Brml Hasar Teorler ve Hareet Iletm Elemaa Uyulamas HAVACILIK VE UZAY TEKOLOJILERI ERGISI OCAK 00 CILT SAYI (-0) BIRIKIMLI HASAR TEORILERI VE HAREKET ILETIM ELEMAIA UYGULAMASI Göha Er SAATÇI YTÜ Maa Faült, ISTABUL saatc@ylzeutr ecat TAHRALI YTÜ Maa Faült, ISTABUL, tahral@ylzeutr ÖZET: Malzemelere olusa yorulma hasar celep öcee saptaablm, yorulma rlmalar öleyeblme ç ço büyü öem azamatar Yorulma ousua e öeml ou se çtl ese erlmelere maruz ala malzemeler österler brml hasarlarr Bu çalsmaa, çtl arastrmaclar tarafa ortaya omus brml hasar metotlar suulmus ve bu metotlar 0 Or Aa Tam Fabrasa üretle GT moel 4X4 aser arac çtl ese erlmeler alta çalsa atarma elemaa uyulamstr Her metou ee özü urallar buluuua herbr farl souçlar vermstr Çalsmaa amaç, pratte arslasla çtl brml hasar urumlara bulua metotlara has ullalmas eret saptamatr Formüllere ullala çet, yüzey üzülü, boyut fatörler, erlmeler uyulama yüzeler ve malzeme muavemet özelller, öre österle arac atarma oralar üzere uyulams basa br çalsmaa ele ele souçlara öre almstr Aahtar Kelmeler: Yorulma, ömür, brml hasar, tam ese yüleme, erlme zls ABSTRACT: The precto of fatue falure the materals has reat mportace prevet of fatue cracs The most mportat th fatue topc s the cumulatve amae that ca be see the materals subjecte to several varable strs I ths stuy, the cumulatve fatue falure methos that are create by several rearchers, are reprete a the methos are apple to the trasmsso compoet of GT moel 4X4 mltary vehcle that s be prouce 0 Or Aa Tam Fabras whch s wor uer several varable strs Because of hav specal characterstcs, each metho ave fferet solutos Ths stuy s ame at the problem that s ecoutere practce whch s the choce of the metho for the several fferet cumulatve falure cotos otch, surface ualty, meso factors, strs apply percets a the materal s streth propert that are use the euatos are tae from aother stuy that s apple o ths example vehcle s trasmsso elemets Keywors: Fatue, servce-lfe, cumulatve amae, completely-reverse loa, strs seuece GIRIS Baz prat uyulamalar sabt br elte çevrml yüleme çerr Faat zamaa öre üzesz yüleme halleryle aha ço arslaslmatar Maa elemalar üzere yüler, ayalara bal olara Stat Yüler, Isletme Yüler, Ttrm Yüler ve Olaa s Yüler olma üzere 4 ateorye bölüeblrler [] Sel e as yorulma erlm türü österlmstr Sel a, sabt eer arasa erlme esmler östermeter Yorulma yülem aha eellms tp se Sel b e österlmstr Buraa erlme esmler terarlaya br sele elr faat elsüzel br seler [] Isletme ve ttrm yüler ve çoulula bular ble etler yorulma hasar olusturablece
Brml Hasar Teorler ve Hareet Iletm Elemaa Uyulamas çevrml yü sfa rer Buu yaa maa ve yapsal elemalar her zama Sel a a österl b ay erlme çevrme maruz almazlar Görülüü üzere, erçete her mühesl uyulamasa maa parçalar servs ömrü süre erlme ele Sel b e fae el üzere esmler beleeblr Bu yüze erlme ele bu esmler e haba atlmas eremeter Aca ese ell rasele sralams yüleme moeller ço ars fosyolarr Bu yüze baz yüleme urumlar açlaablr br moele yosuur ve br aalt fosyola ortaya oamazlar Bu eele, yorulma problemlere tüm rlma pros çe eellle hasar brm teors e yorulma asamalar arasa ayrt elmee haba atlr [,,,4] sevy ola tarafa uratla hasar e aar oluu erçe oru ürüst tahm elemez Yülemee verle herha br erlme sevy yüzüe olusa yorulma hasar tay etme ve spetrum yüleme sartlar alta hasar üzü olara öcee haber vereblme aa hasar çoalmlar toplama ç tasarlaa brço es brml hasar teors ortaya omustur [4] WÖHLER EGRILERII PRATIK ÇIZIMI Iler bölüme ele alaca brml hasar teorler ullalablm ç llele malzeme erlme -ömür eerler blm erelr Eer mevcutsa bu eerler vere erçe Wöhler erler ullalmas uyu olur Aca bu erler bulumas ç ço uzu ttler yaplmas erete her zama bu erler çarlamayablr Böyle br uruma Wöhler erler prat yola çarma e y çözümür Zate bu çalsmaa a Wöhler ers bulumaa bu bölüme alatlaca prat yola basvurulmustur Geel malat çeller ç, tam ese elme hale at Wöhler yaram prat yola Sel e b çzleblr [5] Sel Yorulma-Gerlme çtlemeler [] üzesz yüleme urumlara s s spetrum yülem olara belrtle yüleme ele esler sabt ell ttlere ele ele staart - (erlme -ömür) erler ret ullam ölerler Çüü bu erler sabt erlme ell yülemeler ç buluup suulmustur Öeml ola temel fr, çevrml yüleme olusturuu yorulma hasar brme sora malzeme est ve ye ve farl br - ers serle erçer [4] Spetrum yüleme ousua çalsa tüm arastrmaclar tarafa abul ele temel ö erçe, herha br verle çevrml erlme el yorulma hasar olusturacar Buraa cyet, bu ö erçe verle erlme ele yülemeler çevrm aeyle ve ay zamaa bu erlme ele hasar östermems br umue yorulmas mecbur laca toplam çevrm aeyle lsl olmasr aha sora, hasara urama sürel oluu ve z hale çtl erlme ellere çalsmaa toplam hasar brml olmasyla souçla ve bu toplam her br erlme sevy e hasar eleyp çoaltmasyla olustuu varsaylmstr Brms toplam hasar rt br eere ulast zama, yorulma hasar erçelr Prespte fr bast olmasa rame, pratte brço zorlula arslaslr Çüü, yülemee belrtlms çevrm says ç verle herha br erlme Sel Geel malat çeller ç Wöhler ers prat çzm [6], z 0 yü terar erçeltre erlme eerr Ya stat yü, bütü ömür çe, 0 efa tr ettrleblr Geel malat çeller ç, çeme ve elmee bu eer 0,9 olara haplamstr [5] z Herha br erlme el eere arsl ömrüü bu er üzere ouyablme ç sele yü terara erlm ele alalm Buraa ABC ve AE üçelere öre asaa sele
Brml Hasar Teorler ve Hareet Iletm Elemaa Uyulamas bezer üçe bats yazlara br elem ele eleblr [5,6] AB A BC E AB 0,9 A 0,9 0,5 0,4 BC lo lo0 lo 6 E lo0 lo0 oluua bu eerler yuara bata ullalrsa asaa souç ele elr: 0,9 0,4 lo Bu elem braz üzelerse: lo 9,75 7,5 eel elem buluur Buraa çarla bu formül saece yötem asl çalst açlama amacyla ullalmstr Formül, ullala malzeme ve yüleme urumlara öre esll österecetr Bu es urumlar ç erel eerler Çzele E e verlmstr KÜMÜLATIF HASAR TEORILERI Leer Brml Hasar Teorler: Palmre-Mer Teors: es sevyelere erlmelere bal olara, yorulma hasar leer veya leer olmaya brmler soruu uyulamalara büyü öem tasr [7] Il brml hasar teors 90 lere rulmal yatalar ömürler tahm etme ç Isveç te A Palmre tarafa uyulamstr Ara 97 e aha eelltrlms osullarla B F Laer ullamstr Ye e ural, 945 te M A Mer br oümaa ortaya çcaya aar yay br sele blp ullalmyoru Hale yay br sele ullala bu leer teor, Palmre-Mer Hpotez veya Leer Hasar Kural olara alr Teor Sel te österle - çzm ullaara açlaablr [,,4] Sel Herbr es erlme sevy ye teabül ee çevrmler ve her ç toplam ömrü österl spetrum yüleme [4] ese ell br yüleme urumuu ele alalm - ers tama öre, b br sabt erlme ele çalsma, çevrm sora tümüyle hasar veya se yaramama olusturacatr erlme ele e aha üçü ola çevrm saysa çalsma se yeblecemz aha üçü br hasar ora olusturacatr eellle hasar ora fae eer Peço es erlme sevy spetrumua çalsma, spetruma her es erlme sevy ç hasar ora olusturacatr Iste bu erlmeler her br elemaa ayr hasarlar meyaa etre ve rlmaya sebep ola hasar bular brme ler ele bu olaya brml veya brms hasar yorulmas elmeter [,4,8] Palmre-Mer hpotez herha br erlme sevy e hasar ora, çalsmaa çevrm says, ye bu erlme sevye hasar erçeltrece toplam çevrm aee orayla oru oratl oluuu lle söylemeter [4] Ya Palmre-Mer urala öre, bast olara bu çevrm oralar toplam K ya ulasta ya ömür % 00 tüee yorulma hasar beleece fae elr: [,4,8] Buraa K,,, sras le,,,,,, () ye teabül ee yü terarlar, sras le,,, ye teabül ee elema ömrü ve K eeysel olara tay ele ve eer 0,7 le, arasa ese br sabttr E ço tavsye ele K eer r
Brml Hasar Teorler ve Hareet Iletm Elemaa Uyulamas Buraa a eer ömür rlmaya aar yapla çtl erlme ellere çevrm oralar toplam olaca açça örülmeter,,,, c,, c toplam ömrüü c eerler tpt ço üç oluua, bular elema c orat fatörler olma üzere c,, c, smlar olara fae elrse, söyle br elem buluablr: [8] c () c c Palmre-Mer hpotez veya er ayla leer hasar ural erçe br üstülüü varr: Bastl; ve bu eele ço yay ullalr Ye e, bu bastl çe baz öeml etler özar el traf elmelr Bu yüze hasar tahme hatalar beleeblr Leer teor e öeml hmaller, uyulaa çtl erlme sevyeler uyulas sras hçbr et yapmamas ve eçms yüleme urumlar özar elere hasar bell br erlme sevye ay orala brm varsaylmasr eeysel souçlar çtl erlme sevyeler uyulaa sra öeml br ets olablece ve ayrca verle br erlme sevye hasar ora öce çevrml erlme eer br fosyou olablece östermeter Eer çtl çevrml erlme eller sraa rasele br sele arstrlmssa, Mer toplam hasar aa e aha ço yalasr Çou sletme uyulamalara erlmeler rasele s çslar çere, hasar tahm ç Palmre-Mer leer hasar ural ullals çou ez tatm ecr o-leer Brml Hasar Teorler: Palmre-Mer elem baz malzemeler eeysel souçlaryla yalas olara uyusmasa rame, eele hasar tamlama ç yetersz br teorr Palmre-Mer eleme bu yalsl br ee, öce bölüme açla üzere eleme uyulaa erlmeler sras yorulma ömrüe hçbr ets olma üsüülmr Basa br eysle, Mer elem yüse erlme l öce veya e so uyulamas arasa hçbr far olmayaca belrtmeter Bua rame ttler, malzeme üzere yüse erlme öce uyulamas aha büyü br hasar ets, malzeme üzere üsü erlme öce uyulamas se yararl br erlme sertlm ets olusturablece östermeter [] Eer Palmre-Mer leer hasar teors hasar ora çevrm ora / br fosyou olaca sele çzmlerlrse, souç Sel 4 te olu eryle österle üz çz olur Bua rame, eeysel souçlar atle celeme ayaara, yorulma hasar s s Sel 4 te ve olu erlerle österl b o-leer olara brr Ayrca eeysel atlar österr, Sel 4 te yarama hasar erler çevrml erlme el sevyeler br fosyouur (üsü erler üsü erlme sevyelere teabül eere) Böylece, Sel 4 te, er ere aha yüse br erlme sevye teabül eece ve er se ere aha yüse br erlme sevye teabül eecetr [,4] ese ell yüleme baz çevrmler ortalama erlme çereblrler Bu tatre, tam ese - ers uyulamaa öce eer tam ese erlmeler haplamas eremeter Bu yaplmazsa ortalama erlme etler zate özöüe ala br ömür elem uyular Bua lave olara, ortala ma eere esm yüzüe ese erlme e çevrm oralar toplare haba atlmas eremeter Bahsele tüm llere rame, bastl ve er ars brml hasar teorler hasar tahm üverle her zama öeml saylaca br ats buluma ç Palmre-Mer leer hasar ural e s ullala yötemr Ye e, brml hasar pros aha y alayablme ç ortaya omus er çtl brml hasar teorler e sama erer [4] Sel 4 Yorulma hasar ve çevrm ora arasa ls [] ve olu erler alam vurulama ç, 0,4 lü br hasar ora Palmre-Mer teors öcee haber ver üzere / 0, 4 lü br çevrm oraa olusacatr, aca ay çevrm ora erçete er sartlara 0,6 l br hasar ora veya er sartlara 0,5 l br hasar ora olusturacatr Basa br eysle, ay hasar ora ç, 4
Brml Hasar Teorler ve Hareet Iletm Elemaa Uyulamas erlme aha yüse br erlme ola a b erlme yüleme aha üsü br çevrm ora / e (veya aha sa ömre), erlme a aha üsü br erlme ola erlme c yüleme se aha yüse br çevrm ora / e (veya aha uzu ömre) ötürür Sel 4 te erlerle österle bu özlemler eeylerle orulamstr [,4] Brml hasar yorumlayablme ç Sel 4 te österl b erlmeler uyulas sras ets e haba ata br tam metotlar ler sürülmüstür [,4] Marco-Starey Brml Hasar Teors: [4,6] o-leer brml hasar teorler llere br Marco ve Starey tarafa ler sürülmüstür Bezer br hpotez ay zamaa Rchart ve ewmar tarafa a ler sürülmüstür Marco-Starey Teors su sartlara ayamatar: Tüm sevyelere, tam ese süsoal erlme eller ç hasar erler su lsyle tamlaablr: m () Buraa m erlme sevy br fosyouur Br umue tam ese süsoal erlmeler herha br srasa maruz ala, ler toplam e ulasca tam hasar meyaa elecetr / rt br eere ulasta rlma ya %00 hasar erçelecetr Bu teor fr özetleme ererse, eer hasar oluu aa teabül ee çevrm ora ya parça ömrü haplama sterse öcelle Sel 5 te österl b erlme sevyeler br fosyou olara hasar ora - çevrm ora erler çzlmelr Bu erler herbr olu formülüü empr halleryle tamlaablr Ara çalsla erlme sevy sralar yerltrlr ve Sel 5 te oluu b hasar ora e ulascaya aar srasyla herbr erlme ee özü ere lerleyere hasar urumu çzlr Ere erye sabt hasar çzleryle eçlr (Yatay çzler) Hery Brml Hasar Teors: Hery Brml Hasar Teors e öre - ers, yorulma hasar brm olara estrlms ve bu yorulma hasar, yorulma lmte azalma ullalmams malzeme orjal yorulma lmte ora le tamlaablr Buraa hasar ora, asr yüleme yüzüe yorulma lmt e azalma olara tamlamstr [,4] (4) Buraa; : hasar ora : orjal yorulma lmt : hasara sora yorulma lmt : uyulaa çevrml erlme el Yuara formülü çözüleblm ç verlm erer: [4] (5) 5 olu elem Hery Teorem ullasl br bçmr Bu elem ullala term fae etmeter, çevrm ae ç erlme el uyulata sora yorulma lmtr Orjal yorulma lmt r evaml erlme ele rlma ömrü se çevrm aer Sel 5 Brço es çevrml erlme sras ç çzlms hasar urumu Yüleme sras: [4] 4 Hery Teorem, 5 elem brbr ara ele çtl erlme eerlere srayla uyulamasyla, es erlme sevy zler ç esletleblr Ar ara ele bu proste, eer herbr erlme el uyulamasa sora yee haplamalr Böylece,,, b br z yorulma lmt eer buluacatr Buraa orjal yorulma lmt, erlme sevye çevrm ae uyulata sora yorulma lmt ve böyle sürüp er Böyle br proseür hasar eleçe 5
Brml Hasar Teorler ve Hareet Iletm Elemaa Uyulamas azala yorulma lmt haplamas salar [4] Gatts Brml Hasar Teors: [4,6] Yuara açlaa Hery Teorem le Gatts tarafa ortaya oa brml hasar teors arasa brço bezerl varr Ye e, Gatts, erlme çevrmler uyulamasyla brlte yorulma ayam ve yorulma lmt sürel olara est ve bu esmler erlme el baz fosyolaryla oratl oluu erçeler abul etmstr Bu erçelere, - ers elem söyle urulablr: ( C) (6) Buraa, : 0 oluu aa yorulma lmt : yorulma lmt (çevrml erlme br fosyou, br sabt el) : uyulaa çevrml erlme el : uyulaa erlme çevrm ae : empr br sabt C : malzeme sabt Gatts br sora am ormalze elms br - ers versyou elstrmet Buula lerleyeblme ç, asaa açlamalar verlmstr: : erlme el ora-erlme el ß yorulma lmt orjal eere ora : çevrm ora- erlme ele uyulaa çevrm ae, ay elte rlmaya aar çevrm aee ora e : yorulma lmt ora-o a yorulma lmt eer orjal yorulma lmt eere ora Souç olara, Gatts tarafa ortaya omus hasar fa, verlms ve açlamalar a ullaara söyle yazlr: (7) e C Bu fae 5 elemyle yaslarsa Gatts hasar elem ve Hery hasar elem ço bezer oluu özlemleeblr 4 Corte-ola BIRIKIMLI Hasar Teors: [4] Corte-ola brml hasar teors e aza tel bama bllerle y telems alt abüle ayar Bu abüller: - Br hasar çereleme peryou (üçü saya çevrm aee) alc yorulma hasar baslamasa yol açablr - Iç yapa basta basa olusa hasarl çereler says erlme arttça artar - Verle br erlme ele çevrm says arttça hasar a arta br oraa yaylr 4- Gerlme arttça, çevrm basa üse hasar ora artar 5- Verle br ç yap çe rlmay meyaa etre toplam hasar tüm uyulaablr erlme urumlar ç sabttr 6- Il hasar meyaa etre mmum erlmee aha üsü erlmelere e hasar yaylmaya evam eecetr Bu frler ve verlms ola varsaymlar ullaara Corte ve ola brço es terarlaya erlme sevy blolar ç ömür haplar vere söyle br fae elstrmslerr: (8) c c c c Buraa, : üzesz esmeye zorlaa erlme el hal sartlar alta hasara aar eçe toplam çevrm ae : malzeme sabt : e yüse erlme el e hasara aar ola ömür c, c,, c : srasyla,,, erlmelere oralar eeysel br eer ola, llele her malzeme ç ele elmelr Corte ve ola ttlere ullalar çel malzeme (Brte Basc alasm çel tel, 0,05 ch çapa) ç eer 6, le 6,9 arasa esms, ortalama olara 6, 57 çarmst Mar teorsyle arslastrma ç, 8 elem asaa b es br forma fae etme uyu olacatr: (9) 6
Brml Hasar Teorler ve Hareet Iletm Elemaa Uyulamas 5 Mar Brml Hasar Teors: Mar brml hasar teors, çevrm ora br fosyou ola hasar le hasar brme bal ola - erse esller arasa ls öz öüe tutulmasa ayar Tt souçlara ayaa ve hasar-çevrm ora lss ullaara bulara arsl ele hasar erler ele eleblr [,4] - yarama sabt hasar çzler avram ret olara herha br erlme sevy e çevrm olusturuu hasar erlme sevye (,,,, ler heps sabt hasar erse brer otarlar) çevrm aee tamame e oluu özleme ulastrr Bua olay, erçe erlme sevy e çevrml sletme olusturaca hasarla ay hasar olusturaca br referas erlme sevye e br çevrm ae bulma mümü olur Bu fr ullaara Mar su faey elstrmstr: [4] (0) Buraa, y x tr Eer 0 ya y x olursa, 0 elem Mer hpoteze reece ot etme lç olacatr [,4] Basa br yötem ullaa Corte ve ola a 0 olu elem ele etmstr Corte-ola y eer 6,57 olara buluu br öce oua belrtlmst 0 eleme fae elms Mar Teors ullama ç, x üssüü e tay elm erer Buu ç Sel 6 a österl b - atalar loartm ooratlarla çzlmelr [,4] Buu ara, eer malzeme sabt ve malzeme ç estrlmems tam ese yüleme urumua at - erler blrse, 0 elem es erlme sevyelere yüleme yorulma ömrüe ola ets tay etmee ullalablr Eer ble br spetrum alta sletmee sora verle br erlme sevye ala ömürle llelrse, 0 elem ç çözülere ele eleblr: [,4] () Buraa, : erlme sevye çevrm, erlme sevye çevrm,, erlme sevye çevrm uyulata sora erlme sevye yaplablece çevrm ae (basa br eysle ala ömür) [4] Sel 6 Mar eleme - ers ç x üssüü tay eeblme ç - atalar loartm çzm [4] 6 Maso Çft Leer Brml Hasar Teors: [4] 960 ta Grover, yorulma pros çatla baslaç evr ve çatla yaylma evr olara ayrma ve herbr evreye ayr ayr leer hasar ural uyulama suretyle brml hasar haplar elstrleblece ler sürü Ye e, Maso bu evre esller ve hasar elemler tpt etme ç empr br te ortaya oyucaya aar, bu evre cel esmler ç hçbr as öerlmemstr Maso, çatla yaylma peryouu söyle fae eleblece öermstr: P () p p Buraa, p : çatla baslata sora, hasara aar yayl çevrm ae : hasara aar toplam çevrm ae P, p : eeysel olara saptaaca çatla yaylma atsays ve yaylma üssü Bua sora çatla baslaç peryou ü söyle yazlablece ot elmstr: p () Çatla yaylma üssü p Maso tarafa brço es malzeme bller brltrlmyle 0,6 olara seçlmstr Çatla yaylma atsays P se erlme-sevy spetrum ttyle eeysel olara tay elms ve e uyu eer olara 4 bulumustur Ilave eeyler Maso bu elemler 70 çevrm eçe br z yorulma ömrü e srlamasa ötürmüstür 70 çevrme üsü toplam ömür 7
Brml Hasar Teorler ve Hareet Iletm Elemaa Uyulamas urumlara, üsü ömürlerle lsl ola yüse erlme sevy ve bütü ömür yaylma evryle lsl olmas sele özütüüe, çatla baslac l erlme çevrme olusurmus b özüür Özetleme ererse: 70 çevrm ç 70 çevrm ç 0,6 4 0 (4) (5) 0,6 p 4 p Bu empr faelere yararlaara, hasar baslac ve so hasar tahm vereblme ç her evreye teer teer br leer hasar ural uyular Bu çft leer hasar ural ullalmas saye, brço malzeme ç -erlme-sevyel ttlerle spete aha y br uyum yaalar 4 GT MOEL 4X4 ASKERI ARACI AKTARMA ELEMAII ÖMÜR HESAPLARI Asaa haplara bulua tüm eerler /mm brmer Ayrca bu bölüme ullala tüm sabt saylar 9 umaral ayata almstr Haplara ullalaca Wöhler ers prat yola buluusu: Lo-Leer Kooratlar: 0,9 0,9 lo 0,75,94 lo 6,477,477 0,65 lo 8,96606,07 lo,96606,07 olara çzlm östermeter Bu haplar 6 umaral ayata almstr Yorulma ömrü celeece ola parça Aser arac trasfer utusua am Istra sls r Bu parça malzemyle ll muavemet özelller ve parçaya ele erlmeler e öz öüe alp asaa eerlermeler yaplmstr 9 umaral ayata ala erlme uyulama yüzelere öre ( c 0, 07, c 0, 87, c 0, 06 ) olu elem urulursa Palmre-Mer soucu 7,8544 çar Aca er yötemler 0 ullalablm ç her br erlme safhasa yasala ömürler bulma eremeter Buu ç c batsa yararlalmstr Ömür hab Corta-ola yöteme öre yapma ç Palmre-Mer yöteme haplaa her br erlme safhasa yasala ömürler le 9 elem urulur Bu eleme toplam,07 çmstr Bu eer e büyü oluua Palmre-Mer ver ömür eere ersemee rl fae etmeter Ha eer ömüre rl bulma 7 ç 8 elem urulmus ve,5406 eer 0 bulumustur Bu yöteme erlme eerler e yüse eere e alça eere oru srala a ot etme yere olacatr Mar yöteme se öcelle x eer saptamas eremeter Buu Sel 6 a österl b haplayara ve 0 elem urara,08 soucua ulaslr Buraa a erlmeler e yüsete e alçaa oru srala abul el Mar yöteme öre eer ömrü bulma çse elem ullamamz erer Bu hapta sora Mar yöteme öre eer ömür 6,988 çmstr 0 Eseer ömrü Maso yöteme öre haplayablme ç 4 olu elem ullalmstr Çüü her uruma ömür 70 çevrm eçmeter Buraa a erlmeler büyüte üçüe oru sralamstr Yapla ara haplara sora am stra slse yorulma çatla erlm belrl br çevrme yaylma asamasa eçt örülmüstür Baslaç asamasa sora erlme yasaaca ala ömür se eer ömrü belrleyecetr Yaylma safhasa eçrle bu çevrmler le baslaç safhas çevrmler 7 toplam,8496 çmstr 0 Buraa bulua souçlar ve tüm ara slemler 6 umaral ayata etayl olara bulumatar Parçayla ll bulua tüm ömür eerler br çzele sele verme uyu olacatr: Buraa yapla bu haplar Wöhler ers prat 8
Brml Hasar Teorler ve Hareet Iletm Elemaa Uyulamas Çzele Trasfer Kutusu am Istra sls ömür eerler [6] 7 Palmre-Mer,8544 0 Corte-ola 7,5406 0 Mar 7 0, 0 7 Maso,8496 5 SOUÇLAR 0 Bu çalsmaa, 9 olu ayata belrtle aser arac br atarma elema öster yorulma ömrü blr ousuu olustura yorulmaa brml hasar metotlara öre relemstr Parça ç brço ömür eer bulumus ve bu eerler bazlar brbre ço ya bazlar se uza çmstr Illele parça üzere etye farl ese erlme omal eerler ve bu parça le ll boyut, yüzey ve çet fatörler 9 olu ayata almstr Bu fatörler erlmeler omal eerlere eret b elep erçe erlmeler bulumus ve er tüm haplara erçe erlmeler ullalmstr Bl b haplarla bulua omal erlmeler saece çetsz laboratuar çubular ç eçerl olmatar Gerçe maa parçalara erlme arttrc fatörler buluuu ç bular a özöüe alp bulua erlmeler eret b yüseltlmelr Aca malzeme opma ve yorulma ayam eerler malzeme ee has eerlerr Çüü parça çetl olsa a olmasa a malzeme opma erlm ve yorulma lmt b araterst verler hçbr sele esmeyecetr Fatörler etrece te tra yü uyulaa erlmeler parça tarafa aha yüse br mertebee yasamas sele e österecetr Iste bu yüze malzeme opma ve yorulma ayam eerlere, söz ousu fatörler özöüe almamstr Bu slemlere sora her br erlme ele yorulma ömürler tay ç Wöhler yaram çzlms ve bu yaramlara çarla formüllerle her br erlme ele teabül ee ömürler saptamstr Bu slem hem lo-leer elere yaplmstr Ömür haplar yapla parça Palmre-Mer, Corte-ola, Mar ve Maso teorlere öre celems ve bulua souçlar Çzele e toplu hale verlmstr Buraa belrtle ömür eerlere lo-leer elere öre belrlems ömürler as alara 7 bulua eerler 0 çarpayla çarpl aca araa ufa farlar oluu örülmüstür Asla böyle ufa farlar ble çmas Acaba ha yötem aha oru soucu veryor sorusua ee 7 olmatar Çüü bu ufa farlar 0 çarpayla çarptmza bu farlar ço büyümeter Bu farlar açlama ç buraa verle formüller asl ullala at elm eremeter aha öcee e belrtl b, Palmre-Mer yötem erlme sralaslar haba atmaya br yötem, ase er bütü yötemler erlme sralaslar haba ata metotlarr Blhassa Corte-ola metou e yüse erlme sevy l olara üsüülm eret savumatar Ayrca er yötemlere öre e haplar yaplre erlme zlsler e yüse erlmee e alça erlmeye oru srala abul elp yaplmstr Su otaa ha yötem oru souç ver belrleyeblme ç su soruu özöüe buluurulmas eremeter: Gerçete maa parçalara etl erlmeler asl sralayor Büyüte üçüe m yosa üçüte büyüe m Yosa tamame ars br sele mr Iste bu soruu cevaba öre yötem belrlem erer Yapla bu çalsmaa celee parçaya ele erlmeler br tast, ve vtlere tas aet erlmee olusmata ve e yüse erlme vtte, e üsü erlme se vtte elmeter Gerçe ullam sartlara arac ömrü boyuca bu vtlere sürüsler ars br sele evam eecee öre erlme sralaslar üçüte büyüer veya büyüte üçüer sele br açlama yals olacatr Zate Corte-ola büyüte üçüe sralama sart basta oyuua öre bu çalsma ç verece ömürler erçe eerlere üsü çacatr üsü çmas ee se erlmeler büyüte üçüe sralama ömrü saltc et östermer eme böyle br çalsmaa Corte-ola yötem ullama hatal souç verecetr er yötemlere böyle br sart olmasa a bua alteratf olara üçüte büyüe sralama urumuu sumatarlar bu urum a bahsele sletme urumua uymamatar Buraa e uyu çözümü Palmre-Mer yötem verecetr Çüü bu yötem erlme sralasa öem vermemete ve prat hayatta erlmeler ars srala ç e uyu çözüm çmatar Souç olara Palmre-Mer ver ömürler as abul elecetr Aca uutmama erer Palm re-mer saece bu çalsmaa öre österle, br tast elemalar b ömrü boyuca ars yülemeye maruz alaca elemalara oru souçlar verecetr Eer erlme zlsler blyorsa Palmre-Mer hataya ötürür Hataya ötürm ee e erlme sralaslar ate almamasr Oysa yüse ell erlme öce uyulamas malzeme özelller etlemete ve ömrüü azalmasa sebep olmatar Bu yüze erçe ömür eer üsmeter Aca Palmre-Mer teors bu ety öz öüe almaa ömüre bu üsüsü e österemez Bu urumu ters olara eer alça erlme öce 9
Brml Hasar Teorler ve Hareet Iletm Elemaa Uyulamas uyulasay bu sefere e Palmre-Mer teors (eer e tlerse) hatal ömür verece aca bu hata ömür eer erçee yasla aha az österme yöüe olacat Alça erlmeler öce uyulamas, ö erlmel br zorlamaya eer br am urum meyaa etre ömrü arttrmatar Souç olara bu çalsmaa celee parça Palmre- Mer ver ömür eere öre eerlerlmelr 6 KAYAKLAR [] owl E, Mechacal Behavour of Materals, Pretce Hall, Eto, AB, 999 [] Mar J, Mechacal Behavour of Eeer Materals, Pretce Hall of Ia - ew elh, 966 [] Barsom J M, Rolfe S T, Fracture a Fatue Cotrol I Structur, Eto, ASTM, AB, 999 [4] Colls J A, Falure of Materals Mechacal, Eto, Joh Wley & Sos, AB, 99 [5] Tahral, me F, Kostrüsyo Elemalara Güverl ve Ömür Haplar, YTÜ Maa Faült, say: 0, Istabul, 995 [6] Saatç G E, am Krlmalara Brml (Brml) Hasar Metotlar Icelem ve GT Moel 4x4 Aser Arac Atarma Elemalara Uyulamas, YTÜ Fe Blmler Esttüsü Yüse Lsas Tez, Istabul, 00 [7] Lematre J, A Course O amae Mechacs, Eto, Sprer, Berl-Almaya, 996 [8] Aurt M, Ket M, Maa Elemalar Clt, ITÜ Mühesl-Mmarl Faült say: 06, ITÜ Matbaas Gümüssuyu-Istabul, 975 [9] Ayarolu M S, GT Moel 4x4 Aser Arac Atarma Elemalar Brml Hasar urumlara Göre Ömür eerlermeler, YTÜ Fe Blmler Esttüsü Yüse Lsas Tez, Istabul, 00 EKLER Çzele E Malzeme ve zorlama farlllara öre yorulma lmtler [5] Malzeme Geel Imalat Çel Islah Çel Sematasyo Çel öme emr Haff metal am Zorlamalar Çeme Elme Burulma (Torsyo) T T T 0,45, 0,49,5,5, 0 0,4,7 0,44,7 0,0,6 0,40,6 0,4,7 0,0,4 0,5,6 - - 0,6,6 0,0 - - - 0,5 - : Kopma erlm : Tam ese zorlamaa sürel muavemet eer ( 0 ) : Geel ese zorlamaa (alal zorlama) sürel muavemet eer ( / ) T ÖZGEÇMIS Ma Yü Müh Göha Er SAATÇI Lse: 99-996 ISTEK Özel Acbaem Ls Lsas: 996-000 Kocael Üverst Mühesl Faült Maa Müh Yüse Lsas: 000-00 YTÜ Fe Blmler Esttüsü Maa Müh/Kostrüsyo otora: 00 - evam eyor YTÜ Fe Blmler Esttüsü Maa Müh/Maa Teors ve Kotrol Çalst Kurumlar: YTÜ Fe Blmler Esttüsü Arastrma Görevls 00 - evam eyor o o Prof ecat TAHRALI Yüse Lsas: 970 ITÜ Maa Faült oçet: 978 Istabul evlet Mühesl Mmarl Aaems Proför: 988 Ylz Üverst Çalst Kurumlar: YTÜ Maa Faült Ma Müh Öretm Üy 970 - evam eyor 0