YANAN ALANLARIN REHABİLİTASYONU VE YANGINA DİRENÇLİ ORMANLAR TESİSİ PROJELERİNİN (YARDOP) ORMAN AMENAJMAN PLANLARINDAKİ DURUMU (MUĞLA-GÖKOVA YARDOP ÖRNEĞİ) Kdir Alperen Coşkuner, Ertuğrul Bilgili Krdeniz Teknik Üniversitesi, Ormn Fkültesi, Ormn Mühendisliği Bölümü, 61080, Trzon / TÜRKİYE Özet Ülkemizin de içerisinde yer ldığı Akdeniz Hvzsı ormn lnlrı yngın hsss ir ypıddır. Bu lnlrd ormn yngınlrı, ormn menjmn plnlrının uygulnmsınd irtkım prolemlere seep olmktdır. Ayrıc, yngınlrl mücdele msrflrının rtmsı, odun hmmddesi ve odun dışı ormn ürünlerindeki değer kyı ve rekresyon değeri ile kliteli su üretiminin zlmsı gii ormnın sunduğu ürün ve hizmetlerde de kyıplr görülmektedir. Ormn yngınlrının u olumsuz etkilerinin zltılmsınd, yngınlrl mücdele çlışmlrının ynınd, yngın öncesi ve yngın sonrsı ypılck silvikültür ve menjmn uygulmlrı öne çıkmktdır. Ülkemizde, ormn yngınlrının olumsuz etkilerinin zltılmsın yönelik ypıln yngın öncesi ve sonrsı uygulmlr, 2008 yılı Antly Serik-Tşğıl yngınındn sonr gerçekleştirilmeye şlnmıştır. Ynn Alnlrın Rehilitsyonu ve Yngın Dirençli Ormnlrın Tesisi (YARDOP) dı verilen projelerin ypımı 5 yıl içinde hız kznmış ve ülkemizin yngın hsss çeşitli ölgelerinde de projelendirilerek uygulmy geçilmiştir. Kıs ir süre zrfınd syılrı 64 ü uln ve her iri kendi içinde üyük enzerlik gösteren YARDOP projeleri, eklenen fydlrın trtışılilir olmsın rğmen hızl yygınlştırılmıştır. Projelerde, ynmış ve yngın hsss lnlrın çeşitli prensiplerle yngın krşı fiziksel direncinin rtırılmsı mçlnmktdır. Bu mçl, proje lnlrınd genişlikleri yüz metreyi uln Yngın Durdurm Zonlrı (YDZ) tesis edilmekte ve u zonlrd servi (Cupressuss sp.) ile yörenin yetişme ortmı koşullrın uygun, ynmyn y d ynmy dirençli yprklı türler kullnılmktdır. Bu çlışm kpsmınd YARDOP projeleri değerlendirilerek, projelerin ormn menjmn plnlrındki durumu ele lınmış ve ypımın 2010 yılınd şlnn Muğl-Gökov YARDOP projesi örnek çlışm lnı olrk seçilmiştir. Proje lnın ulunduğu Gökov ve Krörtlen Ormn İşletme Şefliklerinin plnlrı 2011 yılınd yenilenmiştir. Proje dâhilinde ypıln çlışmlr yerinde gözlemlenerek, yenilenen ormn menjmn plnlrındki durumu ve ynsımlrı incelenmiştir. Anhtr Kelimeler: Ormn Yngınlrı, Yngın Amenjmnı, YARDOP 780
EFFECTS OF REHABILITATION OF BURNED AREAS AND THE ESTABLISHMENT OF FOREST WITH FIRE RESISTANT SPECIES PROJECTS (YARDOP) ON FOREST MANAGEMENT PLANS (A CASE STUDY IN MUĞLA-GÖKOVA) Astrct Forests in the Mediterrnen Bsin including Turkey re prone to forest fires. Fires in the region cuse some prolems in the implementtion of forest resource mngement plns. Forest fires cn cuse loses in products nd services forests provide such s losses in the vlue of wood nd non-wood forest products, recretion nd qulity wter production. To mitigte the negtive effects of forest fires, strong fire suppression s well s pre- nd post-fire mngement ctivities hve een hevily implemented. In Turkey, mjor effort to minimize fire loss hs een the project clled Rehilittion of Burned Ares nd The Estlishment of Forest with Fire Resistnt Species (YARDOP) immeditely fter the Antly Serik-Tşğıl forest fire in 2008. The YARDOP projects hs gined momentum in the lst 5 yers in fire prone res in Turkey. Although the expected enefits cn e rgued, these projects with gret similrites with ech other, hve een widely implemented in geogrphiclly different loctions nd totl numer of them hve reched 64 s of the end of 2013. The ojective of these projects is to increse the physicl resistnce of urned nd fire sensitive forest res gnist fires. For this purpose, Fuel Breke Zones with widths reching up to 100 meters (YDZ) hve een estlished with Cypress (Cupressus sp.) nd suitle less flmmle locl species. The ojective of this study is to evlute the implemented YARDOP projects nd their effects on forest mngement plns. To this end, the YARDOP project tht ws implemented in 2010 in Muğl-Gökov ws chosen. The Project re is within the oundries of Gökov nd Krörtlen Stte Forest Enterprises in Muğl province. The forest mngement plns renewed in 2011 were investigted, nd the projects pplictions were oserved in the field. As result, the effects of these projects on forest mngement plns were evluted. Keywords: Forest Fires, Fire Mngement, YARDOP 1. Giriş Avrup d her yıl meydn gelen yklşık 45.000 det ormn yngını yklşık 500.000 hektr ormn lnını thrip etmektedir Sn-Miguel ve Cmi (2009). Ülkemizin de yer ldığı Akdeniz kuşğınd 1980-2011 yıllrı rsınd gerçekleşen yklşık 1,6 milyon det ormn yngını, 15 milyon hektr ormnlık lnd etkili olmuştur (Effis, 2011). Bu ormn yngınlrı; şt yngınlrl mücdele msrflrının rtmsı nedeniyle ekonomik nlmd Agee ve Skinner (2005), ynı zmnd ormnın sunduğu odun hmmddesindeki değer kyı, rekresyon değerinin zlmsı, hidrolojik ypının etkilenmesi gii ürün ve hizmetlerde 781
ky seep olmktdır. Ormn yngınlrının u etkileri, günümüz ormncılık nlyışınd ormn yngınlrı ile mücdelenin etki derecesinin rttırılmsı ile irlikte, yngın öncesi ve yngın sonrsı ypılck silvikültür ve menjmn uygulmlrı ile yngının orty koycğı yıkıcı etkiyi zltck ir ormn formu oluşturm eğiliminde olduğu düşünüleilir (Stephens ve Ruth, 2005, Agee ve Skinner 2005, Agee, 2007). Bu mçl düny genelinde uygulmlr ypılmkt ve özellikle Amerikn ormncılığınd muhtemel ir yngının etkisini zltmy yönelik ynıcı mdde düzenlemeleri gerçekleştirilmektedir (Grhm ve rk., 2009). Meşcerelerde ynıcı mdde miktrının zltılmsın yönelik rlm ve udm çlışmlrı ile, çıkilecek ir yngının olumsuz etkilerini en z indirmek ve oluşturulck ormn formu ile ğçlrın yngındn minimum düzeyde etkilenmeleri mçlnmktdır (USDA, 2012). Avrup ormncılığınd d son yıllrd yngın öncesi ve sonrsı uygulmlrı kpsyn projeler gerçekleştirilmektedir. Akdeniz ormn ekosisteminde doğl olrk ulunn ve diğer türlere göre ynmy dynıklı Neyişci, (1987, 2011), ynı zmnd ship olduğu dllnm ypısı ile hv kımını engelleyen Servi (Cupressus spp.), yngın öncesi ve sonrsı uygulmlrd kullnılilmektedir. Bu mçl irçok Akdeniz ülkesini kpsyn, Servi ğcının yngın engeli olrk kullnılmsının mçlndığı proje uygulmlrı şt Portekiz olmk üzere diğer Avrup ülkelerinde de ypılmktdır (MED Cypfire (2G-MED09-070), 2011) Ülkemizde, ormn yngınlrının orty koyduğu etki derecesinin zltılmsın yönelik ypıln yngın öncesi ve sonrsı uygulmlr, 2008 yılı Antly Serik-Tşğıl yngınındn sonr ypılmy şlnmıştır. Ynn Alnlrın Rehilitsyonu ve Yngın Dirençli Ormnlrın Tesisi (YARDOP) dı verilen projelerin ypımı 5 yıl içinde hız kznmış ve ülkemizin yngın hsss çeşitli ölgelerinde de projelendirilerek uygulmy geçilmiştir. Kıs ir süre zrfınd syılrı 64 ü uln ve her iri kendi içinde üyük enzerlik gösteren YARDOP projeleri, eklenen fydlrın trtışılilir olmsın rğmen hızl yygınlştırılmıştır. Projelerin şlngıç şmsınd sdece yngın görmüş lnlrın çeşitli prensiplerle, yeniden ğçlndırılmsı öngörülürken, dh sonr yngın hsss ölgelerdeki ktüel kızılçm ormnlrınd d yngın dirençli ormnlr oluşturmk mcı ile uygulmlr gidilmiştir. Bu çlışmnın mcı YARDOP projeleri kpsmınd ypıln uygulmlrın ormn menjmn plnlrın etkilerin incelenmesidir. Bu mçl ypımın 2010 yılınd şlnn ve sınırlrı iki ormn işletme şefliği içerisinde ulunn Muğl-Gökov YARDOP (OGM, 2010) projesi seçilmiştir. Proje lnın ulunduğu Gökov ve Krörtlen Ormn İşletme Şefliklerinin plnlrı 2011 yılınd yenilenmiş olup, proje dâhilinde ypıln çlışmlr yerinde gözlemlenerek, ormn menjmn plnlrındki durumu ve ynsımlrı incelenmiştir. 2. Mteryl ve Yöntem Proje uygulmlrının ormn menjmn plnlrın etkilerinin rştırılmsı için, Muğl-Gökov YARDOP projesi Ormn Genel Müdürlüğü we syfsındn temin edilerek incelenmiştir. Projenin gerçekleştirildiği Muğl Ormn İşletme Müdürlüğü ne ğlı Gökov ve Krörtlen Ormn İşletme Şefliklerinin (OGM, 2000,, OGM 2011,) 2000 ve 2011 yılı Ormn Amenjmn plnlrı Ormn Genel Müdürlüğü nden temin edilerek incelenmiştir. Ayrıc projenin şlngıç yılı oln 2010 yılındn itiren lnd ypıln uygulmlr d rzi çlışmlrı ile yerinde incelenmiştir. 782
3. Bulgulr 31.07.2008 trihinde gerçekleşen ve 20.552,5 hektrlık (15.795,0 H. Ormnlık 4.757,5 H. Açık Aln) lnd etkili oln Antly Serik-Tşğıl yngını, ülkemiz ormn yngınlrı çısındn üyük öneme shiptir. Bu yngın, ülkemizde 1937 yılındn itiren tutulmy şlnn yngın isttistiklerine göre yktığı ln itiriyle kyd geçen en üyük yngındır. Söz konusu yngının oluşturduğu ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel etkiler kmuoyund trtışmlr yol çmış ve dikktleri ormn yngınlrın ve yngınlrl mücdele çlışmlrın çekmiştir. Serik-Tşğıl yngını, ormn yngınlrı ile mücdele çlışmlrınd, ylnızc etkili yngın söndürme fliyetlerinin yeterli olmdığını, ynı zmnd yngın hsss ormnlık lnlrd ynıcı mddenin, yngının olumsuz etkisini zltck içimde düzenlenmesi gereğini orty çıkrmıştır. Bu mçl ilki Antly, Serik-Tşğıl olmk üzere, özellikle kızılçmın egemen olduğu yngın hsss lnlrd, yngın öncesi ve sonrsı uygulmlrı içeren YARDOP projelerin ypılmsın şlnılmıştır (Şekil 1,2). Şekil 1. YARDOP lnlrının ölge müdürlüklerine dğılımı. 783
Şekil 2. Proje Mliyetlerinin Bölge Müdürlüklerine Dğılımı. YARDOP projeleri iki frklı lnd gerçekleştirilmektedir. Bu lnlr, ynn ormnlık ve yngın hsss olup dirençli hle getirilecek ormnlık lnlrdır. Bu lnlrd gerçekleştirilen projelerin ypımı 2012 yılının Ağustos yın kdr 6665 Nolu Tmime (OGM, 2010) göre gerçekleştirilmekteydi. Bu trihten sonr çıkrıln 6859 Syılı (OGM, 2012) Tmim ile irlikte ypıln çlışmlrın teknik esslrınd kısmen değişikliğe gidilmiştir. 6665 Syılı Tmime göre ypımın şlnn projelerde; ypılck iş ve işlemler ğırlıklı olrk cnlı (yeşil) Yngın Durdurm Zonlrı (YDZ) üzerinde yoğunlşmktdır (Şekil 5). YDZ ler mc uygun kryolu, köy yolu, yerleşim ve trım lnlrının ormn ile oln sınırlrınd, ormn yolu, yngın emniyet yol ve şeritlerinin iki trfınd d tesis edilmektedir. Bu zonlrın genişliği tesis edildiği lndn ormn doğru 5m çıklık, 25-35m yöreye özgü güç ynn çlı, ğçcık, ğç formundki yprklı türler (Şekil 5), 25-35 m 10-15 sır Servi, 20-30 m kplılığın kırılıp, ynıcı mddenin zltıldığı Zyıfltm Alnı olmk üzere yklşık 100 m civrınddır. Bu genişlik rzinin ypısı ve ölgenin yngın hsssiyetine göre değişmektedir. Anck, YDZ lerin plnlnmsınd, YDZ nin itişik olduğu meşcere ypısı ve meşcere gelişim çğlrı çoğu kez dikkte lınmmktdır (Şekil 3). Ypıln uygulmlrdn ir diğeri Tesis İçi Yngın Engelleri dir. Proje lnınd gerçekleştirilecek gençleştirme çlışmlrı sırsınd, gençleştirme lnı 15-30 hektrlık prçlr ölünerek, rlrın en z eş sır ynmy dynıklı türler dikilmektedir. Bu uygulm sırsınd doğl olrk vr oln sürgün verme yeteneğindeki geniş yprklı türler korunmkt, gerektiğinde cnlndırm kesimlerine ti tutulmktdır. 784
Şekil 3. Yşlı () ve genç meşcere () kenrın tesis edilmiş YDZ(Muğl-Gökov YARDOP). Proje lnlrınd dh önceden tesis edilmiş Yngın Emniyet (YEY) ve Yol Şeritleri (YEŞ) ise ynmy dynıklı türler ile ğçlndırılmkt (Şekil 4) ve u şeritlerin her iki trfınd 20-30 m genişliğinde zyıfltm lnlrı oluşturulmktdır. Şekil 4. Servi ile ğçlndırılmış Yngın Emniyet Yolu (,) (Muğl-Gökov YARDOP). Şekil 5. Projeler kpsmınd plnlnn zon ypılrı (,), (YDZT: Yngın Durdurm Zonu Tesisi, YOAT: Yerleşim Alnı Ormn Ayrımı Tesisi, ZOAT: Zirt Alnı Ormn Ayrımı Tesisi) (Muğl-Gökov YARDOP) 785
Ypıln çlışmlrın plnlr ynsımsının incelendiği Gökov YARDOP lnı, Muğl Ormn Bölge Müdürlüğü, Muğl Ormn İşletme Müdürlüğü, Gökov ve Krörtlen Ormn İşletme Şeflikleri ünyesindedir (Şekil 6). Şekil 6. Çlışm lnının genel konumu () Çlışm lnın helikopterden çekilmiş fotoğrfı (). İlgili şefliklerin 2011 yılı (OGM, 2011, 2011) ormn menjmn plnlrın göre proje lnı 1803,13 h ormn ve 653,04 h çıklık ln olmk üzere toplm 2456,17 h dır. Gökov Ormn İşletme Şefliği 2011 yılı Ormn Amenjmn plnın göre çlışm lnının 8,83 h ı Okliptüs Diğer Amçlı (Özel Ağçlndırm v.) İşletme Sınıfı, 1795,68 h ı, Kızılçm Bl Üretim Ormnlrı ve Bsrlı Alnlr İşletme Sınıfı, 63,48 h ı, Kızılçm Tohum Meşceresi İşletme Sınıfı, 148,23 h ı ise Kızılçm Doğl Sit Alnı İşletme Sınıfı nd ulunmktdır. Krörtlen Ormn İşletme Şefliği 2011 yılı Ormn Amenjmn plnın göre çlışm lnının 161,53 h ı Kızılçm En Yüksek Miktrd Endüstriyel Odun Üretim İşletme Sınıfı, 278,42 h ı ise Kızılçm Bl Üretim Ormnlrı ve Bsrlı Alnlr İşletme Sınıfı nd ulunmktdır. Bu durum göre çlışm lnının % 84, 44 lük kısmı Kızılçm Bl Üretim Ormnlrı ve Bsrlı Alnlr İşletme Sınıfı nd ulunmktdır. Alnd ormn yngınlrını önlemeye yönelik ir işletme sınıfı yrımın gidilmemiş olup, Yngın Önleme Ormnı İşletme mcı, 3. yn işletme mcı olrk elirlenmiş olup, veri tnınd 2152 kodu kullnılrk elirtilmiştir. 786
Yngın önleme ormnı oluşturmk mcıyl ypıln projede 12,6 h ı 2010 yılınd, 129,6 h ı, 2011 yılınd ypılmk üzere toplm 142,2 h lık YDZ tesis edilmiştir (Şekil 7). Şekil 7. Gökov-YARDOP uygulm hritsı. YDZ tesisleri için yolun iki trfındn ortlm 30 m genişliğinde şeritler çılmy şlnılmıştır. Şefliklerin ormn menjmn (OGM, 2000, 2000) plnlrınd ulunn 13 Nolu meşcere tipleri tnıtım tlolrındn proje lnının toplm serveti hesplnmıştır. Proje dâhilinde ypıln uygulmlr ile lndn toplm ğç servetinin (m3) % 31,32 lik kısmı çıkrtılmıştır. Bu ğç serveti, ilgili şeflikleri ormn menjmn plnlrınd (OGM, 2000, 2000) 2010 yılı olğnüstü et kpsmınd değerlendirilmiştir (Tlo 1, Şekil 8,9). Tlo 1. Çlışm lnındn proje dâhilinde çıkrıln ğç serveti. Ormn İşletme Şefliği Proje Alnı Toplm Servet (m) 2010 yılı Olğnüstü Et (m) YDZ Tesisi İçin Kesilen Miktr (%) Gökov O.İ.Ş 176869,15 9723,00 5,50 Krörtlen O.İ.Ş 39575,49 10218,00 25,82 TOPLAM 216444,632 19941,00 31,32 787
Şekil 8. Çlışm lnınd YDZ tesisleri için 2010 yılınd ypıln kesimler () Çlışm lnınd 2010 yılınd çılmış ir YDZ (). Şekil 9. Çlışm lnının toplm ğç serveti ve proje dâhilinde çıkrıln ğç servetinin krşılştırılmsı. Oluşturulmk istenen zonlrd ulunn ğçlr oşltıldıktn sonr 41,4 h ı işçi ile, 72,4 h ı mkineli olmk üzere toplm 113,8 h lık lnd diri örtü temizliği ypılmıştır. Ayrıc 57,2 h ı işçi ile, 85 h ı mkineli olmk üzere toplm 142,2 h lık lnd toprk işleme ypılmıştır (Şekil 10). 788
h ı mkineli olmk üzere toplm 142,2 h lık lnd toprk işleme ypılmıştır (Şekil 10). Şekil 10. YDZ lerde mkineli örtü temizleme ve toprk işleme çlışmlrı (). Toprk işlemesi gerçekleştirilen lnlrd fidn dikim işlemi (). Toprk işleme çlışmsı gerçekleştirildikten sonr 134,5 hektrlık lnd fidn dikim işlemleri gerçekleştirilmiştir. Projede, şeridin yol trfınd 2x2m rlık mesfe ile yprklı türler (Zkkum (Nerium olender L.), Ylncı Aksy (Roini pseudocci L.), Hrnup (Cerotoni siliqu L.), Ceviz (Juglens regi L.), kln iç kısımlr ise 1x1m rlık-mesfe ile Adi Servi (Cupressus sempervirens L.) dikilmiştir (Şekil 8). Dikim gerçekleştirilen lnın 96,5 h ınd Adi servi ve Hrnup krışık, 12 şer h Hrnup, Ylncı ksy ve Zkkum, 2 h ınd ise Ceviz sf olrk dikilmiştir (Şekil 11). Şekil 11. 2010 yılınd dikimi gerçekleştirilmiş ir YDZ () 2010 yılınd dikimi gerçekleştirilen YDZ için mçlnn ypı (). 4. Sonuç ve Öneriler Ülkemizin yngın hsss zı ölgelerinde projelendirilen ve uygulnn YARDOP çlışmlrı ormn menjmn plnlrı çısındn önem rz etmektedir. Zir ypıln çlışmlr, ormnın ypısınd geri dönülmesi zor değişimler oluşturmkt ve u değişimler çıln zon genişlikleri rttıkç dh d elirgin hle gelmektedir. Muğl-Gökov YARDOP projesinde ypıln çlışmlrın, yenilenen ormn menjmn plnlrın (Gökov ve Krörtlen O.İ.Ş.) ynsımlrı sınırlı olmuştur. Proje dâhilinde gerçekleştirilen zonlm çlışmlrı, 2011 yılı Ormn Amenjmn Plnlrınd veri tnınd çizgi (line) ktmnı olrk elirtilmiştir 789
(OGM 2011,) (Şekil 7). Bu durumd ypıln çlışmlrın, Ormn Amenjmn plnlrı veri tnınd herhngi ir ln krşılık gelmediği tespit edilmiştir. Zir projenin gerçekleştirildiği toplm 1803,13 h lık ormn lnının, 134,5 h lık kısmınd (toplm ormnlık lnın %7,46 sı) ğç türü değişimi gerçekleşmiştir. Böylece, ktüel ormn ypısı ile ormn menjmn plnlrının orty koyduğu ypı rsınd frklılık orty çıkmıştır. Bu durum ormndn fydlnmnın düzenlenmesi çlışmlrınd irtkım sorunlr oluşturilir. Söz konusu plnlrd, ypıln zonlm çlışmlrın poligon ktmnı ile elirtilmesi ve ölmeciklerin prçlnrk ktüel ypının gösterilmesi yerinde olcktır. Böylelikle zonlm çlışmlrının syısl olrk doğru tespit edileilir ve u lnlrın frklı ir işletme sınıfınd lınilmesi sğlnilecektir. Kynklr Agee J,K. 2007. USDA Forest Service Gen. Tech. Rep. PSW-GTR-203.The Role of Silviculture in Restoring Fire Adpted Ecosystems Agee, J.K.; Skinner, C.N. 2005. Bsic principles of forest fuel tretment. Forest Ecology nd Mngement 211: 83-96. Effis, 2011. Forest Fires in Europe, Middle Est nd North Afric, JRC Technicl Reports. Grhm, R., McCffrey, S. nd Jin, T. 2004. Science sis for chnging forest structure to modify wildfire ehvior nd severity. USDA Forest Service, Rocky Mountin Reserch Sttion, Generl Technicl Report RMRS GTR-120, 43 pp. Med, 2011. Med Opertionl Progrmme: Cypfire 2G-MED09-070: Cypress windreks ginst forest fires: fesile, economic nd ecologicl solution for forest protection in the Mediterrnen Regionshttp:// www.medgov.net Neyişci, T. 1987. Ormn Yngınlrının Önlenmesinde Kullnılilecek Yvş Ynn Bitki Türleri Üzerine Bir Çlışm. Doğ TU Tr. Ve Or. D Syf: 595-604 Neyişci, T. 2011. Mediterrnen Forest Ecosystems, Wildlnd Fires, Cypress nd Fire Resisstnt Forests. Cypress nd Forest Fires: prcticl mnul. Pge 15-37. OGM, 2000. Gökov Ormn İşletme Şefliği Ormn Amenjmn Plnı, Ormn Genel Müdürlüğü, Ankr. OGM, 2000. Krörtlen Ormn İşletme Şefliği Ormn Amenjmn Plnı, Ormn Genel Müdürlüğü, Ankr. OGM, 2010. Muğl-Gökov YARDOP (Ynn Alnlrın Rehilitsyonu ve Yngın Dirençli Ormnlrın Tesisi Projesi). http://www.yrdop.ogm.gov.tr/. OGM, 2010. Ynn Alnlrın Rehilitsyonu ve Yngın Dirençli Ormnlrın Tesisi Projesi. Çlışm Esslrı 6665 Nolu Tmim. http://www.yrdop.ogm.gov.tr/. OGM, 2011. Gökov Ormn İşletme Şefliği Ormn Amenjmn Plnı, Ormn Genel Müdürlüğü, Ankr. OGM, 2011. Krörtlen Ormn İşletme Şefliği Ormn Amenjmn Plnı, Ormn Genel Müdürlüğü, Ankr OGM, 2012. Ynn Alnlrın Rehilitsyonu ve Yngın Dirençli Ormnlrın Tesisi Projesi. Ormn Yngınlrıyl Mücdele İş ve İşlemlerine Ait Çlışm Esslrı. 6859 Nolu Tmim. http://www.yrdop.ogm. gov.tr/. Stephens SL, Ruth LW. 2005 Federl forest-fire policy in the United Sttes. Ecologicl Applictions.;15:532-542. United Sttes Deprtment of Agriculture (USDA), 2012. South Shore Fuel Reduction nd Helthy Forest Restortion Project. Forest Service Pcific Southwest Region Lke Thoe Bsin Mngement Unit R5-MB- 231B Sn-Mıguel J., Cmi A. 2009. Forest fires t glnce: fcts, figures nd trends in the EU. In Birot Y(ed) Living with wildfires: wht science cn tell us. A contriution to the science- policy dilogue, EFI discussion pper 15, EFI, Joensuu 790