9-11 YAŞ KIZ ÖĞRENCİLERİN OKUL TEMELLİ EGZERSİZ UYGULAMALARININ OBEZİTE VE SAĞLIKLA İLGİLİ YAŞAM KALİTESİNE ETKİSİ Nevzat Demirci 1,*, Pervin D. Toptaş 2, Erdal Demirci 3, Ali Demirci 1 1 School of Physical Education and Sports, Mersin University, Turkey 2 Department of Tourism Animation Programme, Mersin University, Turkey 3 Sarıkamış School of Physical Education and Sport Sciences, Kafkas University, Turkey
Bu çalışmanın Amacı 9-11 yaşlarındaki kız öğrencilerde okul temelli egzersiz uygulamalarının (OTEU) obezite ve sağlıkla ilgili yaşam kalitesi (SİYK) üzerine etkisini belirlemek amacıyla planlanmıştır.
GİRİŞ Günümüzde obezite ve aşırı kilo dünyadaki en önemli sorunlardan biridir. Çoğu ülkedeki obezite prevalansındaki en yüksek artış, global bir endişe kaynağıdır (Rezapour et al., 2017). Dünyanın beşinci ölüm nedenidir ve yılda 2.6 milyon kişi bu hastalıktan ölmektedir (Asghar et al., 2015).
GİRİŞ Okul çağındaki çocuklar tarafından Fiziksel Aktivite çoğunlukla okul ortamının dışındaki alanlarda yürütülmesine rağmen, OTEU sağlığın korunması için önemli rol oynamaktadır (Mota et al., 2005). Küresel olarak, çocuklukta şişmanlığın önlenmesi için yapılan çabalar, bir takım okul müdahalelerinin uygulanmasına yol açmıştır (Gonzalez-Suarez et al., 2009).
Materyal ve Metot: Araştırmaya başlamadan önce uyulması gereken kurallar öğrencilere ayrıntılı biçimde açıklanarak aydınlatılmış onam formu imzalatıldı. Çalışmada milli eğitim müdürlüğünden, ilgili okullardan ve velilerden gerekli izinler alındı.
Materyal metot: Çalışma iki devlet okulunda 9-11 yaşlarındaki kız öğrenciler arasından seçildi. Müdahale grubu (n:85) oyun ve fiziki etkinlikler dersi (OFED) ve OTEU (Basketbol, Hentbol, Voleybol, Badminton, Masa Tenisi), kontrol group (n:85) ise sadece OFED olmak üzere iki grup olarak oluşturulmuştur. Kadın öğrencilerin OTEU öncesinde ve sonrasında yaşam kalitelerini belirlemek için sağlıkla ilişkili yaşam kalitesi ölçeği (Kid KİNDL) ve egzersiz düzeylerini belirlemek için ise Egzersiz Öz-yeterlik Ölçeği (EÖYÖ) uygulandı.
Uygulama Prosedürü Beden Eğitimi ve Sınıf Öğretmenleri Kontrol Grubu OFED (Haftada 3 gün, günde 45 dak. Müdahale Grubu OFED + OTEU (Haftada 3 gün, günde 60 dak.(basketbol, Hentbol, Voleybol, Badminton, Masa Tenisi)
Uygulama Prosedürü Kontrol Grubu: OFED Hareket oyunları, lokomotor hareketlere dayanan oyunlar, atma, yakalama veya atlama, koşu, dönme, geçme ve basit jimnastik egzersizleri Müdahale Grubu: OFED + OTEU 10 dakikalık ısınma. yürüme, koşma, sıçrama, top sürme, şut atma, paslaşma çalışmaları gibi branşa özgü temel teknikler uygulandı. Ayrıca yön değiştirme hareketleri, raketle bachand ve forhend vuruşlar ve aerobik koşular uygulandı. OTEU esnasında 5 dak. lık kısa molalar verildi.
Veri Toplama Araçları Egzersiz Öz Yeterlik Ölçeği Egzersiz Öz-yeterlik Ölçeği; Bandura tarafından geliştirilmiş ve ülkemizde, geçerlik ve güvenilirlik çalışmaları göğüs kanseri hastaları ile Bozkurt tarafından yapılmıştır; Test tekrar test güvenilirlik katsayısı 0.968 (Bandura 1997; Bozkurt 2009) olarak bulundu. EÖYÖ ölçeği % 0 ila% 100 arasında puanlanabilen 18 maddeden oluşur. Katılımcılar, yetkinlik inançlarının düzeyine veya gücüne göre 0'dan 50'ye (orta seviye hassasiyetle yapılabilir) ve 100'e kadar (yapılabilir). İç tutarlık güvenilirliği 0.94 (Bozkurt 2009) idi.
Veri Toplama Araçları Sağlıkla İlişkili Yaşam Kalitesi Ölçeği (Kid-KINDL) Kid -KINDL 1998 yılında Ravens- Sieberer ve Bullinger tarafından geliştirilmiş. Ölçeğin 8-12 yaş arası çocuklar için Türkçe geçerlilik ve güvenirlik çalışması 2004 yılında Eser ve arkadaşları tarafından yapılmıştır (Eser et al. 2008). Anket beş likertli sıralı yanıt seçeneği içeren 24 madde ve 6 boyuttan oluşmaktadır. Ölçeğin, bedensel iyilik, duygusal iyilik, öz saygı, aile, arkadaş ve okul olmak üzere altı boyutu vardır. Her bir boyut 4 maddeden oluşmaktadır. Boyutlara ait puanlar bağımsız olarak hesaplanırken ayrıca bu altı boyutun bileşiminden oluşan toplam yaşam kalitesi puanı elde edilmektedir.
İstatiksel Analiz Tüm istatistiksel analizler SPSS 20.0 sürümü ile gerçekleştirildi. Bu çalışmada tanımlayıcı istatistiklerin sonuçları ortalama, standart sapma ve yüzde oranları olarak sunulmuştur. Verilerin normal dağılım göstermemesi sebebiyle ikili karşılaştırmalarda Mann Whitney U testi ile değişkenler arasındaki ilişkileri belirlemek içinde Spearman korelasyon testi kullanılmıştır. P değerinin 0.05 den küçük olması anlamlı olarak kabul edildi.
Bulgular Tablo 1. Müdahale ve Kontrol grupları arasındaki fiziksel özelliklerin karşılaştırılması. Değişkenler Yaş Grup N Müdahale Grubu M SD Öncesi 85 9,94 0,80 Z Değeri Asym. Sig Kontrol Grubu Sonrası 85 9,94 0,80 -,207,836 9,96 0,77 M SD Z Değeri Asym.Sig 9,96 0,77 Toplam 170 9,94 0,80 9,96 0,77 -,212,842 Öncesi 85 142,97 6,27 141,00 5,63 Boy (cm) Kilo (kg) Beden Kütle İndeksi (BKİ) Sonrası 85 143,89 6,80-4,344,000** 141,49 6,23 Toplam 170 143,93 6,13 141,24 5,93 Öncesi 85 38,52 4,72 39,25 6,06 Sonrası 85 36,16 4,93-3,429,001** 39,12 5,90 Toplam 170 37,34 4,82 39,18 5,98 Öncesi 85 18,90 2,47 19,96 2,38 Sonrası 85 17,30 2,63-5,993,000** 19,79 2,46 Toplam 170 18,10 2,55 19,87 2,42-1,017,293-0,717,476-0,558,542
Şekil 1. Müdahale grupları (OTEU ve OFED) ve kontrol grubu (OFED) başlangıçta ve girişimden 4 ay sonra Beden Kitle İndeksi Z Skorları MG Öncesi MG Müdahaleden 4 Ay Sonra KG Öncesi KG Müdahaleden 4 Ay Sonra 58,8 53 44,7 25,8 7,1 22,3 10,6 21,1 11,7 15,4 21,2 16,6 9,5 11,7 16,4 14,2 20 17,6 2,3 Çok Zayıf Zayıf Normal Kilolu Aşırı Kilolu Obez Müdahale Grubu (MG), Kontrol Grubu (KG)
Tablo 2. Müdahaleden 4 Ay Sonra Sağlıkla İlgili Yaşam Kalitesi Ve Egzersiz Öz- Yeterlilik Düzeyleri ile ilgili Grupların Karşılaştırılması
Tablo 2. Müdahaleden 4 Ay Sonra Sağlıkla İlgili Yaşam Kalitesi Ve Egzersiz Öz- Yeterlilik Düzeyleri ile ilgili Müdahale ve Kontrol Gruplarının Karşılaştırılması
Tablo 2. Müdahaleden 4 Ay Sonra Sağlıkla İlgili Yaşam Kalitesi Ve Egzersiz Öz- Yeterlilik Düzeyleri ile ilgili Müdahale ve Kontrol Grupları Arasındaki İlişki
Tartışma ve Sonuç Özellikle gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki çocuklarda obezite giderek artan oranlarda görülmektedir. Ailesel yatkınlık, beslenme alışkanlığı ve fiziksel aktivite azlığı gibi çeşitli faktörlerin, obezite oluşumunda önemli olduğu değerlendirilmektedir (Weker and Baranska 2011). Bir önceki on yıllık döneme göre obezite prevalansı %54 oranında artış göstermiştir (McDowell et al., 2009).
Tartışma ve Sonuç
Tartışma ve Sonuç Sonuç olarak; müdahaleden 4 ay sonra, obez ve aşırı kilolu olan öğrencilerin oranı önemli düzeyde azalırken, toplam yaşam kalitesi, fiziksel iyilik, duygusal iyilik, özsaygı ve aile alt boyutu ile EÖY düzeyleri kontrol grubuna göre anlamlı düzeyde yüksek olduğu belirlendi. Bununla birlikte, EÖYD ile SİYK (Kid-KINDL) ölçeğinin fiziksel iyilik, duygusal iyilik ve öz saygı alt boyutu arasında pozitif bir ilişki olduğu tespit edilirken, kontrol grubunun EÖYD ile SİYK ölçeği alt boyutları arasında anlamlı bir ilişki olmadığı gözlendi.
Öneriler 1. Öğrencilerde EÖYD düşük olması SİYK ile doğrudan ilişkisi nedeni ile OFED nin yanı sıra ders dışı sportif etkinliklerin arttırılması amaçlanmalıdır. 2. Okullarda OTEU ve ders dışı sportif etkinliklere katılımı arttırmak SİYK açısından umut vadeden bir araç olabilir. Diğer taraftan çocukların sedanter zamanlarının azaltılarak OTEU ile desteklenmelidir. 3. ilkokul öğrencilerinin ders dışı spor etkinliklerinin arttırılarak, bu etkinlikleri okulun bir parçası haline getirip SİYK ile ilişkilendirilmelidir. 4. OTEU alışkanlıklarının çocuk yaştan itibaren kazandırılması, sedanter yaşamdan uzaklaşmaya yönelik ders dışı aktivitelerin yaşamın bir parçası haline getirilmesi obeziteyi önleme açısından yarar sağlayacaktır.
Kaynaklar