Nesrin ALPTEKĐN 1, Emel ŞIKLAR 2

Tük Hsse Seed Emekllk Yatıım Folaıı Çok Ktel Pefomas Değeledmes: Topsıs Metodu N.Alptek, E.Şıkla Tük Hsse Seed Emekllk Yatıım Folaıı Çok Ktel Pefomas Değeledmes: Topsıs Metodu Nes ALPTEKĐN 1, Emel ŞIKLAR 2 Özet: Bu çalışmada, beysel yatıımcıla açısıda öeml b yatıım aacı ola Tük hsse seed emekllk yatıım folaıı Ocak 2007- Aalık 2008 döemdek pefoması çok ktel b kaa veme metodu ola TOPSIS metoduyla değeledlmşt. Folaı pefomas değeledmesde geellkle Shape oaı, M 2 pefomas ölçütü, Soto oaı, Teyo deks, T 2 pefomas ölçütü, Jese deks ve Değeleme Oaı gb geleeksel pefomas ölçüm tekkle kullaılmaktadı. TOPSIS metodu se bde fazla kte kaşılaştımasıı göz öüe almakta ve hsse seed emekllk yatıım folaıı pefomas değeledmesde daha matıklı souçla vemekted. Bu edele, TOPSIS metodu kullaılaak geleeksel pefomas ölçütle blkte değeledldğ tek b pefomas ölçütü elde edlmşt. Aahta Kelmele: Beysel Emekllk Sstem, Pefomas Değeledme, TOPSIS metodu. Multctea Pefomace Evaluato Of Tuksh Peso Stock Mutual Fuds: Topss Method Abstact: I ths pape, t s evaluated pefomace of Tuksh Peso Stock Mutual Fuds that ae mpotat vestmet vehcle of dvdual vestos, by usg TOPSIS method whch s a multctea decso makg method the peod of Jauay 2007 - Decembe 2008. I pefomace evaluato of the fuds, t s geeally used tadtoal pefomace measuemet techques lke Shape ato, M 2 pefomace measue, Soto ato, Teyo dex, T 2 pefomace measue, Jese dex ad Appasal Rato. TOPSIS method, howeve, takes to cosdeato moe ctea compaed ad povdes moe easoable pefomace evaluatg of peso stock mutual fuds. Theefoe, t s obtaed a pefomace cteo whch cotas all of tadtoal pefomace evaluato techques evaluated commo by usg TOPSIS method. Keywods: Idvdual Peso System, Pefomace Evaluato, TOPSIS Method. GĐRĐŞ So yıllada aktf/pasf üfus oaıı azalması, eflasyo, ekoomk dalgalamala, sağlıkta yaşaa gelşmelele blkte sa ömüü uzaması, şszlk ve kaçak sthdam oaıdak atışla gb edele gelşmş ve gelşmekte ola bçok ülkede devlet gaats ve yöetm altıda bulua sosyal güvelk sstemle tek basamaklı yapısıı olumsuz yöde etklemekted. Bu edele demogafk yapılaı hızla bozula bçok ülkede sosyal güvelk sstemle tamamlayıcı b basamak olaak beysel emekllk sstemle geş ölçüde kabul gömüştü. Bçok ülkede geş b uygulama alaı bulua ve mevcut sosyal güvelk sstemle tamamlayıcı b telğe sahp ola beysel emekllk sstemle, çalışalaı emekllk döemlee yöelk olaak ked gelecekle fase ettğ ve özüde göüllülük esas ola b emekllk yatıım sstemd. Beysel emekllk sstem le blkte sstem yapı taşı ola emekllk yatıım folaı da sstem uyguladığı ülkele ekoomlede öeml hale gelmşt. Temel olaak yatıım folaıı özellkle taşıya emekllk yatıım folaı, potföy bleşmlede ye ala fasal aaçlaı zama çesde göstemş olduğu değşmlede doğuda etkledklede emekllk yatıımıda bulua yatıımcılaı olası getle üzede öeml etkle yaatmaktadı (Kaacabey ve Gökgöz, 2005). Bu edele pofesyoel yöetcle taafıda yöetle emekllk yatıım folaıı pefomasıı ölçülmes öem kazamaktadı. Tükye de fl olaak 27 Ekm 2003 tahde uygulamaya geçe beysel emekllk sstem le blkte toplam büyüklüğü 43 Mlyo TL sevyesde ola Emekllk Folaı Pyasası (Radkal,2003), 2009 Şubat ayı sou tbayle 6.6 Mlya TL sevyese ulaşmıştı (EGM, 2009). Ekoomye uzu vadel kayak yaataak sthdamı attıılmasıı ve tasauf yeteszlğ poblem çözeek ekoomk kalkımayı hızladıması amaçlaa beysel emekllk sstem le blkte emekllk yatıım folaı Tükye ekooms ç b kayak yaatma mekazması hale gelmekted. 1 Yad. Doç. D., Aadolu Üvestes ĐĐBF Đşletme Bölümü 2 Pof. D., Aadolu Üvestes ĐĐBF Đşletme Bölümü 185

Tük Hsse Seed Emekllk Yatıım Folaıı Çok Ktel Pefomas Değeledmes: Topsıs Metodu N.Alptek, E.Şıkla Bu çalışmaı amacı Tükye de oldukça kısa b uygulama geçmşe sahp ola emekllk yatıım folaıı pefomaslaıı çeştl pefomas ölçüm tekkle göz öüe alaak çok ktel b kaa veme yötem ola TOPSIS (Techque fo Ode Pefeece by Smlaty to Ideal Soluto) le değeledmekt. Alteatfle bell ktele doğultusuda kaşılaştııldığı TOPSIS metoduda, ktele alableceğ maksmum ve mmum değele aasıdak deal duuma göe değeledme yapılmaktadı. Bu çalışma beş bölümde oluşmaktadı. Çalışmaı amacıı ve kapsamıı çee gş bölümüü zleye kc bölümde Tükye dek emekllk yatıım folaıı geel b değeledmes yapılmış ve lteatü özet velmşt. Üçücü bölümde, fo pefomaslaıı değeledmede kullaıla ölçüm tekkle velmşt. Dödücü bölümde, aaştımaı metodolojs ve ve set taımlaaak Tük hsse seed emekllk yatıım folaıı pefomas değeledmes yapılmıştı. So bölümde se aaştıma soucuda elde edle bulgula yadımıyla Tük emekllk hsse seed yatıım folaıı pefomasıı geel değeledmes velmşt. TÜRK EMEKLĐLĐK YATIRIM FONLARI Emekllk yatıım folaıa at sstem, şatlaı öcede belleeek b sözleşme dahlde çalışalaı beysel hesaplaıa düzel olaak yatııla katkı paylaıı emekllk döem başlagıcıa kada etk b fo yöetmyle değeledlmes esasıa göe şlemekted (Egeeko, 1998). Bu ssteme dahl ola çalışala üetm süecde elde ettkle gel b kısmıı tasauf edeek yaşlılık döemlede yaşamlaıı bell b stadatta südüme mkaıa eşmektedle. Ülkemzde 28.03.2001 tahde kabul edle 4632 sayılı Beysel Emekllk Tasauf ve Yatıım Sstem Kauu u takbe emekllk başıda 11 şket faalyet uhsatı almıştı. Bu şketlede 6 taes 27 Ekm 2003 tah tbayle üüle katılımcılaa sumaya başlamışladı(radkal, 2003). Emekllk Gözetm Mekez velee göe Şubat 2009 sou tbayle Tükye de beysel emekllk alaıda 12 emekllk şket faalyet göstemekte olup katılımcılaı ştak ettğ toplam 117 adet fou yatııma yöele tutaı 5.441,1 mlyo TL ye, toplam büyüklüğü 6.619,3 mlyo TL ye ve katılımcı sayısı 1 761 998 kşye ulaşmıştı(egm,2009). Semaye Pyasası Kuulu u (SPK) 10.05.2002 tah ve 22/646 sayılı beysel emekllk fo tülee lşk kaaı geeğce beysel emekllk folaı Gel Amaçlı Fola, Büyüme Amaçlı Fola, Paa Pyasası Folaı, Kıymetl Madele Folaı, Đhtsaslaşmış Fola ve Dğe Fola olmak üzee 6 aa tüde sııfladıılmıştı. Bu aa tüle altıda da 25 adet alt tü oluştuulmuştu (SPK, 2009). Tüm düyada öeml b kuumsal yatıımcı olaak kabul edle ve uzu vadel b yatıım pespektf bulua emekllk yatıım folaı aacılığıyla Tük semaye pyasasıda etklğ ve delğ atması, eel sektöe daha fazla kayak aktaılması ve buuda büyüme ve sthdam üzede olumlu etkle yaatması beklemekted (Dalga, 2007). FON PERFORMANSI DEĞERLENDĐRME TEKNĐKLERĐ Fo yöetm açısıda öeml b usu ola pefomas değeledmesde k yaklaşım uygulamaktadı. Bu yaklaşımlada lk, yatıım folaıı ske göe düzeltlmş getle beze amaçlaa sahp dğe yatıım folaıı beze yötemle hesaplamış getle le veya o folaı e y şeklde temsl ede göstege potföyüü gets le kaşılaştıılmasıdı (Kaatepe ve Kaacabey, 2000). Pyasa zamalaması olaak adladııla ve yatıım folaıda oluşa b potföy çesdek valıklaı doğu zama da alııp alımadığıı ve doğu zamada satılıp satılmadığıı test edldğ kc yaklaşımda se, fo yöetcs pyasaı yöüü tahm etme yeteeğ ölçülmekted (Kılıç, 2002). 1960 lı yıllada başlaya fo pefomasıı ölçmeye yöelk çalışmala Shape (1966), Jese (1968), McDoald (1973), Blake, Elto ve Gube (1993), Detzle (1999), Dalqust, Egstöm ve Sodeld (2000) taafıda geçekleştlmşt. Yapıla bu çalışmalada yatıım folaıı kaşılaştıma ölçütlee göe daha düşük pefomas segledkle soucua ulaşılmıştı. 186

Tük Hsse Seed Emekllk Yatıım Folaıı Çok Ktel Pefomas Değeledmes: Topsıs Metodu N.Alptek, E.Şıkla Tükye de se Kaacabey(1999), Güsoy ve Ezuumlu(2001), Vua(2002), Kılıç(2002), Asla(2005) yaptıklaı çalışmalada yatıım folaı pefomasıı kaşılaştıma ölçütüe göe düşük olduğu soucua ulaşmışladı. Tük emekllk yatıım folaıı pefomasıa yöelk yapılmış çalışmala bulumaktadı. Kaacabey ve Gökgöz (2005) taafıda yapıla çalışmada 11 adet emekllk fou pefomas ve pefomas devamlılıklaı açısıda celemşt. Dalga(2007) taafıda yapıla çalışmada se 64 adet emekllk yatıım fouu geel olaak pyasaya göe düşük pefomas segledğ göstelmşt. Tük emekllk folaıı pefomas ölçümüde egesyo aalz kullaa Kokmaz ve Uygutük (2007a) yaptıklaı çalışmada, folaı tekl ve k değşkel aalzlede başaı göstedğ, üç değşkel aalzde se başaısız olduğu soucua ulaşmışladı. Kokmaz ve Uygutük (2007b) Fo pefoması ve fo yöetcle zamalama yeteeğ ölçtükle çalışmada se, emekllk folaıı pyasaya göe üstü pefomas göstemedğ ve sadece b tae fou yöetc zamalama yeteeğe sahp olduğuu bulmuşladı. Kokmaz ve Uygutük (2008) taafıda yapıla b dğe çalışmada se emekllk ve yatıım folaıı pefomas kaşılaştımalaı yapılmış ve fo yöetcle zamalama yeteekle ölçülmüştü. Bu çalışmada se aalz döemde emekllk folaıı yatıım folaıa göe daha y pefomas segledğ tespt edlmşt. Aalz kapsamıdak hçb yatıım fou zamalama yeteeğ gösteemezke, sadece b adet emekllk fou zamalama yeteeğ göstemşt. Dağlı, Bak ve E (2008), fo pefomasıı değeleddkle Büyüme Amaçlı Hsse Seed Emekllk Folaıı aalz döemde pyasa potföyüe göe daha düşük get sağladığıı bulmuşladı. Altıtaş(2008), emekllk folaıı sk odaklı yöetm pefomaslaıı değeleddğ çalışmasıda ele alıa folaı zamalama yeteeğe sahp olmadığıı bulmuş ve emekllk şketle açısıda devlet ç boçlama seetle popüle b yatıım aacı olduğuu ögömüştü. Bu çalışmada emekllk yatıım folaıı pefomaslaıı değeledlmesde yukaıda bahsedle bc yaklaşım kullaılacaktı. Çalışmada ele alıa pefomas değeledme tekkle stadat sapmayı (toplam sk) esas ala ve sstematk sk (beta) esas ala yötemle olaak gupladıılmaktadı. Toplam Rsk (Stadat Sapmayı) Esas Ala Yötemle Folaı pefomasıı ölçülmesde stadat sapmayı esas ala yötemle Shape Oaı, M 2 Pefomas ölçütü (Modgla Yötem) ve Soto oaıdı. Wllam F. Shape taafıda 1966 yılıda gelştle Shape oaı, potföy pefomasıı değeledlmesde sk ölçütü olaak toplam sk ya getle stadat sapmasıı, göstege olaak se semaye pyasa doğusuu esas almakta ve oj sksz get oaı ola potföyü semaye pyasası doğusuu eğme eşt olduğuu savumaktadı (Shape 1966:119). Faco ve Leah Modgla taafıda gelştle M 2 pefomas ölçütü Shape oaıda olduğu gb sk ölçütü olaak toplam sk esas almakta ve yöetle fo potföyüe Haze Boosuu ekleyeek elde edle düzeltlmş yatıım fou pyasa le kaşılaştıılmaktadı (Dalga 2007). Shape oaı le pyasaı stadat sapmasıı çapımıa sksz faz oaıı eklemesyle hesaplaa e yüksek M 2 değee sahp fo e başaılı fodu. Shape oaıa çok bezeye Soto oaıı paydasıda, potföyü stadat sapması yee mmum kabul edlebl get düzey altıda kala potföy getle stadat sapması ye almaktadı (Kokmaz ve Uygutük, 2007a:39). Bu oada ye ala mmum kabul edlebl get oaı, yatıımcıı elde etmey bekledğ, gaat 187

Tük Hsse Seed Emekllk Yatıım Folaıı Çok Ktel Pefomas Değeledmes: Topsıs Metodu N.Alptek, E.Şıkla edlmş sk olmaya b get oaıdı. Soto oaıa göe elde edle pefomas değele poztf yada büyük olması fo pefomasıı y olduğu alamıa gelmekted (Gökgöz, 2006:82). Sstematk Rsk (Beta) Esas Ala Yötemle Bu çalışmada emekllk yatıım folaıı pefomaslaıı ölçülmesde sstematk sk esas ala Teyo deks, T 2 pefomas ölçütü, Jese ölçütü ve Değeleme oaı yötemle kullaılacaktı. Teyo deks, temelde Shape oaı le ayı olmakla blkte potföy sk ölçmek ç toplam sk ölçütü ola stadat sapma yee sstematk sk ölçütü ola beta katsayısıı kullamaktadı (Bolak, 2001:287). Teyo, sstematk olmaya sk çeştledme le azaltılableceğ savumaktadı (Teyo, 1965:63). Teyo deksde yaalaılaak gelştle T 2 pefomas ölçütü, Teyo oaıı yüzde get şekle çeveek M 2 yötemdek olduğu gb değeledle foa haze boosu ekledğ vasayaak sk düzeltmes yapa (Teke ve dğele, 2008:95). Fola aasıda kaşılaştıma yapmakta çok b fou geçekte göstege edekse göe üstü olup olmadığıı otaya koya Jese ölçütü, fo gets le göstege edeks aasıda kuula egesyo deklem sabt tem ola alfa katsayısıdı (Jese, 1968). Teyo deks ve Jese ölçütü, folaı sstematk sk göz öüe alaak sstematk olmaya skle göz adı etmekted. Sstematk sk mekul kıymet veya potföy le pyasa gets aasıdak koelasyoda kayaklaıke, sstematk olmaya sk potföyü ked gets değşkelğde kayaklamaktadı. B potföyü sstematk olmaya sk potföyü çeştledlmes yoluyla azaltılablmekted. Đy b çeştledme yapılamaması duumuda dama b mkta sstematk olmaya sk buluablmekted. Değeleme oaı, fou alfasıı sstematk olmaya sk kaeköküe böleek bu düzeltmey yapmaktadı (Dalga, 2007:136). TÜRK ÖZEL EMEKLĐLĐK FONLARININ PERFORMANS DEĞERLENDĐRMESĐ Ve Set Çalışma kapsamıa 02.01.2006 ve 31.12.2008 tahle aasıda devamlı faalyette bulua, başka b emekllk yatıım fou le bleşmeye, başka b fo taafıda devaılmaya, tasfye halde bulumaya ve eksksz 24 aylık veye sahp 12 adet hsse seed emekllk yatıım fou dahl edlmşt. Çalışma kapsamıa dahl edle hsse seed emekllk yatıım folaı ve fo kodlaı Tablo 1 de velmşt. Emekllk Yatıım Folaıı Getle Çalışmada ye ala 12 adet emekllk yatıım foua at aylık getle hesaplamasıda emekllk yatıım folaıı şlem tahdek bm pay değele dkkate alıaak aşağıdak fomül kullaılmıştı. Fo getle hesaplamasıda kullaıla vele Semaye Pyasası Kuulu u (SPK) esm teet stesde alımıştı (SPK, 2009). = l t+1 l t Fomülde;, emekllk yatıım fouu aylık gets, t, fou t ayıdak kapaış fyatı ve t+1 fou t+1 ayıdak kapaış fyatıdı. 188

Tük Hsse Seed Emekllk Yatıım Folaıı Çok Ktel Pefomas Değeledmes: Topsıs Metodu N.Alptek, E.Şıkla Tablo 1. Hsse Seed Emekllk Yatıım Folaı ve Kodlaı Hsse Seed EYF Aego Gel Amaçlı Hsse Seed EYF Avvasa Büyüme Amaçlı Hsse Seed EYF Avvasa Hsse Seed EYF Aadolu Hayat Büyüme Amaçlı Hsse Seed EYF Aadolu Hayat Guplaa Yöelk Büyüme Amaçlı Hsse Seed EYF Aadolu Hayat Büyüme Amaçlı Hsse Seed EYF-Beyaz Başak Büyüme Amaçlı Hsse Seed EYF Gaat Büyüme Amaçlı Hsse Seed EYF Koç Allaz Đhtsaslaşmış ĐMKB Ulus. 30 Edeks Hsse Seed EYF Oyak Büyüme Amaçlı Hsse Seed EYF Vakıf Büyüme Amaçlı Hsse Seed EYF Yapı Ked Büyüme Amaçlı Hsse Seed EYF Fo Kodu ANS AEB AEH AH5 AG3 AHB BEH GEH KAI OEH VEH YEH Rsksz Get Oaı Yatıım folaıı yapısıa göe uygu sksz get oalaı kullaılmaktadı. Bu çalışmada skz get oaıı hesaplamak ç ĐMKB 30 gülük DĐBS pefomas edeksle kullaılmıştı (ĐMKB,2009). Kaşılaştıma Ölçütü (Bechmak) Çalışmada kullaıla kaşılaştıma ölçütüü, fo gubuu amaç ve potföy yapısıı e y şeklde temsl etmes geekmekted Bu edele Emekllk Gözetm Mekez hazıladığı Beysel Emekllk Sstem Gelşm Rapou 2007 efeas alıaak kaşılaştıma ölçütle bellemşt. Bu apo doğultusuda hsse seed emekllk folaı ç ĐMKB Ulusal 100 Edeks kaşılaştıma ölçütü olaak seçlmşt. Kaşılaştıma ölçütü olaak kullaıla ĐMKB Ulusal 100 Edeks aylık getle aşağıdak fomül yadımıyla hesaplamıştı. Get hesaplamasıda kullaıla vele aylık kapaış fyatlaı olup, Ocak 2007-Aalık 2008 döemde ĐMKB aylık bültelede elde edlmşt(đmkb, 2009). = l t+1 l t Fomülde;, edeks aylık gets, t, edeks t ayıdak kapaış fyatı ve t+1 edeks t+1 ayıdak kapaış fyatıdı. TOPSIS Metodu Seçle alteatf poztf deal çözüme e kısa uzaklığa ve egatf deal çözüme e uzu uzaklığa sahp olması pesbe dayaa TOPSIS (Techque fo Ode Pefeece by Smlaty to Ideal Soluto) metodu Hwag ve Yoo taafıda 1981 yılıda gelştlmşt. Çok ktel b kaa veme metodu ola TOPSIS metoduda amaç, bde fazla alteatf bell ktele göz öüe alıaak öcelklee göe sıalamaktı ve yötem 6 adımda oluşa b çözüm süece sahpt. TOPSIS metoduu adımlaı aşağıdak gb sıalaabl: Adım 1-Kaa Mats Oluştuulması: Metodu lk adımıda kaa vec taafıda oluştuula kaa matsde, sütulaıda alteatfle ve satılaıda se he b alteatf bellee ktelee göe değeledmele ye almaktadı. m tae alteatf ( a1,a 2,...,a m ) ve tae kte ( y1, y 2,..., y ) buluduğu b ssteme at kaa mats Tablo 2 de göstelmşt. 189

Tük Hsse Seed Emekllk Yatıım Folaıı Çok Ktel Pefomas Değeledmes: Topsıs Metodu N.Alptek, E.Şıkla Tablo 2. Kaa Mats Alteatfle Ktele y 1 y 2 y a 1 a 11 a 12 a 1 a 2 a 21 a 22 a 2 a m a m1 a m2 a m Adım 2-Stadat Kaa Mats Oluştuulması: = 1 a j le kaa mats elemalaı olmak üzee, a j = = 1,...,m; j = 1,..., fomülü yadımıyla kaa mats aşağıdak gb stadat hale getl: j m a 11 21 R = m1 2 j 12 22 m2 Adım 3-Ağılıkladıılmış Stadat Kaa Mats Oluştuulması: Bu adımda öcelkle kaa vec taafıda he b ktee at w ağılıklaı belle ve w = 1 olmalıdı. Ktelee at ağılıkla le stadat kaa = 1 matsdek sütulaıdak elemala çapılaak Ağılıkladıılmış stadat kaa mats elde edl. 1 2 m w1 = w1 V w1 11 21 m1 w w w 2 12 2 2 22 m2 w w w 1 2 m Adım 4-Poztf-deal ve egatf-deal çözümle bellemes: Tüm ktele göz öüe alıdığıda deal çözüm, seçle alteatf tüm ktele deal sevyelede yee getmesd. Bu duumda deale e yakı okta seçlmeld (Kaya, 2004). Poztf deal çözüm kümes bellemesde ağılıkladıılmış stadat mats sütu değele e büyükle seçl. Bu duumda poztf deal çözüm kümes A * * * * * = ( v1, v 2,..., v j,..., v ) = {( max vj, j J),( m vj, j J )} olaak buluu. Negatf deal çözüm kümes bellemesde ağılıkladıılmış stadat mats sütu değele e küçükle seçl. Bu duumda egatf deal çözüm kümes 190

Tük Hsse Seed Emekllk Yatıım Folaıı Çok Ktel Pefomas Değeledmes: Topsıs Metodu N.Alptek, E.Şıkla A = ( v, v,..., v,..., v ) = {( m v, j J),( max v, j J )} 1 2 j j j olu. He k çözüm kümes çde J fayda (maksmzasyo) ve J kayıp (mmzasyo) değe fade etmekted. Adım 5-Ayıım Ölçüle Hesaplaması: Bu adımda alteatfle poztf ve egatf deal çözüm kümese ola uzaklıklaı (ayıımlaı) hesaplaı. Ayıım ölçüsüü hesaplamasıda Ökldye uzaklığı kullaılı. He b alteatf poztf deal çözümüe ola uzaklığı S * * 2 = (v j v j ) j= 1, = 1, 2,, m ve he b alteatf egatf çözüm kümese ola uzaklığı se fomülü le hesaplaı. S 2 = (v j v j ) j= 1, = 1, 2,, m Adım 6- Đdeal Çözüme Bezelğ Hesaplaması: He b alteatf deal çözüme bezelğ bulumasıda poztf ve egatf deal çözüme ola uzaklık ölçüle kullaılı. Đdeal çözüme bezelğ hesaplamasıda kullaıla fomül aşağıdak gbd: C S * = S + S *, = 1, 2,, m Buada * C değe 0 C 1 aalığıda değe alı ve C * = 1 lgl alteatf poztf-deal çözüme, C * = 0 * lgl alteatf egatf-deal çözüme mutlak yakılığıı göste. Bulgula Çalışmada sstematk ve sstematk olmaya sk göz öüe ala pefomas değeledme tekklee göe hsse seed emekllk yatıım folaıı pefomas değeledmele Tablo 3 de velmşt. He b pefomas değeledme tekğe göe hsse seed emekllk yatıım folaıı sıalamak yee, ktele pefomas değeledme tekkle ve alteatflede hsse seed emekllk yatıım folaı olacak şeklde çok ktel b değeledme tekğ ola ve yukaıdak bölümde açıklaa TOPSIS yötem le yatıım folaıı ked aasıda tüm ktele göz öüe alıaak b pefomas değeledmes yapılacaktı. Tablo 3 dek souçlaa baktığımızda tüm ktelee göe baskı b alteatf göülmemekted. 191

Tük Hsse Seed Emekllk Yatıım Folaıı Çok Ktel Pefomas Değeledmes: Topsıs Metodu N.Alptek, E.Şıkla Tablo 3. Hsse Seed Emekllk Yatıım Folaıı Pefomas Değeledmes Hsse Seed EYF Shape M2 Soto Teyo T2 Jese Değeleme Oaı AEGON (ANS) -0,2789-0,0175-0,8244-0,0322 0,0001 0,0000 0,0411 AVĐVASA (AEB) -0,3091-0,0209-0,9499-0,0354-0,0031-0,0028 0,0473 AVĐVASA (AEH) -0,3414-0,0245-0,9649-0,0389-0,0066-0,0389 0,0509 ANADOLU (AH5) -0,2440-0,0136-1,9112-0,0276 0,0047 0,0042 0,0414 ANADOLU (AG3) -0,2624-0,0157-0,9524-0,0296 0,0027 0,0022 0,0435 ANADOLU (AHB) -0,2802-0,0177-0,9983-0,0328-0,0005-0,0005 0,0372 BAŞAK (BEH) -0,4114-0,0324-1,1480-0,0487-0,0164-0,0133 0,0373 GARANTĐ (GEH) -0,2935-0,0192-0,9523-0,0337-0,0014-0,0013 0,0471 KOÇ ALLIANZ (KAI) -0,2704-0,0166-0,8091-0,0305 0,0018 0,0017 0,0501 OYAK (OEH) -0,2492-0,0142-0,7544-0,0310 0,0013 0,0012 0,0222 VAKIF (VEH) -0,2811-0,0178-0,9011-0,0320 0,0002 0,0002 0,0429 YAPI KREDĐ (YEH) -0,2924-0,0191-0,9070-0,0338-0,0015-0,0014 0,0408 Bu edele kte öcelkle bellemes geekmekted. Bu edele geel b pefomas değeledmes yapılacaktı. Bell b yatıımcı tp esas alımadığıda öcelkle bellemede objektf olması açısıda faktö aalz kullaılmıştı. Faktö aalz, aalaıda lşk buluduğu düşüüle çok sayıdak değşke aasıdak lşkle alaşılması ve youmlamasıı kolaylaştımak amacıyla değşke sayısıı daha az sayıdak temel boyuta dgemek ola b statksel tekkt. Bble le lşks ola değşkele bbleyle lşkl olmaya faktöle altıda topladığı faktö aalz ç hsse seed emekllk yatıım folaıı Shape oaı, M 2 pefomas ölçütü vd. yadımıyla hesaplamış pefomas değele göstee he b kte değşke olaak kullaılmıştı. Tablo 3 dek vele kullaılaak yapıla faktö aalzde değşkele döt faktö altıda toplamıştı. Bu döt faktö toplam değşm eedeyse tamamıı (%99,979) açıklamıştı. Bc faktö toplam değşm %64,026 sıı, kc faktö %15,992 s, üçücü faktö %13,798 ve dödücü faktö se %6,164 üü açıklamıştı. Ktele öcelkle bulmak amacıyla öcelkle vamax yötem kullaılaak faktö otasyou yapılmış ve faktö otasyou soucuda Tablo 4 dek faktö mats elde edlmşt. Tablo + de ye ala faktö mats oluştuulmasıda öcelkl olaak koelasyo mats oluştuulu. Değşkele aasıda yüksek koelasyo lşks aadığı bu aşamada, aalaıda güçlü koelasyo lşks bulua değşkele geelde ayı faktö çde ye almaktadıla. Đkc aşama, ve set ç faktö aalz uygu olduğua kaa veldkte soa, oluştuula koelasyo mats baz alaak, faktö çözümüü otaya koymak amacıyla uygu b faktö çıkama yötem seçlmes ve başlagıç çözümüü oluştuulmasıı kapsamaktadı. Soak aşamada se, başlagıç faktö aalz çözümüe ulaşıldıkta soa otaya çıka faktöle youmlamasıı kolaylaştımak ç faktöle temsl ede ekselede çeştl mapülasyola veya ekse kaydıma yolua gdl. Bu çalışmada, vamax faktö otasyou kullaılaak faktö mats elde edlmşt. Değşkele he faktödek ağılığıı göstee bu değele, değşkelele seçle faktöle aasıdak lşk deeces göstee be koelasyo katsayısıdı. He b değşke (kte) döt faktö le ola lşkle fade ede faktö yüklee bakılaak döt faktöü toplam değşm açıklama yüzdele %100 e tamamlaacak şeklde toplam değşm he b faktö taafıda açıklamaya kısmı (1 0,99979 = 0,00021) faktölee açıklama yüzdele oaıda dağıtılmıştı. Böylece he b faktöü düzeltlmş açıklama deeces sıasıyla 0,64047, 0,16013, 0,13819 ve 0,06185 olaak bulumuştu. Bu değele ayıca faktöle öem deecele göstemekted. Tablo 4 de vele faktö matse göe değşkele ve faktöle aasıdak lşkle celemşt. 192

Tük Hsse Seed Emekllk Yatıım Folaıı Çok Ktel Pefomas Değeledmes: Topsıs Metodu N.Alptek, E.Şıkla Tablo 4. Hsse Seed Emekllk Yatıım Folaıa at Faktö Mats BĐLEŞEN 1 2 3 4 SHARPE 0,968-0,115-0,017 0,221 M2 0,969-0,115-0,019 0,218 SORTINO -0,043-0,029 0,998-0,029 TREYNOR 0,976 0,035-0,045 0,211 T2 0,976 0,035-0,046 0,211 JENSEN 0,453-0,193-0,041 0,870 D.ORANI -0,040 0,990-0,031-0,132 Bua göe bc faktöü Shape, M 2, Teyo ve T 2, kc faktöü Değeleme Oaı, üçücü faktöü Soto ve dödücü faktöü Jese pefomas değeledme ölçütleyle aasıdak lşk kuvvetl bulumuştu. Böylece bc faktöü öem deeces ola 0,00021 değe Shape, M 2, Teyo ve T 2 değşkelee bu değşkele faktö yükle le oatılı olaak dağıtılmıştı. Bc faktöü toplam değşm açıklama yüzdese 0,00021* 0,64026 = 0,00013, kc faktöü toplam değşm açıklama yüzdese 0,00021* 0,15992 = 0,00003, üçücü faktöü toplam değşm açıklama yüzdese 0,00021* 0,13798 = 0,00002 ve dödücü faktöü toplam değşm açıklama yüzdese 0,00021* 0,06164 = 0,00001 değe ekleeek sıasıyla he faktöü düzeltlmş açıklama deeces 0,64039, 0,15995, 0,13800 ve 0,06165 olaak bulumuştu. Shape, M 2, Teyo ve T 2 değşkele faktö yükle toplamı 3,889 du. Bua göe Shape değşke öem deeces 0,64039 * 0,968 / 3,889 = 0, 1594 olaak elde edlmşt. Böylece he b değşke ç hesaplaa öem deecelee at vektö aşağıdak gbd: w = (0,1594, 0,1595, 0,1380, 0,1607, 0,1607, 0,0617, 0,1600). He b değşke lgl öem deeces le çapılaak ağılıkladıılmış stadat kaa mats elde edlmşt. Elde edle mats Tablo 5 de göstelmşt. Tablo 5. Hsse Seed Emekllk Yatıım Folaıa At Ağılıkladıılmış Stadat Kaa Mats Hsse Seed EYF Shape M 2 Soto Teyo T 2 Jese Değeleme Oaı w 0,1594 0,1595 0,1380 0,1607 0,1607 0,0617 0,1600 AEGON (ANS) -0,0445-0,0028-0,1138-0,0052 0,0000 0,0000 0,0066 AVĐVASA (AEB) -0,0493-0,0033-0,1311-0,0057-0,0005-0,0002 0,0076 AVĐVASA (AEH) -0,0544-0,0039-0,1332-0,0062-0,0011-0,0024 0,0081 ANADOLU (AH5) -0,0389-0,0022-0,2638-0,0044 0,0008 0,0003 0,0066 ANADOLU (AG3) -0,0418-0,0025-0,1314-0,0048 0,0004 0,0001 0,0070 ANADOLU (AHB) -0,0447-0,0028-0,1378-0,0053-0,0001 0,0000 0,0060 BAŞAK (BEH) -0,0656-0,0052-0,1584-0,0078-0,0026-0,0008 0,0060 GARANTĐ (GEH) -0,0468-0,0031-0,1314-0,0054-0,0002-0,0001 0,0075 KOÇ ALLIANZ -0,0431-0,0026-0,1117-0,0049 0,0003 0,0001 0,0080 (KAI) OYAK (OEH) -0,0397-0,0023-0,1041-0,0050 0,0002 0,0001 0,0036 VAKIF (VEH) -0,0448-0,0028-0,1244-0,0051 0,0000 0,0000 0,0069 YAPI KREDĐ (YEH) -0,0466-0,0030-0,1252-0,0054-0,0002-0,0001 0,0065 193

Tük Hsse Seed Emekllk Yatıım Folaıı Çok Ktel Pefomas Değeledmes: Topsıs Metodu N.Alptek, E.Şıkla Tüm ktele öem deecele göz öüe alıaak, TOPSIS yötem le emekllk folaıı pualadımasıı yapablmek ç he b fou pefomas değeledme tekğe göe elde edle pefomas değele le o tekkle öem deecele çapılaak elde edle değele çesde e büyük değe poztf-deal çözüm ve e küçük değe se egatf-deal çözüm olaak seçlmşt. Bua göe poztf ve egatf deal çözüm vektöle aşağıda velmşt: Poztf-Đdeal = (-0,0389, -0,0022, -0,1041, -0,0044, 0,0008, 0,0003, 0,0081) Negatf-Đdeal = (-0,0656, -0,0052, -0,2638, -0,0078, -0,0026, -0,0024, 0,0036) He b alteatf poztf ve egatf deal çözüme ola uzaklıklaı hesaplaaak, bu değele yadımıyla alteatf deal çözüme bezelğ bulumuştu. Hesaplaa tüm değele Tablo 6 da velmşt. Tablo 6 ya bakıldığıda, Shape, M 2, Teyo, T 2 ve Jese ölçütlee göe e y, Soto oaıa göe e kötü ve Değeleme Oaıa göe otalama pefomas segleye Aadolu Büyüme Amaçlı Hsse Seed Emekllk Yatıım Fou (AH5) TOPSIS metodua göe e y pefomas segleye fo olmuştu. Tablo 6. Hsse Seed Emekllk Yatıım Folaıı TOPSIS Yötem le Sıalaması Hsse Seed EYF j= 1 * 2 ( vj v j ) (v j= 1 2 j v j ) * S S * C SIRA NO AEGON (ANS) 0,5785 0,3620 0,7606 0,6017 0,3849 10 AVĐVASA (AEB) 0,7913 0,5330 0,8895 0,7301 0,4025 5 AVĐVASA (AEH) 0,8376 0,5726 0,9152 0,7567 0,4061 3 ANADOLU (AH5) ANADOLU (AG3) ANADOLU (AHB) 3,3096 2,7480 1,8192 1,6577 0,4536 1 0,7716 0,5152 0,8784 0,7177 0,4004 7 0,8597 0,5875 0,9272 0,7665 0,4060 4 BAŞAK (BEH) 1,2327 0,9053 1,1103 0,9515 0,4235 2 GARANTĐ (GEH) 0,7869 0,5288 0,8871 0,7272 0,4019 6 KOÇ ALLIANZ (KAI) 0,5533 0,3422 0,7438 0,5850 0,3822 11 OYAK (OEH) 0,4681 0,2754 0,6842 0,5248 0,3704 12 VAKIF (VEH) 0,6961 0,4550 0,8343 0,6745 0,3953 9 YAPI KREDĐ (YEH) 0,7112 0,4675 0,8433 0,6838 0,3966 8 SONUÇ Ülkele sosyal güvelk soulaıı çözümüde ve fasal pyasalaıı gelşmesde öeml b yee sahp ola Beysel Emekllk Sstem dahlde oluştuula emekllk yatıım folaı aacılığıyla, fasal pyasalaa öeml deecede b fo akışı sağlamaktadı. Tükye de kısa b geçmşe sahp ola Beysel Emekllk Sstem geel olaak b değeledmes yapıldığıda, bu süeçte gelecek vaat edc b gelşme kaydettğ göülmekted. Beysel Emekllk Sstem öeml b usuu ola Emekllk Yatıım Folaıı pefomas değeledmesde, çeştl pefomas değeledme tekkle b bütü olaak ele alıdığı ve tek b pefomas değee ulaşmak 194

Tük Hsse Seed Emekllk Yatıım Folaıı Çok Ktel Pefomas Değeledmes: Topsıs Metodu N.Alptek, E.Şıkla amacıyla yapıla bu çalışmada Ocak 2007-Aalık 2008 tahle aasıda 24 adet aylık döeme at vele esas alıaak 12 adet Hsse Seed Emekllk Yatıım Fouu pefomas değeledmes çok ktel b kaa veme yötem ola TOPSIS(Techque fo Ode Pefeece by Smlaty to Ideal Soluto) le aalz edlmşt. Bu amaç doğultusuda, öcelkl olaak folaı he b pefomas değeledme tekğe göe pefomas değele elde edlmşt. Elde edle bu değele yadımıyla pefomas değeledme tekkle öem deecele bellemek ç öcelkle faktö aalz yapılmış ve bu değele döt faktö altıda toplamıştı. Öem deecele belledkte soa TOPSIS yötem adımlaı uygulaaak he b hsse seed emekllk yatıım foua at tek b pefomas değe elde edlmşt. Elde edle bu değele he b olması stee deal çözüme yakılığı göstee değeled. Bu değelee bakılaak e büyükte e küçüğe doğu b sıalama yapılaak, fola pefomaslaıa göe sıalamıştı. Bua göe, Aadolu Hayat Büyüme Amaçlı Hsse Seed Emekllk Yatıım Fou(AH5) e y ve Oyak Büyüme Amaçlı Hsse Seed Emekllk Yatıım Fou (OEH) se e kötü pefomas segleye emekllk yatıım folaı olaak bulumuştu. Bu çalışma, hsse seed emekllk yatıım folaıı çok ktel b kaa veme yötem le aalz edlmes açısıda lk olma özellğ taşımaktadı ve ayıca, bu yötem tüm emekllk yatıım folaıı pefomas değeledmesde uygulaableceğ otaya koymaktadı. Çalışmada elde edle bulgula, beysel emekllk sstem katılımcılaı, bağımsız deetçle, fo yöetcle, beysel emekllk sstem zleme ve deetleme kuuluşlaı ve aaştımacıla başta olmak üzee lgl kş ve kuumla ç aydılatıcı b özellk taşımaktadı. KAYNAKÇA Alpe, Y. (2002). Sosyal Güvelkte Ye B Adım: Beysel Emekllk, Çmeto Đşvee Degs, Clt 16, Sayı 2,11 32. Altıtaş, Kad M. (2008). Tük Özel Emekllk Folaıı Rsk Odaklı Yöetm Pefoması: 2004 2006 Döeme Đlşk B Aalz, Aadolu Üvestes Sosyal Blmle Degs, Clt 8, Sayı 1,85 110. Asla, M. (2005). A Tp Yatıım Folaıda Yöetcle Zamalama Kablyet ve Pefomas Đlşks Aalz: 2002 2005 Döem B Uygulama, Tcaet ve Tuzm Eğtm Fakültes Degs,2, 1 23. Beysel Emekllk Sstem 2007 Yılı Gelşm Rapou(2009). http://www.egm.og.t/?pd=360(10.04.2009). Blake, C.R., Elto, E.J. ad Gube, M.J.(1993). The Pefomace of Bod Mutual Fuds, The Joual of Busess, Vol.66, No.3, 371 403. Bolak, M. (2001). Semaye Pyasası, Mekul Kıymetle ve Potföy Aalz, 4. baskı, Đstabul:Beta. Cesa, R. ad Paetta, F. (2002). The Pefomace of Itala Equty Fuds, Joual of Bakg&Face, Vol.26, No.1, 99-126. Dalga, H. (2007). Kuumsal Yatıımcıla Olaak Emekllk Yatıım Folaı ve Pefomaslaıı Değeledlmes, Tükye Bakala Blğ Yayıı No.249. Dağlı, H., Bak, N. ve E, B. (2008). Tükye dek Beysel Emekllk Yatıım Folaıı Pefomas Değeledmes, Muhasebe ve Fasma Degs, 85-95. Dahlqust, M., Egstöm, S. ad Sodeld, P.(2000). Pefomace ad Chaactestcs of Swedh Mutual Fuds, The Joual of Facal ad Quattatve Aalyss, Vol.35, No.3, 409 423. Detzle, M.L.(1999). The Pefomace of Global Bod Mutual Fuds, Joual of Bakg&Face, 23, 1195 1217. Doğaay, M. Mete (2002). Hsse Seed Folaıı Çok Ktel Kaa Yaklaşımı le Deeceledlmes, Akaa Üvestes SBF Degs, Clt 57, Sayı, 3, 31-48. Emekllk Gözetm Mekez (EGM) (2009). http://www.egm.og.t/weblk/ BESgostegele.asp (06.03.2009). Egeeko, Ç. (1998). Özel Emekllk Folaı, ĐMKB Yayıı, Đstabul. 195

Tük Hsse Seed Emekllk Yatıım Folaıı Çok Ktel Pefomas Değeledmes: Topsıs Metodu N.Alptek, E.Şıkla Gökgöz, E. (2006). Rske Mauz Değe (VaR) ve Potföy Optmzasyou, SPK Yayılaı, Yayı No.190, Akaa. Güsoy, Cud T. Ve Ezuumlu, Öme Y. (2001). Evaluato of Potfolo Pefomace of Tuksh Ivestmet Fuds, Doğuş Üvestes Degs, 4, 43 58. Hwag, C.L. ad Yoo, K.(1981). Multple Attbutes Decso Makg Methods, Bel:Spge. ĐMKB (2009). http://www.mkb.gov.t/ve.htm (15.01.2009). Jese, Mchael J. (1968). The Pefomace of Mutual Fuds I The Peod 1945-1964, The Joual of Face, Vol.23, No.2, 389-416. Kaacabey, A.A. (1999). A Tp Hsse Seed Folaıı Pefomaslaıı Değeledlmes, Kaa Hap Okulu Blm Degs, 2, 84-99. Kaacabey, Al A. ve Gökgöz, F. (2005). Emekllk Folaıı Potföy Aalz, Syasal Ktabev, Akaa. Kaatepe, Y. ve Kaacabey, A. Agu (2000). A Tp Yatıım Folaıı Pefomaslaıı Ye B Yötem Kullaılaak Değeledlmes: Gaham-Havey Pefomas Test, Akaa Üvestes Syasal Blgle Fakültes Degs, Clt 55, Sayı 2, 55-67. Kaya, Y. (2004). Çok Amaçlı Kaa Veme Yötemlede TOPSIS ve ELECTRE Yötemle Kaşılaştıılması. http://www.hho.edu.t/hute/20032004%20seminer%20internet/yilmaz%20kaya/yilmaz%20kay A%20%5BWORD%5D.pdf (01.15.2009). Kılıç, S. (2002). Tükye dek Yatıım Folaıı Pefomaslaıı Değeledlmes, ĐMKB Yayılaı, Akaa. Kokmaz, T. ve Uygutük, H. (2007a). Tük Emekllk Folaıı Pefomas Ölçümüde Regesyo Aalz Kullaılması, Zoguldak Kaaelmas Üvestes Sosyal Blmle Degs, Clt 3, Sayı 5,37 52. Kokmaz, T. ve Uygutük, H. (2007b). Tükye dek Emekllk Folaıı Pefomas Ölçümü ve Fo Yöetcle Zamalama Yeteeğ, Akdez Üvestes Đ.Đ.B.F. Degs, Clt 7, Sayı 14, 66 93. Kokmaz, T. ve Uygutük, H. (2008). Tükye dek Emekllk Folaı le Yatıım Folaıı Pefomas Kaşılaştıması ve Fo Yöetcle Zamalama Yeteekle, Kocael Üvestes Sosyal Blmle Esttüsü Degs, Clt 1, Sayı 15, 114 147. McDoald, J.G. (1973). Fech Mutual Fud Pefomace: Evaluato of Iteatoaly-Dvesfed Potfolos, The Joual of Face, Vol.28, No.5, 1161 1180. Opcovc, S. ad Tzeg, Gwo-Hshug (2004). Compomse soluto by MCDM methods: A compaatve aalyss of VIKOR ad TOPSIS Euopea Joual of Opeatoal Reseach, 156, 445 455. Radkal (2003). Tükye de Ye B Hayat Başlıyo, http://www.adkal.com.t/habe.php?habeo=93414, ( 09.01.2009). Shape, Wllam F. (1966). Mutual Fud Pefomace, Joual of Busess, Vol.39, No.1, 119 138. Semaye Pyasası Kuulu (SPK) (2009). Beysel Emekllk Folaı Tülee Đlşk Açıklama, 10.05.2002 Tah ve 22/646 Sayılı Kaa, ( 09.03.2009). Şe, M. ve Memş, T. (2001). Özel Emekllk ve Tükye Đç Sstem Öes, TÜGĐAD Ekoom Ödülle Ktaplaı 4, Đstabul. Teke, S., Kaakuum, E. ve Tav, O. (2008). Yatıım Folaıı Rsk Odaklı Pefomas Değelemes, Doğuş Üvestes Degs, Clt 9, Sayı 1, 89-105. Teyo, Jack L. (1965). How to Rate Maagemet of Ivestmet Fuds, Havad Busess Revew, Vol.43, No.1, 63-75. Vua, B.(2002). Tükye de Yatıım Folaı ve Pefomas Değeledmes Ile Đlgl B Uygulama, Yayılamamış Yüksek Lsas Tez, Đstabul üvestes SBE, Đstabul. 196