Ekonomi Bülteni, Sayı: 38 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Makro Ekonomi & Strateji Bankalardaki Sorunlu Kredi Artışına Dikkat! Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ercan Ergüzel Doğukan Ulusoy Ali Can Duran 1
DenizBank Ekonomi Bülteni Yurt Dışı Gelişmeler İspanya kurtarma başvurusu ile ilgili kararını açıklamadı. Piyasaların merakla beklediği İspanya nın kurtarma fonuna başvurma kararına yönelik açıklama yapılmadı. Yetkililer ECB nin koşullu tahvil alım programının halen incelendiği, kurtarma paketine başvurmanın İspanya ekonomisi üzerindeki etkilerinin tam olarak anlaşılmasının ardından başvurunun yapılabileceği dile getirildi. İspanya da hükümet gelecek 6 ay içerisinde 43 yeni yasa ile ekonomide yapısal reformlar gerçekleştireceğini belirtirken, 2013 yılında bütçe açığını 40 milyar azaltmayı hedefledikleri de dile getirildi. Bütçe bakanı Cristobol Montoro Romero ise İspanya nın 2013 yılında yumuşak bir resesyona gireceğini ve ülkenin 2012 yılında %1.5 2013 yılında ise %0.5 oranında daralacağını öngördüklerini ifade etti. İspanya nın açıklayacağı stres testi sonuçları ülkenin kurtarma paketi konusundaki kararında önemli rol oynayacak. Almanya da IFO endeksi Mart 2010 dan bu yana en düşük seviyesinde. Kriz boyunca diğer Euro Bölgesi ekonomilerine kıyasla göreceli olarak daha iyi performans gösteren Alman ekonomisine dair beklentiler son dönemde gerileme trendi içerisinde. Piyasaların yakından takip ettiği IFO İş Dünyası Eğilim endeksi gerilemeye Eylül ayında da devam etti ve 102.5 olan beklentinin altında kalarak 102.3 den 101.4 e geriledi. Endeks böylece Mart 2010 dan beri en düşük değerini almış oldu. ABD de Konut fiyatları artıyor. S&P/Case Shiller konut fiyatları endeksi Temmuz ayında da yükselmeye devam etti. ABD deki en büyük 20 şehirdeki konut fiyatlarını hesaplayan Case Shiller-20 endeksi Temmuz ayında geçen yılın aynı dönemine göre % oranında yükselerek 144.6 olarak açıklandı. Temmuz ayı verileri uzun süredir yıllık bazda gerileyen konut fiyatlarının son dönemdeki yukarı yönlü trendinin daha da belirginleşmeye başladığını gösterdi. Yukarı yönlü trende rağmen, kriz öncesi seviyesine göre halen %30 aşağıda olan konut fiyatlarının son zamanlarda yükselmeye başlaması ABD ekonomisinin toparlanması açısından önemli sinyaller vermiş oldu. ABD yeni konut satış rakamları güçlü seyrine devam ediyor. ABD de konut sektörü açısından bir diğer önemli gösterge olan yeni konut satışları da piyasa beklentilerine paralel %0.3 lük bir azalış ile 374 binden 373 bine geriledi. Temmuz ayında satışların Nisan 2010 dan bu yana en yüksek seviyelerine çıkan satışlar aylık bazda sınırlı bir gerileme yaşamış olsa da güçlü seyrini korudu ve geçen yılın aynı ayına göre %28 lik bir artışı işaret etti. ABD de tüketici güveni beklentilerin üzerinde arttı. ABD de önümüzdeki dönemlerdeki tüketici harcamalarına ışık tutan tüketici güven endeksi piyasa beklentisi olan 63 seviyesinin oldukça üzerinde 70.3 olarak açıklandı. Ağustos ayı verisi de 60.6 dan 61.3 e revize edildi. Son 7 ayın en yüksek değerini alan tüketici güven endeksi, FED den gelen yeni parasal genişleme hamlesinin hanehalkı tarafından olumlu karşılandığına dair bir gösterge oldu. ABD de 2. çeyrek büyümesi aşağı revize edildi. ABD de 2. çeyrek büyüme oranı nihai değerini aldığı 3.tahminde yıllıklandırılmış bazda %1.7 den %1.3 e revize edildi. Piyasaların %1.7 de sabit kalmasını beklediği oranın düşmesinin nedeni olarak ABD de yaşanan kuraklığın stoklara olumsuz yansıması ve üretim faaliyetlerinin gerilemesi olarak gösterildi. GSYİH de yapılan revizyonla birlikte 2. çeyrek tüketim harcamaları büyüme oranı da %1.7 den %1.5 e revize edildi. Büyüme verilerinin ardından açıklanan dayanıklı tüketim malları siparişlerinde de beklenenin çok daha üzerinde bir daralma yaşandı. Haziran ayında beklentilerin üzerinde %4.1 artan siparişlerin bir düzeltme yapması ve %5 e varan bir daralma kaydetmesi beklenirken Ağustos aylık bazda (mevsimsellikten arındırılmış) %13.2 azalma yaşandı ve son 3.5 yılın en sert düşüşü yaşanmış oldu. Haftalık İşsizlik Maaşı Başvuruları 359 bine geriledi. Haftalık işsizlik maaşı başvuruları Eylül ün 3. haftasında 378 bin olan beklentinin altında son iki ayın en düşük seviyesi olan 359 bin olarak açıklandı. Bir önceki hafta 382 bin olan başvuru sayısı ise 385 bin adete revize edildikten sonra trendi daha net gösteren 4 haftalık ortalama 378.5 binden 374 bine geriledi. FED in açıkladığı aylık 40 milyar $ lık varlığa dayalı menkul kıymet alım programının konut sektörünü canlandırırken yaratılan istihdamla haftalık başvuruların gerilemeye devam edeceği bekleniyor. Moody s Güney Afrika nın kredi notunu düşürdü. Önde gelen GOÜ ların oluşturduğu BRICS ülkeleri arasında yer alan G. Afrika nın kredi notu uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody s tarafından bir kademe düşürülerek Baa1 seviyesine indirildi ve görünümü de olası bir not indirimi için negatif olarak belirlendi. Not indirimin gerekçesi olarak ise ülkede artan sosyo-ekonomik gerginliklere karşı hükümet kuruluşlarının daha az etkili olması, ülkedeki yatırım atmosferinin ve gelir dağılımının kötüleşmesi gösterildi. G. Afrika da altın ve platin maden işçilerinin grev ve gösterileri bir süredir devam ediyor. 2
DenizBank Ekonomi Bülteni Yurt İçi Gelişmeler Dış Ticaret Dengesi, Ağustos 2012 Dış Ticaret Dengesi Ağustos ayında 8 milyar $ olan piyasa beklentilerinin oldukça altında 5.9 milyar $ lık bir açık verdi. Ağustos ayı geçen yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında ticaret açığının %31 oranında daraldığı görülürken ihracat %14 artarak 12.9 milyar $ a yükseldi, ithalat ise %5 azalarak 18.7 milyar $ a geriledi. Son 12 aylık dönem incelendiğinde de 2011 in son çeyreğinde başlayan gerileme trendinin kademeli bir şekilde devam ettiği görülüyor. Temmuz ayında 93.3 milyar $ olan 12 aylık dış ticaret açığı 90.7 milyar $ a geriledi ve 2011 Nisan ayından bu yana en düşük değerini almış oldu. Ekim ayında tarihi zirvesine yükselen dış ticaret açığı 106.6 milyar $ seviyesindeydi. Verileri bir önceki ay ile karşılaştırabilmemize olanak sağlayan mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekslere göre, Temmuz ayında %1.1 azalan ihracat Ağustos ayında %10.9 luk artış gerçekleştirerek 2009 ün altıncı ayından bu yana en büyük artışı sağladı. İthalat tarafında ise Ağustos ayında %0.9 luk bir daralma yaşandığı görülüyor. İhracat ülke grupları bazında incelendiğinde ise AB nin pazar payındaki düşüş trendinin devam ettiği dikkat çekiyor. Ağustos ayında AB nin ihracattaki payı geçen yılın aynı ayına göre 10.2 puan gerileyerek %33.6 olarak gerçekleşti. AB ye yapılan ihracatlar ise nominal olarak aynı dönemde %12.1 oranında azalarak 4.33 milyon $ olarak gerçekleşti. 12 aylık ihracatlar baz alındığında AB nin payı %39.9 olurken, MENA nın payının %32.6 a kadar yükseldiği görülüyor. Nisan ayından bu yana her ay en çok ihracat yapılan ülke İran olmuş iken, Altın ihracatının İran dan Birleşik Arap Emirlikleri ne (BAE ye) kaymasıyla, BAE Ağustos ayında en çok ihracat yapılan ülke oldu. Ağustos ayında BAE ya 2.23 milyar $ ihracat yapılırken bunun 1.9 milyar $ ı altın ihracatından kaynakladı. BAE deki artışa paralel İran a yapılan Altın ihracatı da neredeyse aynı tutarda geriledi. BAE yi sırasıyla Almanya, Irak, İngiltere ve Rusya takip etti. İthalat tarafında ise enerji ithalatının büyük bir bölümünün gerçekleştirildiği Rusya yıllık bazda %10.8 artışla 2 milyar $ ile ilk sıradaki yerini korudu. Rusya yı ise Almanya, Çin ve İran takip etti. Ağustos ayı Dış Ticaret Açığının beklentilerin daha altında gelmesinde ihracat tarafındaki artış etkili oldu. İhracatın Altın ihracatı tarafından desteklendiğini görülüyor. Altın ihracat rakamının tamamın ithal edilmeden stoklar kullanılarak yapılmasının bir seferlik olumlu etkileri (yaklaşık 1.5 milyar $) Ağustos ayı verilerine yansımış durumda. Kapasite Kullanım Oranı, Eylül 2012 (%) Kapasite Kullanım Oranı, (ağırlıklı ortalama) İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (KKO) üçüncü çeyreğin 80 son ayında 0.3 puan gerileyerek %74.0 olarak gerçekleşti ve 74.0 75 bir önceki yılın aynı ayına göre de 2.2 puanlık bir düşüşü işaret etti. Böylece Kapasite Kullanım oranı 3. çeyreğin tamamında 70 bir önceki aya göre düşüş sergilemiş oldu. Mevsimsellikten arındırılmış endeks ise bir önceki aya göre bir değişim göstermedi ve %72.8 de sabit kaldı. 2012 başında da bu oran %76.7 seviyesindeydi. Veriler mal gruplarına göre incelendiğinde geçen yıla kıyasla dayanıklı tüketim mallarında kapasite kullanımı 0.9 puanlık bir düşüş ile %75.0 e gerilerken, dayanıksız 65 60 55 Eylül 08 Eylül 09 Eylül 10 Eylül 11 Eylül 12 tüketim malları ise aynı dönemde 0.9 puanlık artış ile %72.8 değerini aldı. Gıda ve İçecekler tarafında KKO ise geçen yıla göre 1.3 puanlık bir artış ile %69.9 a yükselmesine rağmen, geçtiğimiz aylarda olduğu gibi Ekim ayında da en düşük KKO ya sahip mal grubu olurken, KKO su %70.4 olarak gerçekleşen yatırım malları ise 6.2 puanlık düşüş ile yıllık bazda en sert düşüşü yaşayan mal grubu olarak öne çıktı. 3
H. Senedi Piyasaları Para Piyasaları Haftalık ve Aylık Getiri DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler Emtia End. 5 Günlük Değ (%, $ Bazında) -0.6 Emtia End. 1 Aylık Değ (%, $ Bazında) -1.3 Altın 0.4 Altın 6.8 TL-Basket 0.3 TL-Basket -0.7 EURO/$ -0.3 EURO/$ 3.0 MSCI TR -1.4 MSCI TR 1.4 MSCI EM -0.8 MSCI EM 4.3 ABD-S&P -0.9 ABD-S&P 2.7-2 -1 1-2 1 3 5 7 Piyasalarda bu hafta da olumsuz bir resim olmasına karşın aylık bazda pozitif getiriler devam ediyor. USD Libor 1 ay, 3 ay ve 12 ay (%) 1.6 USD JPY EUR 3 Aylık Libor Faizi (%) 0.8 12 Aylık USD Libor 0.98 0.8 0.4 3 Aylık USD Libor 1 Aylık USD Libor 0 Ocak 10 Ocak 11 Ocak 12 0.36 0.21 0.4 0 Ocak 10 Ocak 11 Ocak 12 0.36 0.19 0.15 Libor faizlerinde düşüş sürüyor. Endonezya-JCI Kore-Kospi Hindistan-Sensex Çin-Shangai Tr-Imkb100 Mac-Bux Rus-Micex Cz-Prague Pol-WIG Br-Bovespa Meks-Bolsa MSCI Emerging Jp-Nikkei225 Ger-Dax Fr-Cac40 UK-FTSE 100 EU-DJ Stoxx 50 ABD-DJ Indus ABD-S&P G-7 Ortalama MSCI Global Hisse Senedi Endeksleri Değişim (%) 2.4 0.0 4.2-0.3 6.7 0.3 0.6 2.9 1.0-1.6 7.3 0.1 0.7-2.4 1.1-0.2 5.4 0.3 3.1-2.3 1.9 0.6 4.3-0.8-1.8-2.6-1.7 0.5-2.4 0.4-0.9 3.0-2.4 2.9-0.8 2.7-0.9 1.8-1.7 2.8-1.3 4.6 1 Aylık Değ (%) 5 Günlük Değ (%) -3-1 1 3 5 7 Hisse Senedi Endeksleri (Ocak 2010=100) 125 110 95 MSCI IMKB Endeksi 80 MSCI GOÜ Endeksi Ocak 10 Ocak 11 Ocak 12 Neredeyse tüm ülkelerde hisse senedi endeksi geriledi. Not: Tüm veriler rapor tarihinde saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir. 4
Emtia Piyasaları Döviz Piyasaları Değer Kaybediyor Değerleniyor Tahvil Piyasaları DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler 14 12 10 Politika Faiz Oranları (%) Gösterge Tahvil Faiz Oranı 400 300 GOÜ CDS'leri ve Ratingler (5 Yıl; S&P, LT FX) TR, BB Poland, A- Rus, BBB Bra, BBB 8 6 MB Haftalık Repo Faizi 200 4 2 Gecelik Borç Alma ve Borç Verme Faiz Koridoru MB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Faizi 0 Şubat 11 Haziran 11 Ekim 11 Şubat 12 Haziran 12 100 0 Temmuz 10 Temmuz 11 Temmuz 12 TCMB, ağırlıklı fonlama faizi %5.95 e geriledi. USD'ye Karşı Değişim (%, Pozitif Değerler= $'a karşı değerleniyor) BRL -0.4 0.2 MXN 0.3 2.9 CZK -1.6 PLN 0.2 2.8 HUF -0.9 2.1 ZAR 0.6 2.2 KRW 0.7 2.3 TRY 0.0 0.9 JPY 0.7 1 Aylık Değ (%) GBP 0.0 2.6 EURO 5 Günlük Değ (%) -0.3 3.0-2 -1 0 1 2 3 Kasım 10 Mart 11 Temmuz 11 Kasım 11 Mart 12 Temmuz 12 90 100 110 120 130 140 TL GOÜ Para Birimleri ($'a Karşı) GOÜ Ortalaması Temel Endişe: Cari Açık Temel Endişe: Enflasyon TL nin sepet kur (%50, %50 $) karşısında yatay seyri devam ediyor. Emtia Endekslerinde Değişim (%) Tarım -6.0-2.6 Tem. Maden 8.8-0.5 Değ. Maden 7.0 0.5 Enerji - 1 Aylık Değ (%) Top. Endeks -1.3 5 Günlük Değ (%) -0.6-6 -4-2 1 3 5 7 9 Endişe (VIX) Endeksi 50 45 40 35 30 25 20 15 10 2010 2011 2012 VIX endeksi olumsuz piyasa seyrine karşın 15 li seviyelerin altında. Not: Tüm veriler rapor tarihinde saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir. 5
Hundreds DenizBank Ekonomi Bülteni Makro Ekonomi & Strateji Bankalardaki Sorunlu Kredi Artışına Dikkat! 2001 yılında Türk bankalarının aktiflerinin yaklaşık %40 ı kamu tahvillerinden oluşmasına karşın kredilerin aktifler içindeki ağırlığı sadece %20 li seviyelerdeydi. Krediler ağırlıklı olarak belirli büyüklüğün üzerindeki firmalara ya da kamu kuruluşlarına ve kısa vadeli (çoğunlukla gecelik fiyat ayarlamaları yapılan rotatif şekilde) kullandırılıyordu. Bu nedenle bankaların asıl riski krediler değil aktifte tutulan daha uzun vadeli yüklü tahviller nedeniyle hızlı faiz sıçramaları ve/veya bilançodaki açık pozisyonlar nedeniyle TL nin hızlı değer kayıplarıydı. 2001 yılındaki kriz sonrasında uygulanan program sayesinde kamu sektörünün finansman ihtiyacı azaldı. %6.5 faiz dışı fazla hedefi doğrultusunda %79 olan kamu borcunun ekonomiye oranı takip eden 10 yıllık süreçte yarı yarıya azaldı ve 2011 sonunda %40 ın altına geriledi. Böylece kamu tahvillerinin sektör aktifleri içindeki payı her geçen yıl aşağı gelmiş oldu. Bankalar ekonomiye artan güvenle beraber büyüyen finansman imkanlarını kamudan ziyade reel sektöre aktardılar (yandaki grafik). Bu dönemde(2001-2011 arasında) Türkiye nin hızlı büyümesinden alınan destekle birlikte krediler yıllık bazda ortalama %35 (CAGR) gibi yüksek bir hızla büyüdü. Aktif Yapısı Diğer Kredi Tahvil 36% 31% 27% 26% 24% 23% 23% 21% 19% 21% 21% 23% 27% 32% 38% 44% 49% 50% 47% 52% 56% 58% 40% 43% 40% 35% 32% 28% 26% 32% 29% 23% 22% 2002 2004 2006 2008 2010 Tem-12 Kredilerdeki büyüme daha bakir ama aynı zamanda da ekonomideki konjonktürel dalgalanmalara daha hassas (daha riskli) olan kobi ve bireysel kredi segmentlerinden geldi. Banka kredi portföylerinin daha dengeli bir hale gelmesi, risklerin dağıtılması ve bu segmentlerin kayıt içine alınıp bilançolarını daha sağlıklı hale getirmeleri için bu dönüşüm gerekliydi. Bu süreç henüz tamamlanmadı. 2011 sonu itibarıyla ekonominin ancak %17 ve %13 üne ulaşmış tüketici ve kobi kredileri hesaba katıldığında bu sürecin devam ettiğini, yani hem tüketici hem de kobi kredilerinde büyüme potansiyelinin çok yüksek olduğunu da belirtmek gerekiyor. Kredilerin hızla büyümeye devam ettiği bu 10 yıllık dönemde 2001 krizinden alınan derslerle yabancı para pozisyonları açılmadı, açılan pozisyonlar olduysa da türev ürünlerle bilanço dışında hedge edildi (pozisyon kapandı), sıkı likidite kurallarına uyuldu, Türk bankaları AB bankalarının yaptığı gibi varlığa dayalı menkul kıymet türü riskli ve yüksek getirili piyasalardan uzak durdu. Müşteri mevduatları hep en önemli fonlama bazı oldu; banka bilançoları yurtdışından kısa vadeli toptan fonlamaya bağımlı hale gelmedi. Yani sistem piyasa riskine ya da piyasalarda oluşacak ani şoklarla likiditenin kaybolma riskine karşı kontrol altındaydı. Ayrıca sektör sermayesi uluslararası standartların oldukça üzerinde tutuldu ve bu kısa dönemli zararların hazmedilmesine imkan sağladı. Bu nedenle birçok gelişmiş ve hatta gelişmekte olan ülke (GÜ ve GOÜ) bankacılık sektörlerinin aksine Türk Bankaları 2008 global krizi sonrasında likidite ve sermaye yeterliliğine ilişkin sıkıntıları yaşamadı. 2001 sonrasında yeniden yapılanma ve hızlı ekonomik büyüme ile artan vergi gelirleri sayesinde yüksek getirili kamu kağıtlarının ödenebilir hale gelmesi (ve banka sermayelerini büyütmesi) sektörü piyasa riskine karşı dayanıklı hale getirdi. Ama aynı zamanda kredi riskinin kamudan giderek daha riskli reel sektör segmentlerine dönüşmesiyle kredi riski yani verilen kredilerin geri ödenememe riski önemli hale geldi. 2001-2008 döneminde bu pek test edilmedi çünkü bankalar sürekli kredi portföylerini büyüttüler ve gerekli olduğunda müşterilerinin nakit akışlarındaki kısa dönemli sıkıntıları aşmalarına destek olabildiler. Ama 2008 sonu ile birlikte ekonominin yavaşlaması ve 2009 da da resesyona girmesiyle sistemde sorunlu krediler arttı. Sektörün sorunlu kredi (NPL) oranı kriz öncesi %3.3 ten (Eylül 2008) maksimum %5.5 e (Kasım 2009) kadar yükseldi. Ama yine de korkulan olmadı ve ekonominin hızla geri dönmesiyle birlikte bankalar kredi musluklarını yeniden açınca NPL oranı da hızla gerilemeye başladı. 2011 sonunda %2.7 ye gerileyerek global kriz öncesindeki seviyelerin bile altına indi. Türkiye bu süreçte en az NPL sorunu yaşayan Doğu Avrupa ülkelerinden biriydi (yandaki grafik). 2001 den alınan derslerle hayata geçirilen ihtiyatlı kredi politikaları olumlu NPL trendinin arkasındaki ana faktörlerden oldu. 25% 20% 15% 10% 5% 0% Sorunlu Kredilerin Kriz Döneminde Seyri Kriz Sonrası (2010-2011) max ksimum NPL Oranı Kriz Öncesi (2007) NPL Oranı 5.5% 5.7% 8.8% 10.0% 12.4% 14.2% 14.9% 19.7% 6
DenizBank Ekonomi Bülteni Makro Ekonomi & Strateji Fakat en az bunun kadar önemli bir diğer faktör de Türkiye de bankaların, şirketlerin ve de hanehalkının önemli bir kriz tecrübesi olmasıydı. Bankalar panik yapıp kredilerini geri çağırmadı, geçmişten farklı olarak çok güçlü sermaye yapıları da onlara bu konuda büyük destek oldu. Şirketler maliyetlerini kıstılar ve stoklarını daha verimli kullandılar. Hanehalkı ise harcamalarını törpüleyerek bu kısa kriz dönemini daha sorunsuz atlattı. Hızlı kredi artışı ve ekonomik büyüme bu ortama büyük destek verdi. Bu aşamada da devreye cari açık korkuları girdi çünkü ekonomiyi büyüten kredi imkanlarının ancak yurtdışından sağlanan kaynaklarla mümkün olabilmesi nedeniyle cari denge açığı hızla ekonominin %10 una kadar yükseldi. Otoriteler de bunun üzerine 2011 de %35 e kadar yükselen kredi artış hızını (kurdan net) %25 ve altına indirmek için 2011 yılından itibaren bir dizi önlem almaya başladı. Bunda başarılı da olundu. Ama aynı zamanda hem yurtiçinde alınan önlemler hem de Avrupa Birliği nde giderek artan belirsizlikle ile sıkılan ekonomi hızla yavaşlamaya başlayınca %2.7 li seviyelere kadar inmiş olan NPL oranı yeni- 400 Sorunlu Kredi Bakiyesindeki Haftalık Artış den yükselişe geçerek %2.9 a ulaştı. Buna bankaların son yıllarda popüler olan NPL satışları (kemikleşmiş sorunlu kredilerin Varlık Yönetim 300 200 Şirketlerine belirli bir bedel karşılığında satılması) ve aktiften silmeler de dahil edildiğinde sorunlu kredi oranı %4.1 e ulaşıyor. Bundan da 100 önemlisi sorunlu krediler bakiyesi son dönemlerde haftalık bazda sert 0 bir şekilde yükselmeye başladı, hatta bu artış hızının yer yer 2008 krizinde yaşanan seviyelerin daha üzerine çıktığını izliyoruz (yandaki -100 grafik). Benzer şekilde özellikle son aylarda hızla artmaya başlayan -200 protestolu senetler, karşılıksız çekler ve kredi borcunu ödemeyen birey sayıları da önümüzdeki dönemde bu trendin devam edebileceğini işaret ediyor. Ocak 06 Ocak 07 Ocak 08 Ocak 09 Ocak 10 Ocak 11 Ocak 12 Ekonomide yumuşak inişle birlikte büyüme rakamları ilk iki çeyrekte %3 lü seviyelere geriledi ve görüntü bunun en azından yılsonuna kadar olan dönemde devam edeceği yönünde. Merkez Bankası nın (MB) yaptığı son açıklamalar da bunu doğrular nitelikte. Yandaki grafiğe dikkat edilirse 1998 den bugüne böyle bir dönem yok. Türkiye krizler nedeniyle hızla küçülüp, hemen ardından aynı hızla büyümeye geçiyor, bunun dışındaki dönemlerde ise neredeyse hep %5 in üzerinde büyüyor. Bugünkü şartlar ise çok farklı. Bankalar, şirketler ve hanehalkının çok alışık olmadığı bir tecrübe ile en azından orta vadede düşük büyümenin yaşanacağı bir dönemden geçiliyor. 15% 10% 5% 0% -5% -10% Ekonomik Büyüme (Çeyreklik) -15% 1Ç99 1Ç01 1Ç03 1Ç05 1Ç07 1Ç09 1Ç11? Bankalar tarafında sermaye 2009 daki gibi güçlü değil (2009 da %21 olan sermaye yeterlilik oranı bugün %16). Kaldı ki o dönemde 1025 baz puanlık rekor politika faiz düşüşünden karlılığa gelen katkı bugün yok. Hacimler de alınan önlemler nedeni ile cılız... Şirketler cephesinde kurdan alınan destekle ihracat üzerinden büyüme desteği bu sefer yok. İç talep de küçülmeye devam ediyor. Bankalar ve şirketler cephesindeki bu tecrübeler hanehalkı beklentilerini de belirgin şekilde bozuyor. Tüketici güven endeksi zaten 2008 krizi sonrasında pozitif algıyı gösteren 100 sınırını hiç geçememişti, son aylarda yeniden aşağı yönlü bir seyre başladı. Ekonomik aktivitedeki yavaşlama istihdam sektörüne de etki etmeye başladığında hanehalkı cephesinde beklentilerdeki bozulma daha da belirginleşecek. Sorunlu Krediler Özel Karşılık Oranı 90% Bu durumun bankaları önemli derecede etkilemeye başladığını sorunlu 86% krediler için ayrılan özel karşılık rakamlarından görebiliyoruz. Bankaların sorunlu kredilerine ilişkin ayırdıkları karşılıklar 2008 krizinde görülen 82% oranların dahi altına gerilemiş durumda (yandaki grafik). Sorunlu krediler son 4 haftaki hızıyla devam etse ve bankalar bu sorunlu kredilere 78% %75 karşılık ayırırsa dahi sadece son çeyrekte özel karşılıklar bakiyesi 74% 2.9 milyar TL ye ulaşıyor ki bu neredeyse 2012 nin ilk 6 ayındaki 3.0 milyar TL lik karşılık rakamına eşit. Başka bir bakış açısıyla bu tutar sektörün kabaca 5-6 milyar TL arasında olan net karının ise yarısından fazla. Ocak 06 Ocak 07 Ocak 08 Ocak 09 Ocak 10 Ocak 11 Ocak 12 7
DenizBank Ekonomi Bülteni Makro Ekonomi & Strateji Özetle, bankacılık sektörünün NPL leri son dönemde ekonominin yavaşlaması ile beraber yeniden artmaya başladı ve %2.9 a ulaştı. Hatta bunun üzerine NPL satışları ve aktiften silmeler de eklendiğinde oran %4 lü seviyelere çıkmış durumda. Diğer taraftan bu haliyle bile diğer gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerle karşılaştırıldığında hala makul seviyelerde. Buna karşın, geçmiş tecrübelere bakıp bankalar mevcut NPL riskini rahat atlatır demek ancak Türkiye ekonomisinin önümüzdeki yıldan itibaren yeniden %5-6 lı seviyelerde büyümesi ile mümkün olacaktır... Aksi takdirde (uzun süreli potansiyelin altında büyüme senaryosunda) bankaların müşteri kusur ve hatalarını, yani sorunlu kredileri, eskisi gibi kolay absorbe edeceğini düşünmek hata olur. Son dönemlerde sorunlu krediler için ayrılan karşılıkların çizdiği seyir (bir önceki sayfada en alttaki grafik) bu yönde önemli bir sinyal olarak değerlendirilmeli. 8