SOSYAL BİLGİLER DERSİ (4.5.6.7 SINIFLAR) ÖĞRETİM PROGRAMI 1
DERS AKIŞI 1.ÜNİTE: SOSYAL BĠLGĠLER ÖĞRETĠM PROGRAMININ GENEL YAPISI, ARADĠSĠPLĠN, TEMATĠK YAKLAġIM 2. ÜNİTE: ÖĞRENME ALANLARI 3. ÜNİTE: BECERĠLER 4. ÜNİTE: 6. VE 7. SINIFTA DOĞRUDAN VERĠLECEK BECERĠLER 5. ÜNİTE: DEĞERLER 6. ÜNİTE: KAVRAMLAR 7. ÜNİTE: ÖĞRENME-ÖĞRETME SÜREÇLERĠ 8. ÜNİTE: ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME 2
SOSYAL BĠLGĠLER ÖĞRETĠM PROGRAMININ GENEL YAPISI 3
SOSYAL BĠLGĠLER ÖĞRETĠM PROGRAMININ GENEL AMAÇLARI Özgür bir birey olarak fiziksel, duygusal özelliklerinin; ilgi, istek ve yeteneklerinin farkına varır. Türkiye Cumhuriyeti vatandaģı olarak, vatanını ve milletini seven, haklarını bilen ve kullanan, sorumluluklarını yerine getiren, ulusal bilince sahip bir vatandaģ olarak yetiģir. Atatürk Ġlke ve Ġnkılâplarının, Türkiye Cumhuriyetinin sosyal, kültürel ve ekonomik kalkınmasındaki yerini kavrar; lâik, demokratik, ulusal ve çağdaģ değerleri yaģatmaya istekli olur. Hukuk kurallarının herkes için bağlayıcı olduğunu, tüm kiģi ve kuruluģların yasalar önünde eģit olduğunu gerekçeleriyle bilir. Türk kültürünü ve tarihini oluģturan temel öge ve süreçleri kavrayarak, millî bilincin oluģmasını sağlayan kültürel mirasın korunması ve geliģtirilmesi gerektiğini kabul eder. 4
YaĢadığı çevrenin ve dünyanın coğrafî özelliklerini tanıyarak, insanlar ile doğal çevre arasındaki etkileģimi açıklar. Bilgiyi uygun ve çeģitli biçimlerde (harita, grafik, tablo, küre, diyagram, zaman Ģeridi vb.) kullanır, düzenler ve geliģtirir. Ekonominin temel kavramlarını anlayarak, kalkınmada ve uluslararası ekonomik iliģkilerde ulusal ekonominin yerini kavrar. Meslekleri tanır, çalıģmanın toplumsal yaģamdaki önemine ve her mesleğin gerekli olduğuna inanır. Farklı dönem ve mekânlara ait tarihsel kanıtları sorgulayarak insanlar, nesneler, olaylar ve olgular arasındaki benzerlik ve farklılıkları belirler, değiģim ve sürekliliği algılar. Bilim ve teknolojinin geliģim sürecini ve toplumsal yaģam üzerindeki etkilerini kavrayarak bilgi ve iletiģim teknolojilerini kullanır. Bilimsel düģünmeyi temel alarak bilgiye ulaģma, bilgiyi kullanma ve üretmede bilimsel ahlâkı gözetir. Birey, toplum ve devlet arasındaki iliģkileri açıklarken, sosyal bilimlerin temel kavramlarından yararlanır. 5
6
Katılımın önemine inanır, kiģisel ve toplumsal sorunların çözümü için kendine özgü görüģler ileri sürer. Ġnsan hakları, ulusal egemenlik, demokrasi, lâiklik, cumhuriyet kavramlarının tarihsel süreçleri ve günümüz Türkiyesi üzerindeki etkilerini kavrayarak yaģamını demokratik kurallara göre düzenler. Farklı dönem ve mekânlardaki toplumlararası siyasal, sosyal, kültürel ve ekonomik etkileģimi analiz eder. Ġnsanlığın bir parçası olduğu bilincini taģıyarak, ülkesini ve dünyayı ilgilendiren konulara duyarlılık gösterir. 7
SOSYAL BĠLGĠLER ÖĞRETĠM PROGRAMININ UYGULANMASI ĠLE ĠLGĠLĠ AÇIKLAMALAR Ġlköğretim okulu sosyal bilgiler öğretim programı 6. sınıfta haftada üçer ders saati olmak üzere 108 saatlik bir ders süresi ve 7. sınıflarda dört saat olmak üzere 108 saatlik bir ders süresi öngörülerek hazırlanmıģtır. Ġnsan hakları ve vatandaģlık dersi pek çok ülkede olduğu gibi ilköğretim 1. sınıftan itibaren bir aradisiplin olarak ele alınmıģtır. Sosyal Bilgiler öğretmeni, 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler programını inceleyerek, öğrencilerin hazırbulunuģluk düzeyini dikkate almalıdır. Sarmal yaklaģım doğrultusunda, 6. ve 7. sınıflardaki öğrenme alanları ve kavramların 4. ve 5. sınıftakilerle iliģkileri göz ardı edilmemelidir. 8
Derslerin, ünitelerin bütün olarak ele alınması 9
10
Ülkemizde yeni geliģtirilen programlarda tematik yaklaģım kullanılmaktadır. Bu yaklaģım ile temalar, beceriler, ara disiplinler, kiģisel nitelikler diğer derslerle bütünleģtirilebilmekte; aynı zamanda da tematik yaklaģım çocuğun dünyasındaki olgu ve olayları yansıtmaktadır. AĢağıdakilerden hangisi tematik yaklaģımının seçilmesinde rol oynayan unsurlardan biri değildir? A) Öğrencilerin motivasyonlarının yüksek olduğu derslerin diğer derslere de yansımasını sağlamak B) Öğrencilerin yaģadıkları çevreyle olan bağlarını ve farkındalıklarını artırmak C) Öğrencilerin etkinliklere katılarak değiģik bilgi ve beceriler edinmelerini sağlamak D) Öğrencilerin tutumlarında ve çalıģma alıģkanlıklarında iyileģme sağlamak E) Dersleri daha kolay bir hale getirerek öğrenci baģarısını artırmak 11
Sosyal bilgiler ünitelerinde; tarih, coğrafya, ekonomi, sosyoloji, antropoloji, psikoloji, felsefe, siyaset bilimi ve hukuk gibi sosyal bilimler ve insan hakları ve vatandaģlık bilgisi konuları toplulaģtırılmıģ olarak ele alınmaktadır. Öğretmen de konuları tarih ünitesi, coğrafya ünitesi, insan hakları ve vatandaşlık ünitesi diye ayrı ayrı değil, çok yönlü olarak işlemelidir. Programda kazanımların öngördüğü bir içerik sınırlaması söz konusudur. Çevresel etkiler ve grubun sözü edilen özellikleri açısından gerektiğinde, güncellik ilkesi gözetilmek kaydıyla ünite sürelerinde değişiklik yapabilir. 12
Öğretmen, geçmiģ, bugün ve gelecek düģünüldüğünde, bütün insan faaliyetlerini kapsayacak Ģekilde seçilmiģ olan dokuz öğrenme alanının, birden fazla disiplini içerdiğine, zaman, süreklilik ve değişim öğrenme alanının, diğer sekiz öğrenme alanıyla birlikte değerlendirildiğine dikkat etmelidir. Yani bir ünite, iki öğrenme alanı içermektedir. 6. ve 7. sınıfta "gruplar, kurumlar ve sosyal örgütler" öğrenme alanına yer verilmemiştir. Öğretmen, sosyal bilimler olarak sosyal bilgiler ve yansıtıcı düşünme olarak sosyal bilgiler anlayışlarına önem vermelidir. Öğrencilere, sosyal bilimcilerin (coğrafyacının, tarihçinin, vb.) bilimsel yöntemleri sezdirilmelidir. 13
Sosyal Bilgiler Programı, Barr, Barth ve Shermis in (1977) ortaya koyduğu üç geleneği de önemsemektedir. VatandaĢlık aktarımı olarak sosyal bilgiler, Sosyal Bilimler olarak sosyal bilgiler, Yansıtıcı düģünme olarak sosyal bilgilerdir. 14
8-13 yaģlarındaki çocukların yakından uzağa ilkesinin tersine Çin Seddi, Piramitler, dünyanın en uzun, en kilolu, en yaģlı insanı gibi konularla ilgilendiği görülmüģtür. Bu yüzden ünitelerin sıralanması yakından uzağa ilkesine göre yapılırken, Küresel Bağlantılar öğrenme alanı ile öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları dikkate alınmıştır. Öğretmen, öğrencilerin disiplinlere ait kavramları öğrenmelerine dikkat etmelidir. Öğrencilerin, çizdikleri kavram ve zihin haritalarından yararlanarak, kavram yanılgıları varsa, düzeltmelerine yardımcı olmalıdır. Programdaki değerler, bir örnek olaydan ya da öyküden hareketle, değerleri açıklama, ahlâkî muhakeme ve değer analizi Ģeklinde verilmelidir. 15
Olguları ve olayları aktarmak ya da öğrencilere ders kitaplarını ezberletmek yerine, aktif öğrenmeye dayalı etkinlikler uygulamalıdır. Geziler, sadece eğlenceli bir gün geçirme olarak düģünülmemeli, her aģaması planlanmalı ve değerlendirilmelidir. Müze Ġle Eğitim ve Öğrenme-Öğretme Sürecinde Gazete Kupürlerinden Yararlanma konusunda önerilen açıklama ve etkinlik örnekleri iģleniģte dikkate alınmalıdır. Sadece öğrenme ürününü değil, öğrenme sürecini de değerlendirmelidir. Değerlendirmede geleneksel yöntemlerle, alternatif değerlendirme yöntemlerini birlikte kullanmalıdır. Öğrencilere verilecek ödevler gerçek yaģam sorunlarından (otantik görev) seçilmelidir. 16
Öğretmen, programda üç türlü iliģkilendirme ile karģılaģmaktadır. Bunlar, üniteler arası iliģkilendirme, dersler arası iliģkilendirme ve aradisiplinlerle iliģkilendirmedir. ARA DĠSĠPLĠNLER Programda tek baģına bir ders olarak yer almayan; ancak diğer derslerin içerisinde yer bulan ve böylelikle dersler (disiplinler) arası iliģkinin kurulmasını sağlayan yaklaģımdır. NEDEN ARA DĠSĠPLĠN? 1- Ara disiplin uygulamasıyla eğitim, yaģam ile iliģkilendirilerek öğrencinin çok yönlü geliģimini sağlayıcı bir özelliğe kavuģturulmuģtur. 2- Öğrenci merkezli anlayıģ hakimdir 3- Disiplinlerarasında iliģki kurulmuģtur 17
ARA DĠSĠPLĠNLER 18
SOSYAL BĠLGĠLER DERSĠ ÖĞRETĠM PROGRAMI 6.SINIF KAZANIMLARI ĠLE EġLEġEN ARA DĠSĠPLĠN ALAN KAZANIMLARI TABLOSU 19
20
SOSYAL BĠLGĠLER DERSĠ ÖĞRETĠM PROGRAMI 7. SINIF KAZANIMLARI ĠLE EġLEġEN ARA DĠSĠPLĠN ALAN KAZANIMLARI TABLOSU 21
22
23
YARGI YAY. 24
25
SOSYAL BĠLGĠLER ÖĞRETĠM PROGRAMINDA KULLANILAN SEMBOLLER 26
PROGRAMIN VĠZYONU Sosyal Bilgiler Öğretim Programının vizyonu; 21. yüzyılın çağdaģ, Atatürk ilkeleri ve inkılâplarını benimsemiģ, Türk tarihini ve kültürünü kavramıģ, temel demokratik değerlerle donanmıģ ve insan haklarına saygılı, yaģadığı çevreye duyarlı, bilgiyi deneyimlerine göre yorumlayıp sosyal ve kültürel bağlam içinde oluģturan, kullanan ve düzenleyen (eleģtirel düģünen, yaratıcı, doğru karar veren), sosyal katılım becerileri geliģmiģ, sosyal bilimcilerin bilimsel bilgiyi üretirken kullandıkları yöntemleri kazanmıģ, sosyal yaģamda etkin, üretken, haklarını ve sorumluluklarını bilen, Türkiye Cumhuriyeti vatandaģlarını yetiģtirmektir. 27
PROGRAMIN TEMEL YAKLAġIMI Sosyal Bilgiler Programı, 1. Her öğrencinin birey olarak kendine özgü olduğunu kabul eder. 2. Öğrencilerin gelecekteki yaģamlarına ıģık tutarak, bireylerden beklenen niteliklerin geliģtirilmesine duyarlılık gösterir. 3. Bilgi, kavram, değer ve becerilerin geliģmesini sağlayarak, öğrenmeyi öğrenmenin gerçekleģmesini ön planda tutar. 4. Öğrencileri düģünmeye, soru sormaya ve görüģ alıģveriģi yapmaya özendirir. 5. Öğrencilerin fiziksel ve duygusal açıdan sağlıklı ve mutlu bireyler olarak yetiģmesini amaçlar. 6. Millî kimliği merkeze alarak, evrensel değerlerin benimsenmesine önem verir. 28
7. Öğrencilerin kendi örf ve âdetleri çerçevesinde ruhsal, ahlâkî, sosyal ve kültürel yönlerden geliģmesini hedefler. 8. Öğrencilerin haklarını bilen ve kullanan, sorumluluklarını yerine getiren bireyler olarak yetiģmesini önemser. 9. Öğrencilerin toplumsal sorunlara karģı duyarlı olmasını sağlar. 10.Öğrencilerin öğrenme sürecinde deneyimlerini kullanmasına ve çevreyle etkileģim kurmasına olanak sağlar. 11.Her öğrenciye ulaģabilmek için öğrenme-öğretme yöntem ve tekniklerindeki çeģitliliği dikkate alır. 12.Periyodik olarak, öğrenci çalıģma dosyalarına bakılarak öğrenme ve öğretme süreçlerinin akıģı içerisinde değerlendirmeye olanak sağlar. 29
PROGRAMIN TEMEL YAKLAġIMI Sosyal Bilgiler, bireyin toplumsal var oluģunu gerçekleģtirebilmesine yardımcı olması amacıyla; tarih, coğrafya, ekonomi, sosyoloji, antropoloji, psikoloji, felsefe, siyaset bilimi ve hukuk gibi sosyal bilimleri ve vatandaģlık bilgisi konularını yansıtan; öğrenme alanlarının bir ünite ya da tema altında birleģtirilmesini içeren; insanın sosyal ve fizikî çevresiyle etkileģiminin geçmiģ, bugün ve gelecek bağlamında incelendiği; toplu öğretim anlayıģından hareketle oluģturulmuģ bir ilköğretim dersidir. 30