2016 2017 ÖĞRETİM YILI BAHAR DÖNEMİ EBY718 EĞİTİM TEKNOLOJİSİ VE TEKNOLOJİ LİDERLİĞİ 1. Hafta Ders Notu Giriş Çağdaş öğrenme-öğretme yaklaşımları, artan nüfus, eğitimin sosyal değerindeki artış gibi birçok faktör öğretim sistemlerinin geçmişe göre çok daha sistematik bir biçimde tasarımını zorunlu kılmaktadır. Günümüz eğitim sistemlerinde yalnızca bir öğretmen, belli sayıda öğrenci, öğretimin yapıldığı bir ortam ve içerikten söz etmek çok fazla olanaklı değildir. Zira tüm bunlara ek olarak teknoloji, mali yapı, kuramsal dönüşüm, vb. onlarca ek parametre eğitsel süreçleri daha da karmaşık hale getirmektedir. Bu temelde yukarıda da belirttiğimiz gibi eğitimin sistematik bir yaklaşımla ele alınması gerekene bir bilim dalı olması kaçınılmaz hale gelmiştir. Eğitim teknolojisi uygulamalarında söz konusu kavrmaı oluşturan bileşenlerin özellikle okul, öğretmen ve yönetici paydalarında ele alınması gerekmektedir. Bu çerçevede genel olarak bu ders kapsamında eğitim teknolojisi, liderlik, teknoloji liderliği gibi kavramlar belirli bir sistematikte ele alınacaktır. Çağdaş eğitim gereksinimleri Alkan (2011), günümüz çağdaş eğitim sorunlarına doğru teşhis konulabilmesi ve çözüme yönelik gerekli önlemlerin için bazı faktörlerin bilinmesi gerektiğini ifade etmektedir. Bu faktörler kısaca şöyle özetlenebilir: Demografik faktör: Genelde nüfustaki artışı, özelde öğrenci miktarındaki büyük artışı ifade eder. Eğitimi, finansman, program, kurumsal yapı vb. birçok boyutta etkilemektedir. Bilgi patlaması: Bilgi miktarındaki gerek miktar gerekse nitelik ve ayrıntı yönünden artışı ifade etmektedir. Bu durum materyallerin sürekli yenilenmesini, öğretim süresinin uzatılmasını vb. durumları beraberinde getirmektedir. Eğitimin ve sosyo ekonomik ilişkiler değerinin artması: Ulusların sosyal ve ekomomik yönden kalkınmasda nitelikli insan gücüne olan ihtiyaç ön plana çıkmaktadır. Burada temel aracın eğitim olduğu düşüncesi öne çıkmaktadır. Bilimsel ve teknolojik evrim ile eğitim ve toplum arasındaki ilişkiler: Bilim ve teknolojideki gelişmeleri kaçınılmaz olarak birey ve toplum arasındaki ilişkileri 1
Eğitim Teknolojisi ve Teknoloji Liderliği de etkilemektedir. Hızlı değişim bireylerin eğitim yoluyla bu durumu uyum sağlamasını gerektirmektedir. Eğitim ve sosyal talep: Eğitimin çağdaş toplumlardaki refah düzeyini arttırmaya yönelik etkisi sosyal bir talebi de beraberinde getirmektedir. Eğitim, birey, toplum, teknoloji gibi birçok kavramın yenilikçi bir bakış ile ele alınmasını gerektiren bu faktörler öğrenme-öğretme süreçlerine de net biçimde yansımaktadır. Bilgi miktarındaki bahsedilen artış, beraberinde bu bilginin çok daha etkili bir biçimde öğrenilebilmesi için öğrenmede kuramsal değişimi de zorunlu kılmaktadır. Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler, eğitim süreçleri ile bir araya gelmekte, eğitim süreçlerinde önemli ve çağdaş bir paradigma değişimini de beraberinde ortaya çıkarmaktadır. Bu bağlamda sınıf içindeki aktörlerin rolleri değişime uğramış, bilgiye ulaşma ve kullanma biçimleri farklılaşmış, öğrenmede çeşitli kavramlar değişime/dönüşüme uğramıştır. Öğretmen Merkezli Öğrenme Ortamları Öğrenci Merkezli Öğrenme Ortamları Sınıf Etkinliği Öğretmen merkezli Öğrenci merkezli Öğretmen Rolü Daima uzman ve bilgiyi sunan İşbirlikçi ve bazen öğrenen Öğretimsel Vurgu Bilginin ezberlenmesi İlişkiler, sorgulama ve buluş Bilgi Kavramları Bilgiyi toplama ve nicelik Bilginin niteliği ve dönüşümü Başarı Göstergesi Ölçüt ve normlara başvurma Anlamanın niteliği Değerlendirme Çoktan seçmeli maddeler Ölçütlere başvurma, gelişim dosyası ve performans Teknoloji Kullanımı Alıştırma ve uygulama İletişim, erişim, işbirliği Eğitim ile ilgili çağdaş bir takım gereksinimler ve aynı zamanda buna bağlı olarak öğrenme-öğretme süreçlerinde yaşanan dönüşüm aynı zamanda eğitim teknolojisinin problem alanına giren bir takım sorunların ortaya konmasına yardımcı olmuştur. Söz konusu problem şöyle sıralanabilir: 1. Karşılanamayan eğitsel talep 2. Kalabalık sınıflar 3. Yetersiz öğretmenli okullar 2
1.Hafta Ders Notu 4. Bireysel yardım ve ilgiden yoksun öğrenciler 5. Geleneksel öğretimin yaygın kullanımını 6. Özel eğitim gereksinimi olan öğrenciler 7. Mali kaynak yetersizliği 8. Yetersiz araç-gereç 9. Öznel başarı düşük verim 10. Eğitime sosyal talep fırsat eşitliği Eğitim teknolojisinin kapsamı Eğitim teknolojisi şu ana kadar ifade etmiş olduğumuz bazı gereksinimler ve buna temel oluşturan sorunların ele alınmasını sağlayan bilimsel bir yaklaşım olarak karşımıza çıkmaktadır. Eğitim teknolojisinin temel yapısı ve bu yapıya bağlı olarak kapsamını oluşturan kavramlar aşağıdaki şekilde gösterilmektedir. Şekil 1: Eğitim teknolojisinin kapsamı 3
Eğitim Teknolojisi ve Teknoloji Liderliği Şimdilik başlıklar halinde eğitim teknolojisi ile ilgili temel kavramların neler olduğunu dile getireceğiz. Öte yandan bu dersin izleyen haftalarında her bir boyut doğrudan yada dolaylı olarak ayrıntılı biçimde ele alınacak ve incelenecektir. Kapsamı oluşturan kavramları ele almadan önce eğitim teknolojisi ile ilgili temel tanımları yapmak faydalı olacaktır. Eğitim: Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme sürecidir (Ertürk, 1977). Bireyin yaşantılar yoluyla, deneyimleyerek, gözlemleyerek, deneme-yanılma yoluyla, kendi bilişsel şemalarını yapılandırma sürecidir. Öğretim: Öğrenmeyi sağlama ve rehberlik etme etkinliğidir. Eğitimin okullarda planlı ve programlı olarak yürütülen kısmıdır. Öğrenmeyi sağlayan dışsal olayların planlanması, uygulanması ve değerlendirilmesidir. Öğrenme: Farklı öğrenme kuramları öğrenmeyi farklı biçimlerde tanımlamaktadır. Bazı tanımlara göre öğrenme şöyle tanımlanabilir. o Bireyin kendi yaşantısı sonucunda kendinde oluşan bilgi, tutum ve davranış değişikliğidir. o Bireyin çevresi ile etkileşimi sonucunda belli bir olay, olgu veya durum ile ilgili olarak kendi bilgisini, anlayışını ve davranışını düzenlemesi ile oluşan etkin bir süreçtir. o Ölçülebilir ve gözlenebilir kalıcı izli davranış değişikliği. Öğrenme Çevre ile etkileşim Değişme/değişim Bilinçli yada bilinçsiz Dünyayı ve çevreyi anlama süreci Bilgiyi anlamlandırma süreci Öğrenenin yaptığı Öğretim Belirli bir ders, kurs, öğrenme içeriği ve öğrenen grubu için Belirlenmiş ve düzenlenmiş bir ortamda yapılan rehberlikler Başlangıç ve bitişi olan bir süreç Planlı yapılan öğretim etkinlikleri Öğrenen, öğreten ve öğrenilen arasındaki etkileşim Tasarımı uygulayacak öğretmenin yaptığı 4
1.Hafta Ders Notu Teknoloji: Bilimsel yada diğer sistematik bilgilerin pratik alanlara sistemli bir biçimde uygulanmasıdır. İnsan-makine sistemlerinin desenlenmesi, organizasyonu ve işletilmesini kapsayan ve bu bağlamda makineler, işlemler, yöntemler, süreçler, sistemler, yönetim ve kontrol mekanizmaları gibi çeşitli öğelerin belirli bir düzende bir araya getirilmesi ile oluşan bir disiplindir. Teknoloji bilim ve uygulama arasında bir köprü görevi görür. Bu temel tanımlardan yola çıkarak artık eğitim teknolojisinin ve aynı zamanda öğretim teknolojisi kavramının işlevsel tanımlarını yapmak mümkündür. Buna göre eğitim teknolojisi, genelde eğitime, özelde öğrenme durumlarına egemen olabilmek için ilgili bilgi ve becerilerin işe koşulması ile öğrenme yada eğitim süreçlerinin işlevsel olarak yapısallaştırılmasıdır. Öğrenme-öğretme süreçlerinin tasarımlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesi işidir. Eğitim teknolojisi öğrenme sürecini geliştirmek için oluşturulan her türlü öğeyi sistemi, tekniği ve yardımı içerir. 1. Öğrencinin ulaşması planlanan amaçların tanımlanması 2. Öğrenilecek konunun öğretim ilkelerine göre analiz edilmesi ve öğrenmeye uygun bir biçimde yapılandırılması 3. Konunun aktarılabilmesi için uygun ortamın seçilip kullanılması 4. Kullanılan araçların etkililiğinin ve öğrencilerin başarı durumlarını değerlendirmek için uygun değerlendirme yöntemlerinin kullanılması. Öğretimin, eğitimin bir alt kavramı olduğu anlayışına dayalı olarak ve belirli öğretim disiplinlerinin (fen, yabancı dil, biyoloji, vb.) kendine özgü yönlerini dikkate alarak düzenlenmiş teknoloji ile ilgili bir terimdir. Öğrenme süreçlerini ve kaynaklarını; tasarlamayı, geliştirmeyi, kullanmayı, organize etmeyi ve değerlendirmeyi içine alan bir teori ve uygulama alanıdır. 5
Eğitim Teknolojisi ve Teknoloji Liderliği Eğitim teknolojisinin tarihsel gelişimi İlk Dönem: Medya olarak görülen Öğretim Teknolojisi 1910-1920 Öğretim teknolojisi alanındaki ilk tanımlar Öğretimin öğrencilere fiziksel araçlar ile aktarılması İlk eğitsel filmin kullanımı Görsel materyallerin (film, resim, slayt, vb.) kullanımında artış 1920-1940 1963 1970 Ses kayıtları, radyo yayınları, sesli filmler ile görsel öğretimden görsel-işitsel ortamlara yöneliş Öğretimsel medya üzerine yoğunlaşma Assocation for Educational Communication and Technology (AECT) eğitim teknolojisini kavram, öğrenme sürecini kontrol eden mesajların tasarımı ve kullanımı biçiminde tanımlamaktadır. Tanımın dikkat çeken yönü sistematik bir öğretim tasarımını işaret etmesi ve öğretim kavramından çok öğrenme üzerinde durmasıdır. Eğitim teknolojisi, daha etkili bir öğretimi gerçekleştirmek için insan yada insan olmayan kaynakların işe koşulduğu, insanın öğrenme ve iletişimin üzerine kurulu hedefler doğrultusunda öğrenme ve öğretme süreçlerinin sistematik bir biçimde tasarlandığı, uygulandığı ve değerlendirildiği süreç biçiminde tanımlanmaktadır. Sistematik sürece ve öğrenmeye vurgu yapılmaktadır. Daha etkili ve verimli öğrenmelerin gerçekleştirilmesi amaçlanmıştır. insan ve insan dışı kaynakların kullanımı ifadesi önceki dönemlerde kullanılan medya ağırlığını azaltmıştır. 6
1.Hafta Ders Notu 1977 1994 AECT eğitim teknolojisini öğrenmenin tüm boyutlarını kapsayan problemlerin çözümü için insan, ürün, fikir, araç ve kurumların yer aldığı, analiz, düzenleme, uygulama, değerlendirme ve yönetim adımlarının bulunduğu karmaşık bir süreç olarak tanımlamaktadır. Süreç içerisinde ilk defa analizden söz edilmektedir. İnsan, materyal ve araçlara eşit önem verilmekte ve kavram yalnızca medya geliştirme ve kullanma ile sınırlandırılmamaktadır. Mikrobilgisayarlar, etkileşimli video, CD-ROM, İnternet vb. teknolojileri etkisi AECT öğretim teknolojisini öğrenme için süreç ve kaynakların kuramsal ve uygulamalı olarak tasarım, geliştirme, uygulama, yönetme ve değerlendirilmesi olarak tanımlamaktadır. Yapılandırmacı yaklaşımın etkileri görülmektedir. 1990 Sonları Performansı arttırmada öğretimsel uygulamaların etkisi 2000 li yıllar 30-40 yıllık dönemde farklı biçimlerde tanımlanan öğretim teknolojileri öğretim tasarımı ve teknolojileri olarak kabul edilmiştir. 7
Eğitim Teknolojisi ve Teknoloji Liderliği Ödev&Tartışma Konusu Eğitimde teknoloji kullanımı bir zorunluluk mudur? Düşüncelerinizi «nedenleri ve gerekçeleri» de içerecek biçimde, bir sayfalık ödev biçiminde belirtilen tarih aralığında lütfen öğrenme yönetim sistemine yükleyiniz. Ek Okumalar Sizlere 1.hafta dersi ile ilgili verilen bu ders notu bundan sonraki ders sürecinde de olacağı gibi farklı kaynakların konu ile ilgili bölümlerinden derlenen ve özetlenen bilgilerden meydana gelmektedir. Belge sonunda görebileceğiniz kaynakların önerilen bölümlerini okuyarak, bunun yanı sıra sizlere önerilecek web bağlantılarına göz atarak bilgi dağarcığınızı genişletmeniz mümkündür. 1.hafta dersi ile ilgili lütfen belirtilen kaynakların ilgili bölümlerine ve web bağlantılarına göz atınız. Akkoyunlu, A., Altun, A. & Soylu, M.Y. (2008) Öğretim Tasarımı, Ankara. Maya Akademi Alkan, C. (2011) Eğitim Teknolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık https://tr.wikipedia.org/wiki/eğitim_teknolojisi Kaynaklar Akkoyunlu, A., Altun, A. & Soylu, M.Y. (2008) Öğretim Tasarımı, Ankara. Maya Akademi Alkan, C. (2011) Eğitim Teknolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık Şimşek, A. (2009) Öğretim Tasarımı, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım Web Kaynakları https://www.youtube.com/watch?v=ufwwwsz_x9s 8