Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 50, Temmuz 2017, s. 528-542 Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date 23.06.2017 30.07.2017 Gözde İYİSON Uludağ Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Temel Eğitim Bölümü, Sınıf Eğitimi Anabilim Dalı, Yüksek lisans Öğrencisi gzd_iisn@hotmail.com Yrd. Doç. Dr. Gönül ONUR SEZER Uludağ Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Temel Eğitim Bölümü, Sınıf Eğitimi Anabilim Dalı gonulonur@uludag.edu.tr SINIF ÖĞRETMENİ ADAYLARININ ÖĞRETMENLİK MESLEĞİNE YÖNELİK TUTUMLARI İLE İLKOKUL ÖĞRETMENLERİNİN YETERLİKLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ 1 Öz Bu araştırmanın amacı sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ile ilkokul öğretmenlerinin yeterlilikleri arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Örneklem grubunu Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesinde öğrenim gören 210 u (%79.8) kadın 53 ü (%20.2) erkek olmak üzere toplam 263 sınıf öğretmeni adayı oluşturmaktadır. Araştırmada öğrencilere ait demografik bilgileri elde etmek için Kişisel Bilgi Formu, öğretmenlik mesleğine karşı tutumlarını ölçmek için Çetin (2006) tarafından geliştirilen Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutum Ölçeği ve ilkokul öğretmenlerinin yeterliklerini değerlendirmek için Şeker, Deniz ve Görgen (2004) tarafından geliştirilen Öğretmen Yeterlikleri Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara sonucunda sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının ve kendi ilkokul öğretmenleri yeterliklerinin cinsiyetlerine, okudukları sınıf düzeylerine, ilkokulu okudukları yerleşim birimine ve ilkokul öğretmenlerinin cinsiyetlerine göre farklılaşmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca araştırma sonuçları ışığında sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik 1 Bu araştırma 11-14 Mayıs 2017 Denizli de düzenlenen IV. International Eurasian Educational Research Congress / EJERCongress de sözlü bildiri olarak sunulmuştur.
mesleğine yönelik tutumları ile kendi ilkokul öğretmenlerinin yeterlikleri arasında anlamlı bir ilişki tespit edilememiştir. Anahtar kelimeler: Sınıf öğretmeni adayları, öğretmenlik mesleğine yönelik tutum, öğretmen yeterlikleri. INVESTIGATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN TEACHERS 'ATTITUDES TOWARDS TEACHING PROFESSION AND ELEMENTARY SCHOOL TEACHERS' COMPETENCIES Abstract The purpose of this research is to examine the relationship between the attitudes of the elementary school teacher candidates towards the teaching profession and the qualifications of primary school teachers. A total of 263, elementary school teacher candidates including 210 (79.8%) female and 53 (20.2%) male students studying at Uludag University Faculty of Education constitute the sample group. In the research, Personal Information Form was used in order to obtain demographic information of the students, "Attitude Scale Towards Teaching Profession" developed by Cetin (2006) was used in order to scale their attitude towards teaching profession and "Teacher Proficiency Scale" developed by Seker, Deniz and Gorgen (2004) was used in order to evaluate the proficiency of primary school teachers. As a result of the findings obtained from the research, the attitudes towards teaching profession of the elementary school teacher candidates and the proficiencies of their primary school teachers do not differ according to their gender, class levels, allocation units of their primary schools and gender of primary school teachers. Also, in the light of the research results, no significant relation between the attitudes towards teaching profession of the elementary school teacher candidates and the proficiencies of their primary school teachers was determined. 529 Keywords: Prospective class teachers, attitude towards teaching profession, teacher proficiencies. Giriş Ülke kalkınmasında önemli bir yere sahip olan öğretmenlerin temel görevi, her bireyin gereksinimlerini dikkate alarak; ulusal ve evrensel değerleri benimseyen ve sorunlara çözüm üreten, programlarda belirlenen amaçları davranışlarında sergileyen, öğrenmeyi öğrenen bireyler yetiştirmektir (MEB, 2005). Formal eğitim veren kurumlarda öğretimi sağlayan bireyler olan öğretmenler, görevlendirildiği sınıfa özgü öğretim programının öngördüğü çalışmaları planlayan, bu çalışmaları yönetip değerlendiren ve her öğrencinin sorunuyla yakından ilgilenen bireyler olarak tanımlanmaktadır. Sınıf öğretmenleri, ilkokul öğrencilerinin geleceğini şekillendirmede ve sağlıklı bir kişilik kazanmalarında büyük bir paya sahiptir (Erden 1998; Genç, 2005). Planlı eğitimin temellerini atan sınıf öğretmenleri, her bireyin hayatında oldukça önemli olmaktadırlar (Dervişoğlu Kalkan, 2012). Sınıf öğretmenlerinin günümüzün hızla gelişen ve çağın özelliklerine uygun olarak yetiştirilmesi, geleceğe yön verecek olan yeni kuşakların nitelikli olarak yetişmeleri açısından büyük önem taşımaktadır (Eş, 2010). Eğitim öğretim hayatının başında alınan bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıklar, bireylerin sonraki yaşantıları üzerinde oldukça etkilidir. Eğitim hizmetlerin niteliğinin arttırılması ise öğretmenlerin yeterliliklerinin geliştirilmesine
bağlıdır (Baykara Pehlivan, 2008; Karacaoğlu, 2008; Hakan ve diğerleri, 2011). Öğretmenlerin herhangi bir alanda öğretme öğrenmeye ilişkin bilgileri, öğrencilerin başarısını da doğrudan etkilemektedir (World Bank, 2005). Öğretmen eğitiminin niteliği, eğitim-öğretim uygulamalarında kendini göstermekte ve çocukların sadece bilgilerinin gelişmesinde değil, özellikle eğitimlerinin ilk yıllarında kişiliklerinin de şekillenmesi üzerinde doğrudan bir etkiye sahip olmaktadır (European Parliament, 2008). Yeterlilik kavramı, bir işi ya da görevi etkili bir şekilde yerine getirebilmek için sahip olunması gereken özellikleri ifade eder. Kavram, öğretmen açısından ele alınırsa öğretmenliğin gerektirdiği görev ve sorumlulukları gerçekleştirebilmek için sahip olunması gereken bilgi, anlayış, beceri ve tutumlar vurgulanmaktadır (Sönmez, 2011). Öğretmen yeterlikleri ise öğretmenlerin öğretmenlik mesleğini etkili ve verimli biçimde yerine getirebilmek için sahip olunması gereken bilgi, beceri ve tutumlar olarak tanımlanmaktadır (MEB, 2008). Öğretmenlerin mesleklerini etkili ve verimli biçimde yürütebilmeleri için sahip olmaları gereken bilgi, beceri, tutum ve değerler genellikle Öğretmen Yeterlikleri kavramı ile açıklanmaktadır (MEB, 2006). Eğitim bilimlerinde yapılan çalışmalarda; öğretmenlerin yeterliliklerinin arttıkça daha nitelikli öğrencilerin yetiştirilebileceği vurgulanmaktadır (Gözütok, 1995; Gürkan, 1993; Mentiş Taş, 2004; Tatar, 2004). Türkçe alan yazında öğretmenlik yeterlikleri kavramı kullanılmasına karşılık yabancı kaynaklarda, öğretmenlik mesleği standartları kavramı kullanılmaktadır. Öğretmenlik mesleği standartları, öğretmenlerin mesleği özellikleri ile bilgi, anlayış ve becerilerini kapsamaktadır (TED, 2009). Her iki kavramın ortak noktası, öğretmenlerin sahip olmaları gereken mesleki özelliklerini, bilgi, anlayış ve becerileri tanımlamalarıdır (Hakan ve diğerleri, 2011). Öğretmen standartları, öğretmenlerin sahip olmaları gereken bilgi, beceri ve tutumlarının genel çerçevesini belirlerken, öğretmen yeterlikleri genellikle öğretmenlerin yapmaları gerekenleri davranış düzeyinde tanımlar (TED, 2009). ABD de öğretmenlik mesleği yeterlilikleri "Öğretmenlik Mesleği Standartları Ulusal Kurulu" tarafından belirlenmiştir. İngiltere de birbiriyle bağlantılı beş aşamadan oluşan öğretmenlik mesleği standartları mevcuttur. Avustralya'da da öğretmenlik mesleği yeterlilik standartları vardır. Burada kariyer ve mesleki boyut üzerinde durulmaktadır (Taşar, 2011). Türkiye de ise öğretmen yeterlikleri MEB tarafından belirlenmiştir. Öğretmenlik mesleğinin bileşenleri üç boyutta toplanarak tanımlanmıştır. Bunlar genel kültür, özel alan ve eğitme-öğretme yeterlilikleridir. Genel kültür; öğretmenin, mesleki rollerini yerine getirirken bunları daha etkin kılmasına yardımcı olan ve ana karakteri açısından öğretmenin eğitim sürecindeki disiplinler arası deneyim ve birikimlerini kapsayan bir boyuttur. Bu bakış içinde, genel kültür, bağımsız bir yeterlilik alanı özelliği taşımadığı gibi kapsamı da çok geniş ve değişkendir. Özel alan; öğretmenin öğretmekle yükümlü olduğu disiplinle ilgili bilgi, beceri, tutum, tavır ve alışkanlıkları kapsayan bir yeterlilik boyutu olarak belirlenmiştir. Eğitmeöğretme yeterlilikleri; eğitim sürecinde öğretmenin, belli bir özel alana ilişkin bilgi, beceri ve tutumları başkalarına öğretme veya onların öğrenilmesi için uygun fırsat ve olanakları yaratma durumu olarak tanımlanmıştır (MEB, 2002; Dervişoğlu Kalkan, 2012). Etkili bir öğretmende bu üç özelliğinde bulunması gerekmektedir. Sınıf öğretmeninin yeterliliği öğrencileri olumlu ya da olumsuz yönde etkilemektedir (Dilci ve Dervişoğlu Kalkan, 2012). 530 Birey yaşamını birçok açıdan etkileyen tutum kavramı ile ilgili birçok tanım göze çarpmaktadır (Çapri ve Çelikkaleli, 2008). Tutum, bir kimsenin ele alınan, herhangi bir nesneye, duruma veya olaya karşı olan olumlu veya olumsuz tavrıdır (İpek ve Bayraktar, 2004). Bir bireyin nesnelere, insanlara, yerlere, olaylara ve fikirlere karşı lehte ya da aleyhte gerçekleşen duygusal eğilimi tutum olarak tanımlanmıştır (Papanastasiou, 2002). Bilgin (1985) e göre de tutumlar,
belli bir sosyal obje konusunda bireylerde var olan ve bilişsel, duyuşsal, davranışsal yanlar taşıyan gizil eğilimleri ifade etmektedir. Tutumlar, bireyin dünya hakkındaki sürekli ya da geçici varsayımlarını, diğer insanlardan beklentilerini, değer ve bakış açılarını, neyin doğru neyin yanlış olduğuna ve neye yaklaşması, neden kaçınması gerektiğine ilişkin duygu ve inançları içerir (Kutluca ve Ekici, 2010). Öğretmen adaylarının meslekle ilgili değer ve tutum kazanmaları en az bilgi kadar gereklidir. Araştırmalar bize öğrencinin, öğretmenin tutum ve davranışlarından etkilendiğini göstermektedir. Öğretmenin düşünsel tutumu, duygusal tepkileri, çeşitli alışkanlıkları ve bunları kapsayan kişiliği öğrenciyi etkilemektedir. Çoğu zaman öğrenci, öğretmenin anlattığı konudan çok, konuya yaklaşımından ve olayları yorumlama biçiminden etkilenmektedir (Varış, 1998). Kısaca öğretmen, insan mimarı, insanın kişiliğini biçimlendiren bir sanatkâr olmaktadır (Çelikten ve diğerleri, 2005). Öğretmenlik mesleğine yönelik tutum, bireyin öğretmenlik mesleği hakkındaki düşünceleri, ona karşı hissettikleri ve çalışırken ortaya koyduğu performansıdır (Camadan ve Duysak, 2010). Öğretmenlik mesleğine karşı olumlu tutum; mesleğe ilgi duymak, çocukları sevmek, eğitim ve öğretimin önemini görebilmek vb. iken olumsuz tutumlar ise öğrencileri sevmemek, kendini geliştirmemek, heyecanlı ve istekli olmamak vb. ifade edilebilir. Bundan da anlaşıldığı gibi olumlu tutumlar her zaman öğrenme ve öğretmeyi kolaylaştırarak başarıyı artırmakta; olumsuz tutumlar ise başarıyı düşürmektedir (Çakır, Erkuş ve Kılıç, 2004; İlter ve Köksalan, 2011). Çeliköz ve Çetin e (2004) göre öğretmen adaylarının öğrencilik yıllarındaki öğrenme yaşantıları, kendi meslek anlayışlarına temel teşkil etmekte ve bu yaşantıların mesleğe karşı olumlu tutumlar kazandıracak şekilde düzenlenmesi gerekmektedir. Bu düşünceden hareketle öğretmen adaylarının ilkokul öğretmenlerinin yeterliklerinin ve tutumlarının, öğretmen adaylarının mesleği seçmede ve mesleğe yönelik tutumlarında etkili olup olmadığı, araştırmanın önemini oluşturmaktadır. İlkokul yıllarında öğretmenlerin yeterliliklerini sağlıklı bir şekilde değerlendirememekle beraber, sınıf öğretmeni olmaya hazırlanıldığı dönemlerde pek çok aday sınıf öğretmenini değerlendirmeye başlamaktadır..bu araştırmanın amacı da sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ile ilkokul öğretmenlerinin yeterlilikleri arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Ayrıca öğretmen adaylarının öğrenim gördükleri sınıf düzeyi, ilkokulu hangi yerleşim biriminde okudukları ve öğretmen adaylarının ilkokul öğretmenlerinin cinsiyetlerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarında ve ilkokul öğretmenlerinin algıladıkları yeterliklerinde farklılığa yol açıp açmadığı da diğer amaçlar arasında incelenmiştir. 531 Araştırma Yöntemi Araştırma Modeli Yapılan bu araştırmada sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ile ilkokul öğretmenlerinin yeterlikleri arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla nicel araştırma modellerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. İlişkisel tarama modeli, neden-sonuç ile ilgili ipuçları elde etmek ve iki ya da daha fazla değişken arasındaki ilişkileri belirlemek amacıyla yapılan araştırmalardır (Karasar, 2014). Bu araştırmada öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları bağımlı değişken, öğretmen adaylarının ilkokul öğretmenlerinin yeterlikleri ise bağımsız değişken olarak ele alınmıştır. Evren ve Örneklem Araştırmanın evrenini 2016-2017 eğitim öğretim yılında Sınıf Eğitiminde öğrenim görmekte olan 490 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Örneklem grubunu Uludağ Üniversitesi Eğitim Fa-
kültesinde öğrenim gören 263 sınıf öğretmeni adayı oluşturmaktadır. Örneklemin evrene oranı % 53.67 dir. Belirlenen sayının örnekleme oranına bakıldığında araştırmanın evrenine göre kabul edilebilir olduğu görülmüştür (Krijeie ve Morgan, 1970; Akt. Gibbon ve Morris, 1978). Bu açıdan örneklem araştırmanın evrenini temsil eder nitelikte basit seçkisiz örnekleme yöntemi ile seçilmiştir. Tablo 1 de araştırmaya katılan öğretmen adaylarına ilişkin bilgiler yer almaktadır. Tablo 1. Araştırmaya katılan öğretmen adaylarının bilgileri f % Cinsiyet Bayan 210 79.8 Erkek 53 20.2 Toplam 263 100 1. Sınıf 86 32.7 2.Sınıf 80 30.4 Sınıf Düzeyi 3.Sınıf 58 22.1 4.Sınıf 39 14.8 İlkokulu Okuduğu Yerleşim Birimi İlkokul Öğretmeninin Cinsiyeti Toplam 263 100 Köy 55 20.9 İlçe 81 30.8 Şehir 127 48.3 Toplam 263 100 Bayan 166 63.1 Erkek 97 36.9 Toplam 263 100 532 Tablo 1 de görüldüğü gibi araştırma kapsamına alınan 263 sınıf öğretmeni adayının %79.8 i (N=210) bayan, %20.2 si (N=53) erkektir. Öğretmen adaylarının %32.7 si (N=86) 1. sınıf, %30.4 ü (N=80) 2. sınıf, %22.1 i (N=58) 3. sınıf ve % 14.8 i (N=39) 4. sınıf düzeyindedir. Araştırma kapsamına alınan öğretmen adaylarının %20.9 u (N=55) köyde, %30.8 i (N=81) ilçede, %48.3 ü (N=127) şehir merkezinde ilkokulu okuduğunu belirtmiştir. Ayrıca öğretmen adaylarının %63.1 inin (N=166) ilkokul öğretmeni bayan, %36.9 unu (N=97) ilkokul öğretmeni erkektir. Veri Toplama Araçları Araştırmada kişisel bilgi formu, öğretmenlik mesleği tutum ölçeği ve öğretmen yeterlikleri ölçeği kullanılmıştır. Kişisel bilgi formu. Araştırmacılar tarafından yapılan diğer çalışmalar da incelenerek ve uzman görüşü alınarak öğretmen adaylarının cinsiyet, öğrenim gördükleri sınıf düzeyi, ilkokulu hangi yerleşim biriminde okudukları ve ilkokul öğretmenlerinin cinsiyeti sorularının yer aldığı kişisel bilgi formu oluşturulmuştur. Öğretmenlik mesleğine yönelik tutum ölçeği. Araştırmada öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine karşı tutumlarını ölçmek için Çetin (2006) tarafından geliştirilen Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutum Ölçeği kullanılmıştır. Ölçek 15 i olumsuz 20 si olumlu olmak üzere 35 maddeden oluşan beşli likert tipi bir ölçektir. Ölçeğin Cronbach Alpha güvenirlik değeri.95 olarak bulunmuştur. Çetin tarafından yapılan analizler sonucunda, ölçeğin üç faktörlü bir yapıyı
(sevgi, değer, uyum) yansıttığı düşünülmüştür. Ayrıca faktörler için yapılan güvenirlik analizinde I. Faktör için Alfa katsayısı.95 olarak hesaplanırken, aynı katsayı II. Faktör için.81, III. Faktör için.76 olarak belirlenmiştir. Bu araştırmada 35 maddelik ölçeğin güvenirlik çalışmasında Cronbach Alpha katsayısı.95 olarak hesaplanmıştır. Birinci faktörün Cronbach Alpha katsayısı.94; ikinci faktörün Cronbach Alpha katsayısı.80; üçüncü faktörün Cronbach Alpha katsayısı ise,.80 olarak hesaplanmıştır. Bu verilere dayanarak ölçeğin iç tutarlılık anlamında yüksek güvenirliğe sahip olduğu söylenebilir. Öğretmen yeterlikleri ölçeği. Bu çalışmada, Şeker, Deniz ve Görgen (2004) tarafından geliştirilen 33 maddelik öğretmen yeterlilikleri ölçeği uygulanmıştır. Ölçekte yer alan sorular, öğretmenlerin sınıftaki öğrenme-öğretme süreci ile ilgili yeterliklerini kapsamaktadır. 33 sorudan oluşan öğretmenlik yeterlik ölçeği tek faktörlüdür. Yeterlilik dereceleri; yeterli (3), kısmen yeterli (2) ve yetersiz (1) şeklinde belirlenmiştir. Ölçekten alınabilecek en düşük puan 33, en yüksek puan ise 99 dur. Ölçeğin Cronbach Alpha güvenirliği.92 olarak hesaplanmıştır. Bu araştırmada ölçeğin Cronbach Alpha güvenirliği.94 olarak hesaplanmıştır. Veri Analizi Sınıf Öğretmenliği öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ile ilkokul öğretmenlerinin yeterlikleri arasındaki ilişkiyi belirlemek için betimsel istatistikler kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen veriler SPSS (Statistical Paket of Social Science) 20.0 uygulanarak analiz edilmiştir. Verilerin normal dağılım olup olmadığını belirlemek için Kolmogorov- Smirnov normallik testi yapılmıştır. Bu test sonucunda dağılımın normal olmadığı tespit edilmiştir (p<.05). Bu nedenle sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ve ilkokul öğretmenlerinin yeterlikleri, öğrenim gördükleri sınıf düzeyine ve ilkokulu hangi yerleşim biriminde okuduklarına göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek amacıyla Kruskall Wallis-H (KWH) testi, öğretmen adaylarının ilkokul öğretmenlerinin cinsiyetinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarında ve ilkokul öğretmenlerinin yeterliklerinde farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek amacıyla da Mann-Whitney U (U) testi uygulanmıştır. Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarıyla ilkokul öğretmenlerinin yeterlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi amacıyla da Pearson Korelasyon Katsayısı tekniği ile veriler analiz edilmiştir. 533 Bulgular ve Yorum Tablo 2. Öğretmenlik mesleğine yönelik tutum ölçeği ve öğretmen yeterlikleri ölçeğine ait betimsel istatistik sonuçları N Min Max X ss Öğretmenlik mesleğine yönelik tutum 263 81 175 146.21 19.79 Öğretmen yeterlikleri 263 37 99 80.54 12.86 Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutum ölçeğinden aldıkları en düşük puan 81, en yüksek puan da 175; öğretmen yeterlikleri ölçeğinden aldıkları en düşük puan 37, en yüksek puan da 99 olarak tespit edilmiştir. Öğretmenlik mesleğine yönelik tutum ölçeğinden aldıkları puan ortalaması 146.21 iken, öğretmen yeterlikleri ölçeğinden aldıkları puan ortalaması 80.54 tür. Bu bulgulara dayanarak araştırma kapsamına alınan sınıf öğretmeni adaylarının
öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının ve ilkokul öğretmenlerinin öğretmen yeterliklerinin yüksek olduğu söylenebilir. Tablo 3. Öğretmen adaylarının öğrenim gördükleri sınıf düzeyine göre öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarına ilişkin KWH testi sonuçları Gruplar N Sıra Ortalaması 1. Sınıf 86 131.40 2. Sınıf 80 133.30 3. Sınıf 58 121.93 4. Sınıf 39 145.63 Toplam 263 sd KWH p 3 2.298.513 Araştırma sonuçlarına göre, öğretmen adaylarının öğrenim gördükleri sınıf düzeyine göre öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarında anlamlı farklılık olmadığı tespit edilmiştir (KWH=2.298; p>.05). Bu sonuca göre, sınıf öğretmeni adaylarının öğrenim gördükleri sınıf düzeyinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarında herhangi bir değişime neden olmadığı söylenebilir. Tablo 4. Öğretmen adaylarının öğrenim gördükleri sınıf düzeyine göre öğretmen yeterliklerine ilişkin KWH testi sonuçları 534 Gruplar N Sıra Ortalaması 1. Sınıf 86 140.88 2. Sınıf 80 119.64 3. Sınıf 58 123.28 4. Sınıf 39 150.74 Toplam 263 sd KWH p 3 6.420.093 Tablo 4 incelendiğinde, öğretmen adaylarının öğrenim gördükleri sınıf düzeyine göre ilkokul öğretmenlerinin yeterliklerinde anlamlı farklılık bulunmamıştır. (KWH=6.420; p>.05). Bu bulgulara dayanarak, sınıf öğretmeni adaylarının öğrenim gördükleri sınıf düzeyi kendi ilkokul öğretmenlerinin algıladıkları yeterliklerinde farklılığa yol açmamaktadır. Bu durumun nedenin ilkokulu bitirme sürecinin üzerinden çok zaman geçmesinden ve o dönemin belki tam olarak hatırlanamamasından kaynaklandığı düşünülmektedir.
Tablo 5. Öğretmen adaylarının ilkokulu hangi yerleşim biriminde okuduklarına göre öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarına ilişkin KWH testi sonuçları Gruplar N Sıra Ortalaması Köy 55 137.26 İlçe 81 120.21 Şehir Merkezi 127 137.24 Toplam 263 sd KWH p 2 2.813.245 Araştırma sonuçlarına göre, sınıf öğretmeni adaylarının ilkokulu okudukları yerleşim birimine göre öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarında anlamlı farklılık tespit edilememiştir (KWH=2.813; p>.05). Tablo 5 incelendiğinde, Köyde ( X = 137.26) ve Şehir Merkezinde ( X =137.24) ilkokulu okuduklarını belirten öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutum puan ortalamalarının benzer olduğu, dolayısıyla bu durumun öğretmen adaylarının tutumlarında farklılığa yol açmadığı söylenebilir. Tablo 6. Öğretmen adaylarının ilkokulu hangi yerleşim biriminde okuduklarına göre öğretmen yeterliklerine ilişkin KWH testi sonuçları 535 Gruplar N Sıra Ortalaması Köy 55 135.79 İlçe 81 124.72 Şehir Merkezi 127 135.00 Toplam 263 sd KWH p 2 1.078.583 Tablo 6 da görüldüğü gibi sınıf öğretmeni adaylarının ilkokulu okudukları yerleşim birimine göre kendi ilkokul öğretmenlerinin algıladıkları yeterliklerinde anlamlı farklılığa ulaşılamamıştır (KWH=1.078; p>.05). Bu bulgulara dayanarak, ilkokulu köyde okuyan öğretmen adaylarının kendi ilkokul öğretmenlerinin yeterlik puan ortalamalarının diğer yerleşim birimlerinde okuyan adaylarla benzer olması dikkat çekicidir. Atanmada öncelikle öğretmenlerin köylere atandığı düşünüldüğünde, buradaki öğretmenlerin yeterliklerinin, şehir merkezi ve ilçelerle benzer olması, köyde yeni mezun olan öğretmenlerin de mesleki yeterliklerinin yüksek olduğu şeklinde yorumlanabilir. Tablo 7. Öğretmen adaylarının ilkokul öğretmenlerinin cinsiyetine göre öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarına ilişkin Mann-Whitney U testi sonuçları Sıralar Sıralar Gruplar N Ortalaması Toplamı Bayan 166 134.07 22255.00 Erkek 97 128.46 12461.00 Toplam 263 U Z P 7708.000 -.576.564
Tablo 7 de görüldüğü gibi; Mann-Whitney U testine ilişkin bulgular sınıf öğretmeni adaylarının ilkokul öğretmenlerinin cinsiyetlerinin, adayların öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarında anlamlı bir farklılığa yol açmadığını göstermektedir (Z=-.576; p>.05). Tablo 8. Öğretmen adaylarının ilkokul öğretmenlerinin cinsiyetine göre öğretmen yeterliklerine ilişkin Mann-Whitney U testi sonuçları Sıralar Sıralar Gruplar N Ortalaması Toplamı Bayan 166 136.44 22648.50 Erkek 97 124.41 12067.50 Toplam 263 U Z P 7314.500-1.238.216 Araştırma sonuçları, sınıf öğretmeni adaylarının ilkokul öğretmenlerinin cinsiyetine göre öğretmen yeterliklerine ilişkin algılarında anlamlı bir farklılığın olmadığını göstermektedir (Z=- 1.238; p>.05). Tablo 9. Öğretmen adaylarının Öğretmenlik mesleğine yönelik tutum ölçeği ile öğretmen yeterlikleri ölçeği arasındaki korelâsyon değeri sonucu 536 Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutum Öğretmen Yeterlikleri Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutum 1.093 Öğretmen Yeterlikleri.093 1 Araştırmaya katılan sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik toplam tutum puanları ile ilkokul öğretmenlerinin yeterliklerine yönelik toplam puanları incelendiğinde iki ölçek puanı arasında anlamlı bir ilişki tespit edilememiştir (r=.093, p>.05). Bu sonuç, sınıf öğretmeni adaylarının ilkokul öğretmenlerinin yeterliklerinin, öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları üzerinde herhangi bir etkisinin olmadığı şeklinde yorumlanabilir. Tartışma Sonuç ve Öneriler Araştırma bulgularına dayanarak araştırma kapsamına alınan sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının yüksek olduğu söylenebilir. Benzer şekilde Yılmaz (2015) sınıf öğretmeni adaylarıyla yaptığı çalışmada, öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının yüksek olduğu sonucuna ulaşmıştır. Ancak Serin, Serin, Saracaloğlu ve Kesercioğlu nun (2004) fen ve teknoloji öğretmen adaylarıyla yaptıkları çalışmada, öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının orta seviyede olduğunu tespit etmişlerdir. Araştırma sonucuna dayanarak araştırma kapsamına alınan sınıf öğretmeni adaylarının kendi ilkokul öğretmenlerinin öğretmen yeterliklerini yüksek olarak değerlendirdikleri söylenebilir. Ancak Dervişoğlu Kalkan ın (2012) sınıf öğretmeni adaylarının kendi sınıf öğretmenlerinin
yeterliliklerini değerlendirdikleri çalışmada, öğretmen adayları, ilkokul öğretmenlerinin yeterliklerini kısmen yeterli olarak değerlendirmişlerdir. Ayrıca Şeker, Deniz ve Görgen in (2005) tezsiz yüksel lisans öğretmen adaylarıyla yaptığı araştırmada, öğretmen adaylarının kendilerini, kendi öğretmen adayı arkadaşlarını, okul uygulama öğretmenlerini ve fakülte öğretim elemanlarını öğretmenlik yeterlikleri açısından değerlendirmişlerdir. Bu çalışma sonuçlarına göre öğretmen adayları genel olarak, okul uygulama öğretmenlerinin daha yeterli olduğu görüşündedirler. Bayan öğretmen adayları da kendilerini erkek öğretmen adaylarına göre genel olarak daha yeterli görmektedirler. Öğretmen adaylarının öğrenim gördükleri sınıf düzeyine göre öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarında anlamlı farklılık tespit edilememiştir. Benzer bir şekilde Eş (2010) sınıf öğretmeni adaylarının mesleğe yönelik tutumlarını ve öğretmenlik mesleğini tercih etme nedenlerini incelediği araştırmasında, öğretmen adaylarının sınıf düzeyine göre öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarında anlamlı fark tespit etmemiştir. Terzi ve Tezci (2007), farklı bölümlerdeki öğretmen adaylarıyla yaptıkları çalışmalarında, öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarında sınıf farklılığının anlamlı bir fark yaratmadığı bulgusuna ulaşmışlardır. Ancak Fadlelmula nın (2013) öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarını incelediği ve Ceyhan ın (2014) sınıf öğretmeni adaylarının yeterlik algıları ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları üzerine yaptıkları araştırmalarında öğretmen adaylarının öğrenim gördükleri sınıf düzeyine göre öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları arasında anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir. Bu araştırma sonuçlarına göre, öğretmen adaylarının öğrenim gördükleri sınıf düzeyine göre ilkokul öğretmenlerinin yeterliklerinde anlamlı farklılık bulunmamıştır. Dervişoğlu Kalkan ın (2012) sınıf öğretmeni adaylarının kendi sınıf öğretmenlerinin yeterliliklerini değerlendirmeleri çalışmasında da öğretmen adaylarının öğrenim gördükleri sınıf düzeyine göre ilkokul öğretmenlerinin yeterliklerinde anlamlı bir farklılık çıkmamıştır. Bu durumun nedenin ilkokulu bitirme sürecinin üzerinden çok zaman geçmesinden ve o dönemin belki tam olarak hatırlanamamasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Demirtaş ve Kahveci nin (2010) ilkokul dördüncü ve beşinci sınıf öğrencilerinin sınıf öğretmenlerini sınıf yönetimi yeterlikleri açısından değerlendirdikleri araştırmanın sonucunda, öğrencilerin kendi sınıf öğretmenlerinin sınıf yönetimi yeterliklerini algılama düzeylerinin çok yüksek olduğu belirlenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, sınıf öğretmeni adaylarının ilkokulu okudukları yerleşim birimine göre öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarında anlamlı farklılık bulunamamıştır. Benzer şekilde Çetinkaya (2007) Türkçe öğretmeni adaylarıyla yaptığı çalışmada, öğretmen adaylarının yeterlilik algılarının ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının üniversiteyi kazanmadan önce yaşadıkları yerleşim yeri değişkenine göre farklılaşmadığını tespit etmiştir. Sınıf öğretmeni adaylarının ilkokulu okudukları yerleşim birimine göre kendi ilkokul öğretmenlerinin yeterliklerinde anlamlı farklılık tespit edilememiştir. Güven (1997), ilkokul öğretmenlerinin öğretmenlik bilgi ve becerilerine ilişkin yeterliliklerinin bazı değişkenlere göre incelediği çalışmasında, öğretmenlerin öğretim ilkeleri, öğretim teknikleri ile ilgili yeterlilik düzeylerinde görev yaptıkları yerleşim birimine göre anlamlı farklılık çıkmamıştır. Ancak aynı çalışmada, öğretmenlerin öğretim yöntemleri, araç-gereç kullanımı, araştırma, rehberlik ile ilgili yeterlilik düzeylerinde görev yaptıkları yerleşim birimine göre anlamlı farklılık bulunmuştur. Sünbül ve Arslan (2007), yaptıkları çalışmanın sonucunda, öğretmenlerin görev yaptığı okulun bulunduğu yerleşim yeri açısından anlamlı bir fark tespit etmişlerdir. Dervişoğlu Kalkan (2012) yaptığı 537
çalışmada, sınıf öğretmenliği adaylarının kendi ilkokul öğretmenliklerinin yeterliklerinin, köyde okuyanlar lehine, ilkokulu okudukları yerleşim birimine göre farklılaştığı sonucuna ulaşmıştır. Glickman ve Tamashiro (1982) da yaptıkları çalışma sonucunda; öğretmenlerin yeterlilik ve benlik gelişimi değerlerinin 1-5 yıl çalışan öğretmenlerde daha kıdemli olanlara göre önemli derecede yüksek olduğu sonucuna ulaşmışlardır. Bu sonuç doğrultusunda, köy ve ilçedeki öğretmenlerin genelinin kıdeminin 1-5 yıl olduğu düşünüldüğünde çalışmaya göre, köy ve ilçedeki öğretmenlerin yeterliliği ve benlik gelişiminin şehir merkezindeki daha kıdemli öğretmenlere göre önemli derecede yüksek olduğu söylenebilir. Yapılan bu araştırma sonucunda sınıf öğretmeni adaylarının ilkokul öğretmenlerinin cinsiyetlerinin, adayların öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarında anlamlı bir farklılığa yol açmadığı görülmektedir. Bu araştırma sonuçlarına benzer bir çalışmaya literatürde rastlanmamıştır. Yapılan araştırmalar incelendiğinde, öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlara yönelik olarak genellikle öğretmen adaylarının kendi cinsiyetlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığını inceleyen çalışmaların olduğu görülmektedir. Gökçe ve Onur Sezer (2012) öğretmen adaylarının cinsiyete göre öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarını inceledikleri araştırmalarında, öğretmenlik mesleğine olan tutumun cinsiyete göre farklılık gösterdiğini belirlemişlerdir. Ayıca Açışlı ve Kolomuç (2012) da sınıf öğretmeni adaylarıyla yaptıkları çalışmada, öğretmenlik mesleğine yönelik tutumların cinsiyet açısından önemli bir farklılık göstermediği sonucuna ulaşmışlardır. Sınıf öğretmeni adaylarının kendi ilkokul öğretmenlerinin cinsiyetine göre öğretmen yeterliklerine ilişkin algılarında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. Benzer şekilde Dervişoğlu Kalkan ın (2012) yaptığı çalışma sonucunda da, sınıf öğretmeni adaylarının kendi sınıf öğretmenlerinin cinsiyetine göre ilkokul öğretmenin yeterliklerini değerlendirmesinde anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Öğretmen adaylarının öğrenim yaşantılarında karşılaştıkları öğretmenlerin yeterliklerine yönelik yapılmış farklı çalışmalar da yer almaktadır (Güven, 1997; Oral, 2000; Akpınar, Turan ve Tekataş, 2004; Yapıcı, 2008). 538 Bu araştırma sonucunda, araştırmaya katılan sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ile ilkokul öğretmenlerinin yeterlikleri arasında anlamlı bir ilişki tespit edilememiştir. Bu araştırma sonuçlarına benzer bir çalışmaya literatürde rastlanmamıştır. Yapılan çalışmalar incelendiğinde genellikle öğretmenlik mesleğine yönelik tutumun ve öğretmen yeterliklerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi üzerine yapılmış çalışmalar olduğu görülmektedir (Kılıç ve Bektaş, 2008; Bulut ve Doğar, 2006; Aksoy, 2010; Dilci, 2012; Karacaoğlu, 2008; Gelen ve Özer, 2008) Araştırmadan elde edilen bulgular ve bunların tartışılıp yorumlanması doğrultusunda aşağıdaki önerilerde bulunulabilir: 1. Bu çalışma, sadece sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ve kendi ilkokul öğretmenlerinin yeterliklerini değerlendirmeleri üzerinedir. Bu anlamda diğer bölümlerde okuyan öğretmen adayları da araştırma kapsamına alınarak değerlendirilebilir. 2. Bu araştırma nicel bir çalışmadır. Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarını ve kendi ilkokul öğretmenlerinin yeterliklerini değerlendiren nitel bir çalışma yapılabilir. 3. Araştırmada daha geniş bir evren ve örneklem üzerinde farklı sonuçlara ulaşılabileceği düşünülmektedir. Türkiye genelinde kapsamlı bir araştırma grubu oluşturularak daha geniş örneklemler ve farklı değişkenler üzerinden çalışmalar yapılabilir.
4. Benzer araştırmalar okul yöneticilerine, görevdeki öğretmenlere ve öğretmen adaylarına uygulanabilir. 5. İlkokulda öğrenim gören öğrencilerin kendi ilkokul öğretmenlerinin yeterliklerini değerlendirmeleri üzerine bir çalışma yapılabilir. Ayrıca öğretmen adaylarının üniversitelerindeki öğretmenlerinin yeterliklerini değerlendirmesi ile öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarını inceleyen bir çalışma da yapılabilir. KAYNAKLAR Açışlı, S. ve Kolomuç, A. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi. 1(2), 266-271. Akpınar, B., Turan, M. ve Tekataş, H.(2004). Öğretmen adaylarının gözüyle sınıf öğretmenlerinin yeterlilikleri. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya. Aksoy, M. E. (2010). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları (Gaziosmanpaşa üniversitesi örneği). Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, (2), 197-212. Baykara Pehlivan, K. (2008). Sınıf öğretmeni adaylarının sosyo-kültürel özellikleri ve öğretmenlik mesleğine tutumları üzerine bir çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 151-168. Bilgin, N. (1985). Sosyal psikolojide yöntem ve pratik çalışmalar. İstanbul: Sistem Yayıncılık. Bulut, H, Doğar, Ç., (2006). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine karşı tutumlarının incelenmesi. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi 8(1), 13-27. Camadan, F. ve Duysak, A. (2010). Farklı programlardaki öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından karşılaştırılması: Rize üniversitesi örneği. International Conference on New Trends in Education and Their Implications, 11-13 November, 2010 Antalya-Türkiye. 539 Can, G. (1987). Öğretmenlik meslek anlayışı üzerine bir araştırma. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 159-170. Ceyhan, S. (2014). Sınıf öğretmeni adaylarının yeterlik algıları ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları (Doğu Anadolu Bölgesi). Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi. Elazığ Çapri, B. ve Çelikkaleli, Ö. (2008). Öğretmen adaylarının öğretmenliğe ilişkin tutum ve mesleki yeterlik inançlarının cinsiyet, program ve fakültelerine göre incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(15), 33-53. Çakır, Ö., Erkuş, A. ve Kılıç, F. (2000). Mersin üniversitesi 1999-2000 yılı öğretmenlik meslek bilgisi programının (ömbp) çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Araştırma Fonu Saymanlığı EF (ÖÇ) 2000-1 Nolu Araştırma Projesi. Çeliköz, N. ve Çetin, F. (2004). Anadolu öğretmen lisesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarını etkileyen etmenler. Milli Eğitim Dergisi. 32(162), 136 145. Çelikten, M., Şanal, M. ve Yeni, Y. (2005). Öğretmenlik mesleği ve özellikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2), 207-237.
Çetin, Ş. (2006). Öğretmenlik mesleği tutum ölçeğinin geliştirilmesi (geçerlik ve güvenirlik çalışması). Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 28-37. Çetinkaya, R. (2007). Türkçe öğretmeni adaylarının yeterlilik algıları ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi, Konya. Demirtaş, Z. ve Kahveci, G. (2010). Öğrenci Algılarına Göre 4. ve 5. Sınıf Öğretmenlerinin Sınıf Yönetimi Yeterlikleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 18-29. Dervişoğlu Kalkan, G. (2012). Sınıf öğretmenliği adaylarının kendi sınıf öğretmenlerinin yeterliliklerini değerlendirmesi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas. Dilci, T. (2012). Sınıf öğretmenlerinin öğrenme ve öğretme sürecine ilişkin yeterlilik algıları. Milli Eğitim Dergisi, 194, 166-183. Dilci, T. ve Dervişoğlu Kalkan, G. (2012). Sınıf öğretmenliği adaylarının kendi sınıf öğretmenlerinin yeterliliklerini değerlendirmeleri. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(4), 1331-1357. Erden, M.(1998). Öğretmenlik mesleğine giriş. İstanbul: Alkım Yayınevi Eş, Ü. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının ve öğretmenlik mesleğini tercih etme nedenlerinin incelenmesi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Niğde Üniversitesi. Niğde. 540 European Parliament, (2008). European Parliament Resolution of 23 September 2008 on İmproving Quality of Teacher Education. 2008/2068 (INI). Fadlelmula, F, K. (2013). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. TUR- JE, 4 (2), 55-63. Genç, S. Z. (2005). Sınıf öğretmeni yetiştirme meselemiz. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (11), 87-99. Özer, B. ve Gelen, İ. (2008). Öğretmenlik mesleği genel yeterliklerine sahip olma düzeyleri hakkında öğretmen adayları ve öğretmenlerin görüşlerinin değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (9). 39-55. Gökçe, F. ve Onur Sezer, G. (2012). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları (Uludağ üniversitesi örneği). Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 25(1), 1-23. Gözütok, F. D. (1995). Öğretmenlerin demokratik tutumları. Ankara: Ekin Yayıncılık. Gürkan, T. (1993). İlkokul öğretmenlerinin öğretmenlik tutumları ile benlik kavramları arasındaki ilişki. Ankara: Sevinç Matbaası. Güven, S. (1997). Temel eğitim 1. kademe (ilkokul) öğretmenlerinin öğretmenlik bilgi ve becerilerine ilişkin yeterliliklerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
Hakan, A., Sağlam, M., Yaşar, Ş., Gültekin, M., Deveci, H. ve diğerleri (2011). İlköğretim öğretmenlerinin öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri alanlarındaki hizmetiçi eğitim gereksinimleri. Eskişehir: T.C Anadolu Üniversitesi Yayınları. İlter, İ. ve Köksalan, B. (2011). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine olan tutumları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 21(1), 113 128. İpek, C. ve Bayraktar, Ş. (2004). Aday öğretmenlerin fen bilimleri ve sosyal bilimlere bakışları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 35-50. Karacaoğlu, Ö.C. (2008). Öğretmenlerin Yeterlilik Algıları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi. 5(1), 70-97 Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık Kılıç, D. ve Bektaş, F. (2008). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (18), 15-25. Kutluca, T. ve Ekici, G. (2010). Öğretmen adaylarının bilgisayar destekli eğitime ilişkin tutum ve öz-yeterlik algılarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 177-188. MEB (2002). Öğretmen yeterlilikleri. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. MEB (2005). Öğretmen yetiştirme ve eğitimi genel müdürlüğü temel eğitime destek projesi öğretmen eğitimi bileşeni öğretmenlik mesleği genel yeterlilikleri. Ankara MEB (2006). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. Ankara: Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü. MEB, (2008). Öğretmen yeterlikleri: öğretmenlik mesleği genel ve özel alan yeterlikleri. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlükleri Mentiş Taş, A. (2004). Sosyal bilgiler öğretmenliği eğitimi program standartlarının belirlenmesi. Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. Cilt: 37, sayı:1, 28-51. Papanastasiou, C. (2002). School, teaching and family ınfluence on student attitudes toward science: based on tımss data for Cyprus. Studies in Eucational Evaluation, 28, 71-86. Pehlivan, H. (1997). Tutumların doğası ve öğretimi. Çağdaş Eğitim, 233, 46-48. 541 Serin, O., Serin, U., Saracaloğlu, S. A. ve Kesercioğlu, T. (2004).Fen grubu öğretmen adaylarının mesleğe yönelik tutumlarının karşılaştırılması. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Dergisi,(19), 121-136. Sönmez, V. (Ed.). (2011). Eğitim bilimine giriş. Ankara: Anı Yayıncılık. Şeker, H., Deniz, S. ve Görgen, İ. ( 2004). Öğretmen yeterlikleri ölçeği. Ankara: Milli Eğitim.32,(164),105-118 htt p:/ /dhg m.meb.g ov.tr/yayimlar /dergiler/milli_e gitim_dergisi/16 4/seker.htm 8 Şubat 2017 tarihinde erişildi. Şeker, H., Deniz, S. ve Görgen, İ.(2005). Tezsiz yüksek lisans öğretmen adaylarının öğretmenlik yeterlikleri üzerine değerlendirmeleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 42, 237-253.
Tatar, M. (2004). Etkili öğretmen. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi. 1(11) http://efdergi.yyu.edu.tr.html 4 Nisan 2017 tarihinde erişildi. Taşar, H.H. (2011). Öğretmen Yeterliliği. T.Dilci (Editör). Öğretim ilke ve Yöntemleri. İstanbul: İdeal Kültür Yayınevi. TED (2009). Öğretmen yeterlikleri. Ankara:Türk Eğitim Derneği Tekışık, H. H. (2003). Bir öğretmen kuşağı. Çağdaş Eğitim Sistemlerinde Öğretmen Yetiştirme Ulusal Sempozyumu. Ankara: Öğretmen Hüseyin Hüsnü Tekışık Eğitim Araştırma Geliştirme Vakfı Yayınları: 8. 22-24 Terzi, A.R.; Tezci, E. (2007). Necatibey eğitim fakültesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 52, 593-614. Varış, F. (1998). Eğitim bilimine giriş. İstanbul: Alkım Yayınları World Bank, (2005). Learning to teach in the knowledge society. Final report. by Task Manager Juan Manuel World Bank. Yılmaz, İ. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Burdur. Yapıcı, Ş. (2008). Öğretmen adaylarının öğrencilik anılarının analizi, Kuramsal Eğitimbilim, 1(2), 10-22. 542