Kırsal Kesimde Kadınlar Arası Yardımlaşma ve Bunu Etkileyen Faktörler Üzerine Bir Araştırma (Niksar Ovası Örneği)

Transkript

1 Türkiye V. T arım Eko nom isi Kongresi E y lü l 2002 Erzurum Kırsal Kesimde Kadınlar Arası Yardımlaşma ve Bunu Etkileyen Faktörler Üzerine Bir Araştırma (Niksar Ovası Örneği) A. Ahmet Yl'CER1 Nurettin YILDIRAK2 ' lokal Tarım İl Müdürlüğü, Tokat. 7Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi la n ın Ekonom isi Bölümü, Ankara. laks: c-posla: ayucer@hotmail.com Ö Z E T : R u a ra ş tırm a, N ik s a r O v a s ın d a ta rım s a l lire tim y a p a n k a d ın la r a ra s ın d a y a rd ım la ş m a d ü z e y i ile b u n u e tk ile y e n fa k t ö r le r in sa p ta n a ra k k a d ın la ra y ö n e lik ç a lış m a y a p a c a k o la n k u r u lu ş la r a ış ık tu tm a sı a m a c ı ılc y a p ılm ış t ır A r a ş t ır m a v e r ile r i k a d ın d a n a n ke t y o lu y la e ld e c- dılm ıştır Araştırm ada yaş, eğitim d üzeyi, aile işgücü va rlığ ı, işletm e ölçeği ve ev işlerinde teknoloji kullan ım d üzeyin in yardım laşm a d ü ze y i ni e tk ile d iğ i sa p ta n m ış tır A ile b a ş t a n la r ın ın c v iş le r in d e e ş le r in e ç o k d ü ş ü k d ü z e y d e y a rd ım e t t ik le r i, k o m ş u k a d ın la r a ra s ın d a y a r d ım la ş m a n ın ise e k m e k yapımında Ve çapa işle rin d e y o ğ u n la ş tığ ı g ö rü lm ü ş tü r A n a h ta r K e lim e le r : K a rş ılık lı yardım laşm a, işb irliğ i, dayanışm a, kırsal sosyoloji, A Resarch On The Levels Öf Cooperation Between Women In Rural Area and the Factors Effecting (For ExampleNiksar Plain) A B S T R A C T : in th ıs re s a rc h the m a ltı g o a i w a s lo d e te rm ın e the le v e l o f c c o p e r a tiû n b e rw e e n w o m e n in N ik s a r p la in a n d the fa c to rs e lt e ctin g T h e d a ta h a v e been o b la ın e d b y s u r v e y fro m 1! 3 vvom en T h e re su lt o f the re sa rch w a s se em ed that th e le v e l o f c o o p e ra t io n ıs related to the age o f vvomen, level o f educatıon,, fam ıly!abour, scale o f farm and usc o f lecnology al house w ork F a m ily h e a d s h a v e b een h c lp ın g th e ır w iv e s m a v e ry sm a ll a l tlıe h o u s e vvork the p re p a rın g o f b re a d and the d ıg g in g in tlıe fie ld B e s ıd e s c o o p e ra t io n w as o b ta in e d a m o n g n e ig h h o u r w o m e n in K cv W o rd s : M utual aıd. cooperation, solıdarıty, rural sociology, GİRİŞ» Konunun Önemi A z g e lişm iş ve g e lişm e k te olan ü lkele rd e nüfu su n önem li bir k ısm ı k ırs a l ke sim d e y a şa m a k ta d ır. G e liş m e sü recin deki T ü r k i y e de toplam n ü fu su n % 3 5 i kırsal alanlarda y a ş a rk e n T o k a t İlin d e bu oran % e u laşm aktadır. * K ır s a l a la n la rd a y a ş a y a n la rın b ü y ü k b ir ço ğunluğu da, g e ç im in i tarım sal fa a liy e tle rd e n sa ğ la m aktadır. Y ir m i n c i y ü z y ıl b a şla rın a d eğin, hem en tüm d ü n y a da k ö y lü le r b ire y se l o la ra k ç ö z ü m le y e m e d ik le ri so ru n larına akrab a, dost, a rka d a ş ve k o m şu la rı kanalı ile ç ö züm a ra m ış la rd ır ( Y ı l d ı r a k 1989). K ırs a l a la n d a k i in sa n la rın işb irliğ i içind e o lm a s ı, bu insanların e k o n o m ik ve sosyal s o ru n la rın ın daha h ızlı ve k o la y ç ö z ü m le n m e s in i, k ırsa l refah ın y ü k s e ltilm e s i ni, hu suretle de so sya l dengenin k u ru lm a s ın ı sağ lam ası açısından ö nem a rz e tm ektedir. K ırsa! k e s im d e ka d ın ı erkekten a y ırm a k pek m ü m kün d eğ ild ir. T a r ım s a l ü retim in her aşa m a sın d a en az ^ D İE vveb s a y fa la n w w w d ıc g o v.tr erkek k ad ar rol a lm a sın a ve em eğ i o lm a sın a rağm en e rk e k egem en bir görüntü sö z k o n u su d u r. E rk e ğ i o ld u ğu halde to p lum d a ön plana ç ık a n ka d ın y o k g ib id ir. A n c a k kad ın, kentlerde olduğu g ib i dinsel g e re k çe le rle eve k a p a n m a m ış, cin siy e tin d e n d o la yı m eta o la ra k da k u lla n ılm a m ış tır. B u y ö n ü ile de k ırsa l k e s im d e k i k a d ın lar arası y a rd ım la ş m a n ın in ce le n m e si b ü y ü k ö n e m taşım aktad ır. Araştırmanın Amacı T a rım s a l ü retim in açıkta, doğal şartlara b a ğ ım lı v e m e v s im lik ö z e llik arz e tm e si, ço ğu z a m a n bir işin k ısa sürede b itirilm e sin i z o ru n lu k ılm a k ta d ır. A y n ı işin bir ço k aile tarafın d an aynı dö n em d e y a p ılm a s ı z o ru n lu lu ğu, faktör ik a m e sin i v e y a a ile le r arası yardım laşm a ve işb irliğ in i g ere k tirm e k te d ir. T o k a t ili N ik s a r O v a s ın d a ta rım sa l üretim yap an k a d ın la rı ko nu alan bu ç a lış m a n ın tem el a m a c ı; y ö re deki k a d ın la r arasın da y a rd ım la ş m a d ü z e y in i e tk ile y e n faktö rlerin sap tan m asıd ır. Y a r d ım la ş m a d ü z e y in i o lu m lu ya da o lu m s u z e tk ile y e c e k fa k tö rle rin sa p ta n m a sı, 449

2 Kırsal Kesimde Kadınlar Arası Yardımlaşma ve Bunu Etkileşen Faktörler Üzerine B ir Araştırma (Niksar Ovası Örneği) k a m u k u r u m l a n ı l ı n k ır s a l k a lk ın m a a m a ç lı y a p a c a k la r ı ç a l ış m a la r a ış ık t u ta c a k t ır Araştırmanın Kapsamı A r a ş t ır m a d a k o n u y a c in s iy e t, c o ğ ra fi a la n ve z a m a n y ö n ü n d e n b ir t a k ım s ın ır la m a la r g e t ir ilm iş t ir. Z a m a n o la r a k t a r ım s a l ü r e t im d e b ir y ı l l ı k ü re tim d ö n e m i e sa s a lı n ı r k e n, c o ğ r a f i a ç ıd a n ise p o lik ü lt ü r ta rım n e d e n iy le d ö n e m s e l iş g ü c ü g e r e k s i n im in in y o ğ u n o la ra k y a ş a n d ı ğ ı, fa k a t g e n ç n ü fu s u n t a rım s a l fa a liy e tle r e ilgi d u y m a m a s ı n e d e n iy le g ö ç ettiğ i b ir y ö re o la r a k N ik s a r O v a s ı s e ç ilm iş t ir. 2. KAYNAK ÖZETLERİ K ı r s a l y a ş a m d a f i z ik i \ e b e şe ri ç e v r e n in ö z e l l i k l e r i ni ile s o s y a l i l i ş k ile r i ve a ile k ıır u n u m u in e e le y e n N e l- so n ( ), e s e r in d e k a r ş ılı k lı y a r d ım la ş m a n ın sa d e ce in s a n lığ a h a s b ir d a v r a n ış o lm a d ığ ı te s p itin i y a p m a k t a d ır. A y r ı c a bu tü r in f o r m a l iş b ir lik le r i ilk e l t o p lu l u k la rın k a r a k t e r i o la r a k n it e le n d ir d ik t e n so n ra a sg a ri y a ş a m d ü z e y i n i n ü z e r in e ç ık a n b ir e y le r in b a ğ ım s ız la ş t ığ ın ı ve y a r d ı m l a ş m a d u y g u s u n u n z a y ıf la d ığ ın ı v u r g u la m ış t ır. G e le n e k s e l y a r d ım la ş m a ş e k lin in s a p ta n m a s ı a m a c ı y l a y a p t ığ ı ç a l ış m a s ın d a Y a s a ( ), y a r d ı m l a ş m a n ın k a y n a ğ ın ı k ö y h a lk ın ın k a p a lı b ir t o p lu lu k o lm a s ı n e d e n iy le k a d e r b ir liğ in e b a ğ la m ış tır. K ö y l e r d e im e c e t a r z ın d a y a p ıla n m ü ş t e re k ç a l ı ş m a la rı in c e le y e n F ı n d ı k o ğ l u ( ), o rta k iş le rd e en ö n e m li n o k t a y ı, h a s a d ın v a k t in d e y a p ılm a s ı v e k ıs a z a m a n d a b it ir ilm e s i o la r a k s a p ta m ış tır. K ö y v e k e n t t o p lu l u k la r ın d a s o s y a l adet v e g e le n e k le ri in c e le y e n E r d e n t u ğ ( ), k ö y y a ş a n t ıs ın d a d ü ğ ü n, Ö lü m, h a s t a lık v e d iğ e r s ı k ı ş ı k h a lle r d e a ile le rin g e n e l l i k l e y a k ı n k o m ş u la r ı ile y a r d ım la ş t ık la r ın ı v u r g u la m a k t a d ır. B i r e y l e r i n g e r e k s i n im le r in in ta tm in in d e d iğ e rle rin e b a ğ ım lı o ld u ğ u n u v e ç o k ilk e l t o p lu lu k la r d a b ile ü re tim i n, e m e ğ in p a y l a ş ı m ı m g e r e k tir d iğ in i v u r g u la y a n T o p r a k ( ), t o p lu l u k la r ın b a ş a r ıs ız lığ ım ö r g ü tle n m e y e t e r s iz liğ e d a y a n d ır m a k t a d ır. K ı r s a l a la n d a k ö y k a d ın la r ın ın s o s y o - e k o n o m ik d u r u m l a r ı n ı, a ile içi iliş k i l e r i n i v e ç a l ış m a b iç im l e r in i in c e le y e n Y ı l d ı r a k ( ), T ü r k i y e de k ırs a l k e s im d e k a d ın la rın y o r u lm a k b ilm e y e n b ir b iç im d e ü re tk e n o lm a k d u ru m u n d a o ld u k la r ın ı, e r k e k le r in k a h v e d e v a k it ö ld ü r ü rk e n, k a d ın la r ın tü m z a m a n la r ın ın iş ve u ğ ra ş la rla d o lu o ld u ğ u n u v u r g u la m a k t a d ır. 3. MATERYAL VE YÖNTEM 3.1. Materyal B u a r a ş tır m a n ın a n a m a t e r y a lin i, a n k et ç a lış m a s ı s o n u c u eld e e d ile n b ir in c il n it e lik t e k i v e r ile r o lu ş tu r m u ş tu r. A n k e t fo r m u N i k s a r O v a s ın d a t a rım s a l üretim y a p a n k a d ın la r a u y g u la n m ış ve k a d ın la r arası y a r d ım la ş m a d ü z e y in i o rta y a k o y a c a k s o r u la r a y e r v e r ilm iş A r a ş t ır m a d a, g e re k d a h a ö n c e g e re k se an ket u y g u la m a s ı s ıra s ın d a a r a ş t ır ıc ın ın y a p tığ ı g ö z le m le r ve tuttuğu n o tla rd a n da o la b ild iğ in c e y a r a r la n ılm ış t ır Yöntem Verilerin toplanması aşamasında izlenen yöntem Ç a lış m a n ın ilk a ş a m a s ın d a lite ra tü r ta ra m a s ı y a p ılm ış, h a n g i v e r ile r in n a s ıl e ld e e d ilm e s i g e re k tiğ i ve a n a liz in d e h an g i y ö n t e m le r in u y g u la n a c a ğ ı o rtaya k o n u lm a y a ç a l ış ılm ış t ır. A r a ş t ır m a y ö r e s in d e k i 21 k ö y ü n % 2 5 inde ç a lış ılm ış ve bu k ö y le r y ö r e y i te m s il e d e c e k ş e k ild e G a y e li Ö r n e k le m e ile ( B e y ç a y ı r ı, D i r e k l i, H a y d a r b e y, K ö k lü c e v e M a h m u d iy e ) s e ç ilm iş t ir. G a y e l i ö r n e k le m e y a p ılm a s ın ın n e d e n i, k ö y le r in ilç e m e r k e z in e u z a k lık la r ı, büy ü k lü k le r i v e b a z ıla r ın ın g ö ç m e n o lm a s ı n e d e n iy le f a rk lı d a v r a n ış b iç im le r i g ö s t e r e b ilm e le r id ir. İ k in c i a ş a m a d a s ö z k o n u s u 5 k ö y d e y e r a la n a ile le rin iş le tm e b ü y ü k lü k le r i d ik k a t e a lın a r a k k a ç a n k et y a p ılm a s ı g e re k tiğ i b e lir le n m iş ve b e n z e r ö z e lli k le r g ö steren tü rd e ş g ru p la r o lu ş t u ru la ra k in c e le m e n in d a h a sağ lık lı o la c a ğ ı d ü ş ü n ü le r e k ta b a k a lı ö r n e k le m e y a p ılm a s ı b e n im s e n m iş tir. P o p u la s y o n u o lu ş tu ra n 5 k ö y d e k i a ile n in ta b a k a la r a g ö re d a ğ ıl ım ı, h e r ta b a k a d a n ö rn e ğ e s e ç ile n a ile s a y ıs ı ve y e d e k ö rn e k s a y ıs ı ç iz e lg e d e v e r ilm iş t ir. Ç i z e l g e 3.1. P o p u la s y o n d a n Ö r n e ğ e S e ç ile n A i l e S a y ıla r ı v e T a b a k a la r a D a ğ ılım ı Tabaka Nu İşletme Küyüklüğü(da) Tabakalardaki İşletme Sayıları örneğe Seçilen İşletme Sayısı Yedek Örnek Sayısı (%30) TOPLAM

3 A. A. Y Ü C E R, N. Y I L D I R A K Ö r n e k l e m e d e N e y ı n a n Y ö n l e m i ile ç a l ı ş ı l m ı ş v e to p la m 1 11 a n k e t y a p ı l m a s ı g e r e k t iğ i b e l i r l e n m i ş t i r. Ö r n e k h a c m i n i n b e l i r l e n m e s i n d e % 9 5 g ü v e n s ın ır la r ı iç in d e o r t a la m a d a n % 5 s a p m a ile ç a l ı ş ı l m ı ş t ı r ( Ç i ç e k v e E r k a n ) : n ( K h. S h ) 2 F ş i t l ı k t e, n - Ö r n e k s a y ı s ı n ı, N = P o p u l a s y o n u o l u ş t u r a n i ş le t m e sayısın ı, D = ç d / Z ) d - O r t a l a m a d a n ( b e l i r l i b ir o r a n d a v e y a m u t l a k d e ğer o l a r a k ) s a p m a y ı, Z = G ü v e n a r a l ı ğ ı ıç i ıı t t a b lo d e ğ e r i n i, Sh - H e r t a b a k a y a a it s t a n d a r t s a p m a y ı, N h = H e r t a b a k a d a k i i ş l e t m e s a y ı s ı n ı ( f r e k a n s ) if a d e e tm e k t e d ir. H e r t a b a k a y a d iiş e n ö r n e k s a y ı s ı n ı n t a b a k a la r a g ö r ç d a ğ ı l ı m l a r ı n d a is e a ş a ğ ı d a k i f o r m ü l d e n y a r a r l a n ı l m ı ş t ı r : _ n { N h ( ) ""Tsü K u l l a n ı l a n bu y ö n t e m l e d a h a a z ö r n e k h a c m i ile p o p u la s y o n u t e m s il e tm e o la n a ğ ı s a ğ l a n m ı ş t ı r B ö y l e c c y ö n t e m i n s a ğ la d ığ ı a v a n t a jla r ile a r a ş t ı r m a d a z a m a n v e m a d d i k a y n a k l a r ı n d a h a e tk in k u l l a n ı m ı m ü m k ü n o l m u ş t u r. B u ç e r ç e v e d e a n k e t f o r m l a r ı n d a k a d ı n l a r a r a s ı y a r d ı m l a ş m a d ü z e y in i o rt a y a k o y a c a k s o r u l a r g e n e l l i k l e k a p a lı u ç lu o la r a k h a z ı r l a n m ı ş t ı r. U y g u l a m a, a r a ş t ı r ı c ı t a r a f ın d a n k a d ın la r ile y ü z y ü z e g ö r ü ş ü l e r e k y a p ı l m ı ş t ır Verilerin değerlendirilmesi aşamasında izlenen yöntem A n k e t ç a l ı ş m a l a r ı s o n u c u e ld e e d il e n v e r i l e r b i l g i s a y a r a g e r e k l i a n a l i z l e r y a p ı l a c a k ş e k i l d e y ü k l e n m i ş t i r. Ö n c e l i k l e a n k e t u y g u la n a n ü ç g r u p t a k i 113 ç i f t ç i a i l e s in d e k i k a d ı n l a r ı n y a r d ı m l a ş m a d ü z e y i n i n b e l i r l e n e b ilm e s i iç in 10 a y r ı k o n u d a d a v r a n ı ş l a r ı n a p u a n la r v e r i l m i ş t i r. Ç iz e lg e 3.2 K a d ı m a r ı n Y a r d ı m l a ş m a D ü z e y l e r i Düşük Düzeyde Aa1 dı m la 5 un İm r İleri Düzeyde Ya rd imladan la r Orta Düzeyde Yardınılaşanlıır PLAN SAYI % Y a p ı l a n p u a n l a m a l a r, s o n u c u d e n e k le r d e n e ld e e d i len b ilg ile r s a y ı s a l n i t e l i k k a z a n m ı ş, y a p ı l a n h e s a p l a m a la r s o n u c u k a d ı n l a r d ü ş ü k - o r t a v e y ü k s e k d ü z e y d e y a r d ı m l a ş a n l a r o l a r a k ü ç f a r k l ı y a r d ı m l a ş m a g r u b u n a a y r ı l m ı ş t ı r A y r ı c a y a r d ı m l a ş m a d ü z e y i n i e t k i l e y e n f a k t ö r l e r ( k a d ın la r ın y a ş ı v e e ğ i t i m i, a i l e iş g ü c ü v a r l ı ğ ı, iş le t m e b ü y ü k lü ğ ü, e v d e t e k n o l o j i k u l l a n ı m ı v s ) s a p t a n m a y a ç a l ı ş ı l m ı ş t ı r. 4 KIRSAK ALANDA KADINLARIN ROLLERİ \ E YARDIMLAŞMA NFDFNLFKİ K ı r s a l a la n d a k a d ı n l a r e v iş le r i y a n ı n d a, e r k e k y a d a k a d ın işi o l m a s ı n a b a k ı l m a k s ı z ı n h e r t ü rlü t a r ı m s a l f a a liy e te y o ğ u n b ir h i ç i m d e k a t ı l m a k t a d ı r l a r B a z ı e v i ş l e r in in t a r ı m s a l iş l e t m e y i d e s t e k l e y i c i n i t e l i ğ i, k a d ı n l a r ı n ış y ü k ü n ü d a h a d a a r t ı r m a k t a d ı r. G ü n ü m ü z ü n iş p i y a s a s ı n d a c i n s i y e t e d a y a lı m e s l e k s e ç im in i n v a r l ı ğ ı n a k a r ş ı n, k ı r s a l a l a n d a i ş g ü c ü d a ğ ı l ı m ın ın ç o k d a h a a z c i n s i y e t e d a y a l ı o ld u ğ u s ö y l e n e b i l i r K ır s a l a la n d a k a d ı n l a r, d ö r t f a r k l ı g r u p la i n c e l e n e b i l e c e k r o lle r e s a h i p t i r l e r H u r l a r : 1 - A i l e b a ş k a n ı o la n k a d ı n l a r, e ş in k a y b ı, b o ş a n m a y a d a e r k e ğ in t a r ım d ış ı iş le r d e ç a l ı ş m a s ı g ib i a ile n in b i r l i k t e l i ğ i k ı s m e n b o z u ld u ğ u n d a z o r u n l u c l a r a k a ile n in b a ş k a n l ı ğ ı n ı ü s t l e n m e k t e v e b ü t ü n t a r ı m s a l iş le r i y ö n e t m e k t e d ir le r 2 - A i l e n i n v e i ş l e t m e n i n y ö n e t i m i n e k a t ıla n k a d ı n la r, b ü tü n t a r ı m s a l f a a liy e t le r i v e s o r u m l u l u k l a r ı e ş le r i y l e p a y l a ş m a k t a d ı r l a r Y ö r e k ö y l e r i n d e bu r o lü ü s t le n e n k a d ı n l a r ı n o l d u k ç a f a z l a o ld u ğ u g ö z l e m l e n m i ş t i r. 3 - I a r ı m s a l f a a liy e t le r e g e r e k t i ğ i n d e y a r d ı m e d e n k a d ı n l a r, iş le t m e d e y o ğ u n iş g ü c ü n e i h t i y a ç d u y u la n d ö n e m le r d e y a r d ı m c ı o l m a k l a d iğ e r d ö n e m l e r d e ise s a d e ce e v iş le r in e b a k m a k t a d ı r l a r. 4 - E v k a d ı n l a r ı ; T a r ı m s a l ü r e t im d e ç a l ış a n a ile ü y e le ri y a d a ü c r e tli i ş ç i l e r iç in y i y e c e k h a z ı r l a m a v e y a e v iç i ü r e t im g ib i d o la y lı f a a l i y e t l e r l e t a r ı m s a l ü r e t im e k a tk ı s a ğ l a m a k t a d ı r l a r ( H a h l e m i t o ğ l u ) A n c a k h a n g i g r u p t a y e r a l ı r l a r s a a l s ı n l a r k a d ı n l a r, k ır s a l k e s im d e t a r ı m s a l f a a l i y e t l e r i n v a z g e ç i l m e z ö ğ e le r id ir le r. K a d ı n l a r a r a s ı y a r d ı m l a ş m a n e d e n le r i ise g e n e l o l a cak 6 m a d d e h a lin d e s ı r a l a n a b i l i r. 1 - T a r ı m s a l g e l i r i n e n a z m a s r a f l a e ld e e d il m e s i: F a k t ö r ve ü r ü n F iy a t l a r ın ın o l u ş m a s ı n d a ç ih ç ı a i l e l e r i 451

4 Kırsal Kesimde Kadınlar Arası Yardımlaşma ve Bunu Etkileyen Faktörler Üzerine B ir Araştırma (Niksar Ovası örneği) n in b ü y ü k ö lç ü d e e tk ili o lm a m a s ın a ra ğ m e n iş g ü c ü m a liy e t in in d ü ş ü r ü lm e s i b ü y ü k ö n e m a rz e tm e k te d ir. 2- İş le r in z a m a n ın d a y a p ıla r a k v e r im a rtış ın ın s a ğ la n m a s ı: Ö n c e l i k l e y o ğ u n iş g ü c ü g e r e k s in im i g ö stere n ç a p a b it k ile r in i n ç a p a la r ım a v e h a s a d ın d a y a b a n c ı iş g ü cü g e r e k s i n i m i, ç if t ç i a ile le r a ra s ın d a ç o ğ u z a m a n keşik ^ ile k a r ş ıla n m a k t a d ır. 3- İ ş g ü c ü a z a m ile r in in d e ğ e r le n d ir ilm e s i: Ü ö y le c e h e m y a r d ım e d ile n k o m ş u n u n işi v a k t in d e b itm e k te h e m de y a r d ı m e d e n k a d ın bo ş g e ç e c e k z a m a n ın ı d e ğ e r le n d ir m iş o lm a k t a d ır. 4- A k r a b a l ı k b a ğ ı: K ı r s a l t o p lu lu k la r ın en g ü ç lü b a ğ lılığ ı v e d a y a n ı ş m a ş e k lid ir. A k r a b a lı k k u r u n t u n u n iş le v s a h ib i o ld u ğ u iş le r g e n e llik le, d ü ğ ü n, s ü n n e t, h a s t a lık, k a v g a, ö lü m, h a y v a n h a s t a lık la r ı ve ü re tim a r a ç la r ın ın v e r i l m e s i g ib i iş le r d ir. 5- D o ğ a l a f e t le r ( y a n g ın, sel \ s ) : D o ğ a l a fe tle re u ğ r a y a n k iş i y a d a t o p lu l u k la r a y a r d ım e tm e d ü şü n c e s i s a d e c e k a p a lı t o p lu m la r a ait b ir ö z e lli k d e ğ il, e v r e n s e l b ir n i t e l i k o la r a k b ü tü n t o p lu lu k la r d a g ö r ü le b ilm e k t e d ir. 6 İ ş le r i k o l a y l a ş t ı r m a k v e iş s ü re s in i k ıs a lt m a k ih t i y a c ı : Y a r d ı m l a ş m a ço ğ u z a m a n b ire y le r in iş m o t iv a s y o n u n u y ü k s e l t m e k t e, iş v e r i m l i l i ğ i a n ır d ığ ın d a n iş le rin k ıs a z a m a n d a b it ir ilm e s in e o la n a k t a n ım a k t a v e s a b a h ta n a k ş a m a k a d a r a ç ı k a r a z id e ç a lış a n a ile fe rtle rin e d in le n m e f ırs a tı s a ğ la m a k t a d ır. 7 - T e c r ü b e v e b ilg i a l ış v e r iş i: G ü n l ü k y a ş a m ın h e r a n ın d a e v e k o n o m is t le r i n e, e b e le re v e y a k u rs h o c a la r ı n a u la ş m a n ın m ü m k ü n o lm a d ığ ı k ö y le r d e k a d ın la r b ir b ir le r in d e n o l a b ild iğ i n c e y a r a r la n a b ilm e k t e d ir le r. k a d ın la rd a n o lu ş tu ğ u g ö r ü lm ü ş t ü r. K a d ın la r d a y a ş la n d ık ç a y a r d ım la ş m a d ü z e y in in a z a ld ığ ı, b u n a k a r ş ılı k g e n ç k a d ın la r a ra s ın d a y a r d ım la ş m a d ü z e y in in d a h a y ü k s e k o ld u ğ u a n la ş ılm ış t ır Kadınların Eğitim Özellikleri Y ö re d e k a d ın la r ın o r t a la m a % 2 3,5 3 'ü n ü n o k u m a y a z m a b ilm e d ik le r i s a p ta n m ış t ır, İle ri y a ş la r d a a ç ıla n k u r s la r a k a t ılm a k s u r e t iy le o k u m a y a z m a ö ğ re n e n le rin o ra n ı ise o rt a la m a % 6 3, 6 9 a u la ş m a k t a d ır ( Ç iz e lg e 5.3 ). İlk o k u l ve o rta o k u l m e z u n la r ın ın o ra n ı da o ld u k ç a d ü ş ü k ( % 1 2,7 6 ) d ü z e y d e d ir. E ğ i t i m ö z e llik le r in in de y a r d ım la ş m a d ü z e y in i e tk ile d iğ i, ilk ve o rta o k u l m e z u nu k a d ın la r a ra s ın d a y a r d ım la ş m a d ü z e y in in o k u r- y a z a r o lm a y a n la r a g ö re d a h a y ü k s e k o ld u ğ u g ö r ü lm ü ş tü r Ailelerin işgücü özellikleri T ü r k i y e de ta rım iş le tm e le r in d e o rta la m a işg ü cü v a r lığ ı E r k e k iş g ü c ü b ir im i ( E İ Ö ) d ir ( E r k u ş ve A r k ). Y ö r e d e k i a ile le r in iş g ü c ü v a rlığ ı a ile b ire y le r in in yaş v e c in s iy e t in e g ö re d e ğ iş m e k le b irliklte ^ orta la m a E İ B ile T ü r k i y e o r t a la m a s ın ın a ltın d a o l d u ğ u s a p ta n m ış tır. A i l e g ru p la rı it ib a r iy le I. g ru p a ile le rd e 2.4 5, II. g ru p a ile le rd e 2.8 8, İli. g ru p aile le rd e E İ B ye s a h ip o ld u k la rı g ö r ü lm ü ş t ü r ( Ç iz e lg e 5.4 ). A i l e iş g ü c ü n ü n y a r d ım la ş m a d ü z e y in e e tk isi in c e le n d iğ in d e o rta la m a d a n a z iş g ü c ü n e s a h ip a ile le rin d ü ş ü k v e orta d ü z e y d e, o r t a la m a d a n fa z la iş g ü c ü n e sahip a ile le r in ise orta ve y ü k s e k d ü z e y d e y a r d ım la ş tık la r ı s a p ta n m ış t ır. 5. ARAŞTIRMA BULGULARI 5.1. Aile Bireylerinin ve Kadınların Yaş Özellikleri Y ö r e d e b ü tü n a ile g r u p la r ın d a n ü fu s u n % 5 0 y e y a k ın ın ın y a ş g r u b u n d a y o ğ u n la ş t ığ ı, a ile b a ş k a n la - r ım n e şi o la n k a d ın la r ın ise y a ş o r t a la m a s ın ın o l d u ğ u ç iz e lg e 5.1 v e 5. 2 d e g ö r ü lm e k t e d ir. G e n ç l e r i n t a r ı m s a l m e s le k l e r e ilg is in in a z a lm a s ın a n e d e n iy le y a ş a n a n k ır s a l k e s im d e n k e n tle re d o ğ ru g ö ç, a t a e r k il a ile y a p ıs ın d a n ç e k ir d e k a ile y e ( ) g e ç iş i h ı z l a n d ı r m ı ş t ı r. B u n u n d o ğ a l b ir s o n u c u o la r a k y ö re k ö y le r in d e a t a e rk il a ile le r in o ld u k ç a a z a ld ığ ı ( ), a n c a k e b e v e y n le r d e n (d e d e v e y a n in e ) b ir in in ö lü m ü ü z e r in e y a l n ı z k a la n d iğ e r e şin g e li n l e r iy le b ir lik t e o t u r d u k la r ı ( % ) s a p ta n m ış t ır. A i l e l e r d e k a d ın la r ın y a ş g r u p la r ın a d a ğ ılım ı in c e le n d iğ in d e o r t a la m a % I s in in g e n ç, % İn in o rta y a ş lı v e % u n u n d a 5 0 y a ş ın ü z e r in d e k i y a ş lı " İşgücü ödıınçleşmesı 5.4. Kadınlara Aile Bireylerinin Yardımı A i l e ç o c u k la r ın s o s y a lle ş m e s in i k o la y la ş t ır a n, gerek k ı z g e re k se e rk e k ç o c u ğ u n k e n d in e d ü şe n g ö re v le ri ö ğ r e n m e s in i s a ğ la y a n o lu m lu b ir o r ta m d ır. B u çe rç e v e d e, h e m e rk e k h e m de k ı z ç o c u k la r ın ile rid e a la c a k la rı role g ö re a ile d e ııs t a - ç ır a k iliş k is i iç in d e y e tiş m e s i v e u s ta s ın a y a r d ım c ı o lm a s ı b e k l e n i r. G e n e llik le k ız ç o c u k la r ı e r k e k ç o c u k la r a o ra n la dah a e rk e n y a ş la r d a işe b a ş la m a k t a d ır la r. Ç o c u k la r ın a i le y e y a r d ım ı, y a ş la r ı i ş le r in e d o ğ ru k a y m a k t a d ır. ile r le d ik ç e e v iş le r in d e n işle tm e ^ A çıl ve Demirci I yaş arasındaki çocuklar ile 65 yaşından büyüklerin E İB açısından değeri yoktur 7-14 yaş arasındaki çocuklar 0.50 E İB, yaş arasındaki kadınlar 0 75 EİB, erkekler 1 EİB, yaş arasındaki kadınlar 0 50 EİB, erkekler ise 0 75 EİB kabul edilmektedir 452

5 A. A YÜCER, N YILDIRAK Ç iz e lg e 5.1. Y ö r e d e A i l e B i r e y l e r i n i n Y a ş Ö z e l l i k l e r i ( % ) Aile G rupları YAŞ GRUPLARI ^ T o p la m t G ru p A ile le r , G ru p A ile le r III.G r u p A ile le r Ortalama Ç i z e l g e 5.2. Y ö r e A i l e l e r i n d e K a d ı n l a r ı n Y a ş Özellikleri ( % ) Aile Gruplan Genç ( ) Orta Y a $ lı( 3 5-4» Yaşlı (50-+) Ortalama Yaş(Yıl) 1 G ru p A ile le r ,1 5 II.G ru p A ile le r III.G r ııp A ile le r Ortalama ] Ç i z e l g e 5.3. Y ö r e A i l e l e r i n d e K a d ı n l a r ı n E ğ i t i m Ö z e l l i k l e r i ( % ) Aile Grupları Okur-yazar değil Okur-Yazar İlkokul Ortaokul I.G ru p A ile le r II.G ru p A ile le r , G ru p A ile le r Ortalama , ,83 Ç i z e l g e 5.4. A il e! te rin S a h i p O l d u k l a r ı İş g ü c ü V a r l ı ğ ı ( E I B ) Aile Grupları Kadın " 7 % > Erkek ( % ) Toplam EİB I.G ru p A ile le r G ru p A ile le r G r u p A ile le r Ortalama Ç i z e l g e 5.5. E v İ ş l e r i n e A i l e B i r e y l e r in in Y a r d ı m ı ( A i) Aile Baş kanların m Çocukların Yaşlıların Aile Grupları Vardımı Yardımı Yardımı 1. G ıu p A il e le r II G ı up A ile le r III. G r u p A ile le r Ortalama K jz ç o c u k l a r ı n y e r i n e g e t ir m e s i g e r e k e n e n ö n e m li iş le r ; s o f r a k u r m a k, k a l d ı r m a k, k ü ç ü k k a r d e ş l e r i n i n b a k ı m ı, s u t a ş ı m a k, b a h ç e d e n s e b z e m e y v e t o p l a m a k, h a y v a n l a n s u l a m a k, b a k k a l d a n y a d a k o m ş u d a n g e tirg ö tü r i ş l e r i n i y a p m a k v s s a y ı l a b i l i r ( Y ı l d ı r a k ) Y ö r e d e a ile b i r e y l e r i n i n e v i ş le r in d e k a d ı n a y a r d ı m c ı o l m a l a r ı ile i l g i l i e ld e e d il e n v e r i l e r i n c e l e n d i ğ i n d e, a ile b a ş k a n l a n m n o r t a la m a % s in in e ş in e e v iş l e r in d e h iç y a r d ı m e t m e d i ğ i, % 3 8. T i n i n b a z e n, % 'ü n ü n d e g e n e l l i k l e y a r d ı m e ttiğ i s a p t a n m ış t ır. A i l e b a ş k a n l a r ı n ı n k a d ı n l a r a y a r d ı m l a r ı n ı n ç e ş it li d ü z e y l e r d e o l m a k ü z e r e en f a z l a l. g ru p a ile le r d e o l d u ğu s a p t a n m ış t ır B u r a d a n a n l a ş ı l a c a ğ ı ü z e r e iş l e t m e l e r k ü ç ü l d ü k ç e, b i r e y l e r i n m a d d i \ e m a n e v i o l a r a k b i r b i r le r in e y a r d ı m l a r ı a r t m a k t a d ı r T a r ı m s a l ü r e t im i n h e r a ş a m a s ı n d a k a d ı n l a r ı n e r k e k l e r l e b i r l i k t e ç a l ı ş m a s ı n a, h a tta ç i f t l i k i ş l e r i n i n b ir ç o ğ u n u t a m a m e n k a d ı n l a r ı n y a p m a s ı n a r a ğ m e n, e r k e k l e r i n k a d ı n l a r a e v iş le r i n d e o l d u k ç a d ü ş ü k d ü z e y d e y a r d ı m c ı o l m a s ı, y ö r e e r k e ğ i 453

6 Kırsa! Kesim de Kadınlar Arası Yardımlaşma ve Bunu Etkileyen Faktörler Üzerine B ir Araştırma ('Niksar Ovası Örneği) n in e v iş le r in i k a d ın işi o la r a k g ö r m e s in d e n k a y n a k la n d ığ ı ş e k lin d e y o r u m la n a b ilir. T o p l u m d a eş v e ç o c u k la r d a n s o n r a a ile d e b u lu n a b i le c e k k i ş i l e r e ş le r in e b e v e y n le r id ir. Y a ş l ı l a r g e n e llik le t a r ı m s a l iş le r le ilg ili t a v s iy e le r d e b u lu n m a k v e y o l g ö s t e r m e n in ö t e s in d e, t o r u n la r ıy l a m e ş g u l o lu r la r v e z a m a n la a k t i f h a y a t ta n ç e k i l i r l e r ( O z a n k a y a ). E v iş le r in d e y a ş l ı l a r ı n y a r d ım ın d a n y a r a r la n a b ile n le r in o ra n ı ise % o la r a k s a p t a n m ış t ır Kadınların ev işlerinde teknoloji kullanım düzeyi T a r ı m s a l m a k in e le ş m e n a s ıl e r k e k iş le r in d e k o la y lık s a ğ la m ış s a e v d e t e k n o lo ji k u lla n ım d ü z e y in in a rtm a sı da k a d ın la r ın iş le rin i k o la y la ş t ır m ış t ır. E l e k t r i k l i e v a r a ç la r ın ın k u l la n ılm a s ı, y a ş a m a d e ğ iş ik lik v e c a n lı lık k a z a n d ır m ış t ır Ö z e l l i k l e iş m e v s im in d e, e v iş le r in e b a k ılm a k s ı z ı n e ş iy le b ir lik t e ta rla v e b a h ç e iş le r in d e ç a l ı şan k a d ın la r ı a k ş a m e v e d ö n d ü k le r in d e ise, b ir s o n ra k i g ü n ü n y e m e k, ç a m a ş ır, b u l a ş ı k, y a y ı k v b iş le ri b e k le m e k te d ir. E l e k t r i k l i e v a le t le r in in k ırs a l a la n d a k i k a d ın a s a ğ la d ığ ı y a r a r, bu d ö n e m d e m a k s i m u m a u la ş m a k t a ve h iç o lm a z s a k a d ın a g e c e d in le n m e fırsa tı ta n ım a k ta d ır. Y ö r e d e a ile le rin k u lla n d ık la r ı e le k t r ik li e v e ş y a la rı a ra s ın d a b a şta t e le v iz y o n, b u z d o la b ı, y a y ı k o lm a k ü z e re, fırın v e ç a m a ş ır m a k in e s i ile b u la ş ık m a k in e s i s a y ı la b ilir. I I I. g ru p a ile le rd e d iğ e r g ru p la ra g ö re e le k t r ik li e v a le tle ri k u lla n ım ın ın d a h a f a z la o ld u ğ u s a p ta n m ış tır. Ç i z e l g e 5.6. Y ö r e d e A i l e l e r i n T e k n o l o j i K u l l a n ı m D ü z e y i ( % ) Aile Grupları Az (0-3 adet) Orta (4-5 adet) Yüksek (6-+ adet) I. G ru p A ile le r II. G ru p A ile le r G ru p A ile le r Ortalama Y ö r e d e g e n e l o la r a k b ir d e ğ e r le n d ir m e y a p ıld ığ ın d a is e, en f a z l a 3 a d e t e le k t r ik li e v a le ti k u lla n a n a ile le rin o r a n ı % 3 3.6, 4-5 a d e t k u lla n a n la r ı n o ra n ı % 6 1.9, 6 v e d a h a f a z la k u l l a n a n l a r ı n o ra n ı ise % 4.4 o la r a k s a p ta n m ış t ır. K a d ı n ı n e v d e t e k n o lo ji k u l l a n ı m d ü z e y in d e k i artış k a d ı n l a r a r a s ı y a r d ı m l a ş m a d ü z e y in i o lu m s u z y ö n d e e t k i l e m i ş t i r. B u n u n n e d e n i ç a m a ş ır d a n b u la ş ığ a, e v tem i z l i ğ i n d e n k ış h a z ır lığ ın a her a la n d a k a d ın ın d iğ e r k a d ın la r ı n y a r d ı m ı n a d u y d u ğ u g e r e k s i n im g id e r e k a z a l m ış t ır. A n c a k e v iş le r in d e n z a m a n k a z a n a n k ö y lü k a d ın la r ı n ı n, bu z a m a n la r ı n ı ç o c u k l a r ı n a, e ş le r in e v e s o s y a l e t k i n l i k l e r e a y ı r m a l a r ı n e d e n iy le k a d ın ın s o s y a l le ş m e s i ü z e r in e o l u m l u e t k is in i b e lir t m e k g e r e k ir Komşu kadınlar arasında ev işlerinde yardımlaşma E r k e k l e r a r a s ın d a o ld u ğ u g ib i k a d ın la r a r a s ın d a d a k o m ş u l u k t a n k a y n a k l a n a n b ir t a k ım y ü k ü m l ü l ü k l e r v a r d ır. Ö z e l l i k l e e r k e k l e r i n e v d e o lm a d ı ğ ı (t a r la d a, k a s a b a d a v e y a k a h v e d e ) z a m a n la r d a k a d ın ın e v d e tek baş ın a y a p a m a d ığ ı iş le rd e k o m ş u k a d ın la r d a n y a rd ım a l d ığ ı g ö r ü lm ü ş t ü r. K o m ş u k a d ın la r a ra sı y a r d ım la ş m a d ü z e y i aile g r u p la r ın a g ö re d e ğ iş ik lik g ö s t e r m e k te d ir. K o m ş u k a d ın la r a ra sı e v iş le r in d e y a r d ım la ş m a o ra n ı sırası ile I. g ru p a ile le rd e % , II. g ru p a ile le rd e % ve İH.g r u p t a ise % o la r a k s a p ta n m ış t ır. I I I g ru p a ile le rd e k a d ın la r ın d iğ e r a ile g ru p la rın d a n d a h a d ü ş ü k d ü z e y d e y a r d ı m l a ş m a n e d e n i, bu ailelerd e d iğ e r a ile g ru p la r ın d a n d a h a f a z la k a d ın n ü fu s b u lu n m a s ı v e a ile d ış ın d a n k a d ın la r ile y a r d ım la ş m a g e r e k s i n im in in a z a lm a s ın a b a ğ la n a b ilir. Y ö r e d e k i k a d ın la r ın e v iş le r in d e k o m ş u la r ı ile o rta la m a y a r d ı m l a ş m a d ü z e y i % o la r a k s a p ta n m ıştır. K a d ı n l a r ı n % in in k o m ş u v e a k ra b a k a d ın la r ile y a r d ı m l a ş m a d ı k l a r ı a n la ş ılm ı ş t ır. E ld e e d ile n bu s o n u ç la r d a n, iş le tm e ö lç e ğ in in b ü y ü m e s i k a r ş ıs ın d a k o m ş u k a d ın la r a ra sı y a r d ı m l a ş m a d ü z e y in in a z a ld ığ ı s o n u c u n a v a r ıla b ilir. Ç i z e l g e 5.7. K a d ı n l a r a E v İ ş le r in d e K o m ş u l a r ı n ı n Y a r d ı m ı ( % ) Aile Grupları Ekmek yapımı Diğer İşlerde Toplam Yardınılaşmayanlarr 1. Grup A ile le r II. Grup A ile le r III. G ru p A ile le r Ortalama

7 A A Y L J C E R.N Y IL D IR A K S. 7. Araç-gereç ve tüketim maddeleri temininde yardımlaşma S o s y a l b ir v a r l ı k o la n in s a n ın y a l n ı z y a l a m a s ı m ü m k ü n o lm a d ı ğ ı gibi, g ü n l ü k y a b a m d a g e r e k s i n i m l e r i de s ın ırlı d e ğ ild ir. S ı n ı r s ' z g e r e k s i n i m l e r o n u d a im a y a k ın ın d a b u l u n a n la r ile i l i ş k i y e z o r l a m a k t a d ı r B u ç e r ç e vede k a d ın la r e\ v e iş le t m e iş le r i iç in g e r e k s i n i m d u y d u kla rı a ra ç g e te ç ve t ü k e t i m m a d d e l e r im k o m ş u l a r ı n dan te in in e t m e k t e d ir le r. Y ö r e d e k i a i e g r u p la r ı i t i b a r i y l e a r a ç g e re ç ( k n l h ı ı r, elek, k a z a m h a m u r t e k n e s i, s o ğ a n m a k a s ı, ç a p a, v s.) te m in in d e er. y ü k s e k y a r d ı m l a ş m a d ü z e y i n i n I g ru p a i lelerde o ld u ğ u, e n d ü ş ü k y a r d ı m l a ş m a d ü z e y i n i n is e, h e n ı a r a ç - g e r e ç t e m in in d e h e m t ü k e t i m m a d d e l e r i t e m i n in d e I I I g ru p a ile le r d e o ld u ğ u g ö r ü l m ü ş t ü r. İ ş le t m e ö lç e ğ i k ü ç ü k a ile le r i n a r a ç - g e r e ç t e m in in d e d iğ e r g r u p la r d a n d a h a ç o k y a r d ı m l a ş m a s ı n ı n n e d e n i, k e n d ile r in d e o lm a y a n a r a ç - g e r e ç le r ın k o m ş u l a r d a n a l ı n a r a k g i d e r i l m e s i d i r. O y s a iş le t m e ö lç e ğ i b ü y ü k a ile le r d iğ e r a ile g r u p la r ın d a n h e m d a h a f a z la a r a z iy e h e m d c d a h a fa z la a r a ç - g e r e c e s a h ip t ir le r B u y ö n ü y l e a ra ç - g e re ç k o n u s u n d a k ü ç ü k a ile le r y a r d ım a la n, b ü y ü k a i l e le r de y a r d ım v e r e n k o n u m u n d a d ı r B u k o n u d a y a r d ı m la ş m a t a m a m e n a ile n in b ü y ü k lü ğ ü v e e k o n o m i k o l a n a k la r ı ile ilg i lıd ir. Ç ı/ e lg e 5 M A r a ç - G e r e ç ve T ü k e t i m M a d d e le r i T e m i n i n d e Y a r d ı m l a ş m a (% } İsletme A G creç Temim Tüketim.Maddeleri Temini (i rupin rı Yard ımlaşıyur \ a rdı mîaşm i)ur Y hrdı m la s i>fır V ardım laşmıyor 1 Grup Aileler m " Grup Aileler S4 111 Gıup Aileler O rta la ma M İş le tm e ö lç e ğ i b ü y ü k a ile le r i n t ü k e t im m a d d e le r i g e r e k s in im in d e, d iğ e r a ile g r u p la r ın d a n d a h a a z y a r d ım la ş m a la r ın ın r e d e n i de s t o k la r ın d a bu tür m a d d e le r i b u lu n d u r m a la r ı v e k e n d ile r in d e n d a h a f a k i r g ö r d ü k le ri d iğ e r a ile le rd e n ö d ü n ç a lm a k t a n s a b a k k a ld a n a lm a y ı y a da ilçed e n g e t ir t m e y i te rc ih e tm e le r i o la r a k a ç ı k l a n a b i lir 5.8. K a d ı n l a r a r a s ı n d a b it k is e l v e h a y v a n s a l ü r e t i m d e y a r d ı m l a ş m a T a r ı m d a m a k in e le ş m e k a d ın e m e ğ i ile y a p ıla n iş lerde b ir a z a lm a y a p m a m ı ş, la n ı t e rs in e e rk e ğ e o r a n la a rtırm ış tır. Ö r n e ğ in e k im, ila ç la m a \ e h a r m a n g ibi e r kek iş le r in e y ö n e lik m a k in e le ş m e, e rk e k e m e ğ in d e ta s a r ru f s a ğ la rk e n, e z e l l i k l e k a d ın e m e ğ in in y e g u n o ld u ğu fide d ik im i v e s e b z e - m e y v e h a s a d ın d a m a k i n e l e ş m e n in y e te r in c e g e liştiğ i s ö y le n e m e z. B it k is e l ü r e t im d e ö z e llik le tarla t a r ım ın d a (ş e k e r p a n c a r ı, d o m a te s p a ta tes v s.) ü cre tli iş g ü c ü k u lla n ım ı y a y g ın k e n, se b z e ve tü tün d ik im i île s e b z e h a s a d ın d a k a r ş ılı k lı y ardı m I a ş m a dan s ö z e tm e k d a h a o lasıd ır**. Y ö r e d e k a d ın la r ın y o ğ u n o la ra k k a tıld ığ ı ta rım s a l f a a liy e t le r, fid e d i k i m i, ü rü n to p la m a ve ça p alarm ad ır. Ç a p a la m a n e re d e y s e t a m a m ı ile k a d ın la ra a ittir. K a d ın la r ın en a z k a tıld ığ ı fa a liy e tle r ise, ü rü n sa tışı, s ü r ü m, g ü b r e le m e ve s u la m a d ır, S u la m a ışın ı e r k e k le r ü s t le n m e k le b ir lik t e k a d ın la r, eğeı k o c a l a n y a da y e tişk in ç o c u k la r ı k ö y d e b u l u n m u y o r s a s u lu m ayı da ü s tle n m e k te d irle r B it k is e l ü r e tim d e k a d ın la r arası kar- * Haydarhev kttyuıırie bu tur işgücü yardımlaşmasın» A bafwdenilmuk'.cd :r ş ıl ı k l ı y a r d ı m l a ş m a l a r ı n y ö r e d e g id e r e k a z a ld ığ ı v e ü c retli iş g ü c ü k u l l a n ı m ı n ı n y a y g ın îa ş t ığ ı g ö r ü lm e k t e d ir. Y ö r e d e hayvan varlığının da g id e r e k azaldığı, b ü y ü k ç o ğ u n lu ğ u n a ile i h t iy a ç la r ın ı k a r ş ı l a m a y a y e t e c e k k a d a r h a y v a n a s a h ip o ld u k la r ı hu n e d e n le de Ö z e llik le y a y l a c ı l ı k fa a liy e t in i s ü r d ü r e n le r a r a s ın d a h a y v a n s a l ü r e tim d e y a r d ı m l a ş m a y a p ıld ı ğ ı s a p ta n m ış t ır. 5,9. Kadınlar arası ürün işlcnıe ve değerlendi rnıetle ya rdı mi aşına Y ö r e d e k a d ın la r a r a s ın d a ü rü n iş le m e v c d e ğ e rle n d irn ıe k o n u s u n d a g ö rü le n y a r d ı m l a ş m a ş e k ill e r i a r a s ın d a, b ağ y a p r a ğ ın ın s a la m u r a y a y a t ır ılm a s ı, s a lç a, t a r h a na, b u lg u r, k o n s e r v e ve re ç e l y a p ılm a s ı s ır a s ın d a g ö r ü lü r. Ö z e b i k l c k ış h a z ır lığ ı o la ra k d a a d la n d ır ıla n bu i ş ler s ır a s ın d a, k o m ş u k a d ın la r b ir a r a y a g e lir ve b ir y a n d an iş g ö rü rk e n d iğ e r y a n d a n da ç e ş itli k o n u la r d a s o h bet e d e rle r.!ii. g ru p a ile le rd e e v in k a d ın ı y e t i ş k in k ı z ıy l a, b a z ıla r ın d a ise k a y n a n a g e li n i y le bu iş le r i y a p a r k e n. k o m ş u k a d ın la r ın y a r d ım ın a g e r e k s i n im d u y m a m a k t a d ır la r. B u n a k a r ş ılı k k a d ın ın g e n ç ve ç o c u k la r ın k ü ç ü k o ld u ğ u a ile le rd e y a r d ım la ş m a ta le b in in d ah a f a z la o ld u ğ u s a p ta n m ış t ır. Ç iz e lg e 5,9. K a d ı n l a r A r a s ın d a Ü r ü n İş le m e v e D e ğ e r le n d ir m e d e Y a r d ı m l a ş m a ( % ) A ilr (, rupin rı a rd ınula$n n \ i r Yardımlaşmayan Aileler 1 Grup A ile le r // Grup Ailpfüf İ1L G rup A ile le r Ortala ma B u k o n u d a a ile le rin y a n d a n f a z la s ın ın y a r d ım la ş m a g e r e k s in im i h is s e t m e m e s in in b ir b a şk a n edeni ise, ö z e l- 455

8 Kırsal Kesimde Kadınlar Arası Yardımlaşma ve Bunu Etkiieyen Faktörler Üzerine Bir Araştırma (Niksar Ovası ürneği) l i k l e ilç e y e y a k ı n k ö y le r d e k a d ın la r e s k id e n o ld u ğ u gibi g e n iş ç a p lı k ış h a z ır lığ ı y a p m a k y e r in e, ilç e d e n b ir ço k g ıd a m a d d e s in i h a z ır o la r a k a lm a y ı t e rc ih e tm e le rid ir. Ö z e l l i k l e M a h m u d i y e k ö y ü n d e a ile le rin % 5 0 d en f a z la s ın ın k o n s e r v e y a p m a k y e r in e, s e b z e le r i d e rin d o n d u r u c u d a s a k l a d ı k l a r ı v e d e rin d o n d u r u c u k u lla n ım ın ın k ö y d e o l d u k ç a y a y g ın la ş t ığ ı g ö z le m le n m iş t ir Sosyal etkinliklerde yardımlaşma K ö y y a ş a n t ıs ın d a s o s y a l a m a ç lı y a r d ım la ş m a n ın e k o n o m i k a m a ç l ı y a r d ı m l a ş m a c a o r a n la d a h a fa z la o l d u ğ u s ö y l e n e b i l i r. G e n e l l i k l e d ü ğ ü n, ö lü m, h a s ta lık vb d iğ e r y a r d ı m a g e r e k s i n im d u r u la n d u r u m la r d a k a d ın la rın d a h a ç o k y a k ı n k o m ş u la r ı ile \ a ı d ı m l a ş t ı k l a r ı g ö r ü lm ü ş t ü r. İn c e le n e n a ile le r d e, k a d ın la r ın s o s y a l e t k in lik le r e ( d ü ğ ü n v e c e n a z e y e ) k a t ılı m d ü z e y le r i o ld u k ç a y ü k s e k d ü z e y d e b u l u n m u ş v e k a t ılm a m a n ın ç o ğ u n lu k la a y ıp s a v ı l a c a k b ir d a v r a n ış o ld u ğ u ifa d e e d ilm iş t ir. Ç i z e l g e Y ö r e K ö y l e r i n d e S o s y a l E t k i n l i k l e r e K a - t ılım D ü z e y i ( % ) A i l e G r u p l a n D ü ğ ü n C e n a z e 1. G r u p A i l e l e r II. G r u p A i l e l e r M I. G r u p A i l e l e r O r t a l a m a A i l e g r u p la r ı iç in d e I. g ru p a ile le r in d ü ğ ü n le r e k a tıl ım d ü z e y i d iğ e r g r u p la r d a n b ir a z d a h a d ü ş ü k d ü z e y d e b u l u n m u ş t u r. C e n a z e l e r e k a t ılı m v e t a z iy e d ile m e d ü z e y i is e h e r ü ç a ile g ru b u n d a d a d ü ğ ü n le r e k a t ılım d ü z e y in d e n d a h a y ü k s e k b u lu n m u ş t u r Kadın eğitiminde v e yeniliklerde yardımlaşma T ü r k i y e ' d e k a d ın ın e m e ğ i ile e n f a z la k a tıld ığ ı iş s a h a s ı t a r ı m d ır. B u n u n iç in k ır s a l k a l k ı n m a, k ö y k a d ı n ın ın a r z u e d ile n d ü z e y d e e v e k o n o m is i v e t a r ım s a l k o n u la r d a e ğ it ilm e s in e b a ğ lıd ır. T a r ı m v e K ö y i ş l e ı i B a k a n l ı ğ ı n ı n k ö y k a d ın ın a g ö t ü rd ü ğ ü e v e k o n o m is i v e y a y ı m h iz m e t le r i a ile e k o n o m is in e ö n e m li k a t k ı l a r s a ğ la m a k t a d ır. K ı r s a l k e s im in e k o n o m i k v e s o s y a l y ö n d e n g e li ş m e s i n d e e ğ it ilm iş k a d ın ın k a t k ıs ı ş ü p h e s iz d a h a b ü y ü k o la c a k t ır ( B a y ı n d ı r o ğ l u ). K a d ı n l a r a r a s ın d a y e n i l i k l e r i n y a y ı m ı, ö z e lli k le g e n ç k ı z l a r ile g e li n l e r a r a s ın d a o y a v e ö r n e k a lım ı s ır a s ın d a v e d ü ğ ü n ü y a k l a ş a n k ız l a r ı n ç e y i z ve e v liliğ e h a z ı r l ı ğ ı n d a g ö r ü lü r. B u n u n d ış ın d a, z a m a n z a m a n e v e k o n o m is i t e k n i s y e n l e r i n i n k ö y ü z iy a r e t le r in d e o n la r d a n b ir t a k ım b ilg i a l ış v e r iş i s ö z k o n u s u d u r. T a r ım s a l y e n ilik le r in y a y ı m ı n a y ö n e l i k y a p ıla n ç a lış m a la r a b ird e n fa z la k a d ın b u lu n a n a ile le rd e n k a t ılım s a ğ la n a b ilm iş ve g e n ç k a d ın la r d a h a f a z la ilg i g ö s te r m iş le r d ir. Y ö r e a ile le rin d e n % n ü n k ız la r ın ın y a da g e lin le r in in T a r ı m İl v c İlç e M ü d ü r lü k le r in c e d ü z e n le n en g ıd a m u h a f a z a ve b e s le n m e, e v e k o n o m is i, k a d ın e ğ itim i v c y a y ım p r o g r a m la r ın a k a t ıld ık la r ı s a p ta n m ış tır. T a r ı m ve K ö y iş I eri B a k a n l ı ğ ı n c a u y g u la n a n K a d ın Ç i f t ç i l e r P ilo t T a r ı m s a l Y a y ı m P r o je s i ile ü r e t im in h e r a ş a m a s ın d a ç a lış tığ ı h a ld e i n i s i y a t i f s a h ib i o lm a y a n k a d ın la rın e t k in liğ in in a r t ı r ılm a s ı, b a sit h a ta la r ve e k s i k lik le r n e d e n iy le ü r e tim d e m e y d a n a g e le n k a y ıp la r ın g i d e r ilm e s i ve a ile n in t a rım s a l g e lir in in a r tır ılm a s ı a m a ç la n m ış t ır. B u k a p s a m d a k a d ın la r a y ö n e lik 13 k ö y d e e ğ itim ç a lış m a s ı y a p ılm ış t ır. N i k s a r O v a k ö y le r in d e a ç ıla n bu k u r s la r d a ; s e b z e c ilik (s e r a d a h ıy a r, s ır ı k d o m a te s v s ), b a ğ c ılık ( y a z b u d a m a s ı v e h a s t a lık la r v s ) ve h a y v a n c ı lık (b u z a ğ ı b a k ım ı v e a ğ ız s ü tü, sü tte n g e ç e n h a s t a lık lar, b ru c e lla v s ) k o n u la r ın d a 341 k a d ın k u rs iy e r e t a r ım sal y e n i l i k l e r a k t a r ılm ış t ır. B u e ğ it im ç a lış m a la r ın a k a tm a n la rın y e n ilik le r i b e n im s e m e s i ile d iğ e r k ö y lü k a d ın la ra da ö rn e k o lm a la r ı h e d e f le n m iş t ir Yöre köylerinde ayrışmalar ve anlaşmazlıklar D ille r i a y r ı o la n t o p lu l u k la r ın y a ş a n t ıla r ı, d u y g u la rı, z e v k l e r i, d a v r a n ış la r ı b irb ir in d e n f a r k l ı l ı k l a r gösterir. Y ö r e k ö y l ü l e r i n i n ç o ğ u K a f k a s y a k ö k e n lid ir. K a fk a s y a fa rk lı t o p lu l u k la r ın ( Ç e r k e z, G ü r c ü, K ü r t ) y a şa d ığ ı bölge o lm a s ın a r a ğ m e n, b u g ü n a r a ş t ır m a y ö re s in d e yaşlı k a d ın la r ın d ış ın d a ik in c i b ir d il b ile n e ra s tla n m a m ış tır. A r a ş t ır m a y ö r e s in d e a y n ı k ö y d e ( B e y ç a y m v e y a K ö k l ü c e ) y e r l e ş i k f a r k lı e tn ik k ö k e n e s a h ip a ile le rin z a m a n la k ı z a lış - v e r iş i ile k u r d u k la r ı a k r a b a lık bağı s a y e s in d e a y r ış m a la r ın ö n e m li ö lç ü d e g id e r ild iğ i g ö r ü l m ü ş t ü r. O y s a a y n ı e tn ik k ö k e n e s a h ip o lm a la r ın a k a r ş ı lık, f a r k lı m e z h e p le r d e n a ile le rin y a ş a d ığ ı H a y d a t b e y de a ile b a ş k a n la r ım n o la b ild iğ in c e k ı z alış v e r iş in d e n k a ç ın m a la r ı n e d e n iy le y a p a y b ir a y r ış m a n ın v a r lığ ım h a le n s ü r d ü r d ü ğ ü g ö z le m le n m i ş t ir. A n c a k a i le le rin d ir e n m e le r in e r a ğ m e n o n la r ın iz n in i a lm a d a n ( k a ç a r a k v e y a k a ç ı r a r a k ) e v le n e n g e n ç le re de ra s tla n m ış t ır. Ç i z e l g e Y ö r e d e K a d ı n l a r A r a s ı A n la ş m a z lık D iiz e y i ( % ) Aile Grupları Anlaşmazlığı Var Anlaşmazlığı Yok 1. G r u p A i l e l e r G r u p A i l e l e r G r u p A i l e l e r Ortalama

9 Kırsal Kesimde Kadınlar Arası Yardımlaşma vc Bunu Hlkilcyen Faktörler Üzerine Bir Araştırma (Niksar Ovası örneği) K a d ı n l a r a r a s ın d a a n l a ş m a z l ı k d ü z e y i iş le t m e ö l ç e ğine b a ğ lı o l a r a k g i d e r e k a z a l m a k t a d ı r. I g ru p a i l e l e r d e % ik e n. I I G r u p a ile le r d e h u o r a n % d ü ş m e k te, III g ru p a i l e l e r d e is e a n l a ş m a z l ı k o l m a d ı ğ ı g ö r ü lm e k t e d ir. O r t a l a m a a n l a ş m a z l ı k d ü z e y i ise % o la ra k s a p t a n ır k e n % ü n ü n k o m ş u v e a k r a b a l a r ı ile h e rh a n g i b ir p r o b le m i o lm a d ı ğ ı s a p t a n m ış t ır. Y a p ı l a n g ö z l e m l e r d e k a d ı n l a r a r a s ı n d a a n l a ş m a z l ı k ların e r k e k le r e g ö r e d a h a a z v e k ı s a s ü r e li o l m a s ı n ı n nedeni y ü z y ü z e i l i ş k i l e r i n d a h a f a z l a o l m a s ı n a, e r k e k lere g ö re d a h a u y u m l u v e h o ş g ö r ü lü o l m a l a r ı n a b a ğ l a n a b ilir. K a d ı n l a r a r a s ın d a a n l a ş m a z l ı k l a r a en f a z la k o m ş u k a d ı n l a r, e lt i le r ( k a r d e ş h a n ı m l a r ı ) v e g e lin - k a y n a ııa i l i ş k i l e r i n d e r a s t l a n m ı ş t ı r. 6. TARTIŞMA VF SONUÇ T o k a t ili N i k s a r o v a k ö y l e r i n d e y a ş a y a n k a d ı n l a r d a y a r d ım la ş m a d ü z e y i n e İ l i ş k i n d e ğ i ş i k k r it e r le r ( 1 0 k r i ter) d ik k a t e a l ı n a r a k y a p ı l a n h e s a p la m a d a, m a k s i m u m y a r d ım la ş m a d ü z e y i 2 8 p u a n o l a r a k s a p t a n m a s ı n a r a ğ m en y a r d ı m l a ş m a d ü z e y i n i n p u a n a r a s ın d a d e ğ işm e si y ö r e d e y a r d ı m l a ş m a n ı n o rta d ü z e y d e o ld u ğ u ş e k lin d e y o r u m l a n a b i l i r. İ n c e le n e n a ile le r d e k a d ı n l a r ı n % n ı n d ü ş ü k. % 's in i o rta v e % ü n ü n d e y ü k s e k d ü z e y d e y a r d ı m l a ş t ı k l a r ı s a p la n m ış tır. K a d ı n l a r ı n y a ş ı, e ğ it im d ü z e y i, a ile iş g ü c ü v a r l ı ğ ı, işle tm e b ü y ü k l ü ğ ü v e e v d e t e k n o lo ji k u l l a n ı m d ü z e y i nin y a r d ı m l a ş m a y ı e t k ile y e n f a k t ö r le r a r a s ın d a o ld u ğ u g ö rü lm ü ş tü r. İn c e le n e n a ile le r d e y a ş l ı k a d ı n l a r a r a s ı y a r d ı m l a ş m a e ğ ilim in in d ü ş ü k o l m a s ı n a k a r ş ı l ı k, a ile b ir e y le r in d e n v e y a k ö y d ış ın d a k i ç o c u k l a r ı n d a n y a r d ı m b e k le n t is in in artarak d e v a m e ttiğ i g ö z l e m l e n m i ş t i r. G e n ç k a d ı n l a r ı n ise y e n ilik le r e d a h a a ç ı k o l d u k l a r ı s a p t a n m ış t ır. Y ö r e d e a ile le r i n n ü fu s y a p ı s ı n a b a ğ lı o la r a k b ire y sa y ısı a r tt ık ç a s a h ip o l d u k l a r ı iş g ü c ü v a r l ı ğ ı n ı n d a a r t t ı ğı b u n u n s o n u c u n d a d a y a b a n c ı iş g ü c ü g e r e k s i n i m i n i n ve y a r d ı m l a ş m a e ğ i l i m i n i n a z a ld ığ ı s a p t a n m ış t ır,, K a d ı n l a r ı n e ğ it im d ü z e y i a r t t ık ç a y a r d ı m l a ş m a d ü zeyi de y ü k s e l m e k t e d i r. K a d ı n l a r a y ö n e l i k y a p ı l a c a k h e r h a n g i b ir ç a l ış m a d a a s g a r i i l k o k u l m e z u n l a r ı ile ç a l ış m a n ın b a ş a rı ş a n s ın ı a r t ır a c a ğ ı d ik k a t e a l ı n m a l ı d ı r. I I I.g r u p ( 5 0 d e k a r d a n f a z la a r a z i y e s a h i p ) a i l e l e r ile e v d e t e k n o lo ji k u l l a n ı m d ü z e y i f a z la o la n a ile le r d e y a r d ı m l a ş m a e ğ i l i m i n i n I v e II g ru p a ile le r e o r a n la d a h a d ü ş ü k o ld u ğ u s a p t a n m ış t ır. B u te s p it I I I. g ru p a i l e l e r y ö r e d e a ile b a ş ın a o r t a la m a a r a z i v a r l ı ğ ı a ç ı s ı n d a n v a r lık lı k a b u l e d ild iğ in d e n N e l s o n ( I ) un a s g a ri y a ş a m d ü z e y i n i n ü z e r in d e k i b ir e y le r d e y a r d ı m l a ş m a d u y g u s u n u n z a y ı f l a d ı ğ ı " t e z in i d o ğ r u l a m a k t a d ı r. S o s y a l e t k i n l i k l e r d e y a r d ı m l a ş m a d ü z e y i n i n o l d u k ç a y ü k s e k d ü z e y d e b u l u n m a s ı k ö y h a l k ı n ı k a p a lı b ir t o p lu l u k o l m a s ın a, e k o n o m i k ( b it k is e l v e h a y v a n s a l ü r e t im d e ) y a r d ı m l a ş m a n ı n d ü ş ü k d ü z e y d e b u l u n m a s ı is e a ile le r i n iş g ü c ü v a r l ı ğ ı n ı n d ü ş ü k l ü ğ ü n e b a ğ la n a b ilir. K A Y N A K L A R A t a la y, B v e A : k T ü r k A i l e Y a p ı s ı A r a t t ır m a s ı D P T Y a y ı n N o s., A n k a r a B a y i n d ı r o ğ l u, A K ı r s a l K e s i m d e Y a ş a y a n K a d ı n I A i l e Ş u r a s ı B i l d i r i l e n, A il e A r a ş t ı r m a K u r u m u Y a y ı n ı, s., , A n k a r a Ç i ç e k, A v e F. r k a ıı, O T a r ı m E k o n o m is in d e A r a ş t ı r m a v e Ö r n e k le m e Y ö n t e m l e r i C O P Ü n i v e r s i t e s i Z i r a a t F a k ü lt e s i Y a y ı n ı I 2, T o k a t E r d e n t u g, \ S o s y a l A d e t v e G e l e n e k le r K ü l t ü r B a k a n l ı ğ ı Y a y ı n ı, A n k a r a F ı n d ı k o g l u, Z F K o o p e r a s y o n S o s y o l o j i s i İ U İ F Y a y ı n ı, İ s t a n b u l H a b l e m ıt n ğ lu, Ş K ı r s a l A la n d a K a d ı n S o r u n l a r ı v e Y a k l a ş ı m l a r A n a h t a r, M P M Y a y ı n ı, ( I 1 2 ), 2 2 N e l s o n, L R u r a l S o c ı o l o g y A m e r ic a n ö o o k C o m p a n y, N e v v y o r k O z û ı ik a y a, ö K ö y d e T o p l u m s a l Y a p ı v e S iy a s a l K ü l t ü r. A U S B K Y a y ı n ı N o : 3 2 2, A n k a r a. T o p r a k, Z Y e r e l H i z m e t, e r e G ö n ü l l ü K a t ı l ı m, A m m e İd a r e s i D e r g is i, 2 3, ( I ), Y a s a, I T o p l u m K a l k ı n m a s ı v e K ö y l e r i m i z d e Y a r d ı m la ş m a G e l e n e k le r i S B F D e r g is i, 1 7, ( 1 ), Y ı l d ı r a k, N K o y T o p i u m u n d a K a d ı n A y y ı i d 2 M a t b a a s ı, 14 s. A n k a r a Y ı l d ı r a k, N K ı r s a l A la n d a K o o p e r a t if l e r i n Ö n e m i v e K o o p e r a t i f Benzen B ır le ş m e l e r r n ( K o o p e r a s y o n ) N i t e l i k l e r i T a r ı m v e M ü h e n d i s l i k D e r g is i Z M O Y a y ı n ı, ( 3 I ) Y ı l d ı r a k. N T ü r k i y e d e K ö y Ç o c u k l a r ı A y y ı l d ı z M a t b a a s ı, s, A n k a r a Y ı l d ı r a k, N K ö y K a d ı n l a r ı n ı n S o s y o E k o n o m ik v e K ü l t ü r e l K o n u m l a n F r e d e r ic h E b e r t V a k f ı Y a y ı n ı, İs t a n b u l 457