İÇİNDEKİLER Önsöz... v BÖLÜM 1 SPOR VE SPOR PSİKOLOJİSİ Spor... 1 Spor Psikolojisinin Gelişmesi... 2 Spor Psikolojisinin Alanları... 5 Spor Psikologları... 6 Spor Psikologlarının İşlevleri... 7 BÖLÜM 2 PSİKOLOJİ Giriş ve tanım... 9 Psikoloji ve hayvan deneyleri... 10 Psikolojinin incelediği davranışlar... 12 Psikolojinin temel amaçları... 13 Psikolojinin yöntemleri ve teknikleri... 14 Psikolojinin alanları... 16 BÖLÜM 3 PSİKANALİTİK KURAM Giriş ve temel kavramlar... 21 Bölmesel varsayım... 23 Yapısal varsayım... 24 BÖLÜM 4 GÜDÜLEMELİ DAVRANIŞ Giriş ve temel kavramlar... 29 Gereksinmeler... 30 Dürtüler ve özellikleri... 32 İçgüdüler... 34 Davranışın engellenmesi... 34 Çatışma... 36 Anksiyete ve özellikleri... 37
viii İçindekiler BÖLÜM 5 SAVUNMA DÜZENEKLERİ Giriş... 41 Savunma düzeneklerinin özellikleri ve işlevleri... 42 Bazı savunma düzenekleri... 42 BÖLÜM 6 STRES Homeostazis... 49 Otonom sinir sistemi... 50 Stresin tanımı ve nedenleri... 51 Strese verilen tepkiler... 53 Genel uyum sendromu... 54 Stresin türleri... 55 BÖLÜM 7 GELİŞME DÖNEMLERİ VE SPORA BAŞLAMA YAŞI Gelişme dönemleri ve gelişme kuramları... 57 Ruhsal-cinsel gelişme kuramı... 58 Ruhsal-toplumsal gelişme kuramı... 59 Bilişsel gelişme... 60 Motor gelişme... 61 Ergenlik dönemi... 61 Kimlik geliştirme... 64 Çocuk ve spor... 65 Spora başlama yaşı... 67 BÖLÜM 8 KENDİNİ TANIMA Kendini tanıma kavramı... 71 Kendini tanıma süreci... 72 Kendini tanımanın önemi... 73 Kendini tanıma yolları... 74 Kendini tanımanın artırılması... 76
Spor Psikolojisi ix BÖLÜM 9 KİŞİLİK Giriş ve tanım... 81 Kişiliğin özellikleri... 82 Kişiliğin gelişmesi... 83 Kişilik tipleri... 85 Kişiliğin değerlendirilmesi... 86 BÖLÜM 10 KİŞİLİK VE SPOR Giriş... 89 Sporda kişilik araştırmaları... 90 Sporda kişilik araştırmalarının sonuçları... 94 Sporcu kimliği... 94 Sporda kişilik değerlendirmesi... 94 Kişilik - spor ilişkisinin bazı örnekleri... 97 BÖLÜM 11 SPORDA GÜDÜLENME Sporun bedensel, ruhsal, toplumsal özellikleri ve yararları... 102 Sporda güdülenme... 103 Başarı güdülenmesi... 106 Sporcunun güdülenmesi... 109 Sporcu güdülenmesinde uyarılmışlık... 112 Sporda güdülenmenin iki kaynağı... 113 BÖLÜM 12 PERFORMANS Sportif performansın boyutları... 117 Spor psikolojisi uygulamaları... 121 BÖLÜM 13 YETENEK SEÇİMİ Yetenek seçimi... 123 Psikomotor beceriler... 125
x İçindekiler BÖLÜM 14 ANTRENMAN Antrenman ve türleri... 129 Bir günlük antrenman programı... 133 BÖLÜM 15 YARIŞMA Tanımı ve özellikleri... 135 Yarışmanın evreleri... 136 BÖLÜM 16 GRUP VE GRUP BÜTÜNLÜĞÜ Grup kavramı... 143 Grup oluşumu... 144 Grubu olumsuz etkileyen etkenler... 145 Grup büyüklüğü ve süreç kayıpları... 146 Grup bütünlüğü... 147 Grup bütünlüğünün öncülleri... 148 Grup bütünlüğü araştırmaları... 149 Grup bütünlüğünün geliştirilmesinde diğer etkenler... 151 Etkileşim grupları... 152 BÖLÜM 17 SÜRANTRENMAN Performansı engelleyen psikolojik etkenler... 157 Sürantrenman ve nedenleri... 158 Sürantrenmanın belirtileri... 159 Tükenmişlik sendromu... 160 Sürantrenmanın ele alınması... 161 BÖLÜM 18 SORUNLU SPORCULAR Sorunlu sporcular... 166 Soruncu sporcu tipleri... 167
Spor Psikolojisi xi BÖLÜM 19 ANTRENÖR Antrenör ve özellikleri... 173 Antrenör-sporcu ilişkisi... 174 Antrenör tipleri... 176 BÖLÜM 20 LİDERLİK Liderlik... 179 Liderin özellikleri... 181 Liderlikle ilgili yaklaşımlar/kuramlar... 182 Liderlikte karar verme... 184 Spor liderliğinin çok boyutlu modeli... 184 BÖLÜM 21 PERFORMANSI ENGELLEYEN ETKENLERİN GİDERİLMESİ Sporda performansı engelleyen etkenler... 187 Performansı engelleyen etkenlerin giderilmesinin aşamaları... 189 Otojen antrenman... 190 İlerleyici gevşeme... 192 Solunum egzersizleri... 192 Dereceli gevşeme... 193 Sistematik duyarsızlaştırma... 193 Biyolojik geribildirim... 194 Transendental meditasyon... 194 Yoga... 195 Basit teknikler... 195 Psikoterapiler... 195 Hipnoz, biyoritm, akupunktur... 195 Psikotonik antrenman... 195 BÖLÜM 22 SPORCUYU PSİKOLOJİK YÖNDEN HAZIRLAMA Psikolojik hazırlığın ön koşulları... 197 Sporcunun psikolojik yönden hazırlanması... 198 Sporcunun psikolojik yönden hazırlanma süreci... 200
xii İçindekiler BÖLÜM 23 SPOR VE SALDIRGANLIK Saldırganlığın tanımı ve türleri... 203 Saldırganlığın kökenleri... 205 Sporda saldırganlık... 208 Taraftar olma... 208 Seyirci/taraftar ve şiddet... 209 Holiganizm... 212 Sporda saldırganlığın azaltılması... 214 Holiganlığın da ötesinde bir saldırı... 217 Türkiye de ilk büyük spor şiddeti... 218 Dünyada futbol savaşı... 220 BÖLÜM 24 SPOR VE HAKEM Hakemin özellikleri... 222 Hakemin rol ve işlevleri... 223 Hakemliğin güçlükleri... 224 Hakemliğin geleceği... 225 BÖLÜM 25 SPOR VE CİNSELLİK Cinselliğin önemi... 227 Spor ve cinsellik... 228 Cinsellik ve sportif performans... 229 BÖLÜM 26 DOPİNG Giriş... 231 Doping nedir?... 232 Doping uygulanması... 232 Doping kontrolü... 233 Dopinge karşı mücadele... 238
Spor Psikolojisi xiii BÖLÜM 27 EGZERSİZ BAĞIMLILIĞI Giriş ve tanım... 241 Epidemiyoloji... 242 Etiyoloji... 243 Egzersiz bağımlılığının türleri... 244 BÖLÜM 28 SPOR VE KÜLTÜR Kültür... 247 Kültür ve spora bakış açısı... 248 Bireyin başarısı mı, ortak başarı mı?... 249 Kültür ve sporda psikiyatrik yönden damgalanma... 249 Kültür ve kadın sporcular... 250 Cinsel yeğleme... 251 BÖLÜM 29 SPOR VE TOPLUM İlkel toplumlarda spor... 253 Sınıfsal ayrım ve spor... 255 Olimpiyatlar... 255 Olimpizm... 256 Günümüzdeki toplumlarda spor... 258 Eğitim ve spor... 260 Yaşam boyu spor - herkes için spor... 261 Uluslararası Olimpiyat Komitesi ve Spor Yapma Hakkı... 264 Bir fair-play örneği... 266 DİZİN... 267