Tarımsal Reformlar Çerçevesinde Tarımla İlgili Kuruluşların Yeniden Yapılanması

Transkript

1 Türkiye V. Tarım Ekonomisi Kongresi Eylül 2002 Erzurum Tarımsal Reformlar Çerçevesinde Tarımla İlgili Kuruluşların Yeniden Yapılanması Sema GÜN Ankara Üniversitesi Z.raat f akültesi 1 arım Ekonom isi Bölüm ü, Ankara e-posta faks; 0 T gun /ngıı aııkjra.edıı.tr Ö Z E T : 1 a r ı m s e k t ö r ü ıie i l g i l i k u r u l u ş l a r a r a s ı n d a k i e ş g ü d ü m y e t k i s o r u n u, l i r e t i m i n y ö n l e n d i r i l m e s i, p a z a r la m a, f iy a t o lu ş u m la r ı ve ü r e t i c i y e h iz m e t g ö t ü r ü! m e s in c it; o l u m s u z e t k i l e r y a p m a k t a d ır l a r ı t n s a l ü r e t im d ı ş ı n d a h u d u r u m t a r ım s a l a lt y a p ı n ı n iy i le ş t ir i lm e s i n d e d e y a ş a n m a k l a d ı r U r e t ı m u ı y ö n l e n d i r i l m e s i v c a lt y a p ı h i z m e t l e r i n i n y ü r ü t ü l m e s i n d e e ş g ü d ü m v c d e n e t im s a ğ l a y ı c ı y a s a l a lt y a p ın ın h a z ı r l a n m a s ı, k u r u l u ş l a r ı n g ö r e v t a n ı m l a m a s ı n ı n y a p ı l m a s ı, u y g u l a n a c a k t a r ım p o l i t i k a s ı n ı n o l u ş t u r u l d u ğ u t a r ım y a s a s ı n ı n ç ık a r ılm a s ı g e r e k m e k t e d i r B u a m a ç l a l a n ı n B a k a n l ı ğ ı t a r ım s a l ü r e t im i y ö n l e n d i r m e l i v e u y g u l a n a c a k t a r ım p o l i t i k a s ı n d a e ş g ü d ü m ü s a ğ l a y ı c ı o d a k k u r u m o l m a l ı d ı r H a y v a n c ı l ı k ile i l g i l i k u r u m s a l y a p ı l a n m a y e n i d e n b i ç i m l e n d i r i İ m c i i d ır. T a r ı m s a l a lt y a p ı ç a l ı ş m a l a r ı i le i l g i l i k u r u lu ş la r b ı r l e ş u n l m e h d ı r K ı r s a l a la n a y ö n e l i k b ö lg e s e l k a l k ı n m a ç a l ı ş m a l a r ı y e n i b i r o r g a n i z a s y o n l a u y g u l a n m a l ı d ı r T a r ı m s a l a r a ş t ır m a la r ı y ü r ü t e n e n s t i t ü l e r T a r ı m B a k a n l ı ğ ı i le i l i ş k i l i a n c a k ö z e r k k u r u l u ş l a r o la r a k b i r l e ş t i r i l ı n e l ı d ı r T a r ı m s a l k o o p e r a t i f l e r i n d e v le t in v e s a y e t i a l t ı n d a k i k o n u m u n a s o n v e r i l m e l i d i r. A n a h t a r S ö z c ü k l e r : d a r ı m R e f o r m u, T a r ı m d a K a m u s a l O r g a n i z a s y o n, The Re-Structruralizatıon of Relevant Agricultural Institutions VVithin the Framevvork of the Agricultural Reforms ABSTRACT: T h e l a c k o f c o o r d ı n a t ı o n a n d r e la le d p r o b le m s o f a u t h o r ı t y b e t v v e e n th e a g r i c u l t u r a l s e c t o r a n d th e r e la t c d ın s t it u t io n s b r ; n g a b o u t n e g a t ı v e r e p e ı c u s s ı o n s o n th e c o o r d m a t i o ı ı o f th e p r o d u c t ı o n : m a r k e t ı n g ; p n c e s e t t in g a n d p m v i s ı o n o f Services to the p r o d u c e r s S i m i l a r n e g a t ı v e c o n d ı l ı o n s a r e a ls o e x p e r ı e n c c d w ı t! ı m th e ı m p r o v c m e n t o f th e a g r i c u l t u r a l ı n f r a s t r u c t u r c ın a d d ıt ıo n to the a g r i c u l t u r a l p r o d u c t ı o n. T h e ı e e x ıs t a n c e d t o r th e p r c p a r a t ıo n o f n e c c s s a r y l e g a l f r a m e v v o r k f o r th e p r o v i s ı o n o f c o c r d m a t ı o n a r d s u p e r v ı s ı o n o f t h e d ı r e c t ı o n o f 'p r o d u c t ı o n a n d o f t lıe e x c c u t i o n o f th e m f r a s t r u c l u r e S e r v i c e s T h e r e ıs a ls o a n e e d l o r m a k ın g c l e a r j o b d e s c r ı p t ı o n o f ı c l a t e d ı n s t i t u t i o n s a n d th e p r o v i s ı o n o f n e c e s s a r y a g r i c u l t u r a l l e g ı s l a t ı o n t h a t v v o u ld d e t e r m iı ıe th e a g r i c u l t u r a l p o lıc ie s to b e ı m p l e m e n t e d I n o r d e r to s e r v e thıs n c e d, ı l ı e M ı n ı s t r y of A g n c u l ı u r c s l ı o u l d d ı r c c t th e a g r i c u l t u r a l p r o d u c t ı o n a n d a c t a s c c n t r a l i n s t ı t u t ı o n th at vvould c o o r d m a t e ı h c a g r i c u l t u r a l p o i ı c y to b e ım p l e m e n t e d I l ı e i n s t ı t u t ı o n a l s t r u e t u r e r e g a r d i n g t lıe c a i t l c b r e e d ı n g s h o u ld b e r e f o r m c d T h e r e la t e d m s i ı i u t ı o n s d e a l ı n g v v ıth t h e a g n c u l t u r a l ı n l r a s t r u c t u ı e s h o u l d b e m e r g e d T h e r c g i o n a l d e v e l o p m e n t p r o g r a m s a n d p r o je c t s a im e d a r r u r a l a r e a s s h o u l d b e ı m p l e m e n t e d t h r o u g h a n evv o r g a n i z a l i o n T h e i n s i it u t e v v o r k in g o n a g r i c u l t u r a l r e s e a r c h a n d s t u d ie s s h o u ld be l ı r. k e d w ı t i ı ı l ı e V l m ı s t r y o f A g r i c u l t u ı e. h o v v e v e r k c c p i n g t h e ı r l e v e l o f a u t o ıı o m y T h e S ta te p a t r o n a g e o f t h e a g r i c u l t u r a l c o o p e r a t iv e s s h o u l d b e e n d e d K e y v v o r d s : A g r i c u l t u r a l r e f o r m, A d m ı n i s t r a l ı v e o r g a n ı z a t i o n ın A g r ı c ı ı l t u r e, GİRİŞ T o p r a k m ü lk iy e t in in d ü z e n le n m e si, to prak ve su k a y n a k la r ın ın k o ru n m a s ı, b ö lg esel ve kırsal k a lk ın m a p ro je le rin in u y g u la n m a s ı, tarım sal a ra ştırm a la r k o n u s u n d a y e tk ili k u ru lu ş la r ara sın d a y a p tırım d e n etim ve e ş g ü d ü m ü s a ğ la y ıc ı yasal a ltya p ın ın o lm a y ış ı ta rım sa l h iz m e tle rin etkin y ü rü t ü lm e s in i e n g e lle m e k te d ir. T a r ım s a l re fo rm la r k a p s a m ın d a T ü r k i y e nin g e re k s in im i y e n id e n y a p ıla n d ırıla c a k bir tarım p o litik a s ıd ır. B u o lu ş u m d a en ö n e m li u n su r da ta rım la ilg ili k u ru kış la m ı g ö re v ve yetki d a ğ ılım la r ın ın d ü z e n le n m e s id ir. K u r u m s a l h iz m e tle rd e e t k in liğ in sa ğ la n m a sı, ye tk i ve s o r u m lu lu k la r ın k u lla n ılm a s ın d a e şg ü d ü m e iliş k in s o ru n la rın g id e rilm e s i, k u ru m s a l k a y n a k d a ğ ılım ın ın d ü z e n le n m e s i, in sa n k a y n a k la rın ın v e rim li k u lla n ılm a s ı b a şa rılı b ir tarım p o litik a s ın ın y ü rü t ü le b ilm e s in in ö n c e lik li k o n u la rı arasında yer a lm a k ta d ır T a r ım ı bir bütün o la ra k ele alan, ülkenin tarım p o litik a sı am aç ve a ra çla rın ı k a p s a m lı bir şekilde d ü z e n le y e n bir tarım yasası ç ık a rılm a lıd ır. Yasanın iç e riğ in d e ta rım la ilg ili k u ru lu ş la rın yetkileri ve g ö re v a la n la rı y in e le m e y e yol a ç m a y a c a k bir biçimde y e n id e n d ü z e n le n m e lid ir. B u b ild irid e T ü r k i y e de tarım la ilg ili kuruluşlar yetki ve g ö re v d a ğ ılım la rı a çısın d a n incelenerek yeni bir y a p ıla n m a m o d e li n asıl o la b ilir sorusu ara ştırıla ca k tır. TARIMDA YER ALAN KURULUŞLAR T a r ım se k tö rü n e ve ta rım d a n ayrı düşünülem eyen k ırsa l k e s im e h iz m e t götüren kuruluşlar in c e le n d iğ in d e s a y ıc a ç o k lu ğ u yan ında, aynı görev a la n ın d a ç a lış a n k u ru m la r ın v a rlığ ı da görülmektedir.

2 Tarımsal Reformlaı Çerçe\esinde Tarım %ı rfl ^ & r?3 w r 0. : ifcglli.kuruluşların Yemden Yadtl i-,--:-. ft. ****^tj tva 1emel sorun k u ru lu ş sa y ıs ın ın ç o k lu ğ u değil, hu kuruluşların g ö re v a la n la rın ın ta n ım la n m a s ın d a ortaya ç ık m a k ta d ır A y n ı b ö lg e d e ve aynı görev alanında farklı k u ru lu ş la r ç a lış m a la rı y ü rü tm e k te d ir A yrıca tarım d ışın d a k i k u ru lu ş la rın bu alanda faaliyet göstermesi gibi d u ru m la r da sö z k o n u su d u r T a rım ı yönlendiren k u ru lu ş la r tem eld e m e rk e z i yö netim kuruluşlardır. A y r ıc a il ve ilçe genel idareleri, yerel yönetim ler ve m e s le k i ö rgü tler, va k ıfla r, dernekler, kooperatifler ve b ir lik le r de tarım a d o ğ ru d a n v e y a dola> lı hizm et g ö tü rm e k te d irle r Bitkisel ve h a y v a n sa l ü re tim in tüm y ö n le riy le yürütülm esi, k o ru n m a s ı ve g e liştirilm e s in d e asıl sorum lulu k T a rım ve K ö y iş le rı B a k a ıılığ ı'n ın d ır lt K B ) T K B ' n a sa y ılı K l i k ile verilen g ö re v le r tarım ın bütün a la n la rım kapsam akladır. Ö z e l bazı ü rü n le r d ış ın d a k i girdi, desteklem e ve üretim p o litik a la rın d a n ayrı o larak konuna, a raştırm a ve y a y ım ç a lış m a la rın ı da yürütm ektedir. B a k a n lığ ın g ö re v le ri tem el b a şlık la r olarak şu şe k ild e s t ra la n a b iiir(a n o n im 194 la): K ırs a l b ö lg e le rin k a lk ın d ırılm a s ı, tarım, hay vancı İlk ve su ü rü n le rin in g e liş tirilm e s i için politikaların u y g u la n m a s ı, tarım sal ve kırsal altyapının g e rç e k le ş t irilm e s in i sa ğ la m a k, - Ü retim, tük etim ve g ird i g e re k s in im le ri ile toprak, su, bitki, h a y v a n v a rlığ ı ve benzeri tabii kaynakların k o ru n m a s ı ve g e liştirilm e s i için araştırm alar y a p m a k -T a rım sa l g ird ile rin sa ğ la n m a sın d a, çift çin in örgütlenm esinde ve d o ğ a l afetlerd e y a rd ım y a p m ak, - T a rım sa l ü rü n le rin kalite ve standartlara u y g u n olarak üretim i, işle n m e si, k o ru n m a sı, p a z a ıla n m a st ve d e ğ e rle n d irilm e s i için g e rek li ko ntro l sistem ve kuruluşlarını k u rm a k ve b u k o n u la rd a çift çin in örgütlenm esinde y a r d ım c ı o lm a k, - K ırsa l y e rle ş im le rin a ltyap ı g e r e k s in im le rin i karşılam ak, altyapı ile ilg ili p o litik a la rı g e liştirm e k, toprak to p lu la ştırm a sı y a p m a k ve to p lu la ştırm a ile ilgili araştırm a ve p ro je y a p m a k, - G ıd a g ü v e n liğ im sa ğ la m a k, ta rım d a v e rim liliğ i artırıcı ö n le m le ri a lm a k ve ü re tim i ç e şitle n d irm e k, - Tarım, h a y v a n c ılık ve g ıd a k o n u la rın d a ara ştırm a la r yapmak, bu k o n u y a iliş k in araştırın a k u ru m la n n ı oluşturm ak ve işletm ek, -T a rım sa l y a y ım p ro g ra m la rı ile p ro je le rin i hazırlamak, u y g u la m a k, ö rn e k çift çi y etiştirm ek, çiftçi k a d ın la n ve k ız la rın a ev e k o n o m is i, ç o c u k la rı ve gençlerine te k n ik ve p ra tik ç ift ç ilik ö ğ re tm e k üzere ö n le m le r a lm a k, e ğ itim m e rk e z le ri k u rm a k, kurslar açm ak, bu a la n la rd a te k n isy e n y etiştirm ek, - Ç iftçi m a lla rın ın k o r u n m a s ın ı s a ğ la m a k için ilgili k u ru lu ş la rla işb irliğ i y a p m a k ve a m a ç d ışı kullanım a a y rıla c a k tan ırı to p ra k la rın ı b e lirle m e k, bunların k u lla n ılm a s ın a izin v e rm e k için ilg ili kuruluşlarla e ş g ü d ü m sa ğ la m a k, d e v le tin h ü k ü m ve tasaııufu altında v e y a ö zel m ü lk iy e t in d e b u lu n a n yabanî fıstıklık, z e y tin lik, h a rn u p lu k, fu n d a lık, m a k ilik, ç a y ır ve m e ra la rın a ltya p ı te sislerin i k o ru m a k ve v e rim lilik ilkesi ile ıslah, im a r ve ih y a etmek, - G ıd a k o n tro lü n e y a r d ım c ı o lm a k, d iğ e r k u ru lu ş la rla iş b irliğ i için d e T ü r k G ıd a K o d e k s in in h a z ırla n m a sı ve u y g u la m a s ın ı g e rç e k le ş tirm e k, g ıd a ve yem sa n ayileri ü rü n le rin in b e lir le n m iş e sa sla ra u y g u n lu ğ u n u denetlem ek, - B itk isel üretim de ta rım sa l m ü c a d e le y a p m a k veya yaptırm ak, tarım sal m ü ca d e le ve ta rım s a l karantina p la n la rım y a p m a k, d ış a lım ı ve d ış s a tım ı yapılan bitkisel ürü n leri hastalık ve z a ra rlıla r yön ün d en kontrol etmek, iç ve dış k a ra n tin a ilkelerini, sın ırla y ıcı ve y a s a k la y ıc ı ö n le m le ri b elirlem ek, d uy u rm a k, u y g u la m a k, d en etle m e k, ç iftçi o lanakları ı i c Ö nlenem eyen salg ın h astalık vc zararlılara karşı D evlet m ü ca d e le le rim u y g u la m a k, * T a rım sa l m ü cad ele ila çla rın ın, alet ve m a k in a la rım n dışalım, üretim, satış ve k u lla n ılm a esaslarını b e lirle m e k ve bu ilaçların insan h a y v a n ve çevreye zarar v e rm e y e c e k şekild e k u lla n ılm a s ın ı sa ğ la y ıcı denetlem eleri yap m ak, - S alg ın ve parazite hayvan hastalıkları ve h a yvan lard an insanlara geçen h astalıklar ile ılgiji teşhis, tedavi ve k o ru m a ö n le m le rin i b e lirle m e k, te d avilerin i yapm ak, gerekli tesisleri ku rm a k, k u ru lu m la rın a izin verm ek, ıç ve dış karantina ilk e lerin i b elirlem ek, d u y u rm a k, uygulatm ak, h ayvan hareketlerini izlem ek, hayvan park, pazar, panayır ve se rg ile rin d e sağ lık ko ntro llerini yürütm ek, karantina yerleri açm ak ve g erektiğinde d iğ er m etodlarla s ın ırla y ıcı ve y a sa k la y ıcı ö n lem le r alm ak, denetlem ek, - H a y va n barınak ları ve tesislerini sağlık yö n ü n d e n kontrol etmek, m ezb ah alarla hayvan k e sim i ve işletm e tesislerinde veteriner h izm etlerini denetlem ek, serbest veteriner h e kim lerin, hayvan hastanelerinin ça lış m a la rım kontrol etmek, - H a y v a n hastalıkların d a k u lla n ıla n aşı, serum, b iyo lo j ık ve k im y a s a l m ad d eler ile veteriner ilaçlarım, b u n ların b ile ş im in e giren etkili v e y a y a rd ım c ı m a d d e lerin i üretm ek, üretim in e ve satışına izin verm ek, n orm ve ö z e llik le rin i, üretim, d ışa lım, satış, taşım a ve sa k la m a k o ş u lla rın ı b e lirle m e k, ko ntro l etm ek, k ısm e n veya tam a m en y a sa k la m a k, bu h iz m e tle ri y erin e getirm ek için g erek li araştırm aları y a p m a k ve laboratuar, üretim y e rle ri k u rm a k ve k u ru lm a la rın a izin v e rm e k ve ç a lış m a la rın ı kontrol etm ek, - V e te rin e rlik k o n u la rın d a ara ştırm a la r y a p m a k, çiftçile re h a y v a n h a sta lık la rı ve te d a vile ri h a k k ın d a y a y ım h iz m e tle ri g ö tü rm ek, veterin er sa ğ lık te k n isy e n i ve laborant yetiştirm ek, b u n la r için g erekli o kul ve tesisleri a çm ak, - H a y v a n la rın v e rim le rim ve ü re tim in i a n ırm a k a m a cı ile ıslah,tabii, s u n 1i to h u m la m a ve e m b riy o transferi te k n ik le rin i u y g u la m a k ve g e liştirm e p ro g ra m la rın ı u y g u la m a k, u y g u la tm a k, h a y v a n c ılık

3 S G 0 \ işletmelerinin finansmanını sağlamak, ilgili projelen denetlemek. hayvan soy kütüğü sistemini organize etmek - Su ürünleri Kanunu ile serden görevlerden Bakan ık a ilgili olanları yapmak ve saptırmak. - Tarım alanlarının amacına uygun kullanılmasını sağlamak, denetlemek re ılg. iı kuruluklarla»şbırhğı >aşmak IKB nın görev tanımı incelendiğinde ortaya şu sonuçlar vıkmakiad r Bakanlığın temel göresi tarımsal üretimin yönlendirilmesi olup çok geniş hır alanda faaliyet göstermek morundadır Bitkisel ve has sansal Üretim, girdi desteği, tarımvaı mücadele vç denetimi, kırsal ve tar.ımal altyapı hı/mctlerı. kırsal kalkınma, gıda güvenliği ve denetimi turmisal sayım ve eğitim, mer alaı. tan m topraklarının korunması, vctcıincı hizmetleri se araştırmaları. hayvan hastalıkları ılc mücadele vc denetim, tarımsal aıaşt ıı m<ılaı ^alışma konulan kapsamındadır \nıuk, kat aı namenin goıes um tu lan bütünsellikten u/ak bir sapı iyindedir 1ar ini topraklaıınm amaç dışı kullanımına ı/ın verici proscdııru biçimlendiren bir goıes anlayışı ılc taı im alanlaıının amacına uygun kullanılmasını şadlaşan göresin hangisi öncelikli olacaktır" Kırsal yerleşimlerin yol, su, kanalizasyon, elektrik altyapısını nasıl gerçekleştirecektir? Bakanlığın kurumsal yapılanmasının yeniden ele alınmadı, göres alanlarının belirlenmesi, diğer kurumlara aktarılabilecek göreslerin düzenlenmesi yapılarak bıçimlendirilmelidir. Amaç tarımla ilgili butun güreşlerin tek bir kuruluşta olması değil, eşgüdümlü çalışabilecek kurumların bir arada çalışması olmalıdır Yeniden yapılanmada Avrupa Birliği mevzuatıyla uyumlu bir organizasyon biçimi daha uygun olacaktır Bu kapsamda TKB1 nın merkezi ve tâşra örgütlenmesinde bitkisel ve hayvansal üretim ayrı örgütlenmelidir Anonim Türkiye tarım mm temel sorunları TKB nın görev tanımları da dikkate alınarak incelendiğinde şu sonuçlar ortaya çıkmaktadır: Tarımsal yayım hizmetlerinde TKB' nın etkinliği azalmıştır Tarımsal mücadele ve gıda denetiminde etkin bir kontrolün olduğu söylenemez. Tarım topraklarının korunması, amaç dışı kullanımına izin verici bir uygulama olarak anlaşılmakta ve uygulanmaktadır. Üretici örgütlenmesinde başarılı bir sonuç alınamamıştır Hayvancılık politikası oluşturulamamıştır. larımsal veri tabanı (işletme sayısı, tarımsal üretim alanları) kesin değildir Üretim planlaması gerçekleştirilememiştir Tarımsal destekleme politikası siyasi yaklaşımlardan bağımsız duruma getirilememiştir. Toprak toplulaştırması hizmetleri bitirilememiştir Tarımsal destekleme politikalarının yeniden yapılandırılması ve tarımsal seri tabım çalışmalarının yürütülmesi amacıyla oluşturulan 1 arımda \ cnıdcn Yapılandırma se Destekleme Kurulu bir anlamda tarımla ilgili kuruluşlar arasında eşgüdümü sağlayıcı bir organ olarak düşünülse dc. kurul kararlarının herh anğı bir bağlayıcılığı bulunmamaktadır Anonim 1999) Bu düzenlemeden kuruluş sayısının artışından öte bir anlam beklemek Tazla bir iyimserlik olacaktır Orman Bakanlığı'nın tarımı ilgilendiren göres lerı. ormanları korumak, erozyonu önleyici önlemler almak, orman içi meralarda mera ıslahı çalışmalarını yapmak, orman köylülerinin kalkınmasına katkıda bulunmak, doğa koruma alanlarını yönetmek, av ve yaban hayatım korumak, görev alanlarına ilişkin araştırma, eğitim ve yayım hizmetlerim ' ağlamaktırfanonim 1992) Çevre Bakanhğf nın. çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve çevrenin iyileştirilmesi için politikaları belirlemek, kırsal vc kcnıscl alanda ilgili Bakanlığın koordinasyonu ile toprak kullanım kararlarına uygun olarak belirlenen alanlarda uygulanacak koruma ve kullanma esaslarını belirlemek, ekonomi-ekoloji dengeli çevre düzeni planlarını hazırlamak, uygulanmasını sağlamak, çevrenin korunması ve çevre kirliliğinin önlenmesi amacıyla ülke koşullarına uygun teknolojiyi belirlemek, havada, suda ve toprakta kalıcı özellik gösteren kirleticilerin çevreye zarar veremeyecek şekilde giderilmesi için denetimler yapmak, kirlenmenin olduğu sektörleri belirlemek ve izlemek konularındaki görevleri tarımla doğrudan veya dolaylı olarak ilgilidir(anonim I 99 l b). ilginç olan tarım topraklarının korunmasında Çevre Bakanlığı nın da görevlendirilmiş olmasıdır Tarımsal Liretimin tarımsal mücadele ve gübre kullanımında çevre üzerine olumsuz etkileri olabileceği düşünüldüğünde, bu alanda bakanlığın denetimi söz konusu olacaktır Benzer bir biçimde denetleme görevi TKB na da verilmiştir. Yerüstü ve yeraltı sularının tek ve çok amaçlı kullanımı, toprak erozyonunun ve taşkın /ararlarının önlenmesi Devlet Su işleri Genel Müdürlüğü' ntln (DSİ) görev alanına girmektedir. DSİ, büytlk ölçekli tarımsal sulama ve drenaj yatırımlarının planlanması, projelendirilmesi, inşa edilmesi ve işletilmesinden sorumlu kuruluştur Ayrıca su kalitesini iyileştirme, taşkın kontrolü, toprak ıslahı, nehir düzenleme kontrolü konularında araştırma ve etüdler yapmak, su havzalarının geliştirilmesi amacıyla; etüd. planlama ve projelendirme çalışmalarım yürütmek, taşkınlan karşı koruma yapıları inşa etmek, yeraltı suyunun kullanımı, korunması, etüd ve araştırılması için tüm çalışmaları yapmak, bataklıkları ve nehirleri ıslah etmek DSİ1 n in tarımla ilgisi bulunan gorevleı idir( Anonim 1953) 376

4 Tarımsal Reformlar Çerçe\esınde Tarımla İlgili Kuruluşların Yeniden Yapılanması Toprakların e tü d ü n ü y a p m a k, s ı n ı f l a n d ı r m a k, kullanıma u y g u n lu k d e r e c e l e r i n i v e k u l l a n ı m durumlarını b e lir le m e k, k o r u m a k v e g e l i ş t i r m e k y e t k i ve so ru m lu lu ğ u K ö y H i z m e t l e r i G e n e l Müdürlüğü' n ü n d ü i ( K H C ı M ). K u r u l u ş u n t e m e l çalışma alanı ta rım s a l v e k ı r s a l a l t y a p ı ) a y ö n e l i k t i r, kuruluş, k ö y le r ve b a ğ lı y e r l e ş i m b i r i m l e r i n i n k ö y noiu ve köy içi y o l l a r ı n ı, su v e k a n a l i z a s y o n tesislerini y a p m a k, k a l k ı n m a p la n ve p r o g r a m l a r ı n d a yer alan ilke \ e p o lit ik a la r a u y g u n o l a r a k t o p r a k v e su kaynaklarının v e r i m l i k u l l a n ı l m a s ı, k o r u n m a s ı v e geliştirilmesini s a ğ la m a k, y a p ı l a c a k k a m u l a ş t ı r m a l a r nedeniyle g eçim o l a n a k la r ım k ı s m e n v e y a t a m a m e n kaybedecek n ü fu s ile g ö ç m e n v e g ö ç e b e l e r i, bulunduğu yerde g e l i ş t i r i l e n l e y d i o r m a n iç i k ö y l e r i ve dağınık y e r le ş m e y e r l e r i n i y e n i b ir y e r l e ş i m yerinde to p la m a k, t a rım içi v e t a r ı m d ış ı a l a n l a r d a iskan etm ek, t o p ra k la r ın t a r ı m s a l a m a ç l ı o lu p olmadığına iliş k in t e k n ik i ş l e m l e r i y a p m a k, t a r ı m reformu alanları d ış ın d a ö n c e l i k l i o l a r a k s u l a m a alanlarında to p rak t o p lu l a ş t ır m a s ı y a p m a k, k a s a b a v e köylerin im ar p la n la r ın ı h a z ı r l a m a k, k e n d i e v i n i yapana tip proje ve g e r e k li k r e d i l e r i v e r m e k, d e v l e t i n hüküm ve tasarru fu a lt ın d a k i t o p r a k l a r ı n b e l i r l e n m e s i \e hazine a d ın a t e s c i l i n i y a p m a k l a görev] i d i r( A n o n i m a ). K H G M, k ı r s a l a l t y a p ı hizmetlerinde T K B ntn g ö r e v a l a n ı n d a f a a l i y e t göstermektedir. T a r ı m t o p r a k l a r ı n ı n k o r u n m a s ı v e amaç dışı k u lla n ım ın d a t a r ı m r e f o r m u a l a n l a r ı dışında K H G M n ü n k a r a r v e r i c i k u r u l u ş o l a r a k sorumluluğu t a r i h in d e n s o n r a T K Ö n a geçmiştır(anoniın ). T o p r a k t o p l u l a ş t ı r m a s ı n ı n sulamaya a çılm ış a la n la r d a h ı z l a t a m a m l a n m a s ı sulama y a tırım la rı p la n la n a n a l a n l a r d a ö n c e l i k l e yapılması a m a ç la n d ığ ı v e ö n g ö r ü l d ü ğ ü h a ld e KH G M 'ne a y rıla n ö d e n e k l e r n e d e n i y l e gerçekleşem em ektedir. Tarım reformu alanlarında; to p ra ğ ın v e rim li olarak işletilmesi, v e rim liliğ in in k o ru n m a s ı ve geliştirilmesi, tarım to p raklarının p a rç a la n m a s ın ın önlenmesi, toprak toplulaştırm ası, tarım to p ra k la rın ın korunması ve amaç dışı k u lla n ım için izin v e rilm e si, devletin hüküm ve tasarrufu altında veya hazine topraklarının az topraklı ve to p ra k sız ç iftçile re dağıtılması veya kiralanm ası, d e ste k len m e si ve eğitilmesi, tarımda istihdam o la n a k la rın ın geliştirilmesi, kırsal yerleşim p la n la n m a s ı T a rım Reformu Genel M üdürlüğü* n ü n ( T R G M ) tem el görevleridir! Anonim 1985b). U y g u la m a alan ları açısından sınırlı bir alanda çalışan k u ru lu ş u n il o la ra k uygulandığı en geniş alan Ş a n lıu rfa dır. D iğ e r a la n la r köy ve ilçe düzeyindeki tarım re fo rm u a la n la rıd ır. IRCIM nün çalışm a k o n u la n K H G M ile b ü y ü k ölçüde paralellik gösterm ektedir. Güneydoğu A n a d o lu P r o j e s i ( G A P ) B ö l g e Kalkınma İd aresi, G A P k a p s a m ı n a g ir e n y e r l e r i n kalkındırılması, y a t ır ım la r ın g e r ç e k l e ş t i r i l m e s i iç in pbn altyapı, ru h sa t, k o n u t, s a n a y i, m a d e n, t a n ı n, v e e n e r j i, u la ş t ır m a v e d iğ e r h i z m e t l e r i y a p m a k v e y a y a p t ı r m a k, y ö r e h a l k ı n ı n e ğ it im d ü z e y i n i y ü k s e l t m e k iç in g e r e k li k u r u l u ş l a r a r a s ın d a k i t e d b iri a l m a k v e y a a l d ı r m a k, k u r u m ve k o o r d in a s y o n u s a ğ l a m a k ü z e r e o n b e ş v ı l s ü r e li k u r u l m u ş t u r ( A n o n i m ). K u r u l u ş u n u n te m e l n e d e n i k u r u l u ş l a r a r a s ı e ş g ü d ü m ü s a ğ l a m a k o la n id a r e n in bu y a s a l a lt y a p ı s ı ta m o l m a d ı ğ ı iç in bu e ş g ü d ü m ü n a s ıl s a ğ la y a c a ğ ı s o r u s u ilk a k l a g e le n d ir G ö r e v t a n ım ın d a T K B, K H G M n ü n g ö r e v a la n ın a g ire n k ır s a l a lt y a p ı h iz m e t le r in d e v e t a r ı m s a l y a y ı m ve t a r ı m s a l a r a ş t ır m a la r a la n ın d a ç a l ı ş a c a ğ ı a n l a ş ı l m a k t a d ı r. T e k b ir p ro je iç in b ir k u r u l u ş u n o r g a n i z a s y o n u a s lın d a g e r e k l i m i d i r s o r u s u n d a n y o l a ç ı k ı l a r a k bu k u r u l u ş u n ç a l ı ş m a a l a n ı n ı n y e n id e n d ü z e n l e n m e s in e g e r e k s i n i m b u l u n d u ğ u o r t a y a ç ı k m a k t a d ı r. T ü r k i y e d e b ö lg e s e l k a l k ı n m a p r o je le r in in u y g u l a n m a s ı ç o k y ö n l ü e n te g re b ir p l a n l a m a y a g e r e k s i n im d u y m a k t a d ır. B ö l g e s e l e k o n o m i k k a l k ı n m a iç in ; k ır s a l y e r l e ş i m y e r l e r i n i n, t o p r a k v e su k a y n a k l a r ı n ı n k u l l a n ı m p la n la m a s ı, t a r ı m s a l v e k ır s a l a lt y a p ı n ı n i y i l e ş t i r i l m e s i, u l a ş t ır m a v e ile t iş im s i s t e m le r in in g e li ş t i r i l m e s i, s o s y a l v e k ü lt ü r e l g e l i ş m e, t a rih i e s e r le r in k o r u n m a s ı, k ır - k e n t f a r k l ı l ı ğ ı n ı n a z a l t ı l m a s ı, e ğ it im ve s a ğ lık o l a n a k l a r ı n ı n g e l i ş t i r i l m e s i, ö r g ü t le n m e n in t o p lu m d a y a y g ı n l a ş t ı r ı l m a s ı, in s a n ve ç e v r e n in k o r u n m a s ı k o n u l a r ı n d a p la n lı b ir ç a l ış ın a o lm a lıd ır. İl Ö z e l id a r e s i Y a s a s ı g e r e ğ in c e ilç e k a y m a k a m l ı k l a r ı n ı n t a r ım ile ilg ili g ö r e v le r i ; ö r n e k v e d e n e m e ç i f t l i k v e t a r l a la r ı, f i d a n l ı k l a r ı, ç i f t l i k o k u l l a r ı, d a m ı z l ı k h a y v a n d e p o la r ı k u r m a k, t a r ı m s a l ü r ü n l e r v e e h li h a y v a n s e r g ile r i a ç m a k, y a r ı ş m a l a r d ü z e n l e m e k, ö d ü lle r v e r m e k, t a r ı m s a l ü r ü n c i n s l e r i n i i y i l e ş t i r m e k, il i k l i m i n e u y g u n y e n i ü r ü n l e r y e t i ş t i r i l m e s i n i s a ğ l a m a k a m a c ı y l a p a r a s ız f id a n v e t o h u m d a ğ ıt m a k, t a r ı m s a l m e r k e z d u r u m u n d a o la n y e r l e r d e h e r k e s i n y a r a r l a n a b i l e c e ğ i h a s a t h a r m a n v e k a l b u r m a k i n e l e r i ile h e r t ü r lü b a ş k a t a r ım a r a ç l a r ı n ı b u l u n d u r m a k, b u n la r ı ç i f t ç i l e r e k i r a l a m a k, t a r ı m m ü z e l e r i v e t a r ım y a r d ı m l a ş m a ş ir k e t le r i k u r m a k g ib i t a r ı m ın g e l i ş m e s i n i s a ğ l a y a c a k h e r tü rlü ö n le m i a l m a k v e b u n la r ı u y g u la m a k t ır (h tt p :./ / w w w. a n k a r a b e l. g o v. t r / m a h a l l i / 2 7. h t m / ). T K B n ın ilç e d ü z e y i n d e Ö r g ü t le n m e s i b u l u n u r k e n t a r ım d ış ı b ir k u r u l u ş u n b u a la n d a ç a l ı ş m a s ı o l d u k ç a g e r e k s i z d i r. B u k a y n a k l a r ı n o l m a l ı d ı r. k u l l a n ı m ı n d a k a r a r v e r ic i k u r u m T K B T a r ı m d a f a a liy e t g ö s t e r e n T a r ı m S a t ış K o o p e r a t i f l e r i v e T a r ı m K r e d i K o o p e r a t i f l e r i d e v le t in t a r ı m s a l d e s t e k le m e p o l i t i k a s ı n ı y ö n l e n d i r d i ğ i a r a c ı k u r u l u ş l a r d u r u m u n d a d ır. B u k o o p e r a t if le r in v e b i r l i k l e r i n i n y a s a l a r ı ( v e ) d e ğ i ş t i r i l m e l i, d e v le t in v e s a y e t i k a l d ı r ı l m a l ı d ı r. T a r ı m s a l ü r ü n l e r in p a z a r l a m a s i s t e m i n i n ü r e t ic i v e t ü k e t ic i y a r a r ı n a d ü z e n l e n m e s i a n c a k ü r e t ic in in ö r g ü t l e n m e s i y l e o la s ıd ır. 377

5 S. GÜN Bitkisel ürünlerden şekerpancarı, çay ve tütünle ilgili kurumlar Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile Devlet Bakanlığına bağlı kuruluşlar olarak çalışmaktadır. Tarımsal ürünlerin işlenmesi bu ürünlerin tarımsal niteliğini değiştirmemektedir. TKB nın işlenmiş bitkisel ürünlere ilişkin politikalarda da tarımın diğer alanlarında olduğu gibi belirleyici olması gereklidir. Yeniden yapılandırmada bu durum da dikkate alınmalıdır. Tarımsal araştırma enstitüleri ve araştırma kurumlan; TKB, Orman Bakanlığı ve KHGM'ne ve diğer bakanlıklara bağlı olan birimlerdedir. Sayısal dağılım olarak TKB na bağlı 58, KHGM ne bağlı 12, Orman Bakanlığına bağlı 11, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı na bağlı l, Devlet BakanlığTna bağlı 2, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığfna bağlı 1, Sağlık Bakanlığına bağlı 1 araştırma kuruluşu doğrudan veya dolaylı olarak tarımsal araştırmalar yürütmektedir( ww.tubitak.gov.tr/btpd/btspdyk amarge/ , asyon/temelprensip.htm 1/ ). Yöneldikleri sosyo-ekonomik amaç; tarımsal üretimin, ormancılık ve balıkçılığın geliştirilmesidir; ancak bu kuruluşların çalıştıkları disiplinde hangi alanlara öncelik vermeleri gerektiğini gösterecek ulusal bir amaç ve bu amaç doğrultusunda izleyecekleri ortak bir strateji tanımlanmış değildir(anonim 1995). Yeniden yapılanmada araştırma kurumlan konu ve hukuki yapıları ile ele alınarak düzenlenmelidir Türkiye tarımının gereksinimlerine göre çalışma konulan ve birleştirilebilir olanlar belirlenmelidir. Hukuki yapıları açısından TKB ile birlikte çalışacak ancak özerk bir yapıda olması gereklidir Araştırma; siyasi yapıdan bağımsız bilimsel verilere göre planlama ve çalışına yapılabilen yönetsel bir yapıya gereksinim duyar. TKB farklı çalışma disiplinlerinde çalışan ve tarımı ilgilendiren araştırma kuruluşları ile iletişim ağım kurmalıdır Kuruluşlar arasında bilgi ve deneyim paylaşımı, ortak ve büyük ölçekli araştırmalar yapılması sonucunu da beraberinde getirecektir. SONUÇ İçerik olarak tarım politikaları ile politika araçlarını belirleyen, tarımsal konulan kapsamlı olarak tanımlayan, kurumsal yapılanmayı düzenleyen bir Tarım Kanunu çıkarılmalıdır. Tarımdaki kurumsal yapıda odak kurum tarım politikasını ve üretim planlamasını yönlendiren TKB olmalıdır Tarımla ilgili bitkisel ve hayvansal üretim ile tarıma dayalı sanayi ürünleri bu kuruluşun yetki ve sorumluluğunda olmalıdır. Bölgesel kalkınmaya yönelik çalışmalar GAP İdaresi nin yeniden yapılanmasıyla yürütülmelidir. Bu kuruluş bölgesel kalkınmaya yönelik projelerin planlama ve uygulamasından sorumlu olan ve kurumlar arası denetimli bir eşgüdümü sağlayıcı hukuksal bir yapıda olmalıdır. Bölgesel kalkınma 378 projelerinin tarımla ilgili bölümü TKB ile koordineli planlanmalı ve yürütülmelidir. Tarımsal ve kırsal altyapı hizmetleri TRGM ve KHGM1 nün yeniden yapılanmasıyla gerçekleştirilmelidir. Bu kuruluş, tarım topraklarının korunması, toprak toplulaştırması, toprak kullanım planlaması, kırsal yerleşim yerlerinin planlanması, toprak mülkiyetine ilişkin yapının iyileştirilmesi, toprak hareketliliğinin düzenlenmesi, ekonomik işletme büyüklüğünün belirlenmesi, veri tabanı, istatistiksel bilgi ağının oluşturulması konularında gerekli finans desteği sağlanarak çalışmalıdır. Üreticinin mesleki ve ekonomik örgütlenmesinin sağlanması devlet politikası anlayışı ile ele alınmalı, yasal altyapısı yeniden düzenlenmelidir Tarımsal araştırma kuruluşları konu ve hukuksal yapıları açısından yeniden değerlendirilmeli ve Özerk bir biçimde kurumsallaşmalıdır. Tarımda kurumsal yapılanmada en ideal çözüm önerilen bu düzenlemeler olmayabilir. Ancak kurumların kişiselleşmesinin önüne geçilemezse, yapılan düzenlemelerin başarı şansı da o oranda azalacaktır. K A Y N A K L A R Anonim 1953, 6200 Sayılı DSİ Genel Müdürlüğü nün Teşkilat ve Vazifeleri Hakkında Kanun, T.C Resmi Gazete No S592 Tarih Anonim 1985a, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Teşkilat vc Görevlen Hakkında Kanun(3202), T.C. Resmi Gazete No: 18761, Tarih Anonim 1985b, Toprak ve Tarım Reformu Genel Müdürlüğü nün Kuruluş ve Görevleri Hakkında 8/6/1984 Tarih ve 224 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulüne Dair 3155 Sayılı Kanun, Resmi Gazele No 18685,Tarih:5 3,1985 Anonim 1989, Güneydoğu Anadolu Proıesı Bölge Kalkınma İdaresi Teşkilatının Kuruluş Ve Görevlen Hakkında Kanun Hükmünde Karamame(388), Resmi Gazete No 20334,Tarih Anonim 199la, Tarım Ve Köy işleri Bakanlığının Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Karamame(441), T C. Resmi Gazete No:20955, Tarih Anonim 1991b, Çevre Bakanlığının Kuruluş Ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname(443), T C Resmi Gazete No: 20967, Tarih: Anonim 1992, Orman Bakanlığının Kuruluş Ve Görevleri Hakkında Kanun(3800), TC Resmi Gazete No:21248, Tarih Anonim 1995, Tarımsal Araştırma Projesi Araştırma Master Planı, TKB, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Ankara Anonim 1999, Tarım ve Tarımsal Destekleme Politikalarını Daha Etkin ve Verimli Kılarak, Üretimde Devamlılığı Sağlayacak ve Üretici Gelirlerinde İstikrar Yaratacak Tarımsal Sistemin Yapılandırılmasına İlişkin Karar(99/13759), T.C. Resmi Gazete No , Tarih Anonim 2001, Tarım Arazilerinin Korunması ve Kullanılmasına Dair Yönetmelik, T C Resmi Gazete No 24489, Tarih , Anonim 2002, 2.Türk Veteriner Hekimliği Kurultayı Komisyon Raporları. Ankara http 7www tubilak gov tr/btpd/btspd/kamarge/l I http //www tagem gov tr/organizasyon/iemelprensıp html/l l http //www ankara-bel gov tr/mahalli/27 htm/