KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ İLE HASTA GÜVENLİĞİ KÜLTÜRÜ İLİŞKİSİNİN BELİRLENMESİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA: ÜNİVERSİTE HASTANESİ ÖRNEĞİ

KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ İLE HASTA GÜVENLİĞİ KÜLTÜRÜ İLİŞKİSİNİN BELİRLENMESİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA: ÜNİVERSİTE HASTANESİ ÖRNEĞİ Yunus TAŞ 1 Ali Talip AKPINAR 2 Emre İŞÇİ 3 ÖZET Bu çalışma, Kocaeli Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi nde Kalite Yönetim Sistemleri (KYS) ile Hasta Güvenliği Kültürü (HGK) ilişkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada, 253 sağlık çalışanına anket uygulanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde, sıklık tabloları, merkezi ve yaygınlık ölçütleri ile Pearson korelasyon testi ve doğrusal regresyon analizi kullanılmıştır. KYS ve HGK arasında ve alt boyutlarına göre yapılan analizlerde, KYS genel şartlar, HGK genel puan ile pozitif yönlü orta düzeyde, diğer boyutlar ile pozitif yönlü zayıf; KYS Yönetimin Sorumluluğu boyutu, Hasta Güvenliği Yönetim ve İletişim, Hastane Yönetimi, genel puan ile pozitif yönlü orta düzeyde, diğer boyutlar ile pozitif yönlü zayıf; KYS Hizmetin Gerçekleştirilmesi boyutu ile Hasta güvenliği Yönetim ve İletişim, Genel Güvenlik Algısı ve Hastane Yönetimi genel puanı pozitif yönlü orta düzeyde, diğer boyutlar ile pozitif yönlü zayıf istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler belirlenmiştir (p<0,05; r>0,60). Sonuç olarak, KYS ve HGK arasında genel olarak ve alt boyutlarına göre istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki görülmüştür. Anahtar Kelimeler: kalite yönetim sistemleri, hasta güvenliği kültürü, hastane, sağlık çalışanları. A RESEARCH ON DETERMINATION OF RELATIONSHIP BETWEEN PATIENT SAFETY CULTURE WITH QUALITY MANAGEMENT SYSTEM: THE EXAMPLE OF THE UNIVERSITY HOSPITAL ABSTRACT This study was carried out to determine relationship between patient safety culture with quality management system at Kocaeli University Hospital. In this study, 253 healthcare workers were surveyed. Evaluation of the data, frequency tables, center and the prevalence with the criteria of Pearson's correlation test and linear regression analysis was used. The analyzes made about QMS and PSC general terms and according to the subdimensions, QMS general terms with PSC general score moderately positive, with other dimensions weak positive, QMS Management s Responsibility dimension, Patient Safety Management and Communication, Hospital Management general score moderately positive, with other dimensions weak positive, QMS Implementation of Service dimension with Patient 1 Yrd.Doç.Dr., Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli Sağlık Hizmetleri MYO, yunustas@kocaeli.edu.tr 2 Yrd.Doç.Dr., Kocaeli Üniversitesi, Sivil Havacılık YO, atakpinar@kocaeli.edu.tr 3 Öğrt. Gör.Dr., Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, emreisci@yahoo.com

Safety Management and Communication, Public Safety Perceptions and Hospital Management general score moderately positive, with other dimensions weak positive statistically significant relationships (p <0.05, r>.60). In conclusion, between QMS and PSC general terms and acording to the sub-dimensions statistically significant relationship was observed. Key Words: quality management systems, patient safety culture, hospital, healthcare workers. 1. Giriş Hasta güvenliği kavramı, ilk kez Hipokrat tarafından ifade edilen ve tıbbın genel ilkesi haline gelmiş önce zarar vermemek anlayışı içerisinde vardır. Ancak, sağlık hizmetlerinde her tıbbi uygulama ve girişim, kendiliğinden bazı riskleri de beraberinde getirmektedir. Günümüzde bu risklerin azaltılması ya da kontrol altına alınabilmesi için daha hassas ve ayrıntılı bir yaklaşım olan hasta güvenliği kavramı ön plana çıkmaktadır. Hasta güvenliğini etkileyen çok sayıda faktör bulunmaktadır. Sağlık hizmetinin sunumu; ortamdan, kişiden, kurumdan ve kültürden kültüre farklılık göstermektedir. Kalite yönetim sistemi; kişiden kişiye, ortamdan ortama ve kültürden kültüre değişmeyen belirli standartlara uymayı içermesinden dolayı sağlık hizmetinin sunulmasıyla ve hasta güvenliğiyle yakından ilişkilidir. Ayrıca, kalite yönetim sistemi ile hasta güvenliği kültürü arasında karşılıklı etkileşim söz konusudur. 2. Hastanelerde Kalite Yönetim Sistemi Hastanelerde kalite yönetim sistemi konusunda açıklama yapmadan önce kalite kavramı hakkında bilgi vermek yararlı olacaktır. Avrupa Kalite Kontrol Birliği ne (EOQC) göre kalite ; Belirli bir malın ya da hizmetin tüketicinin isteklerine uygunluk derecesidir. Amerikan Kalite Kontrol Derneğine göre (ASQC) kalite ; Bir mal ya da hizmetin belirli bir gereksinimi karşılayabilme yeteneklerini ortaya koyan karakteristiklerin tümüdür. Kalite uzmanı Juran a göre; kullanıma uygunluk olarak tanımlanmaktadır. Tüm bu tanımların ortak özelliğine göre, kalite, bir ürün yada hizmetin, müşterilerin beklenti ve gereksinimlerini karşılama düzeyi olarak tanımlayabiliriz (Soylu ve Suer,1998:150). Çağdaş bir yönetim şekli olan Toplam Kalite Yönetimi ni benimseyen hastaneler, hasta memnuniyeti odaklı hizmet anlayışını, yönetim felsefesi olarak geliştirmeye ve hizmet sunumunda kalite artışını sağlamaya çaba göstermektedirler (Uz, 1997: 115). Kalite odaklı olmada personelin yetkinliğinin artırılması, karar alma ve süreç iyileştirme faaliyetlerinde fikirlerinin alınması gereklidir. TKY anlayışı, işi en iyi bilenin, o işi yapan kişi olduğu varsayımını benimser ve ekip çalışmasına önem verir (Kavuncubaşı, 2000:285). Kalite yönetim sistemi anlayışı, sürekli geliştirme ve iyileştirme, çalışanların işbaşında eğitimi, üst yönetimin liderliği, takım çalışması ve müşteri odaklılık ilkelerini benimsemektedir (Şimşek, 2001: 134). Donabedian a göre, sağlık hizmetlerinde kalitenin üç önemli unsuru vardır: Birincisi, teknik hizmet kalitesinin iyi olması, ikincisi, hasta ile sağlık hizmeti sunan kişiler arasındaki ilişkinin iyi olması, üçüncüsü ise, sağlık hizmetinin sunumunda rahatlık ve konfor sağlanmasıdır (Donabedian, 1995: 32). Sağlık hizmeti sunumunda kalite, uluslararası geçerliliği olan standartlara uygun tanı, tedavi ve bakım hizmetlerinin yanında, sağlık hizmeti sunumundaki tüm süreçlerde hastaların beklenti ve ihtiyaçlarının tam olarak karşılanmasıdır. Kaliteli sağlık hizmeti, doğru kişiye, doğru zamanda, doğru yolla, doğru araçlar kullanarak vermek ve mümkün olan en iyi sonuçları elde edebilmektir (Tengilimoğlu ve diğerleri, 2012: 487).

3. Hasta Güvenliği Kültürü Örgüt kültürü, örgütü bir arada tutan değerler, tutumlar, davranışlar kümesi olarak tanımlanırken, hasta güvenliği kültürü de, hasta güvenliğini kurumun en öncelikli konusu ve ortak değeri olarak kabullenilmesi olarak tanımlanmaktadır (Dursun ve diğerleri, 2010: 2). Hasta güvenliği kültürü, örgüt kültürünün bir parçasıdır ve örgütteki bireylerin tutumları, inançları, algıları ve değerlerinden oluşur (Kaya, 2009: 32-34). Hastanelerde, hasta güvenlik kültürünün oluşturulmasında sadece kurum çalışanları ve yöneticileri değil, hastaların da hasta güvenliği konusunda bilinçlendirilmesi gerekir (Akalın, 2004: 13). Türkiye genelinde toplumun bilinç düzeyinin, beklentilerinin ve sağlık hizmetleri talebinin artması, teknolojik gelişmeler ve yarattığı riskler, artan hizmet sunum maliyetleri ve bunun sosyal güvenlik sistemine getirdiği yükler, hizmet kalite standartlarının yükselmesi, artan rekabet, getirilen hukuki sorumluluklar ve sürekli iyileştirmeyi öngören sağlık politikaları hasta güvenliğini vazgeçilemez bir unsur haline getirmiştir (Özmen ve Başol, 2010: 81-97). Hasta güvenliği, sağlık hizmetine bağlı hataların önlenmesi ve bu hataların neden olduğu yaralanma ve ölümlerin ortadan kaldırılmasına yönelik çalışmalardır (Akalın, 2010: 10). Ulusal Hasta Güvenliği Ajansına (National Patient Safety Agency) göre, hasta güvenliği, hastanelerde risk değerlendirme, hasta ile ilişkili risklerin yönetimi ve tanımlanması, yinelenen risklerin azaltılması için raporlanması ve analizi, geliştirilen çözümlerin uygulanması sonucu hastaya daha güvenli bakım verme sürecidir (Gözlü ve Kaya, 2012: 175). Hastanelerde, yönetsel etkinliğinin bir göstergesi olarak, tıbbi hizmetlerin kalitesi, enfeksiyon hızı, komplikasyon oranı, hatalı antibiyotik kullanım oranı ve hasta güvenliği gibi ölçütler kullanılmaktadır (Özgülbaş, 2001). Hasta güvenliği ve tıbbi hatalar son yılların sağlık hizmetlerinde en fazla üzerinde durulan konulardan birisidir. Sağlık sektöründe her yıl çok sayıda hasta, tıbbi hatalar sonucu hayatını kaybetmektedir. Amerika Birleşik Devletleri nde hastaneye yatan hastalarda yan etki veya tıbbi bakım sırasında bir hata görülme sıklığı %2.9 ve %3.7 olarak bulunmuştur ve bunların en az yarısı önlenebilir hatalardır (Dursun ve diğerleri, 2010: 3). Tıbbi hatalar dolayısıyla hasta güvenliği, kalite yönetim sistemiyle ilişkilidir. Çünkü, tıbbi hataların önemli bir kısmı; kişisel hatalardan daha çok organizasyon yapısı, teknik altyapı, insangücü yetersizliği vb. sistemle ilgili sorunlardan kaynaklanmaktadır. Tıbbi hatalar sağlık hizmetinin her evresinde ortaya çıkabilir. Bu hatalar aşağıdaki başlıklar altında sınıflandırılabilmektedir (TTB, 2011: 17): a) İlaç hataları: Çoğu önlenebilir olan bu hatalar verilen ilaçların hastaya uygulanması ile ilgilidirler. Yanlış doz, yanlış veriliş şekli, birlikte verilen başka ilaçlarla etkileşim, allerji hikayesi olan hastaya bilmeyerek bu ilacın verilmesi gibi hatalar bu gruptadırlar. Bu hataların % 34-56 sı önlenebilir. b) Cerrahi hatalar: Çalışmalar cerrahi hataların her 50 yatan hastanın birinde görüldüğünü ortaya koymuştur. c) Tanı koymada hatalar: Yanlış tanı, yanlış ve yetersiz tedaviye veya gereksiz ek tetkiklerin yapılmasına neden olabilir. Laboratuar testlerinin yanlış uygulanması veya yorumlanması sık rastlanılan tıbbi hatalar arasında yer almaktadır. Tanısal hatalara deneyimsiz kişilerce yapılan tetkiklerde daha çok rastlanılmaktadır. d) Sistem yetersizliklerine bağlı hatalar: Sağlık hizmetinin sunumu sırasında sistemde ortaya çıkan ve saptanması oldukça zor olan hatalardır. Bunlar arasında kullanılan aletlerdeki bozukluklar (defibrilatör, ventilatör, intravenöz sıvı pompaları vb.) ancak ortaya çıkınca saptanabilmekte, fakat çok önemli

sonuçlar doğurabilmektedir. Medikasyonların uygulanmasında da ortaya çıkan hataların büyük çoğunluğu sistem hataları olarak tanımlanmaktadır. e) Diğer: Hastane enfeksiyonları, yanlış kan transfüzyonu gibi önemli konular da tıbbi hatalar arasında yer almaktadır. Hasta güvenliği en genel anlamıyla, ihmal ya da yanlış uygulama sonucunda ortaya çıkabilecek, hastaya zarar veren durumların önlenmesidir. Yapılan araştırmalarda yanlış uygulamaya bağlı tıbbi hataların, ihmale bağlı olanlara göre daha fazla olduğu görülmüştür (Henneman, 2010: 8). 4. Kalite Yönetim Sistemi İle Hasta Güvenliği Kültürü Arasındaki İlişki Sağlık hizmetlerinde kaliteye yönelik çok sayıda yerli ve yabancı kuruluş çalışma yapmakta ve bunun için çeşitli standart ve programlar geliştirmektedirler. Bu kuruluşlardan Joint Commission International (JCI), hastanelerde hekim ve hemşirelerin hizmet sunumu esnasındaki oluşabilecek riskleri azaltmaya yönelik temel bazı standartları ortaya koymuştur. Bu standartlar; kalite iyileştirme ve hasta güvenliğini sağlamaya yönelik risk yönetimi ve kaynak kullanımını içermektedir (Göktaş, 2007: 3). Herhangi bir işin belirlenen bir şekilde yapılması standart olarak tanımlanmaktadır. Tıbbi uygulamalarda ise hastanın yaralanmasına sebep olan, kabul edilmiş sağlık bakım ve beceri standartlarını sağlamada başarısızlık ya da yanlış uygulama ise tıbbi hatayı ifade etmektedir. Dolayısıyla tıbbi hata aslında belirlenen standartlara uymama, onlardan uzaklaşma anlamına gelmektedir. Buradan hareketle tıbbi hata ya da hasta güvenliği ile standartların en kapsamlı tanımı olan kalite yönetim sistemi arasında yakın bir ilişkinin olduğunu söylemek mümkündür (Pakış, 2006: 4). Hasta güvenliği kültürü, Bir kurumun sağlık ve güvenlik yönetimindeki yaklaşım ve yetkinliğini, aynı zamanda bu alandaki taahhütlerini belirleyen, bireye ya da gruba ait değerler, tutumlar, algılamalar, yetenekler ve davranış biçimlerinin ürünüdür şeklinde ifade edilebilmektedir. Güvenlik kültürü sadece yöneticinin güvenliğe yönelik taahhüdü, iletişim tarzı ve hataları rapor etmeye ilişkin açık kurallarla değil aynı zamanda çalışanların motivasyonu, morali, hataları algılama biçimleri ve yönetime ve hataları etkileyen faktörlere karşı tutumları (yorgunluk, risk alma, süreçlerin ihlali gibi) ile de ilgili olduğu söylenebilmektedir (Tütüncü ve diğerleri, 2006: 288). Hasta güvenliği kültürünün olması daha kaliteli hizmet sunmak için iyileştirme fırsatlarının ortaya çıkarılmasına dolayısıyla kalite yönetim sistemine katkıda bulunur. Etkin ve verimli uygulanan kalite yönetim sistemi de hasta güvenliğinin artmasına neden olmaktadır. Bu nedenle kalite yönetim sistemi ile hasta güvenliği kültürü olumlu bir ilişki bulunmaktadır. Kalite yönetim sistemi hasta güvenliği kültürünü etkilemektedir. 5. Kalite Yönetim Sistemi İle Hasta Güvenliği Kültürü İlişkisinin Belirlenmesine Yönelik KOÜ Araştırma Ve Uygulama Hastanesinde Bir Araştırma 5.1. Araştırmanın Amacı Bu çalışma, Kocaeli Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi nde KYS ile HGK arasındaki ilişkileri incelemeyi amaçlamaktadır. 5.2. Evren, Örneklem ve Veri Toplama Aracı Kocaeli Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi nde Kalite Yönetim Sistemi(KYS) ile Hasta Güvenliği Kültürü(HGK) arasındaki ilişkiyi incelemek üzere yapılan

araştırmanın evrenini hekim, hemşire/sağlık memuru, sağlık teknikerlerinden oluşan 817 hastane çalışanı oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplamak için Hastane Başhekimliğinden izin alınmış ve evrenin tamamına ulaşılmak istenmiştir. Elden dağıtılan 817 anketten 253 ü doldurularak geri verilmiştir. Anket geri dönüş oranı % 30,96 dır. Araştırmada Sağlık Hizmetlerinde Araştırma ve Kalite Ajansı (AHRQ) tarafından hazırlanan ve Ali Çakır tarafından Türkçe geçerlilik ve Güvenilirliğin yapıldığı ölçme aracı kullanılmıştır (Çakır, 2007: 151). Ölçeğin daha önce geçerlilik ve güvenilirliği yapıldığından tekrar yapılmamış ancak, güvenilirlik için iç tutarlılığı belirlemek amacıyla Cronbach s alfa değeri hesaplanmıştır. Buna göre hasta güvenliği alfa değeri 0,86; kalite yönetimi sistemi ölçeğinin ise 0,96 olarak belirlenmiştir ve her iki ölçekte de negatif etki gösteren madde saptanmamıştır. Kalite yönetim sistemi ölçeğinde 5 boyuttan oluşan 39 madde, Hasta güvenliği ölçeğinde ise 10 boyuttan oluşan 34 madde yer almaktadır. Ölçekler 5 li likert tipte olup, 1 en kötü durumu 5 ise en iyi durumu göstermektedir. Ayrıca hasta güvenliği ölçeğinde 11 madde ölçeğin özelliği gereği ters çevrilerek puanlanmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler elektronik ortama aktarılmış ve SPSS 13.0 istatistik paket programında analiz edilmiştir. Öncelikle verilerin normal dağılıma uygunluklar One Sample Kolmogorow-Smirnow testi ve Histogram çizilmesi yoluyla incelenmiş ve normal dağılım olduğu saptanmıştır. Bu sebeple çalışmada parametrik önemlilik testleri kullanılmıştır. Analiz ve değerlendirmelerde sıklık tabloları, merkezi ve yaygınlık ölçütleri ile Pearson korelasyon testi ve doğrusal regresyon analizi kullanılmıştır. 5.3. Bulgular Araştırma ile elde edilen bulgular, demografik veriler, KYS ile HGK arasındaki ilişkiyi açıklayan tablolar ve yorumları aşağıda sunulmuştur. Tablo 1. Araştırmaya Katılanların Sosyo-Demografik ve Mesleki Özellikleri Değişkenler Özellikler Sayı Oran % Yaş Grubu Cinsiyeti Medeni Hali Eğitim Durumu 18-25 37 14,6 26-33 137 54,2 34-41 53 20,9 42-49 17 6,7 50 ve üzeri 9 3,6 Kadın 181 71,5 Erkek 72 28,5 Evli 163 64,4 Bekar 90 35,6 Lise 29 11,5 Önlisans 55 21,7 Lisans 113 44,7 Yüksek Lisans 56 22,1 Ünvanı Hekim 52 20,6

Kıdem Haftalık Çalışma Saati Çalışma Birimi Gelir Grubu Hemşire/Sağ. mem. 155 61,3 Sağlık Teknikeri 32 21,6 Diğer 14 5,5 1 Yıldan az 24 9,5 1-5 Yıl 87 38,3 6-10 Yıl 79 31,2 11-15 Yıl 29 11,5 16 ve üzeri 24 9,5 0-39 17 6,7 40-49 138 54,5 50-59 56 22,1 60-69 12 4,7 70-79 3 1,2 80 ve üzeri 27 10,7 Acil/Ameliyathane/Y.Bakım 73 28,9 Klinikler 117 46,2 Poliklinikler 63 24,9 1501-2000 78 30,8 2001-3000 126 49,8 3001-4000 31 12,2 4001-5000 5 2 5001-6000 3 1,2 6001 ve üzeri 10 4 Toplam 253 100,0 Araştırmaya katılanların % 71,5 i kadın, % 54,2 si 26-33 yaş aralığında, % 64,4 ü evli, % 44,7 si lisans mezunu, % 61,3 ü hemşire/sağlık memuru, % 38,3 ü 1-5 yıldır kurumda çalışmakta, % 54,5 i 40-49 saat haftada çalışmakta, %46,2 si kliniklerde çalışmakta, %49,8 i 2001-3000 TL. gelire sahiptir. Tablo 2. Kalite Yönetim Sisteminin Genel ve Alt Boyutlarına İlişkin Değerler n Ortalama Stn.Sapm. Minm. Maksm. Genel Şartlar 253 2,82 0,78 1 5 Yönetimin sorumluluğu 253 2,78 0,81 1 4,88 Hizmetin Gerçekleştirilmesi 253 3,06 0,71 1 4,58 Kaynak Yönetimi 253 2,52 0,76 1 5 Ölçme analiz ve İyileştirme 253 2,82 0,75 1 5 Genel Değerlendirme 253 2,76 0,65 1,05 4,42

Araştırmaya katılanların kalite yönetim sistemine verdikleri puan ortalamaları incelendiğinde, Genel şartlar 2,82+(0,78), Yönetimin sorumluluğu 2,78+(0,81), Hizmetin gerçekleştirilmesi 3,06+(0,71), Kaynak yönetimi 2,52+(0,76), Ölçme analiz ve iyileştirme 2,82+(0,75), Genel puan ortalaması ise 2,76+(0,65) ne iyi ne kötü olarak saptanmıştır. Tablo 3. Hasta Güvenliği Kültürünün Genel ve Alt Boyutlarına İlişkin Değerler n Ortalama Stn.Sapm. Minm. Maksm. Raporlanan olayların sıklığı 253 2,61 1,05 1 5 Yönetim ve İletişim 253 2,44 0,93 1 5 Genel Güvenlik Algısı 253 3,14 0,70 1 5 Örgütsel Öğrenme 253 3,33 0,85 1 5 Takım Çalışması 253 2,75 0,97 1 5 Hataların Değerlendirilmesi 253 2,45 0,81 1 5 Personel Yeterliliği 253 1,77 0,76 1 3,67 Hastane Yönetiminin Yaklaşımı 253 2,83 0,78 1 5 Birimler arası İlişkiler 253 2,65 0,78 1 5 Görev Değişimi 253 3,30 0,82 1 5 Genel Değerlendirme 253 2,77 0,43 1,38 4,42 Katılımcılar hasta güvenliğinin alt boyutlarından, Raporlanan olayların sıklığına 2,61+(1,05) ile ara sıra, Yönetim ve iletişim boyutuna 2,44+(0,93) ile nadiren, Genel güvenlik algısı boyutuna 3,14+(0,70) ile belirsiz, Örgütsel öğrenme boyutuna 3,33+(0,85) ile belirsiz, Takım çalışması boyutuna 2,75+(0,97) ile belirsiz, Hataların değerlendirilmesi boyutuna 2,45+(0,81) ile katılmıyorum, Personel yeterliliği boyutuna 1,77+(0,76) ile katılmıyorum, Hastane yönetimi boyutuna 2,83+(0,78) ile belirsiz, Birimler arası ilişkiler boyutuna 2,65+(0,78) ile belirsiz, Görev değişimi boyutuna 3,30+(0,82) ile belirsiz, Genel puan boyutuna ise 2,77+(0,43) ortalaması ile belirsiz şeklinde görüş belirlenmiştir. Tablo 4. Kalite Yönetim Sisteminin Genel ve Alt Boyutları ile Hasta Güvenliği Kültürünün Genel ve Alt Boyutlarının İlişkisi Hasta Güvenliği Kültürünün Alt Boyutları KYS Boyutları Genel Şartlar Yönetimin sorumluluğu Hizmetin Gerçekleştiri lmesi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 r,124,312,293,307,343,046,045,366,282 -,013,419 p,049,000,000,000,000,470,480,000,000,832,000 r,143,452,312,311,376,046,142,462,342 -,025,522 p,023,000,000,000,000,470,024,000,000,692,000 r,076,412,412,294,281,038,115,485,259,054,495 p,227,000,000,000,000,544,069,000,000,391,000

Kaynak Yönetimi Ölçme analiz ve İyileştirme r,050,420,252,200,415,092,360,392,400 -,098,481 p,425,000,000,001,000,145,000,000,000,119,000 r,166,447,350,413,413,108,117,494,369,104,621 p,008,000,000,000,000,088,063,000,000,100,000 Genel Puanı r,182,516,416,426,470,065,190,580,443 -,040,660 p,004,000,000,000,000,302,002,000,000,529,000 n 253 253 253 253 253 253 253 253 253 253 253 *Pearson korelasyon testi kullanılmıştır. Hasta Güvenliğinin Alt Boyutları 1. HG raporlanan olayların sıklığı 2. HG Yönetim ve İletişim 3. HG Genel Güvenlik Algısı 4. HG Örgütsel Öğrenme 5. HG Takım Çalışması 6. HG Hataların değerlendirilmesi 7. HG Personel 8. HG Hastane Yönetimi 9. HG Birimler arası İlişkiler 10. HG Görev Değişimi 11. HG Genel Puanı Kalite yönetim sisteminin genel ve alt boyutları ile hasta güvenliği kültürünün genel ve alt boyutlarının ilişkisinin yer aldığı korelasyon tablosu incelendiğinde, KYS ile hataların değerlendirilmesi ve görev değişimi boyutu hariç, diğer boyutlarla çeşitli düzeylerde istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler saptanmıştır (p<0,05). Buna göre KYS genel şartlar Hasta Güvenliği ile, genel puan ile pozitif yönlü orta düzeyde, diğer boyutlar ile pozitif yönlü zayıf; KYS Yönetimin Sorumluluğu boyutu, Hasta güvenliği yönetim ve iletişim, hastane yönetimi, genel puan ile pozitif yönlü orta düzeyde, diğer boyutlar ile pozitif yönlü zayıf; KYS hizmetin gerçekleştirilmesi boyutu ile Hasta güvenliği Yönetim ve İletişim, Genel Güvenlik Algısı ve Hastane Yönetimi Genel Puanı pozitif yönlü orta düzeyde, diğer boyutlar ile (raporlanan olayların sıklığı hariç) pozitif yönlü zayıf; KYS kaynak yönetimi boyutu ile Yönetim ve İletişim, Takım Çalışması, Birimler arası İlişkiler ve genel Puan pozitif yönlü orta düzeyde, diğer boyutlarla ise (raporlanan olayların sıklığı hariç) pozitif yönlü zayıf; KYS Ölçme, değerlendirme ve analiz boyutu ile Yönetim ve İletişim, Örgütsel Öğrenme, Takım Çalışması, Hastane Yönetimi ve Genel Puan pozitif yönde orta düzeyde, diğer boyutlar ile ise pozitif yönlü zayıf; KYS Genel Puan ile Yönetim ve İletişim, Genel Güvenlik Algısı, Örgütsel Öğrenme, Takım Çalışması, Hastane Yönetimi, Birimler arası İlişkiler ile pozitif yönlü orta düzeyde, diğer boyutlar ile ise pozitif yönlü zayıf istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler belirlenmiştir (p<0,05). Araştırmanın en önemli bulgusu olarak ise kalite yönetim sistemi genel puanı ile hasta güvenliği genel puanı arasında pozitif yönlü kuvvetli ilişki ortaya çıkmıştır (p<0,05; r>0,60) Tablo 5. Kalite Yönetim Sisteminin Hasta Güvenliği Kültürüne Etkisi Sabit B β t R 2 Adj.R 2 F P Bağımsız değişken Kalite Yönetim 1,588 0,430 0,660 13,920 0,436 0,433 193,753 0,000

Sistemi * Bağımlı Değişken Hasta Güvenliği Kültürü, p<0,05 Kalite yönetim sisteminin hasta güvenliği kültürünün % 44 lük bölümünü açıklamaktadır. Ayrıca regresyon modeli anlamlıdır (F=193,753; p<0,05). Burada regresyon denklemi Hasta güvenliği kültürü=1,588+0,43kalite yönetim sistemi olarak ortaya çıkmıştır. Regresyon analizi sonuçlarına göre kalite yönetim sistemi hasta güvenliği kültürünü 0,43 lük katsayı ile etkilemektedir. 6. TARTIŞMA VE SONUÇ Örgüt kültürünün bir parçası olan hasta güvenliği kültürü, çalışanların tutumları, inançları, algıları ve değerlerinden oluşmaktadır. Bu nedenle hasta güvenliği konusunda yöneticiler dahil tüm çalışanların ve hastaların da bilinçlendirilmesi gereklidir. Sağlık hizmetlerinin verilmesinde hasta güvenliği ve tıbbi hatalar çok önemli yer tutmaktadır. Tıbbi hataların dolayısıyla hasta güvenliğinin önemli bir kısmı bireysel hatalardan ziyade örgüt yapısı, çalışan sayısı ve teknik altyapı yetersizliği gibi sistemden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle kalite yönetim sistemiyle tıbbi hatalar ve hasta güvenliği ilişkilidir. Kaliteli sağlık hizmeti verilmesinde uluslararası geçerliliği olan standartlara uygun tanı, tedavi ve bakım önemlidir. Ayrıca sağlık hizmetlerinin verildiği tüm süreçlerde hastaların beklenti ve ihtiyaçlarının tam olarak karşılanması da önemlidir. Kalite yönetim sistemi, sürekli geliştirme ve iyileştirme, çalışanların işbaşında eğitimi, üst yönetimin liderliği, takım çalışması ve müşteri odaklılık ilkelerini içermektedir. Hastanelerde kalite yönetim sistemi ilkelerinin içselleştirilmesi ancak çalışanların tutumları, inançları, algıları ve değerlerinin yani diğer bir deyişle örgüt kültürünün değişimiyle mümkündür. Kalite yönetim sistemi örgüt kültürünün bir parçası olan hasta güvenliği kültürüyle ilişkilidir. Kalite yönetim sisteminin genel ve alt boyutları ile hasta güvenliği kültürünün genel ve alt boyutlarının (hataların değerlendirilmesi ve görev değişimi boyutu hariç) istatistiksel olarak anlamlı ilişkilerin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca kalite yönetim sisteminin hasta güvenliği kültürünü 0,43 lük katsayı ile etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Çalışma, KOÜ Araştırma ve Uygulama Hastanesi ile sınırlı olduğundan genelleme yapılamaz. Genelleme yapılabilmesi için Türkiye genelinde tüm üniversite hastanelerinden personel sayılarına göre yeterli sayıda örneklem seçilip aynı araştırmanın uygulanması gerekmektedir. KAYNAKLAR Akalın, H. Erdal (2010). Hasta Güvenliği Kültürü, Sağlıkta Nabız, 7 (25) : 10-13. Akalın, Erdal (2007), Klinik Araştırmalar ve Hasta Güvenliği, İKU Dergisi, Sayı:17, s. 33. Akalın, H. Erdal (2004). Hasta Güvenliği Kültürü: Nasıl Geliştirebiliriz? ANKEM Dergisi, 18 (2) : 12-13. Altman, Drew E., C. Clancy, and R. J. Blendon (2004), Improving Patient Safety - Five Years after the IOM Report, The New England Journal of Medicine, 351 (20), s.2041. Çakır, Ali (2007), Hasta Güvenliği Kültürü ile Kalite Yönetim sistemi arasındaki ilişkinin Analizi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Toplam Kalite Yönetimi, Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.

Donabedian,A (1995),The Quality of Care:How Can it Be Assessed, Health Administration Press, Michigan. Dursun, S., N. Bayram, S. Aytaç (2010), Hasta Güvenliği Kültürü Üzerine Bir Uygulama, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 8/1, s.1-3. Göktaş, Selma (2007), Bir Kamu Hastanesinde Hemşire İstihdamının Hasta Güvenliğine Etkisi, Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. Gözlü, Kenan ve Kaya, Sıdıka (2012), Akreditasyon Belgesine Sahip Bir Hastanede Hasta Güvenliği Kültürünün değerlendirilmesi, 6. Ulusal Sağlık ve Hastane İdaresi Kongresi Bildiriler Kitabı, Isparta: 175-182. Hasta Güvenliği, Türkiye ve Dünya, TTB Fusun Sayek Raporları, Ankara, 2011, s. 17-19 Henneman, Elizabeth A. (2010), Patient Safety and Technology, Critical Care Nurse / Supplement, February, s. 8. Kavuncubaşı, Şahin (2000), Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi, Siyasal Kitabevi, Ankara. Uz M. H. (1997), Hastanelerde Kalite Yönetimi, Ed. Osman Hayran ve Haydar Sur, Hastane yöneticiliği, Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul, s. 115-131. Kaya Sıdıka (2009), Hasta Güvenliği Kültürü Nedir ve Nasıl Geliştirilebilir? Sağlık Hizmetlerinde Kalite, Akreditasyon ve Hasta Güvenliği Dergisi, 1 (1): 32-34. Kaya, Sıdıka (2005), Sağlık Hizmetlerinde Sürekli Kalite İyileştirme, Pelikan Tıp ve Teknik Kitapçılık Ltd. Şti., Ankara. Özgülbaş, Nermin (2001), Hastanelerde Teknik ve Finansal Performans İlişkisi, Hacettepe Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara. Özmen, Sümeyye ve Başol Oğuz, O. (2010). Hasta Güvenliği Kültürü: Bursa da Özel Bir Hastane Uygulama Örneği. II. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi Bildiriler Kitabı, II. Cilt, Ankara: 81-97. SB. (2011), Hasta ve Çalışan Güvenliğinin Sağlanmasına Dair Yönetmelik, 06.04. 2011 Tarihli Resmi Gazete. Soylu, K.,F., ve Suer A.,Ö (1998),Toplam Kalite Yönetimi Sözlüğü, İstanbul. Tengilimoğlu, D., O. Işık, ve M. Akbolat (2012), Sağlık İşletmeleri Yönetimi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Şimşek, Mehmet (2001), Toplam Kalite Yönetimi, Alfa Yayınları, 3.Baskı, İstanbul. Türkmen, E., Ü. Baykal, Ş. Seren, S. Altuntaş (2011), Hasta Güvenliği Kültürü Ölçeği nin Geliştirilmesi, Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 14(4), s. 39. Tütüncü, Ö., K. Yağcı, D. Küçükusta (2006), Toplam Kalite Yönetimi Kapsamında Hasta Güvenliği ve Akreditasyon: Tıbbi Laboratuarlar Değerlendirmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 8, Sayı: 4, s. 288