e r l Ar þ t ý r m The Knowledge About Nutrition During Pregnncy, the Eting Hbits nd the Affecting Fctors in the Pregnnt Women n i j ri O O i g in Gebelerin Gebelikte Beslenme Konusundki Bilgi Düzeyleri, Beslenme Alışknlıklrı ve Etkileyen Fktörler h c r s Re l Gebelikte Beslenme / Nutrition During Pregnncy Okty Srı 1, Mustf Alprsln Bbyıgıt 2, Turker Turker 2, Necmettin Kock 2, Ümit Aydoğn 1, Yşm Keml Akpk 3, Hydr Ersoy 1, Selim Kılıç 2 1 Aile Hekimliği AD, GATA, 2 Hlk Sğlığı AD, GATA, 3 Kdın Hstlıklrı ve Doğum Servisi, Ankr Mevki Asker Hstnesi, Ankr, Türkiye Özet Amç: Gebelik öncesi ve gebelik döneminde yetersiz ve dengesiz beslenme, nnelerde preeklmpsi ve nne ölümlerine, bebeklerde ise fiziksel, zihinsel gelişim geriliğine, hstlıklr yklnm riskinde önemli düzeyde rtış ve ölü doğum yol çmktdır. Çlışmmızın mcı gebelerin gebelik dönemi beslenme lışknlıklrını ve gebelikte beslenme konusundki bilgi düzeylerini sptmktır. Gereç ve Yöntem: Çlışmmız kesitsel tipte bir rştırm olup, evrenini Kdın Hstlıklrı ve Doğum Polikliniğine dört ylık süre içerisinde mürct eden 409 gebe oluşturdu. Veriler rştırmcılr trfındn geliştirilen soru formu ile yüz yüze görüşülerek toplndı. Soru formu üç bölümden oluşmktydı. İlk bölümde gebelerin sosyodemogrfik özellikleri, ikinci bölümde gebelerin beslenme konusundki bilgileri ve üçüncü bölümde beslenme konusundki dvrnış ve tutumlrını sorgulmktydı. Gebelerin beslenme konusundki bilgi düzeyleri 100 pun üzerinden değerlendirildi ve demogrfik veriler ile krşılştırıldı. Bulgulr: Gebelerin ortlm yşı 27.39±4.57 yıl, ilk doğum yşı 23.80±3.43 yıl ve evlilik yşı 22.02±3.11 yıl olrk sptndı. Gebelerin büyük çoğunluğu (%78,2) lise ve üzeri eğitim seviyesine shipti ve ev hnımıydı (%75,8). Gebelerin beslenme konusundki bilgi punı 69.10±14.37 olrk hesplndı. Çlışmyn y d ev hnımı oln gebelerde bilgi düzeyinin dh fzl olduğu sptndı (p<0.001). İlkokul mezunlrının eğitim seviyesi dh yüksek oln gebelere göre gebelikte beslenme konusundki bilgi punlrı isttistiksel olrk nlmlı düzeyde düşük bulundu (p<0.005). Gebelerin bilgi punlrı ile ilk evlenme yşı rsınd pozitif yönde ve ort düzeyde (r=0.254), isttistiksel olrk nlmlı bir ilişki bulundu. Trtışm: Özellikle eğitim seviyesi dh düşük oln gebelere yönelik yeterli ve dengeli beslenme lışknlıklrının geliştirilmesine gereksinim olduğu değerlendirilmiştir. Anhtr Kelimeler Gebelik; Beslenme; Tutum ve Dvrnışlr; Vücut Kitle İndeksi Abstrct Aim: Filure to dily supplementry feeding in ccording with the growing needs, economic impossibilities, nutritionl imblnces cused by flse beliefs, wrong prctices in food preprrtion nd sfekeeping re the bsic cuses of the feding problems during pregnncy in our country. In our study re investigted the fctors ffecting the behviors nd the level of knowledge bout nutrition during pregnncy. Mteril nd Method: Our study is descriptive study whose universe is costituted of 409 pregnnt women in 4 month period. The questionnre consist of 3 prts. The first prt imed to identify the demogrphic chrcteristics of the prticipnts,the second prt imed to determine informtion bout nutrition during pregnncy nd the third prt imed to identify ttitudes nd behviors. Scores of knowledge of the pregnnt women bout nutrition were clculted out of 100 nd were compred to demogrphic dt. Results: The verge ge ws 27.39±4.57, the ge of first birth ws 23.80±3.43, the ge t first mrrige ws 22.02±3.11. 75.8% of the pregnnt women were housewives nd 78.2% of the pregnnt women were high school grdutesnd over. The levels of knowledge of nutrition in pregnnt women were clculted s 69.10±14.37. The levels of knowledge of nutrition in primery school grdutes ccording to high school nd higher grdutes were found sttisticlly significntly lower (p<0.005). It ws found coreltion between the knowledge score bout nutrition during pregnncy nd the ge t first mrrige which ws in positive direction, midlevel (r=0.254) nd sttisticlly significnt. Discussion: It ws evluted tht there is need to develop dequte nd blnced diet especilly for the group with low eduction. Keywords Pregnncy; Nutrition; Attitudes nd Behviors; Body Mss Index DOI: 10.4328/JCAM.3580 Received: 06.05.2015 Accepted: 26.05.2015 Published Online: 27.05.2015 Corresponding Author: Okty Srı, Aile Hekimliği AD. GATA, Ankr Türkiye. T.: +90 3123043145 E-Mil: osri@gt.edu.tr Journl of Clinicl nd Anlyticl Medicine 1
Giriş Sğlıklı beslenme için günümüzde temel strtejiler geliştirmeye yönelik yeterli düzeyde knıtlr mevcuttur. Bunlr rsınd sğlıklı doymmış yğlr, tm thıllr, protein lımı, meyve ve sebzeler ön plnd gelirken; trns ve doymuş yğ, yüksek rfine edilmiş thıllr ve şekerli içeceklerin tüketiminin sınırlndırılmsı, ilve olrk folik sit ve vitmin D ile tkviyeli multivitmin lıyor olmk d sğlıklı beslenme çısındn önemlidir. Bu ilkelere dynn bir diyet plnlmsı hemen hemen tüm yşm evrelerinde olduğu gibi, özellikle gebelik süresince de son derece sğlıklıdır [1]. Anne dylrının beslenme ihtiyçlrı, gebelikte orty çıkn fizyolojik değişiklikler ve fetusun büyüme ve gelişme için ihtiyçlrı doğrultusund rtış göstermektedir. Birçok kdın gebelik ve/vey emzirme sırsınd, her şeyi yiyebilme ve bzı gıd türlerinin lımı ile ilgili birtkım önyrgılı fikirlere shiptir [2]. Gebelikte nnenin ynlış beslenmesi sonucu postprtum dönemde obezite gelişme riski rtmktdır [3]. Bunun dışınd yetersiz beslenmenin de özellikle rtmış düşük sıklığı, erken doğum, gestsyonel hftsın göre düşük doğum ğırlığı, neontl ölüm riski ve mternl mlnutrisyon ile ilişkili olduğu litertürde belirtilmiştir [4]. Gelişmiş ülkelerde, gebelik esnsınd ve özellikle üçüncü trimesterde orty çıkn yetersiz beslenme, bebeklerdeki düşük doğum ğırlığının n nedenidir. Düşük doğum ğırlığı, kronik klp hstlıklrı ve Tip II dibetes mellitus gibi infntlrın uzun dönemde fiziksel ve bilişsel gelişimini etkileyen, rtmış postntl mentl reterdsyon, mortlite ve morbidite ornlrı ile ilişkilidir [5]. Görüldüğü üzere iyi beslenme, bşrılı bir gebelik ve emzirme dönemine ilve olrk hem nne hem de bebeğin uzun dönem yşm klitesi çısındn son derece önemlidir [6]. Ülkemizde gebelikte beslenme sorunlrının temel nedenleri; gebelikte rtn ihtiyçlr uygun olrk günlük ek beslenmenin ypılmmsı, ekonomik imknsızlıklr, ynlış innışlr nedeniyle orty çıkn beslenme dengesizlikleri, yiyecek hzırlm ve sklmdki ynlış uygulmlrdır [7]. Ayrıc gebelerdeki kronik hstlıklr ve kullndıklrı ilçlr gibi bir tkım tıbbi problemler de beslenmeyi etkilemektedir [4]. An çocuk sğlığını geliştirmeye yönelik ypıln progrmlrd, gebelerin beslenme konusundki bilinçliliğini rtırmk ve olumlu dvrnışlrı pekiştirmek için gebelikte beslenme lışknlıklrı ve etkileyen fktörlerin iyi bilinmesi ve kdınlr yönelik sğlık hizmeti kpsmın beslenme eğitiminin de dhil edilmesi gerekmektedir [8]. Çlışmmızın mcı, Kdın Hstlıklrı ve Doğum Polikliniği ne bşvurn gebelerin gebelik dönemi beslenme bilgi düzeylerini ve beslenme lışknlıklrını sptmk ve uygulnn nket sonrsı gebeleri beslenme konusund bilgilendirmektir. Ayrıc polikliniğe mürct eden tüm gebelere yönelik eğitim progrmı geliştirerek ynlış beslenme kynklı morbidite ve mortliteyi zltmktır. Gereç ve Yöntem Kesitsel tipte oln çlışmmız GATA Askeri Tıp Fkültesi Kdın Hstlıklrı ve Doğum Polikliniğine 4 ylık süre içerisinde (25 Hzirn- 25 Ekim 2007) herhngi bir sebeple mürct eden gebe kdınlr dhil edildi. Arştırmy bşlmdn önce GATA Askeri Tıp Fkültesi etik kurulundn ony lındı. Soru formu litertür trmsı sonrsı rştırmcılr trfındn geliştirildi. Anlşılbilirliğini değerlendirmek için, 10 gebede ön uygulm ypıldı. Gerekli düzeltmeler ypıldıktn sonr çlışmy ktılmyı kbul eden ve kdın doğum polikliniğine mürct edenlere soru formu yüz yüze görüşülerek uygulndı. Çlışmd gebelikte beslenme konulrınd bilgi düzeyi ve dvrnışlrını etkileyen fktörler rştırıldı. Soru formu üç bölümdü; birinci bölüm ktılımcıy it sosyodemogrfik özellikleri içeren dokuz sorudn, ikinci bölüm gebelikte beslenme konusundki bilgi düzeylerini ölçen 12 sorudn ve üçüncü bölüm beslenme konusundki tutum ve dvrnışlrı belirlemeye yönelik ltı sorudn oluşturuldu. Gebelikte beslenme konusundki bilgi düzeyi 12 soru ile değerlendirildi. Birden fzl doğru ynıt içeren bzı sorulrın değerlendirilmesinde her bir doğru için pun verildi. Toplmd 20 doğru ynıt krşılık gelen 100 pun üzerinden hesplm ypıldı. Gebelerin her cevp için ve toplmd ldıklrı punlrın ortlmlrı hesplndı Verilerin nlizi SPSS 15.0 pket progrmı ile ypıldı. Verilerin tnımlnmsınd syı, yüzde, ortlm, ortnc, stndrt spm, minumum ve mksimum değerleri kullnıldı. Değişkenlerin norml dğılım uygunluğu Kolmogrov Smirnov Testi ile değerlendirildi. Çoklu grup krşılştırılmsınd Kruskll Wllis testi, ileri ikili krşılştırmlrd Bonferroni düzeltmeli Mnn Whitney U testi kullnıldı. Bilgi düzeyine etki ettiği düşünülen fktörlerin değerlendirilmesi Bck Wrd LR Lojistik regresyon nlizi ile ypıldı. P<0.05 düzeyi nlmlı olrk kbul edildi. Bulgulr Çlışmy 409 gebe dhil edildi. Gebelerin ortlm yşı 27.39±4.57 yıl, ilk doğum yşı 23.80±3.43 yıl ve evlilik yşı 22.02±3.11yıl olrk sptndı. Gebelerin büyük çoğunluğu (%78,2) lise ve üzeri eğitim seviyesine shipti ve ev hnımıydı (%75,8). Ktılımcılrın gebelikte beslenme konusundki bilgi ve tutumlrın etki ettiği değerlendirilen sosyodemogrfik fktörlere it tnımlyıcı veriler Tblo 1 de sunulmuştur. Bun göre gebelerin eğitim seviyeleri dengeli dğılmktydı. Gebelerin büyük çoğunluğunu ev hnımlrı oluşturmktydı (n=310, %75,8) ve yklşık yrısı ilk çocuğun hmileydi. Gebelerin besleme konusundki bilgilerinin değerlendirildiği sorulr verilen cevplrın dğılımı Tblo 2 dedir. 100 pun üzerinden hesplndığınd gebelikte beslenme konusundki bilgi punı 69.10±14.37 olrk hesplndı. Gebelerin beslenme konusundki bilgileri incelendiğinde; Gebe bir kdın vücudun besinlerle yeteri kdr iyot lmdığınd bebeğinde hngi hstlıklr görülebilir sorusunu ktılımcılrın %45 i gutr, %29,6 sı zek geriliği, %38,6 sı büyüme geriliği, %1 i klç çıkığı olrk ynıtldı. Gebelik döneminde iyotlu tuzun kullnılmsı hem nne hem de bebeğin sğlığı çısındn çok önemlidir. önermesine %92,2 si doğru şıkkı işretledi. Yemeklerde kullnıln iyotlu tuz nsıl sklnmlıdır sorusun ktılımcılrın %44,5 i ğzı kplı, koyu renk cm kvnozd doğru ynıtını verdi. Demir emiliminin zlmmsı için yemeklerden iki st sonrsın kdr çy y d khve içilmemelidir. önermesini %84,8 i doğru olrk ynıtldı. Kurubklgiller pişirilirken ısltm ve hşlm suyunun dökülmesi fydlıdır. önermesini ktılımcılrın %51,1 i ynlış şıkkını işretleyerek doğru ynıtı verdi. Gebelikle ilgili beslenme konusund ktılımcılrın bilgi edinme kynklrı incelendiğinde gebeler en sık, tkibinde olduklrı hekimlerinden bilgi ldıklrını ifde ettiler (n=296, %72.4). Bunu 2
Tblo 1. Ktılımcılrın sosyodemogrfik verileri Demogrfik Prmetreler Syı (n) Yüzde (%) Eğitim Meslek Eş mesleği Toplm gebelik syısı Gebelik süresince geçirilen hstlıklr Sürekli kullnıln ilç Gebelikte sigr Gebelikte lkol İlkokul 38 9,3 Ortokul 51 12,5 Lise 192 46,9 Üniversite 128 31,3 Ev hnımı 310 75,8 Memur 56 13,7 İşçi 13 3,2 Diğer 30 7,3 Suby 47 11,5 Astsuby 161 39,4 Uzmn 131 32,0 Diğer 70 17,1 1 189 46,2 2 128 31,3 3 67 16,4 4 16 3,9 5 9 2,2 Yok 364 89,0 Diybet 17 4,2 Hipertnsiyon 8 2,0 Böbrek hstlığı 1 0,2 Klp hstlığı 1 0,2 Diğer 18 4,4 Hyır 388 94,9 Evet 21 5,1 Hyır 361 88,3 Evet 48 11,7 Hyır 407 99,5 Evet 2 0,5 gzete, kitp ve dergiler ile internet tkip etmekteydi (Tblo 3). Gebelerin gebelik süresince tükettikleri yiyeceklerin sıklığı incelendiğinde %12.9 ornınd süt ürünleri (süt, peynir, yoğurt) tüketiminin hiç olmdığı vey seyrek tüketimin olduğu zımsnmyck bir grub rstlndı. Protein içeriği çısındn et ürünleri ve yumurt tüketiminin gebelerin büyük çoğunluğund yeterli ve dh fzl ornd tüketildiği gözlendi (et-blık; %78.6, yumurt; %87.8). Khve tüketimi çısındn d gebelerin zımsnmyck bir ornının hftd 1-3 kez ve dh fzl khve tükettikleri sptndı (%11.5) (Tblo 4). Gebelerin %71,9 (n=294) u yçiçeği yğı, %53,8 i (n=220) zeytin yğı kullnımı ynıtlrı en yüksek düzeyde bulundu. Kuyruk yğı (%0), mrgrin %17,8 ile en düşük düzeyde bulundu. Yemeklerin besin değerlerinin korunmsın yönelik bilgi değerlendirmesi için gebelere soruln Sebze yemeklerini nsıl pişiriyorsunuz? sorusun 299 (%73,1) ktılımcı yıklr, yıkr, doğrr, z sud pişirir, pişirme suyunu dökmem doğru ynıtını verdi. Bu gebeliğiniz sürecinde her hngi bir yiyeceğe ş erdiniz mi? sorusun gebelerin 223 ü (%54.5) hyır cevbını verdi. En çok şerilen yiyecekler rsınd net olrk ifde edilen gıdlr turşu 23 (%5,6) ve erik 13 (%3,2) olrk bulunmuştur (Tblo 5). Gebelerin demogrfik özelliklerinin beslenme konusundki bilgi düzeyleriyle krşılştırılmsınd eğitim düzeyi lise ve üzeri oln gebelerde bilgi düzeyinin dh fzl olduğu gözlendi (p<0.001) (Tblo 6, Grfik-1). Çlışmyn y d ev hnımı oln gebelerde Tblo 2. Gebelikte besleme konusundki bilgi sorulrın verilen cevplrın dğılımı Sorulr Prmetreler Syı (n) Yüzde (%) Gebe bir kdın hngilerini dh fzl tüketmelidir? * Proteinden zengin besinler nelerdir? * Gebelikte tüketilmemelidir? * Süt ve yoğurt 377 92,2 Et, yumurt, kurubklgil 284 69,4 Tze sebze, meyve 320 78,2 Su 259 63,3 Bl, reçel ve diğer ttlılr 38 9,3 Fikrim yok 6 1,5 Pilv, mkrn, bulgur 67 16,4 Bl, reçel, pekmez 35 8,6 Elm, muz, çilek 77 18,8 Et, süt, yumurt 380 92,9 Hzır meyve sulrı 198 48,4 Hzır çorblr 224 54,8 Ktkı öğesi bulunn besinler 299 73,1 Kollı içecekler 321 78,5 Süt ve yoğurt 68 16,6 Aşırı tuzlu besinler 311 76,0 Yeterli ve dengeli beslenme; vücudumuz için gerekli oln dört besin grubund (et, süt, kurubklgiller, meyve ve sebzeler) yer ln yiyeceklerin yeterli miktrd lınmsıdır. ** Kdınlrın gebelik döneminde her zmn tükettikleri kdr yemek yemeleri yeterlidir. ** Gebe bir kdının gebeliği boyunc her y en z 2,5-3 kg lmsı gereklidir. ** Gebe bir kdın günde en z 2 su brdğı süt y d yoğurt tüketmelidir. ** 395 96,6 189 46,2 316 77,3 393 96,1 * Birden fzl şık işretlendiğinden her bir değişkenin yüzdeleri birbirinden bğımsızdır. ** Soruy doğru cevp verenlerin syı ve yüzdesi belirtilmiştir. Tblo 3. Gebelikle İlgili Beslenme Konusund Ktılımcılrın Bilgi Edinme Kynklrı Bilgi Edinme Kynklrı* Syı (n) Yüzde (%) Bilgim yok 6 1,5 Doktor 296 72,4 Hemşire Ebe 75 18,3 Diyetisyen 43 10,5 İnternet 204 49,9 Rdyo ve televizyon 115 28,1 Eş, dost ve komşulrdn 69 16,9 Gzete, kitp ve dergiden 235 57,5 Diğer 12 2,9 * Birden fzl şık işretlendiğinden her bir değişkenin yüzdeleri birbirinden bğımsızdır. bilgi düzeyinin dh fzl olduğu sptndı (p<0.001). Gebelerin demogrfik verileri ile bilgi düzeylerinin regresyon nlizinde ilkokul ve ltı eğitim düzeyine ship olnlrd ve ilk doğum yşı dh düşük olnlrd risk dh yüksek bulundu (Tblo 7). Trtışm Her ne kdr gebelik döneminde, özellikle bizim toplumumuzd çok önemli görülerek, sğlıklı beslenme çbsı vurgulns d rştırmmız ktıln gebelerin yrısının bu konu hkkınd eksik bilgileri vey ynlış innışlrı olduğunu gözlemledik. Kdın hytınd klıcı ve etkili eğitimin ypılbildiği yegne dönem oln gebeliğin, gelecekte bebeği ve nneyi ciddi hstlıklrdn 3
Tblo 4. Gebelik süresince tüketilen yiyeceklerin sıklığı Yiyecek ve içecekler Hiç Dh Seyrek Hftd 1-3 Her gün Günde birkç kez n % n % n % n % n % Peynir 12 2,9 19 4,6 50 12,2 312 76,3 16 3,9 Süt-yoğurt 6 1,5 16 3,9 92 22,5 270 66,0 23 5,6 Et-blık 7 1,7 97 23,7 268 65,5 35 8,6 2 0,5 Yumurt 6 1,5 44 10,8 224 54,8 131 32,0 4 1,0 Sebze 4 1,0 13 3,2 165 40,3 216 52,8 11 2,7 Ekmek, pilv 6 1,5 84 20,5 141 34,5 159 38,9 19 4,6 Ttlılr 12 2,9 201 49,1 133 32,5 48 11,7 15 3,7 Çy 33 8,1 126 30,8 46 11,2 163 39,9 41 10,0 Khve 214 52,3 148 36,2 38 9,3 6 1,5 3 0,7 Gzoz 230 56,2 146 35,7 33 8,1 - - - - Meyve suyu 62 15,2 122 29,8 157 38,4 66 16,1 2 0,5 Alkollü içecek 401 98,0 7 1,7 1 0,2 - - - - Grfik 1. Gebelerde eğitim seviyesi beslenme konusundki bilgi düzeylerinin krşılştırılmsı Tblo 5. Gebelerde en çok şerilen gıdlr Aşerilen gıd Syı (n) Yüzde (%) Hiç 223 54,5 Meyve sebze 84 20,6 Et-süt, bkliyt 20 4,9 Ttlı 33 8,1 Ekşi 46 11,2 Acı 3 0,7 Tblo 6. Gebelerin demogrfik özelliklerinin beslenme konusundki bilgi düzeyleriyle krşılştırılmsı Demogrfik veriler Bilgi pun Ort±St. spm Ortnc (Min-mks) Eğitim durumu İlkokul 61,05±14,43 60(30-85) <0,001 Ortokul 59,60±13,37 60(30-95) Lise 68,04±13,37 70(30-95) Yüksekokul 73,24±15,75 77,5(25-95) Meslek Çlışn 65,95±14,03 65(25-95) <0,001 Çlışmyn (ev hnımı) 74,29±16,01 80(30-95) Cnlı doğum Çocuğu yok 70,00±15,26 75(25-95) 0,001 Çocuğu vr 66,08±14,44 65(30-95) Geçirdiği hstlık Yok 67,98±14,85 70(25-95) 0,982 Vr 67,88±1590 70(35-95) Tblo 7. Gebelerin demogrfik verileri ile bilgi düzeylerinin regresyon nlizi Risk Fktörleri (referns grup) Meslek (Çlışmyn göre çlışnlrd risk) Eğitim (ilkokul ve ltı eğitim düzeyine ship olnlr göre) İlk doğum yşı düşük olnlrd risk yüksek B P OR GA 0,719 0,017 2,05 1,14-3,71 Ortokul -0,967 0,048 0,38 0,15-0,99 Lise 0,535 0,156 1,71 0,82-3,58 Yükseköğrenim 0,846 0,051 2,33 0,99-5,45 0,71 0,034 1,07 1,06-1,15 korumk için doğru kullnılmsı biz sğlıkçılr çısındn önem rz etmektedir [9]. Çlışmmızın ypıldığı yer oln Ankr d ypıln bir bşk çlışmd, demogrfik özellikler çısındn bkıldığınd ev hnımı p gebe ornı %85.5 iken, çlışn gebe ornı %14.5 bulunmuştur [10]. Bizim çlışmmızd bir çok çlışmy göre eğitim düzeyi dh yüksek buluns d (lise ve üstü eğitim düzeyi %78.2 ornınd) ev hnımı gebe ornı %75.8 ile yüksek bulunmuştur [11]. Çlışmmızd gebelerin %25,4 ü et grubu yiyecekleri, %4,2 si meyve-sebze grubu yiyecekleri, %5,4 ü süt grubu yiyecekleri hiç tüketmedikleri vey hftd birden dh z tükettiklerini sptdık. Litertür incelendiğinde Aykut ve rkdşlrının yptıklrı rştırmd gebelerin %62,7 sinin et grubu, %32,8 inin sebze-meyve grubu, %16,4 ünün süt grubu yiyecek tüketiminin yetersiz olduğunu, Bysl ve rkdşlrı ise gebelerin çoğunluğunun et tüketiminin z olduğunu belirtmişlerdir [12-13]. Bir bşk çlışmd ise gebelerin %66,7 sinin et tüketiminin yetersiz, ksine gebelerin tmmının sebze ve meyve grubu yiyecekleri her gün tükettiklerini tespit etmişlerdir [14]. Bizim çlışm grubumuzun homojen olmsı, eğitim düzeyinin yüksek olmsı ve düzenli gelire ship olmlrı nedeniyle et ürünlerinin tüketiminin diğer çlışmlr göre dh iyi olduğu, meyve-sebze ve süt ürün tüketimlerinin yüksek düzeyde olduğu değerlendirilmiştir. Kyseri de 375 gebe üzerinde ypıln bir çlışmd gebelerden et-yumurt-kurubklgiller, süt ürünleri ve sebze meyveyi gebelik öncesine göre dh fzl tüketmesi gerektiğini bilenlerin ornı sırsıyl %85.1, %92.5, %93.6 olrk yüksek bulunmuştur [15]. Çlışmmızd d yeterli beslenmenin bu grup gıdlrın dengeli tüketilmesi şeklinde ynıtlynlrın ornı %96.6 olrk tespit edilmiştir. Aslınd çlışmlr incelendiğinde proteinden zengin gıdlrın ne olduğu (çlışmmızd %92.9 doğru cevp verilmesi), iyotlu tuz kullnımının öneminin bilinmesi (çlışmmızd %92.2 ornınd evet cevbı), gebe kdının günde en z iki brdk süt vey yoğurt tüketmesi gerekip gerekmediği (çlışmmızd %96.1 evet cevbı) ve genel olrk ktkı mddeli gıdlrın tüketilmemesi gerekliliği (çlışmmızd %70-80 ornınd evet) ktılımcılrın büyük çoğunluğu trfındn bilinmektedir. Anck iyot eksikliğinde hngi durumlrın oluştuğu ve sklm koşullrı ile ilgili bilgilerde vey kurubklgillerin doğru pişirilmesi gibi spesifik konulrd %50 ye vrn seviyede düşük doğruluk ve bilinirlilik ornlrı gözlemlenmiştir. Sonuçlr, gebelikte beslenme konusunun hstlr trfındn her ne kdr n htlrı ile bilinse de detylı bilgilendirmenin ve eğitimin mutlk verilmesi gerek- 4
tiğini göstermektedir [16]. Çlışmmızd gebelikte beslenme konusundki bilgiler %72.4 ornınd doğrudn hekimden lınıyor ve hstlrın %53.8 i gebelik öncesi yedikleri kdr miktrın gebelik süresince de yeterli olcğın innıyor olslr d, günlük prtikte gebelerde kontrolsüz kilo lımı fzl gözlenmektedir. Gebelikte kilo lımı hkkınd bilgi yetersizliği kdr kültürel ve sosyl yşm biçimlerinin de etkisi kuşkusuz büyüktür. Ülkemizde ypıln bir çlışmd gebelerin %55.4 ünün gebelikte kilo lımı önerilenden fzl bulunmuştur [15]. Amerik d ypıln bir çlışmd bu orn %42.5 olrk tespit edilmiştir [17]. Sğlık personelinden beslenme hkkınd bilgi lm, bizim çlışmmızdki kdr yüksek olms d bir çok çlışmd %60-70 ve üstünde izlenmektedir [11,18]. Bu durumd sğlık çlışnlrının, zten gebe kldığınd üçte biri normlden kilolu oln, üçte birinin ise gebelik süresince önerilenden fzl kilo ldığı tespit edilen bir hst grubun hem doğru beslenmeyi öğretmeleri hem de her ntentl vizitte bu konud dh etkin vurgulm ypmlrı gerektiği knısındyız [16]. Ülkemizde ypıln bir çok çlışmd ornlr dh yüksek izlense de bizim çlışmmız içinde %11-12 ornınd sigr içen ve %0.5 ornınd lkol tüketimi oln bir hst grubu izlendi [19-20]. Yine diğer çlışmlrdn dh z ornd gözlense de (%11.5), ACOG (Americn College of Obstetricins nd Gynecologists) un hftd en fzl bir brdk khve ile sınırldığı miktrdn fzl kfein tüketen bir hst grubu tespit edildi [21]. Detylı bilgilendirme ve eğitim sonrsınd hl bu lışknlıklrını devm ettirmekte ısrrlı oln hstlrın, zten önceden imzltılmış gebelik tkibiyle ilgili bilgilendirilmiş onm formun vey tıbbi kyıtlrın bu durumu mutlk not düşülmelidir. Gebelikte önemli bir diğer konu demir tüketimi ve diğer yiyeceklerle oln ilişkisidir. Çlışm grubumuzd %84.8 ornıyl, demir etkileşimlerinin ne olduğu konusund gebelerin bilgi düzeyinin çok iyi olduğu gözlendi. Bu d etkili ve oturmuş sğlık politiklrı ile ile sğlığı merkezlerinde bu konud devmlı htırltm ypılmsının hst eğitimindeki bşrısını göstermektedir [11]. 501 gebeyle ypıln bir çlışmd gebelik döneminde herhngi bir besine şeren kdınlrın ornı %62.5, en fzl şerilen yiyecekler erik gibi ekşi besinler (%42.2) ve ttlılr (%17.9) olrk tespit edilmiştir [22]. Çlışmmızd ise bu orn %45.5 izlenmiş, net olrk ifde edilen gıdlr yine erik ve turşu gibi ekşi gıdlr olmuştur. Nispeten dh z izlenen şerme ornının çlışmmızdki eğitim düzeyiyle ters orntılı olduğunu sonucun vrdık. İlk doğum yşı dh düşük olnlrd riskin dh yüksek bulunmsı ile hstlrın beslenme konusundki bilgi düzeyleriyle krşılştırıldığınd eğitim düzeyi lise ve üzeri oln gebelerde bilgi düzeyinin dh fzl olduğunun gözlemlenmesi slınd Türkiye de ypıln bir çok çlışmyl uyumlu ve süpriz olmyn bir sonuçtur [23]. Anck ev hnımlrının bilgi düzeyinin çlışnlr göre yüksek bulunmsı irdelenebilir. Bizim ev hnımı grubumuz eğitim düzeyi lise ve üstü oln bir gruptu. Ayrıc hem doktor muyenelerine, çlışnlr göre dh koly gidebilme hem de bilgilere diğer kynklrdn vkit olrk dh koly ulşbilme şnsının bu isttistiki frklılığı oluşturduğu sonucun vrılmıştır. Ayrıc gebelerin yklşık yrısı birinci çocuğun gebeydi. Her ne kdr bu durum tecrübesizliği çğrıştırs d, okum ve öğrenme isteğinin gebeleri dh donnımlı hle getirdiği sonucun vrılmıştır. Norveç te 66.000 gebeyle ypıln bir çlışmd birinci çocuğun gebe oln ktılımcılrın multiprlr göre ihtiytlı bir beslenme progrmı izledikleri, bu beslenme şeklininde erken doğum riskini nlmlı olrk zlttığı tespit edilmiştir. İlk çocuk grubund en önemli risk fktörü yşın küçük olmsı olrk tespit edilmiştir [24]. Antentl vizitlerde sğlık çlışnlrının bu konuy dikktle eğilmeleri çok önemlidir. Gebelerin yşı küçükse mutlk yeterli zmn yırrk ve sbırl eğitim verilmelidir. 525 gebelik ve beslenme bşlıklı yyının incelendiği bir derlemede gebelerin beslenme eğitimlerinin vey detylı bilgi edinmelerinin ortlm 12. gebelik hftsını bulduğu tespit edilmiştir. Bunun d fetl etkilenme çısındn en önemli hftlr olduğu yrıc bzı kötü lışknlıklrınd değişmesinin zor olduğu bir zmn dilimi olrk görülmüştür. İlk vizitlerde çok bilgi yüklemesi sonucu beslenme eğitiminin yeterli verilemediği bunu engellemek için ileride referns olbilecek mutlk yzılı bzı dokümnlrınd hsty sunulmsı önerilmiştir. Ayrıc ynı derlemede sğlık çlışnlrının d bu konuy yeterince önem vermediği, verilen bilgilerinde kişiden kişiye değiştiği vurgulnmktdır [25]. Çlışmmızdki gebelerin değerlendirmesinde gebelik hftsı göz önüne lınmmsı çlışmmızın eksik ynı olrk değerlendirilebilir. Gebeler trimesterlerine göre sınıflnrk çlışmy dhil edilseydi, dh homojen bir çlışm grubu oluşturulbilirdi. Ayrıc çlışmy VKİ (vücut kitle indeksi) ve ntentl glikoz tkipleri de dhil edilerek, gebelerde bun göre de bir krşılştırm ypılıp dh etkin sonuçlr elde edilebilirdi. Çlışmmızd vurgulnmsı gereken en önemli konu sosyl ve ırk ypımız uygun eğitim ve bilgilendirmenin çok önemli olduğu nck bunlrın hstlrın günlük yşmlrınd uygulnbilir trzd olmsının hyti olduğudur. Çıkr Çkışmsı ve Finnsmn Beynı Bu çlışmd çıkr çkışmsı ve finnsmn destek lındığı beyn edilmemiştir. Kynklr 1. Skerrett PJ, Willett WC. Essentils of helthy eting: guide. J Midwifery Womens Helth 2010;55(6):492-501. 2. Pinheiro J, Sebr D. Chnges of food hbits during pregnncy nd brestfeeding Act Med Port 2008;21(2):149-60. 3. Sieg-Riz AM, Evenson KR, Dole N. Pregnncy-relted weight gin-- link to obesity? Nutr Rev 2004;62(7):105-11. 4. Tş EE, Üstüner I, Özdemir H, Dikeç A, Avşr AF. Gebe kdınlrın beslenme durumunun değerlendirilmesi. Bidder Tıp Bilimleri Dergisi 2010;2(1):7-12. 5. Cheng Y, Dibley MJ, Zhng X, Zeng L, Yn H. Assessment of dietry intke mong pregnnt women in rurl re of western Chin. BMC Public Helth 2009;9:1-9. 6. Theobld HE. Eting for pregnncy nd brest-feeding. J Fm Helth Cre 2007;17(2):45-9. 7. Bysl A. The importnce of nutrition in mternl helth nd economy in nutrition. Turk Hemsire Derg 1988;38(2):24-7. 8. Gripğoğlu M, Budk N, Elmcıoğlu F, Bulut A. İstnbul d yşyn bir grup gebe kdının beslenme durumunun değerlendirilmesi. Türk Aile Hek Derg 2007;11(1):27-31. 9. Krschnewski JL, Chung CH. Eting for two : excessive gesttionl weight gin nd the need to chnge socil norms. Womens Helth Issues 2014;24(3):257-9. 10. Arsln P, Krğoplu N, Öcl Z. Gebe kdınlr ypıln beslenme eğitiminin gebelerin beslenme ve genel sğlık durumlrı üzerine etkisi. Beslenme ve Diyet Dergisi 1992;21:9-24. 11. Sözeri C, Reyhn C, Shin S, Semiz O. Gebelerin gebelik süreci ile ilgili bilgi ve dvrnıslrı. Fırt Sglık Hizmetleri Dergisi 2006;1(2):92-104. 12. Aykut M, Öztürk Y, Güny O. Gebelerin beslenme eğitiminin doğum ğırlığın etkisi. Beslenme ve Diyet Dergisi 1990;19(2):157-71. 13. Bysl A, Krğoglu N, Tşcı N, Aksoy C. Gebe ve emzikli kdınlrın beslenme lışknlıklrı ve bunun nne sğlığı ve çocuk ölümü ile ilişkisi. Beslenme ve Diyet Dergisi 1985;14:7-25. 14. Knber NA, Demirel R, Köken GN. Gebelere verilen beslenme eğitiminin Anemi Üzerine Etkisinin Belirlenmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2011;10(1):45-52. 5
15. Yvuz S, Aykut M. Kyseri Melikgzi eğitim rştırm sğlık grup bşknlığı bölgesinde gebe kdınlrın gebelikte beslenme konusundki bilgi düzeyleri ve beslenme durumu. Sğlık Bilimleri Dergisi; 2014;23:10-21. 16. de Jersey SJ, Nicholson JM, Cllwy LK, Dniels LA. An observtionl study of nutrition nd physicl ctivity behviours, knowledge, nd dvice in pregnncy. BMC Pregnncy Childbirth 2013;13:115. 17. Lir Jewel S. Grummer L. Mternl obesity nd brest-feeding prctices. Am J Nutr 2003;77:931-5. 18. Sevil Ü, Bkıcı, A. Gebelikte yşnn fiziksel sorunlrın sptnmsı ve bunlrı etkileyen etmenlerin incelenmesi. Sğlık ve Toplum Dergisi 2002;12(3):56-62. 19. Şirin A. Primiprlrın doğum öncesi bkım ilişkin uygulmlrının incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 1998;14(3):215-27. 20. İrge E, Timur S, Zincir H, Oltuluoglu H, Dursun S. Gebelikte beslenmenin degerlendirilmesi. Sted 2005;14:157-60. 21. Procter SB, Cmpbell CG. Position of the Acdemy of Nutrition nd Dietetics: nutrition nd lifestyle for helthy pregnncy outcome. J Acd Nutr Diet 2014;114(7):1099-103. 22. Şhin H, Ongn D, İnnç N, Bşer M, Mucuk S. Gebelerin innışlrı: Besin seçimi bebeğin cinsiyetini ve fiziksel özelliklerini etkiler mi? Aile ve Toplum Eğitim- Kültür ve Arştırm Dergisi 2009;5(19):41-51. 23. Turn T, Ceyln SS, Teyikçi S. Annelerin düzenli prentl bkım lm durumlrı ve etkileyen fktörler. Fırt Sglık Hizmetleri Dergisi 2008;3:157-72. 24. Englund-Ögge L, Brntsæter AL, Sengpiel V, Hugen M, Birgisdottir BE, Myhre R, et l. Mternl dietry ptterns nd preterm delivery: results from lrge prospective cohort study. BMJ 2014;348:1446. 25. Lucs C, Chrlton KE, Yetmn H. Nutrition dvice during pregnncy: Do women receive it nd cn helth professionls provide it? Mtern Child Helth J 2014;18(10):2465-78. How to cite this rticle: Srı O, Bbyıgıt MA, Turker T, Kock N, Aydoğn Ü, Akpk YK, Ersoy H, Kılıç S. The Levels of Knowledge About Nutrition During Pregnncy, the Eting Hbits nd the Affecting Fctors in the Pregnnt Women. J Clin Anl Med 2015; DOI: 10.4328/JCAM.3580. 6