Prof. Dr. İlhan F.Akın İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kamu Hukuku E. Öğretim Üyesi Devlet Doktrinleri (Türk Dil Kurumu Bilim Ödülü - 1963) Eflâtun - Aristoteles - Polybios - Çiçeron - Augustinus - Aquino lu Thomas - Dante - Ockham lı William - Machiavelli - Bodin - Bossuet - Hobbes - John Locke - Montesquieu - J. J. Rousseau - Sieyès - Alexis de Tocqueville ve Sosyalizm - Marksizm - Faşizm
Yayın No : 2907 Hukuk Dizisi : 1430 1. Baskı -1962 / İSTANBUL Tıpkı 2. Baskı - Mayıs 2013 / İSTANBUL ISBN 978-605 - 377-931 - 5 Cop yright Bu ki ta bın bu ba sı sı için Tür ki ye de ki ya yın hak la rı BE TA Ba sım Ya yım Da ğı tım A.Ş. ye ait tir. Her hak kı sak lı dır. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra fı kıs men ve ya tama men ya da özet ha lin de, fo to ko pi, fak si mi le ve ya baş ka her han gi bir şe kil de çoğal tı la maz, da ğı tı la maz. Nor mal öl çü yü aşan ik ti bas lar ya pı la maz. Nor mal ve ka nu nî ik ti bas lar da kay nak gös te ril me si zo run lu dur. Dizgi : Beta Basım A.Ş. Baskı - Cilt : Yazın Basın Yayın Matbaacılık Trz.Tic.Ltd.Şti. (Sertifika No: 12028) İkitelli Çevre Sanayi Sitesi 8. Blok No: 38-40-42-44 Başakşehir/İSTANBUL 0212 565 01 22-0212 565 02 55 Kapak Tasarım : Gülgonca Çarpık Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 513 87 05-511 36 50 www.betayayincilik.com
iii ÖN SÖZ Bu kü çük ki tap ta ta ri hin es ki ça la r n dan bu ya na Dev let üze ri ne, yö ne tim üze ri ne çe flit li ya zar lar ca ile ri sü - rü len gö rüfl le rin bir öze ti ni bu la cak s n z. Böy le bir ki tap ta, bü tün Devlet ö re ti ci le ri ne yer ver mek im kân s z ol du u na gö re, her dü flün ce ak m n, bu ak m en iyi yan s tan dü flün - ce le re ba la ya rak an lat ma ya ça l fl t k. Bu ba k m dan, dev let üze ri ne söz söy le yen le rin tü mü nü bu la ma ya cak s n z bu ki - tap ta. Ama c m z, ge nel çiz gi le riy le çe flit li ak mla r ta n t - mak, bu alan da da ha ge nifl bil gi edin mek is te yen le re bir ça - l fl ma ko lay l sa la mak t r. n ce le di i miz ya zar la r el den gel di i ka dar ken di eser - le rin den iz le dik. Ama ki tap l k la r m z da bu eser le rin bir k s m bu lun ma d için is ter is te mez, ba z ya zar lar için Je an To uc hard, Pa ul Ja net, Je an Jac qu es Che val li er ve Mar cel Pré lot gi bi ka mu hu kuk çu la r n n yo rum la r n dan ya rar lan d k. Bu ki tap ta rast la ya ca m z dü flü nür le rin pek ço u ede bi yat gi bi, fel se fe gi bi bi zim ko nu muz la do ru dan do - ru ya il gi li bu lun ma yan alan lar da fi kir yü rüt müfl kim se ler - dir. On la r n bu cep he le ri ne, an cak ko nu mu zu il gi len dir di - i öl çü de de in dik, özel lik le top lu mun kö kü, Dev let ik ti da - r ve bu ik ti da r n s n r lan ma s üze rin de dur duk.. F. Ak n
v Ç NDEK LER B R NC BÖLÜM ESK YUNANDA DEVLET GÖRÜfiÜ Girifl........................................................1 GERÇEK ÖTES S TE EFLÂTUN...........................................................4 Devlet Anlay fl..............................................5 Yasalar da Devlet Görüflü....................................8 AR STOTELES......................................................10 Devletin Kökü, Amac, Ö eleri................................11 Orta S n f n Önemi..........................................14 Hükümet Biçimleri..........................................15 Yasama, Yürütme, Yarg......................................17 En yi Hükûmet.............................................18 Hükûmetler Neden De iflir, Soysuzlafl r?.......................19 AR STOTELES TEN SONRA YUNANDA DEVLET GÖRÜfiÜ Sinik Okul.................................................22 Epikürcü Okul..............................................23 Stoac Okul.................................................24 K NC BÖLÜM ROMADA DEVLET GÖRÜfiÜ KARMA YÖNET M N DO UfiU Girifl.......................................................27 POLYBIOS..........................................................29 KARMA YÖNET M N GEL fimes Ç ÇERON..........................................................32 Devlet Anlay fl............................................. 33 Yasa Anlay fl...............................................35
vi ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ORTA ÇA DA DEVLET GÖRÜfiÜ Girifl.......................................................37 TANRI S TES AURELIUS AUGUSTINUS...........................................40 Tanr Sitesi, Yeryüzü Sitesi...................................41 Kilise Devlet liflkisi.........................................42 Yasa Anlay fl...............................................44 ANT K DÜNYA LE HIR ST YANLI IN BA DAfiTIRILMASI AQUINOLU THOMAS...............................................46 Ortak Yarar Kavram........................................47 Yasa ve Hukuk Anlay fl......................................50 Politika ve Devlet Görüflü....................................52 EVRENSEL KRALLIK DANTE ALIGH ER.................................................55 Evrensel Krall k.............................................56 Evrensel Krall Roma Gerçeklefltirecek.......................59 Yeryüzü ve Dinsel ktidar Ayr m.............................60 TANRIDAN KOPAN NSAN OCKHAMLI WILLIAM..............................................62 Kilise ile Devletin Ayr lmas..................................63 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM MUTLAK YETÇ DEVLET GÖRÜfiÜ HER fieyden ÖNCE KT DAR NICOLO MACHIAVELL............................................67 Prens deki Görüfller.........................................68 Söylevler deki Görüfller......................................72 Prens ve Söylevlerden Ç kan Sonuçlar.........................75
vii DEVLET N EGEMENL JEAN BODIN.......................................................80 Devletin Kökü ve Egemenlik Kavram.........................81 Yönetim Biçimleri, Bu Biçimlerin En yisi.......................84 klimler Kuram.............................................87 K fi YARARINA MUTLAKÇILIK THOMAS HOBBES..................................................89 Toplumun, Devletin Kökü....................................91 Krall ve Salt ktidar Savunmas.............................98 TANRISAL MUTLAKÇILIK JACQUES BENIGNE BOSSUET......................................101 Mutlak ktidar ve Krall k....................................103 BEfi NC BÖLÜM L BERAL ZM L BERAL ZM N DO UfiU JOHN LOCKE......................................................107 Toplumun, Devletin Kökü...................................110 Kuvvetlerin Bölüflümü......................................115 Direnme ve Devrim Hakk..................................117 SOYLULAR L BERAL ZM MONTESQUIEU...................................................120 Gözlem ve Ak l............................................121 Yönetim Biçimleri..........................................122 Hükümet Dayand lkeler.................................125 Hükümet Kuram n n Elefltirisi...............................127 Siyasal Özgürlük Kuram...................................129 HALKIN EGEMENL JEAN-JACQUES ROUSSEAU........................................134 Do al Yaflama, Toplum Sözleflmesi...........................136 Egemenlik ve Özellikleri....................................139
viii Yasa ve Yasa Koyucu.......................................142 Genel Olarak Yönetim......................................144 Yönetim Biçimleri..........................................146 Yönetimin Bozulmas.......................................149 ULUSUN DO UfiU EMMANUEL SIEYES...............................................151 Siyasal Toplumun Ortaya Ç k fl ve Anayasan n Büyük Önemi...153 Ayr cal lar Üzerine.........................................156 Üçüncü S n f Nedir?........................................158 HALK YÖNET M NDE L BERAL ZM ALEXIS DE TOCQUEVILLE.........................................161 Eflitlik, Özgürlük, Demokrasi................................162 Amerika da Demokrasi Cumhuriyetinin Süreklili ini Sa layan Nedenler..............................165 Demokrasilerde Kiflisellik...................................167 Devlet Kuvvetinin S n rlanmas..............................169 ALTINCI BÖLÜM TOPLUMCULUK AKIMI (SOSYAL ZM AKIMI) KAVRAMSAL TOPLUMCULUK ROBERT OWEN....................................................175 SAINT-SIMON.....................................................177 CHARLES FOURIER................................................180 ETIENNE CABET..................................................182 LOUIS BLANC.....................................................184 PIERRE-JOSEPH PROUDHON.......................................185 Bask ve Özgürlük.........................................185 Demokrasinin Elefltirisi.....................................188 Produhon un Federalcili i...................................190 B L MSEL TOPLUMCULUK MARXCILIK.......................................................195 Diyalektik Maddecilik......................................196
ix Tarihsel Maddecilik........................................198 nsanc l Maddecilik.........................................200 Marxç Devlet Görüflü......................................202 ÜÇÜNCÜ YOL A DO RU GEORGES SOREL..................................................207 Genel Grev Mitosu.........................................210 YED NC BÖLÜM FAfi ZM Girifl......................................................213 talya da Faflizm...........................................217 Almanya da Faflizm........................................222