Mitchel, B. C., 989, Crustal structure ad possible aizotroph i Turke from seismic wave dispersio. Geophs. Jour. Iter., 98, pp. 93-06. Rabier, L. R. Ad Gold, B., 975, Theor ad applicatio of digital sigal processig. Pretice- Hall. Ic., New Jerse. Shaks, J. L., 967, Recursio Filters for Digital Processig. Geophsics 33/), pp. 33-5. Shaks, J. L., Treitel, S. Ad Justice, J., 97, Stabilit ad Sthesis of Two-dimesioal Recursive Filters. IEEE Tras. O Audio ad Elect. Au-0(), pp. 5-8. Şegör, A. M. C., 980, Türkiei Neotektoiğii Esasları. T.J.K. Koferasları Serisi o:. Talwai, M., Worzel, L. J. Ad Ladisma, M., 959, Rapid Gravit Computatio for Twodimesioal bodies with Applicatio to the Medocio Submarie Fracture Zoe. Joural of Geophsical Research, v. 64, pp. 49-59. Tsokas, G. N. Ad Hase, R. O., 997, Stud of the crustal thickess ad the subductig lithosphere i Greece from gravit data. J. Geophs. Res., 0, 0585-0597. Tsuboi, C., 983, Gravit. George Alle & Uwi Ltd., Lodo Yılmaz, Y., 000, Ege bölgesii aktif tektoiği. BADSEM 000, Batı Aadolu u depremselliği sempozumu, 4-7 Maıs 000, İzmir, Bildiriler Kitabı s.3-4. Yüksel, F. A., 993, Batı Aadolu Bölgesi Serbest Hava Aomalisii Filtrelemesi ve Yer Kabuğuu İcelemesi. İ.Ü. Fe Bilimleri Est., Doktora Tezi (aılamamış), 04s., İstabul. Yüksel, F. A., 003a, Batı Aadolu Bouguer Gravite Aomalilerii Filtrelemesi ve Yerkabuğu Kalılık Dağılımıı İcelemesi. Sülema Demirel Üiversitesi Mühedislik Mimarlık Fakültesi Jeofizik Mühedisliği Bölümü, Jeofizik Sempozumu 3-5 Maıs 003, Isparta, Bildiri Özetleri, s. 7. Yüksel, F. A., 003b, Batı Aadolu Bouguer Aomalilerii Rekursiv Filtreler Kullaılarak Filtrelemesi ve Yerkabuğu Kalılık Dağılımıı İcelemesi. İ.Ü. Coğrafa Bölümü ve İ.Ü. Deiz Bilimleri ve İşletmeciliği Estitüsü, Sırrı Eriç Sempozumu 003 Coğrafa, -3 Elül 003, İstabul, Geişletilmiş Bildiri Özetleri, s. 39-399.
BATI ANADOLU BOUGUER ANOMALİLERİNİN İKİ BOYUTLU ALÇAK GEÇİŞLİ REKURSİV FİLTRELER 89 Yüksel, F. A., 003c, Batı Aadolu Bouguer ve Serbest Hava Gravite Aomalilerie Aalitik Uzaım Yötemlerii Ugulaması. Mersi Üi. Müh. Fak. Jeoloji Müh. Böl. 0. Yıl Semp., 5-8 Ekim 003. Bildiri Özleri Kitabı, s. 09. Yaıa Geliş - Received : 0.03.004 Yaıa Kabul - Accepted : 6..004