Uluslararasl Hukuk ve internet

Transkript

1 Uluslararasr Hukuk ve Politika Cilt:1, No: I ss A Uluslararasl Hukuk ve internet Kemal BA LAR- Ozet internetin sln 0n ytl igensinde ahademik Aa4ama girrnesi birgok disiplini derinden etkilemistir. Hukuk dallan igerisinde internetin sunduju olanaklardan en t'azla qararlanan - dojat gerefii- uluslararas hukuk olmustur. Antla5malar hukuku ve orf ve adet hukuku bagta olmak i,tzere, 'esneft hukuk'un da iginde qer aldgr uluslararas hukukun diier kaqnaklan, internetin etkisitlle eskiden oldujundan gok daha t'arkh bir Sekilde olu5mauq ve gelismege baslaru5ilr. internet uluslararas hukukun anlastlmasmt ve anlatilmasmr da bliuiik dlgilde kolaqlagftrm1, qtllarca gekilen qabanct kattrnak * k"tnts biiuiik i)igiide ortadan kalkru5ilr. Bununla birlikte, sanal diinqarun sundufiu smtrslz olanaklardan qararlanrnamn en iinemli 1aril, internetin akadernisqen ve arastffmactlara sunduiu olanaklann bilinmesinde qatmaktadv. Ozellikle, qeni ba5laqan arasilrmacilartn ugsuz bucakstz gibi qdziiken bilgi okqanusunda kagbolrnarnalart iein bir rehbere ihtigaglan vardtr. Bu makale; uluslararas hukuk alantnda internette qer alan veribankalan, akademisqenler igin tasarlanrntt arama motorlan ve rjzel qrattrrma merkezlerini tarutmary arnaglamafzta; qeni baslaqanlar igin gok \nemli bazt 'postal'lar hakkrnda bilgi vermekte ve son olarak internette sunulan itcretsiz kaqnaklar hakfunda tavsiqelerde bulunmaktadrr. Bu makale, uluslararast hukuka ilgi duqanlara qiinelik hanrlanrnrs olsa da, siqasal bilirnlenn deqisik alanlannda gahsma Uqpan arasilrmacilara da qardtmu olmary hedefleqecek daha genis bir perspektif igerisinde konuau sunmaktafur. Anahtar Kelimelen internet, uluslararas hukuk. veribankalart (*) Dr, Anayasa Mahkemesi Raportdni. kbaslar@lanayasa gov.tr Bu makalede adr geqen sitelere 2004 yrlrnrn Mayrs ve Haziran aylannda ulagrlmrgtrr. 19

2 K.tuSlar I. Girig Ttirkiye'ye kigisel bilgisayarlartnrn giriginin yirminci yrlr geride kaldr. internet ise oniki yrl 6nce gunluk yaganttmrzdaki yerini aldr ' internetin henuz TUrkiye grindemine girmedifi 1993 oncesi d6nemde, yegil renkli ekranlarrn kargrsrnda Gopher komutlanyla Amerikan Universitelerinin OPAC kataloglanna ulagrp tarama yapmak pek gok akademisyen igin qok buytik bir devrimdi Basit bir katalog taramasrnrn bile saatlerce surdu[u o gunlerde, internetin safladr[r olanaklarrn bu derece artacafrnr hay6l etmek pek mumkun de[ildi "Multilateral Treaties; lndex and Current Status and the U.N.'s Multilateral Treaties fuposited with the Secretarq General" adlr indeksi hazrrlayan Micheal J. Bowman ve prof. David J. Harris, 1990'lr yrllann baglarrnda, birkag yrl sonra yaptrklarr qalrgmalarrnrn higbir anlamlntn kalmayacafrnr tahmin edemiyorlardr.' l99o'larrn bagrnda Birlegmis Milletler Genel Kurulu kararlartnrn ilk baskrsrnrn gubat ayrnda kutuphanelere gelmesi merakla beklenirdi. O gtinlerde aragtrrmactlar bugun internetten Ucretsiz olarak tam metinleri indirilebilen makale ve kararlarrn fotokopisini qekmek igin oldukqa fazla para ve zaman harcryorlardr.. Pek az kimse, 1990'lr yrllann baglarrnda, akademik galrgmalarda gerqeklegecek sessiz bir devrimin ayak seslerini duyabiliyordu 1990'larrn bagrnda Telnet ve Copher sayfalarr ile baglayan sanal yolculukta interneti kullanabilmek iqin teknik bilginin yanrnda, bazr komutlann kullanlgrnr 6[renmek ve birqok sitenin IP adreslerini bilmek gerekiyordu. Internet Explorer'tn atast Mozaic ile baglayan grafik tabanlt internet erigimi, 1994'ten sonra teknik bilgisi olmayan kigilerin de internette yolculuk etmesine olanak tanrdr. Ancak, baflantr hrzrnrn qok dugtik, altyaprnrn yetersiz ve baflantr Ucretinin gok yuksek olmasrndan dolayr, TUrkiye'de internet 1996'ya kadar akademik aragtrrmalarda yaygrn olarak kullanrlamadr Geride kalan sekiz yrl igerisinde gerek ba[lantr hrzrnrn gerekse internetteki sitelerin artmastyla, elektronik sanal dunya akademik yagantrnrn "olmazsa olmaz" bir parqasr oldu. BugUn, guqlu yaztltm programlarr ve abone olunan veribankalarr sayesinde akademik materyallere ulagmak ve deferlendirmek qok kolay hale geldi. l9b0'lerin bagrnda 64 kilobaytlrk bilgisayarlarla tanrgtr[rmrz elektronik sanal dunya, hrzlr bilgisayarlartn ucuzlamasryla bilginin uretilmesi ve paylagrlmasrnda buy1k bir stirat sa{, ladr. Geride brraktrfirmtz on yrl iqerisinde, hukukun butun dallan srber dunyanrn sa[- ladr[r imkdnlardan buyuk dlqude faydalansa da, muhtemelen higbir hukuk dalr uluslararast hukuk kadar teknoloiinin nimetlerinden sonuna kadar yararlanma gansr bulamamrgttr. Bunun en 6nemlinedenlennden birisi, bu disiplinin dofasr gere[i srnrragan/stntr6tesi iligkileri duzenlemesinden dolayl, yabancr dile ihtiyag duymasrdrr ikinci olarak, bu yabancr dilin btiyuk dlgude uluslararasr hukuka damgasrnl vurmu$ I Ilk kez l2 Nisan 1993'de Ankara-Washington 64K'lrk baflantrsr ile Tiirkiye internele tanrgtl 1993 yrll universitelerin interneti ofrenmesi ile gegti Bknz. M AkgLil,'TLirkiye iniernetinin ve inteinet t<uruiunun Krsa Tarihi', 2001, ubak gov.trlkurul/kurul-tarih html 2 Uluslararasr hukuk sahastnda oldukga popiller olan bu kitap 1994 yrllndan sonra giincellegtirilmemistir Aynr geyi, Peter Rolm tarafrndan 1980'li yrllarrn bagrnda basrlmrg ve bu konuja yaprlmrg qalrgmalartn en kapsamltst World Treaty Indexiqin de soylemek mtimktindtir. K McKeever, 'Researching pruti. lnternational Law', Diamond Law Library, 2000, law.columbia.edu/pubint/treaties shtml 20

3 Uuslararast Hukuk ve internet Anglo-Sakson dunyastnln konugtu[u dil olan ingilizce olmastdtr. Ingilizce'nin bir " Lingua Franca" (ortak dil) oldu[u internet dunyasrnda, uluslararasr hukuk, medeni hukuk veya ceza hukuku gibi hukuk dallarrndan gok daha fazla dil avantailndan yararlandt. Mevcut veribankalarrnrn yuzde sekseninin bilgilerini Ingilizce olarak depoladrklarr gergefi,' bu avantair net bir gekilde gdzler dntine sermektedir. Ne var ki, bu hrzlr briyume beraberinde bazr problemleri de getirdi. lgg7 yrlrna kadar internetteki sitelerin saylsl kontrol edilebilirken, bugun bu sayr sadece spekulatif tahminlerden ibaret kalmaktadrr. Bugun 6zellikle internet destekli efitimle derslerin iglendifi fakultelerde 6[rencilerin bilgi okyanusunda istediklerini yardrmsrz bulmalarr gok kolay olmamaktadrr. Ayrrca uluslararasr hukuk alanrnda lisansustt-i galrgmalarda bulunan aragttrmactlarrn da uluslararasl hukuk konusunda 6nemli kaynaklara nastl ulagacaklartnt gosteren bir yardtma ihtiyaqlal olmaktadtr. Bu makale uluslararasl hukuk konusuna ilgi duyan aragtrrmacrlara ilk agamada fazla zaman ve emek harcamadan en klsa yoldan en yararlr sitelere ulagmalarrna yardrmcr olmak amacryla hazrrlandr. Bununla birlikte, interneti kullanmak isteyen aragtrrmacrlann internetin sa[ladr- Ir frrsatlardan yararlanabilmeleri igin ingilizce bilgisi gereklidir internette tavsiye edilen siteler ve kaynaklarrn qok buyuk bir krsmrnrn ingilizce olmasrndan dolayr, makalede geeen bazl terimler gerektiginde orijinalleri muhafaza edilerek kullanrlmrgtrr. Bununla birlikte, ingilizce drgrnda bagka dillerde yazilt kaynaklara ulagmak iqin Ucretsiz qeviri sitelerinden faydalanmak mumkrindtir. Bu konudaki en baganlr programlardan birisi tubelfish'tir. Altavista tarafrndan desteklenen bir qeviri programlnln iqine ulagrlmak istenen site ve qevirisi yaprlacak dil yazrldr[r takdirde, girilen sitedeki metin dosyalarr gevrilmig bir gekilde kargrnrza qrkacaktrr.' Bu site 150 kelimeye kadar olan metinleri Ucretiz olarak qevirmektedir. istenildi[i takdirde Ucretli olarak profesyonel ve simultane qeviri hizmeti veren siteler de vardrr.' Ayrtntrlara geqmeden 6nce hatrrlatrlmasr gereken son birkaq nokta da gudur. Bu makalenin amact Amazon veya coogle gibi herkesge bilinen sitelerin ne oldu- [unu anlatmak veya Birlegmi$ Milletler'in ve di[er buyr]k uluslararasr drgutlerin adreslerini vermek de[ildir. Bu makale, dar bir alanda uzmanlagmak isteyen aragttrmacllar iqin biraz daha teknik bilgi vermeyi hedeflemektedir. Bununla birlikte itiraf etmekgerekir ki, burada yer alanlar sadece yazann bilgisi dahilinde olan ve kigisel tercihiyle seqtigi bazr siteleri iqermektedir. Bu makale, bu sahadaki butun her geyi ttiketici bir gekilde kaleme almak amacryla yazrlmamrgtrr. 550 milyar dokuman oldufu soylenen internette istenilen bilgiye en krsa zamanda ve en az masrafla ulagmak igin yeni baglayanlann bir rehbere ihtiyacr oldufu tartrgmas n bir gerqektir.u internetteki sonsuz bilgi yr[rnrndan uluslararasr hukuk e[itimi ve aragtrrmalarlnda tam olarak faydalanmanln ve aragtrnlan konu iqin neyin nerede oldu[u- 3 D. Crystal' The Camb.ridge Encgclopaedia of the English Lnnguage, (Cambridge: Cambridge University press, ) (altnan kaynak: lc. Coury, 'English as a Lingua Franca in the Brazilian Academic World,, 2 00 l, tel u s. net/l i ngu ist icsissues/l i nguafra nca. htm ) 4 BabelFish, Java yazrlrmlarrnr ve grafikleri bir dilden diferine gevirememektedir. Qevirilecek metin toplam 150 kelime ile srnrrlandrnlmrgtrr saat qeviri hizmeti sunan bir site igin bknz livelanguagenow.com/index php3 21

4 K.tu5lar nu bulmanln sahalanna yrllannr vermig akademisyenler igin bile buyuk bir sorun oldufu gerqe[inden hareketle kaleme ahnan bu deneme, bu sahadaki boglu[u bir parqa da olsa doldurmayl hedeflemektedir. Bununla birlikte, uluslararasr hukukun kuvvet kullanrmr ve qevre hukuku gibi alt dallarrnda bile sayrsrz site ve bilgi oldufu gerqe[i karqtsrnda, bu galrgmada sadece 'devletler umumi hukuku" ders kitaplartnda yer alan klasik konular iqinde kalrnmrgtrr. Ozellikle bu makalede, Avrupa Birli[i ve insan haklan konulartnda 6zel bilgi verilmeyecektir. Bu disiplinler kendi iginde bafrmsrz bir aragtrrmaya konu olacak kadar ozerklegti[i igin, bu konulann ayrr makalelerde iglenmesi gerekmektedir. Bu makale, "bilgi paylagtrkqa qo[alrr" felsefesiyle, uluslararasl hukuk gibi TUrkiye'de az galrgrlmrg bir sahada ileride aragtrrma yapmak isteyen akademisyen ve ara$trrmacrlara yol gdstermek ve uluslararasr hukukun 6[renilip ofretilmesinde sunulan elektronik olanaklarrn zenginlifine bir nebze olsun dikkat qekmek amactyla hazrrlanmrgtrr. Bununla birlikte, bu makalede atrfta bulunulan kaynaklarrn buytik bir krsmr sosyal bilimlerin difer alanlannda qalrganlar iqin de faydalr bilgiler sunmaktadtr. Bu makale yedi bolumden olugmugtur. ilk olarak, internetin uluslararasr hukuka katkrsrndan bahsedilecektir. ikinci olarak, uluslararasr hukuk efiitiminde internetin rolune temas edilecektir. UqUncu baglrkta, uluslararasr hukuk makalelerinin afrrllklr olarak bulunabilece[i veribankalarr ve ozel sitelere definilecektir D6rduncU agamada, uluslararasr hukuk materyallerini ararken kullanrlan arama motorlarrndan bahsedilecektir. Beginci baglrk altrnda, uluslararasr hukuk dokumanlartna a[rrlrklr olarak yer veren bazr 6nemli sitelere yer verilecektir. Altrncrsr, Ankara'da ulaqrlabile' cek bazr aragtrrma merkezleri ve bunlann sunduklarr hizmetlere definilecektir. Son olarak bazl Ucretsiz dergi ve kaynaklann adreslerine igaret edilecektir. 2. internetin Uluslararasr Hukuka Etl<ileri internet, uluslararasr hukukun kaynaklan ve aktorleri Uzerinde onemli sonuglar do- [urmugtur. Uluslararasl hukukun kaynaklarr aqrsrndan bakrldrfrnda, internet antlagmalarrn hazrrlanrg suresini oldukqa qabuklagtrrmtgttr Antlagma tasla[r uzerinde yaprlan galrgmalar srrasrnda g6rug alrgverigi hrzlanmrg ve qevrimiqi (online) tartrgmalar baglamrgtrr. Veri transfer hrzrnrn artmasryla uydu uzerinden yaprlan video-konferanslarrn ses ve renk kalitesi artmrg, boylece taraflann oturduklart yerden antlagma yaplm surecine katrlmasr ve taslak galrgmalarrn bir an once sonuqlandtrtlmast mumktin hale gelmigtir. Boylece, Avrupa'da yaprlacak bir konferansa krtalararastndan gelen katrlrmcrlar ulagmadan, video-konferans yoluyla, taslak metin Uzerinde uzlagmaya varmak olana[r ortaya grkmrgtrr. Bu ttir bir uygulama, stiratin 6tesinde, ulagtm ve 6 Uluslararast hukuk ile ilgili bazr rehber Qalr$malar gunlardrr: l- Electronic Resources for lnternational Law (ERG) and to Researching International Law on the Internet ( rglresource/home.htm): 2- Magagni Research Guide to International Law on the lnternet, ivspolfo/ilguide html: 3- Keeping Current with lnternational Law Developments via the Web ( vww.llrx.com/features/keeping htm): internetin hukukgulara safladr[r srnrrstz hizmetlerden faydalanabilmek amacryla internet ve hukukla ileili bir gok kitap qrkmr5trr. Orn. L. Cohen, 'How to Choose a Search Engine or Directory', 2001, University of Albany, albany edu/internet/cho' ose.html: R. Tyner, 'Sink or Swim: lnternet Search Tools t" Techniques', Okanagan University College Library, 2001, Bunlann farklr bir listesi igin bknz h ttp ://www. a ba n et. org/l p m/m a gazi ne/bookl i st. ht m I. 22

5 Uuslararast Hukuk ve internet konaklama masraflanntn ortadan kalmasr ydnrinden devlet ve uluslararast drgutlere 6nemli katkllarda bulunmaya baglamrgtrr. E-posta yoluyla taslak qalrgmasrnda bulunanlar birbirleriyle gdrugebildieinden taslak maddeler Uzerinde dnceden mutabakata varmak mumkun olabilmektedir. internet uzerinden yaprlan video-konferanslar hazrrlrk komisyonlarrnrn galrgmalannr gok kolaylagttrmrgttr. Aynt dugtincede olan devletler maddelerin hazrrlanrgrnda ortak qalrgabilmektedirler. Antlagma bir defa ytirurlu[e girdi[inde tescil makamr aracrlr{r ile hangi devletlerin kabul etti[ini ofrenmek ve sozlegmenin ne kadar etkin uygulandrfrnt gdrmek de mumkun olmaktadrr. Bu tur imkanlar devletlerarasrnda, isteksiz devletlerin sdzlegmelere katrlma ve uymalan konusunda bir baskr unsuru olugturmaktadrr.' GtinUmtizde uluslararasl antlagmalar qofunlukla uluslararasr drgutlerin g6zetiminde yaprlmaktadrr. Bu orgutlerin hemen hepsinin internette sayfalarr vardrr. Aragtlrmactlartn Birlegmig Milletler sitesine girerek, insan haklan qevre kalkrnma huku, ku, uluslararast ceza hukuku gibi alanlarda hazrrlanan antlagmalarrn hazrrlrk galrgmalartna (travaux prdparatoires) tam metin olarak erigmek olana[r vardrr.o Ornefin, Birlegmig Milletler Qevre Programr tarafrndan sekreteryalr[r yaprlan Ozon Tabakasrnrn incelmesine dair Viyana S6zlegmesi'nin hazrrlrk galrgmalan" ve BM iklim Defigiklifi Qerqeve Sdzlegmesi ile ilgili butun ayrrntrlar'o bir tug mesafesi uzaklrfrndadrr internetin bir faydasr da, devletlerin uluslararasr hukuku ne OlqUde uygulaytp uygulamadtfirnr kargrlagtrrmalr olarak gdstermesidir. Antlagmalann sekreteryalr[rnr yapan birgok kurulug antlagmalara taraf olanlann hangi sozlegme ve protokolleri vs onayladrklarrnt sitelerinde gdstermektedirler " Bdylece hukumetler srirekli izlendiklerinin farktnda olduklanndan kendilerini uluslararasr hukuka uygun davranmak zorunda hissetmektedirler. Orne[in, internet Uzerinden Trirkiye'nin DUnya Mirasr Sozlegmesi'ni kabul edip etmedifi, hangi kulttjrel ve dofal siteleri Dunya Mirasr Listesi'ne dahil ettifiini, DUnya Mirast Fonu'ndan ne kadar para aldrfrnr ilgilenen herkesin gorme $ansl vardtr.'' Bu nedenle, uluslararasr hukukta uyuyan sozlegmeler (sleepinq treaties) olarak adlandrrrlan ve etkinli[i olmayan sozlegmelerin saytstnrn azalaca[r soylenebilir. internetin uluslararasl hukukun en 6nemli ikinci kayna[r olan 6rf ve adet uzerindeki rolune gelince, "global koy" igerisinde devletlerin ne dedikleri ve nasll davran- 7 H H. Perritt, 'The lnternet and Public International Law: The Internet is Changing the public International Legal System', Kentuckg law lournal,1999/2000, Vol. g8, No.4, g85-95j.g96. 8 M. Raisch. 'Travaux prdparatoires and United Nations Treaties or Conventions: Using the Web Wisely, Research Tips and Observations',2001, (Universityof Toronto, lnternational Association of Law Libraries 20th Annual Course in Law Librarianship, Lausanne Switzerland), i s. co m a u,/a u s/a ca d e m i c/i l/co n t e n Vt re a ty. pd f t h ttp ://www. u n ep. o rglozo n e/i ndex-en. s h tm I 0 htmt I I Cenel olarak qok taraflr antlaqmalara erigmek iqin en uygun baglangrq noktalal gunlardrr, Avalon proiect (Yale university) ( councll of Europe Treaties (ETS Series) ( Multilaterals Project (Fletcher University) ( tufts.edu/multilaterals htm l) l2 shtml ve main.htm 23

6 K.tu5lar drklarr, uygulamalarr internet yoluyla kolayca 6[renilebilmektedir. Her devlet kendi tutumunu resmi siteleri Uzerinden duyurabilmekte, antlagmalarrn gdrugme tutanaklartnt takip etme imkant do[du[u igin belirli bir durumda belirli bir konuda devletlerin o kuralrn olugumu ile ilgili olumlu ve olumsuz tutum ve davranrglan qok net bir gekilde o[renilebilmektedir. Orne[in, Amerika'nrn Irak'a yaptrfr mt]dahalenin onleyici megru mudafaa kavramr ile desteklenip desteklenmeyece[ini ve bu konudaki devletlerin resmi goruglerini, konuyla ilgili aragtrrmacrlar dofrudan bilgisayar ekrantndan takip ederek bu konuda dunya kamuoyunun nabzrnr tutabilmektedirler Boylece opinio juris'i eskiden oldufundan qok daha rahat tespit etme frrsatr ortaya qrkmtgttr. Devletlerin bir davranrga ne tr.ir bir anlam yukledi[ini anlamak isteyen aragttrmactlar Meclis tutanaklarrna, Birlegmig Milletler kararlarrna ve yapllan agrklayrcr deklarasyonlara ve devletlerin koyduklan qekincelere, yuksek yargt organlarrnrn kararlarrna bakabilme $anslna sahiptir.'' BugUn kaynaklartn olugmasr, belirlenmesi, anlagrlmasr ve kargrlrklr etkilegimi o kadar hrzlr ve igiqe gergeklegmektedir ki, belki birini di[erinden ayrrt etmek bir stire sonra kolay olmayacak gibi gozukmektedir. Orne[in, diplomatik iligkilerle ilgili olarak birkaq devlet arastnda ayrrcalrk ve dokunulmazlrklara iligkin uygulanan bir kural, krsa bir sure iqerisinde butrin rilkelerce 6[renilip tekrarlanabilir. Bu tekrarlardan dolayr, aynl konuyu duzenleyen yuzlerce ikili anlagma yeni bir orf ve adetin dofuguna neden olacaktrr. Di[er bir deyigle, internet 6ncesi donemde devletlerin uygulamalan yazsv bir nitelik tagtrken, internet sonrasl ddnemde, antlagmalar orf ve adetin do- [uguna kaynaklrk edebilecektir.'o Bdylece, yansv kurallann yaah hale getirilmesiyle (kodifikasyonla) olugan 6rf ve adet "oncul", nitelifini kaybederek antlagmalar hukukundan grkan sonuqlan yansrtan "ardrl" bir kaynak olacaktrr internetin uluslararasr hukukun kaynaklanna yaptr[r en buyuk katkrlardan birisi de doktrini ihya etmesidir. Zouche ve Vattel, Grotius gibi'' yazarlarrn yagadrfr donemde yazarlartn gdrugleri uluslararasr hukukun olugumunda qok onemliydi. Ancak zamanla bastlan dergi ve kitaplann saylsr artrp bunlarr temin ve takip etmek gtiglegince bu kaynak dnemini kademeli bir gekilde kaybetti Her ne kadar doktrin Uluslararasl Adalet Divant'ntn StatUsU'nrin 38. maddesinde yardtmcr bir kaynak olarak yer alsa da, uygulamada gok yararlanrlan bir kaynak olmadr. Ancak, bugun oturdu[umuz yerden veya bir(kag) kutuphane terminalinden dunyadaki yuzlerce dergiye paralr veya paraslz olarak ulagma, binlerce yazann kitabrnr okuma, e[er kitap elektronik ortamda de[ilse, hangi kutuphanede oldu[unu bilme, efer gevremizde yoksa paraslnl kredi kartlyla vererek birkag hafta igerisinde temin etme frrsatrnr yakalamrg durumdayrz. Bu nedenle artrk doktrindeki onemli yazarlar ve okullar tarafrndan belirli bir konuda nastl dugunuldtifunu gorme ve belirli bir konuda oydagmanrn (konsens sun) do[up dofmadrfrnr takip etme frrsatr yakalanmrgtrr. l3l.f Gamble,'lnternational Lawandthelnformation Age',Mtchiganlournalof Internationall-aw,l996,Vol I 7/Spring, , 783. l4 Bu sonucu qtkarmamtza yardtmcr olan kaynak iqin, bknz. J.K Camble,'BroadeningAccess to lnternational Law through New Tecvhnologies', hoceedings of the 8ft.h Annual Meeting ot'the American &cietg of International Inw,1995, Vol.89, l-18, 2. l5 gamble, dn. 13.,

7 Uluslararast Hukuft ve internet Ayrtca, bugun doktrin kigilerden qok, okul (ekol) veya grup yaklagrmlannrn etkisinde gekillenmektedir BugUn drinyanrn ddrt bir tarafrnda bulunan uluslararasr hukukgular, haber veya tartr$ma gruplarr yoluyla bir araya gelmekte; hatta, internet Uzerinden Microsoft Messenger gibi programlarla sesli, ve videocam gibi aygrtlarla goruntulti olarak haberlegebilmektedirler. Bu kargrlrklr etkilegim nedeniyle 21. yuzyrlda doktrinin etkisinin kigi-merkezli defil, grup-merkezli olacafr tahmin edilmektedir. Uluslararasr hukukun temel kavram ve kuramlannr yorumlamada bugun daha 6nce bilinmeyen onlarca teori, doktrin, okul qrkmrgtrr. Bunlarrn taraftarlan ve sempatizanlarr dunyanrn ddrt bir yanrnda farklr din, dil, rrk etrafrnda yagamakta ve surekli olarak mesa j lagmaktadr rlar. Uluslararasr Adalet Divanr StatusU'nun 38. maddesinde doktrinle birlikte yer verilen bir bagka karar mahkeme kararlandrr, Eskiden Uluslararasr Adalet Divanr kararlartna bile ulagmak gug iken, bugun bir qok ulusal ve uluslararasl mahkeme kararla' rt internet Uzerinden yaytnlanmaktadrr. Ozellikle, ulusal mahkemelerin uluslararasr hukuku nasrl yorumladtklarr veya uluslararasr hukuk kurallarrnrn iq hukukta nasrl uygulandrirnr izleyerek, devletlerin uluslararasr hukuk karnelerini qrkarmak, bazt durumlarda estoppel durumuna dugup dugmediklerini ofrenmek mumkun hale gelmigtir.'o Boylece dikkatli aragtrrmacrlar uzun ddnemde topladrklarr belgeleri bir uluslararasl hukuk kuraltntn olugumuna kargr qrkan devletlere kargr ileri surebilme ganslna sahip olmaktadrr. Divan'tntn Stattisu'nUn 38. maddesinde yer alan bir bagka kaynak, "genel hukuk ilkeleri"dir. lb ve 19. yuzyrllar ile 20 yuzyrlrn ilk yarrsrnda genel hukuk ilkelerinin "modern devletlerce kabul edilmig" olmasr gartr aranryordu. Bunun bir nedeni, UqUncU DUnya Ulkelerinin normlarrnrn belirsizlifiydi internetin ortaya qlkmasryla butun dunyada kabul edilmig genel hukuk ilkelerini tespit etmek daha kolay hale gelmigtir Kuresellegmenin etkisiyle genel hukuk ilkelerinin olugumu ve pekigmesinde her toplumun katkrda bulunma gansl ortaya grkmrgtrr. Yukarrda anlatrlan uluslararasr hukukun kaynaklanna ilave olarak uluslararasl hukukun kigileri tizerinde de internetin geligi bir defigim meydana getirmigtir. Klasik kigilerden kabul etti$imiz devletler ve uluslararasl drgutlerin 6tesinde, antlagmalartn haztrlanrg stireci iqerisinde htikumet drgr kuruluglann rolu ve katkrsr qok fazla artmtgttr.'' Bundan boyle uluslararasr antlagmalann taslak metinleri kapalr kaprlar ardrnda bir grup diplomat ve teknokrat tarafrndan defil, daha genig platformda bir gok devlet drgt aktorun igin iqine girmesiyle sonuglanabilmektedir.'u Boylece uluslararasl hukukta yasa yaplm surecinde var olan demokratik eksiklik, hukumet drgr kuruluglar ve gergek kigilerin kattlrmryla krsmen giderilmeye baglanmrgtrr. Ayrtca, internet yoluyla geligmelerden haberdar olan qrkar gruplarr uluslararasr antlagmalara taraf olmada ve antlagmalarrn izlenmesinde devletlerine baskr yapl6 Bu konuda iki genel site iqin bknz. Project on lnternational Courts and Tribunals org/home.html;, International Courts ( du edu/library/research_links/intl/candc htm l7 Perritt, dn. 7,895: I KURTZ,'NGOs, the Internet and International Economic Policy Making: The Failure of the OECD Multilateral Agreement on Investment', Melbourne lournal of International Law. 2002, Vol. 3: ,215. l8 Bknz. H Cullen, & K. Morrow,'International Civil Society in International Law: The Crowth of NCO Participation', Non-State Actors and International Inw,200l, Vol I,

8 K.tu5lar makta ve uluslararasr hukukun en zaylf mekanizmalanndan olan kurallarrn icrasr bu gekilde sa$lanabilmektedir. Ozellikle devletlerin izledikleri politikalardan dolayr devlet resmi sitelerinin e-postalarla bombardrmana tabi tutulmasl ve protesto edilmesi de hukumetleri kurallara uymaya zorlamaktadrr. 3. internetin Uluslararasl Hukuk dfretimine Katkrsr internetin uluslararasr hukuk e[itimini nasrl zevkli ve efitici hale getirebilece[inin en somut 6rne[i 6[retim uyelerinin agtrklarr internet sayfalardrr. Bu konuda muhtemelen en bagartlr qalrgma Prof. RayAugust'un sitesidir.'' Prof. August hazrrladrfir sitede konularr MS Agent karakterlerinden "Merlin" adlr bir sihirbaza anlattrrmaktadrr. Gerek qevirim-iqi, gerekse (sitenin tamamr yuklendifi takdirde) gevirim-drgr qalrgabilen sitede uluslararasr hukuk dersi onbir Uniteye b6lunmugtrir. Uniteleri ingilizce dinleyebilmek igin MS Agent programr ve text-to-speech motorunun Merlin karakteriyle birlikte yuklenmesi gerekmektedir. Prof August kitabrnr'o satrn alan 6fretim riyelerine ofretmen kitabr notlartnt e-posta olarak gdndermektedir. Bu sitede uluslararast hukuk ofrencileri iqin faydalr olabilecek bir materyal de uluslararasr hukuk s6zlu[udur.'' SdzlUk krsa olmakla birlikte bir 6[rencinin kargrlagabilecefi kelimelerin gofunu igermektedir. Anthony D'Amato'nun kitap ve makalelerini yayrnladr[r sitesi uluslararasr hukuk aragttrmactlart iqin u[rantlmasr gereken bir bagka kaynakttr." Yazdrpr iki kitap ve gok sayrda makaleyi ucretsiz olarak kullanrcrlann istifadesine sunan D'Amato qalrgmalartnt internete koymak isteyen bir qok yazar iqin guzel bir ornek olugturmaktadrr. David S. Berry tarafrndan hazrrlanan "lnternational Law Courses" adlr sitede ise ders altr Unite baglrfr halinde anlatllmrgtrr. Her Unite igerisinde konuyla ilgili materyallere kdprtiler verilmigtir." Sitede 6rnek srnav sorularr da yer almaktadrr.'o prof. Francis Auburn tarafrndan igletilen uluslararasr hukuk ile ilgili birgok baflantrnrn oldu[u site de bu arada zikretmeye de[er." Professor Fitzgerald, Stetson Universitesi Hukuk Fakultesindeki dfrencileri igin "Self-Assessment & Model Exam" baglrfirndan bir test programr hazrrlamrgtrr Macromedia programl kullanrlarak hazrrlanmts program B MB'dan biraz buyuk bir EXE dosyast olarak haztrlanmrg olup, bu nitelifiyle dfrencileri antlagmalar hukuku ile ilgili konularda test etmektedir. Sorularrn bir bolirmunde ornek olaylar sesli ve g61intulti olarak haztrlanmtgttr. Bu tur bir yenilik sadece uluslararasr hukukta deeil, hukukun diger alanlarrnda 6[rencilerin kendilerini defalarca test etmelerine yardrmcr olma yonunden ornek altnacak bir gahgmadrr. Ozellikle ingilizce afrrltklr efitim yapan bazr vakrf tiniversitelerinde bu tur materyaller konuyu terminoloii ile birlegtirme aqrsrndan oldukqa faydall olabilir l t I.com/cou rses/pil/ 20 Bknz. R. August, Rtblic International Law:Text, Cases,and Readings, (New Jersey: prentice Hall, 1995) 2l http :/ /augu st Lcom/pu bs/d icvi ndex. s htm I 22 http : / / ant h onyda m ato law. nort hweste rn ed u/ 23 Lecturer, Faculty of Law, University of the west lndies, Barbados, http,//law.uwichill edu bb/david, berry/index htm 24 uwichil l.edu.bb/davidberry/exams/exam frontpage. htm 25 (http / /www. law. ece L uwa. ed u. a u/intiaw/) 26

9 Uuslararast Hukuk ve internet Macquarie Universitesi Siyaset Bilimi Bolumu uluslararasr hukuk dersine ait onemli yazarlarrn kitaplannr, ders notlarrnr ve Unitelerle ilgili olarak sorulan internete koyarak o[rencilerin en ucuz yoldan ders materyallerine ulagmasrnr saflamrglardrr."'oxford Universitesi de kendi dfirencileri iqin ozel bir sayfa sunmaktadrr " Bu tur drneklerden hareket ederek, 2003 Bahar ddneminde Bagkent Universitesi Hukuk FakUltesi ofrencileri igin bir CD hazrrladrk Bununla internette 6frenciler iqin yararlr olduiuna inanrlan sitelerin tamamr indirilerek, ofrencilere qevirim-drgt ortamda kullanabilecekleri bir ders CD'si hazrrlanmasr amaglanmrgtrr. Bu tur CD'lerin igerisine ders notlan, geemig srnav sorularr, gevrimdrgr siteler ve bazr tam metinli dergiler ile, tinitelere ait defigik dosyalar konabilmektedir. Bu tur CD'lerin en buyuk 6zellifi 6firenci sayrsr kadar gofaltrlabilmesi, boylece CD igerifinin her yrl yeniden gtincellegtirilebilmesidir. ikinci ozelliii, 700 MB'lrk kapasitesi ile yuzlerce kitaplrk bilgiyi tek bir CD iqine srktgtrrma imkanrnrn olmasrdrr. CD'lerin safladrfr yuksek veri depolama 6zellifinden faydalanarak derslerin kasetlere kaydedilmesinden sonra ders igi sdzlu anlatrmlann MP3 formatrna qevrilerek CD'lere ve hatta sitelere yuklenmesi mumkundur. B6ylece derse katrlamayan 6[rencilerin veya dersi takip etmede zorluk geken dfrencilerin o[retim elemanlarrnr bire' bir evlerinde defalarca dinlemeleri mumkun hale gelecektir Kugkusuz boyle bir ydntem hukuk faktrltelerinin qevresinde konuglanmrg ve hocalann ders notlarrnr fotokopi yoluyla satarak buyi.rk gelir elde eden bir sektdre buyuk darbe vurma anlamrna gelse de, sonuqta boyle bir geligmeden en fazla yaran o[renciler goreceklerdir. Hatta bu noktadan bir adrm ileri gitmek gerekirse, ders yrh bagrnda ofrencilere dafirtrlacak ders CD'leri veya fakulte sitesine yuklenecek MP3 dosyalan sayesinde 6[rencilerin Uniteleri derse gelmeden 6nce dinleme ve gahgma frrsatlan do[mug olacaktrr. Derslerin sesli olarak ofrencilere aktanlmaslnrn derse devamr azaltacafr ve 6frencileri derslerden so[utaca[r ileri surulebilir. Ancak, boyle bir geligim uluslararasl hukuk efitiminin yaptslnl da kdkten de[igtirecektir. B6yle bir yontem uygulandr[rnda o[retim Uyelerinin stnrftaki rolu do[rudan "bilgiyi aktaran olmak"tan grkarak, ofrenciyi"bilgiye yonlendiren"e donugecektir.'u Ozellikle uluslararasr hukuk dersinin kredisinin birqok universitede yrllrk oldu[u dikkate alrnrrsa," elektronik materyallerle desteklenmig bir e[itim, ayrtnttlara girme frrsatr verecek, yrl iqinde zaman darlrfr nedeniyle iglenemeyen bazt konulara aynca de[inme frrsatr dofiacaktrr. Bu sayede, ders iqerisinde dersin temel ilkelerini anlatma yerine, o ilkelerin yer aldr[r pratik galrgmalar yapma veya bir konu hakkrnda tartrgma ortamr aema olanafir ortaya gtkacaktrr. 26 $ifreli ders materyallerine aga[rdaki adresten ulagrlabilir: mq.edu au\mir\pol842\index_r.html: "Pdf Cracker" programlarryla gifrelerin agrlma ihtimali vardrr 27 ox ac uvox-pil/default.htm, Bir bagka 6rnek iqin bknz ac uk\ptl\02: Bagka faydalr ders materyalleri igin aynca bknz. public-international-law.net\default htm veya gehr.net\default htm 28 Bilgiye yonlendirme baflamrnda guzel bir 6rnek Bilgi Universitesi Hukuk FakUltesi Dekanr sayrn Prof. Dr. Turgut Tarhanlt'nrn uygulamasrdrr. ikili bir gorugmede derslerde on-line olarak konuyla ilgili sitelere baflandtklartnt, birgok ders materyalini dfrencilerin gifreyle girdikleri elektronik sistemde toplamaya qalrgtrklannt ifade ettiler. GdrUgme tarihi: 25 Nisan Tek bir yartm ddnemlik ve 3 kredilik bir ders, yrllrk bazda 1,5 krediye denk gelmektedir Kugkusuz bunun istisnalan da vardrr. Ornefin, klimulatif olarak Calatasaray Hukuk'un kredisi 6, Marmara Hukuk'un 5. istanbul Hukuk Fakriltesinin 4'tUr. 27

10 K.tu5lar Bu tur bir efiitim sisteminin bir faydasr da ogrencilere guncel bilgi sa[lamaktadrr. Basrlr kitaplarrn en buyuk mahzuru zamana ve geligmelere yenik dugmeleri oldu[undan internet-destekli e[itimi sayesinde ders kitaplarrnda yer alrp surekli grincellenmesi gereken bilgilerin 6$rencilere en dofru gekilde aktallmastna imkan vermesidir. Orne[in, Birlegmig Milletlere kag devletin uye oldufu,"' Uluslararasr Adalet 'Divantntn gimdiye kadar kag davayr sonuglandrrdrfr,'' Uluslararasr Ceza Mahkemesi'nin ne zaman gdreve bagladrfr, Ttirkiye'nin onayladr[r bir antlagma metni, surekli olarak dfrencilere en son gekliyle ulagtrnlabilecektir. Ne var ki, buraya kadar anlattlan hususlarrn yararlr olabilmesi igin dfrencilerin kendi baglarrna bu ttir aragttrmalart yapacak duzeyde olmasr gerekir BugUne kadar ki gdzlemlerimiz hukuk fakultesi o[rencilerinin buyrik bir krsmrnrn internete yabancl oldu[u; interneti kullananlarrn da buytik olqude akademik amaglarla kullanmadrgt ydnundedir. Bu nedenle butun hukuk faktiltelerinde aragtrrma teknikleri konusunda bir dersin konulmasl veya bu konuda kurslann aqrlmasrnrn gerekli oldu$una inan ryoruz. Uluslararasr hukuk alanrnda o[rencilerin 6zel bir yardrm almadan internetten kaynak taramast yapmalarr igin bazr Universitelerde aragtrrma dersleri konulmugtur. Duke Universitesi profesorlerinden Ms. Germ ain " Research Methods in International, Foreign and Comparative Law" adlr bir dersi buna guzel bir 6rnekt ir." American &cietq of International l-aw'n elektronik kaynak rehberi her geyi toplu bir gekilde bulmak iqin bagvurulabilecek sitelerin bagrnda gelmektedir." T1irk hukuk fakultelerinde de bu tur derslerin konulmast, gelecekte birqok avukat ve hakimin interneti etkin bir gekilde kullanmaslna yardtmct olacak ve yargrnln kalitesini arttrracaktrr.'o E-devlet proiesinin hayata aktarrlmaya qalrgrldr[l bir donemde b6yle bir ders kamu kurumlarrna ve butun yargl organlanna qok geyler kazandrracaktrr. 4. Veribankalarr Bugtin saylsl tam bilinmese de, lo0 binden fazla veribankasr oldufu tahmin edilmektedir." Bunlarln igerisinde akademisyenler igin en qok anlam tagryanlarr Ebscohost'un veribankast olan Academic Search Elite,36 Swetsnet" ve Swetswise,,u Infot- 3 0 h ttp ://www. u n o rg. t r/u n i c_t r/u ye_u I ke I e r_by_u I ke h t m 3 I icj-cij org/icjwww/idecisions htm 3 2 http ://l awwww cw ru. ed u/cwru l avr i b ra ryla a l/d u ke/d u kedesc h t m I Lorg/resource/home. htm 34 Tiirkiye'de lnternetve tarttgma gruplartnrn nasrl qalrgtrfrnrn hakimler tarafrndan bilinmemesinin rre kadar mahzurlu oldufunun en somut gdstergesi, rriiklfe'nln ilk internet davasr olan ve Avukatlrfrnr Fikret ilkiz'in yaptrfr Cogkun Ak davasrdrr Hiluut<i, internetin ve tartrgma gruplannrn nasrl galrgtrfirntn gergekte bilinmesi halinde mahkumiyet karannrn verilmesine ilk biglarda karar verilebilirdi Bknz. com/dosya/01 l2/: Benzer bir konuda Amerikan ytikiek Mahkemesinin verdifi kararda yargtglar sistemin nasrl igledi[ini kararlarrnda aynntrlr aqrklamrglardrr. Bknz Reno v. American a- vil Liberties union,52l U.S.844 (lgg7), No Argued March 19, t997 Decided lune26, ,2yrlrndadtinyada G'rnadtndabirtekservervardr lggtyrlrndabusayr begmilyonuagtr. I998,den itibaren diinyadaki sunuculartn sayrsr bilinmiyor sonrasr 6zel bilgilerin yer aldrir veribankalarr hizmet vermeye bagladr. Kendi ieerisinde arama motorlarr bulunan bu veribankalalnrn bugrin net olarak saylslnr kimse bilmiyor 36 ebsco.com 37 n I

11 Uuslararas Hukuk ve internet ract,3n OCLC First Search and Catchwordon, proquest," JSTOR,o' Lexis/Nexis,oo Hein Onlineot, Kluwer Academic Publishersoo ve lngenta'drr.ot Burada sayrlanlartn tamamrna Universiteler veya aragtrrma merkezleri aracrlrfryla Turkiye'den ulagmak mumkundur. Bunlartn iqerisinde uluslararasr hukuk aqrsrndan kayda defer olan birkaqr hakkrnda krsa bir bilgi vermek gerekirse gunlar sdylenebilir. Hein Online,60'dan fazla hukuk dergisinin ilk sayrsrndan bugunku sayrsrna kadar olan ciltlerini tam temin olarak kullanlctlartna sunmaktadrr. Birgokveribankaslnln son l0-15 yrl iqerisinde qrkan dergileri elektronik ortama aktardrklarrnr dikkate aldr$rmrzda Hein Online geqmigi taramak isteyenler iqin qok 6nemli bir boglu[u doldurmaktadrr. IngalTrac (lnfotyac), l980'den bu yana grkmrg 900'den fazla hukuk dergisini ve gazeteyi indekslemektedir. LegalTrac, Lexis and Westlaw'da bulunan Current Law lndex ve the Legal Resource Index adlr indekslerin yerini tutmaktadrr. Proquest firmastntn veribankasrnda uluslararasl hukukla ilgili az sayrda dergi buf undurmastna rafmen, kendi hazrrladrfr Amerika ve Kanada'da bitirilen doktoratez ozetlerini gdsteren Dssertation Abstracts International veribankasr 1.6 milyondan fazla doktora tezine ulagma imkanr verdi[i iqin lisansustu aragtrrma yapacaklar iqin vazgeqilmemesi gereken bir kaynaktrr. Aragtrrma igin istenen tezleri qevirim-igi veya basrlr olarak sattn alma olana[r vardrr. Proquest'in internet sayfasr ziyaret edildifinde gdrulecefi Uzere son iki yrl igerisinde bitirilen tezlere Ucretsiz olarak ulagmak mumkundur. Tezlerin gofunun ilk 24 sayfasr "mht" formatrnda sabit diske kaydedilebilmektedir. Bu veribankasrnrn geqmig yrllara ait kayrtlanna bazr Turk kutuphanelerden ulagma olana[r vardrr. Itxis-Nexis hukuk sahasrnda tartrgmasvbir yere sahiptir.ou Lexis Amerikan ve ingiliz universitelerinde 6{rencilerin vazgeqilmez bagvuru kaynaklan arasrnda gelmektedir Neredeyse 30 yrllrk geqmigi olan bu veribankasr her ne kadar antlagmalar ve uluslararasr mahkemeleri kararlarr yontinden zayrf olsa da uluslararasl hukuk ile ilgili birqok dergiyi bunyesine almrgtrr.643 hukuk dergisinden 3l tanesi dofrudan uluslararasr hukuk baglrfrnr taramaktadrr. Ancak bu dergilerin tamamr Amerikan oriiinlidir. Lexis'de "Law Reviews (combined)" seqene[i ile arama yaprldr[rnda uluslararast hukuk ile ilgili saylslz makaleye tam metin olarak ulagmak mumkrindur. Bazr veribankalarrntn aksine metin igerisinde oriiinal sayfa numaralarr gosterildi[i igin her ne kadar formatt pdf dosyalannda oldu[u gibi oriiinal sayfa formatrndan farklrysa da 39 http ://web2. i n fotract. london. ga legroup com 40 http ://www. oclcf i rstsearch. com 4 ul</ 42 http ://www. proquest.com/ 43 jstor.org/ 44 lexisnexis com 45 ine.org/ 46 n laaphtm I htm/kluweon LI N E 47 ingenta.com 48 nexis. com/sou rces/ 29

12 K.tuSIar akademik ara$tlrmalarda rahatqa sayfa numaralanna atrfta bulunulabilmektedir Bu veribankasr gifreli oldufu igin normal kullanrma agrk defildir. Turkiye'de qo[u Universitenin bu veribankasrna abone olmadrfrnr gozlemledik. Ancak Amerikan BUyUkelqilifince desteklenen AIRC Aragtrrma Merkezinde randevu ile bu sistemi kullanmak mumkundur.o" Westlaw (Amerikan merkezli) ve Ouicklaw (Kanada merkezli) adlt veribankalart da Lexis kadar olmasa da uluslararasl hukuk agrsrndan faydalr materyaller iqermektedir. TUrkiye'de Westlaw ve Ouicklaw'a erigim imkanr saflayan bir merkez olup olmadrfrnr bilemedifimiz igin bu makalede sadece adresleri verilerek dikkat qekilmek istenmigtir.tn Avrupa'da qrkan en 6nemli dergiler Kuwer L,aw International" (KLl) tarafrndan basrlmaktadtr Kluwer Academic Publishers'rn bir altdalr olan KLl, hava ve uzay hukukundan, ulusiararasr hukukun tarih ve felsefesine kadar yuzlerce dergiyi elektronik ortamda kullanrctlara sunmaktadrr. Bu dergiye eskiden abone olan Universite yokken, gu anda Bilgi ve Bilkent gibi bazr universitelerden ulagma imk6nr vardrr. KIuwer'in 2002 yrlrnda Aspen tarafrndan satrn alrnmasrndan sonra, kitap ve dergiler farklr yayrnevleri tarafrndan grkanlmaya baglanmrgtrr Kluwer'in dergileri "Brill Aca' demic Publishers" tarafrndan elektronik ortama aktarrlmrgtrr." Geqmigte bir qok dergiye ucretsiz ulagma olanafir bulamazken, yeni yaprlanma ile Briil qok Onemli uluslararasr hukuk dergilerini Ucretsiz kullanrma sunmugtur." Makale aragtrrmalarrnda kullanrlabilecek en onemli veribankasr Ingenta'drr ilk once California Universitesinin bir proiesi olarak baglayan UnCover makale tarama firmasr ucretsiz tarama ve Ucretli makale saflama hizmeti zamanla qok bagarrlr oldu. UnCover l99b yrlrnda Universiteden aynlarak Ingenta adrnda yeni bir kimlik kazandt.'o Ingenta gu anda isteyenlere qok zengin dergi koleksiyondan Ucretli makale satmaktadrr. Yaklagrk l5 dolar civarrnda olan makaleler kredi kartr ile krsa bir surede bilgisayannlza gdnderilmektedir. 5400'den fazla tam metin dergiye online olarak ulagmak mumkundur. Toplam olarak 26,000 yayrndan daha fazlasrnr bunyesinde bartndtrmaktadrr. Bu veribankasrnr 230'dan fazla akademik ve profesyonel yayrnevi, lo binden fazla kutuphane kullanmakta ve her ay Uq milyondan fazla oturum aqrlmaktadrr. Ingenta'ntn veribankasrndaki toplam makale saytsl l7 milyondan fazladrr Project Muse, 1995 yrlrnda lohns Hopkins University Press ile Johns Hopkins University Milton S. Eisenhower KUIUphanesi igbirlifinde kendi bilimsel dergilerini web ortamtna aktarmayr amaqlayan bir proje olarak baglamrgtv yrlrnda k6r amacr gutmeyen bir grup yaylnclnln ortakh[r geklini almrgtrr. BugUn otuzun rizerinde yaylnclntn 221 dergisi HTML ve PDF olarak erigime agrlmrgtrr. Bu dergiler sosyal bilimler, insani bilimler, ve sanat konulannr kapsamaktadrr." Uluslararasr hukuk konu- 49 TUrkiye'deki aragtlrma merkezlerini anlattr[rmrz boltimde konu hakkrnda bilgi verilmigtir 50 http :// aw.com, q u ickl aw.com 5 I I ine.com 52 nl I l. nl/eiourna ls/eiournals htm I 54 com j hu.edu/search/search.pl 30

13 Uuslararas Hukuk ve internet sunda 5622 makaleyi banndrrmaktadv.'o Human Riqhts Ouarterlq dergisine ulagmak isteyenler iqin gorebildifimiz tek adres burasrdlr. Rave (Uluslararast Hukuk ve Avrupa Hukukunda Karar ve Makaleler Veritabanr)" Duesseldorf'da bulunan Heinrich Heine Universitesi Hukuk FakUltesi tarafrndan igletilmektedir. Rave uluslararasr hukuk ve Avrupa hukukunda son zamanlarda basrlan makale ve kararlann sistematik olarak yer aldrfr bir veribankasrdrr. Rave ayil zamanda aktif k6prtilerle tam metin makalelere atrf yapmaktadrr. 1997'den itibaren hizmet veren RAVE, 1995'ten itibaren verilmig mahkeme kararlarrnr da yayrnlamaktadrr yrllarr arasrnl kapsayan 182 dergiyi taramaktadrr. Birlegmig Milletler sistemi iqerisinde de bazr veribankalarr vardrr. BM Bibliqografik Bilgi Sistemi'u Birlegmig Milletler New York binasrndaki Dag Hammarskidd ktituphanesinde bulunan bir veribankasrdrr. BM Genel Kurul ve GUvenlik Konseyi Kararlart ile ilgili kayrtlarr ihtiva etmektedir. BM AntlaSma Kolleksiqonu (UN Treaty Collection) BM $arttnrn 102. maddesi gere[ince tescil ettirilen butun antlagmalarrn bulundu[u bir kaynaktrr.'o Birlegmig Milletler'in internet sitesi ilk aqrldrirnda bu veribankast Uye numarasr alan herkese Ucretsizdi; ancak zamanla Ucretli hale geldi. Bu bolumu bitirmeden atrfta bulunulmasr gereken son veribankasr, gayriresmi olarak "dunyanrn hukuk bagkenti" olarak anrlan Lahey'de bulunan Peace Palace Library'de bulunmaktadrr.uo Uluslararasr Adalet Divanr'nrn zemin katrnda konuglanmrg olan bu kutuphane uluslararasr hukuk konusunda uzmanlagmrg sayrlr kuttiphanelerden birisidir. internet yoluyla yaprlan taramalarda, aranrlan kavramlar sadece dergilerde yer alan makaleler iqerisinde desil aynl zamanda editdrler tarafrndan yayrna haztrlanmrg kitaplarrn iqerisinde yer alan makaleler iqerisinde de taranmaktadrr. Ol' dukga ender denilebilecek bir koleksiyonu olan kutuphanenin internet sitesinde yer alan katologundan tarama yapacaklar, konuyla ilgili gok zengin bir bibliyografyayr krsa bir sure igerisinde elde edebilmektedirler. Hukukla ilgili veribankalarr hakkrnda ayrrntrlr bilgi almak iqin Amsterdam Universitesi Hukuk Faktiltesi'nin Uluslararasl Hukuk Ktittiphanesi ziyaret edilebilir.u' 5. Akademik Arama Motorlarr Htzla buyuyen ve kontrolden grkmrg Net'in ilk yrllannda site saylst kabul edilebiiir di.izeyde olup sayfalartn eogu dinamik de[ildi. Ancak gu anda bilgiler surekli olarak guncellegmekte ve buytimektedir. SUrekli olarak yeni materyaller ortaya qrkmakta, baztlarr kaldrrrlmaktadrr.u' Bugun, internette arama motorlarrnrn girmedifi 7500 ter tarihinde taranmrgtrr. 57 Rave, "Rechtsprechung und Aufsdtze aus dem Volker- und Europarecht", jura.uni-duesseldorf de/rave/e/evlev I. htm nbisnet.u n.org 59 un.org/ I jur uva.nl/bir/cdroms htm#lexis 62 Orne$in lndiana Global bgal Studies Journal ilk grktr[rnda internette Ucretsizdi ( indiana.edu/glsi). Daha sonra bilgiler kaldrrrlarak Ucretli veribankalarrnrn iqine saklandr. 31

14 K.hSlar rabaytlrk bir bilginin saklr oldufundan, gu anda kullanrlan yuzeysel internette l9 terrabayt bilgi yuklu oldu[undan bahsedilmektedir.o' Yahoo ve AIta llsta adh arama motorlarr, internet ilk ortaya qrktrfirnda, srnrrh yuzeyde tarama yaplyorlardr.u' internete konulan bilgilerin artmasrna kogut olarak artan arama motorlarr ile arama motorlarrnrn motorlarr olan Copernic gibi programlar akademik aragtrrma yapanlar iqin belli kolaylrklar sunuyorlardr BugUn Google'n geligtirdi[i arama teknoloiisi sayesinde internet kullanrcrlarrnrn yarrdan fazlasr Google ile arama yapmaktadrru'. Google kendisine en yakrn arama motoru olan Yahoo'ya bile ll.7 milyon arama saatiyle iki kat fark atmrg rakipleri arasrnda lider bir arama motorudur"u Ancak, Google yazrlan kelimeyi aynen yazrldr[r gekliyle aramaktadrr. Bu nedenle "treatq" yazrldrfrnda"treaties" ile ilgili dokumanlarr kargrmrza qrkarmamaktadrr. Akademik galrgma aqtstndan Coogle'rn yeterli oldu[unu dugunmek buyuk bir hatadtr. ilk olarak arama motorlarrnrn 6zellifi ne aradr[rmtzr algrlayamamasrdrr. O nedenle getirilen pek gok luzumsuz bilginin arasrndan aranan kavramlarrn segilmesi gerekmektedir. Bu nedenle aramada ilk bagta hangi kelimelerin segilecefi ve nasrl yazrlacafr onem kazanmaktadrr. ikinci si, Google, "gorunmez" veribankalarrnr tarayamamaktadrr. Kaq sitenin ve sayfanrn var oldu[unun tam olarak tahmin edilemedi[i sonsuz bir boglukta aragtrrmacrlarrn neyi nasrl aradrklarr ozel bir 6nem kazanmaktadrr. Dofru anahtar kelimeler dofru yerde kullanrlmadrfrnda arama motorlarrnrn buldu[u yuzlerce ilgisiz site aragtrrmacrlarrn saatlerini almaktadrr. Bu nedenle aramanrn nastl yaprlacafr 6zel bir destek ve e[itimi gerektirmektedir Bu konuda bazr sitelerde 6[- retici notlar hazrrlanmrgtrr.u' Klasik arama motorlanna bir alternatif olarak birgok arama motorundan daha yakrn sonuglara ulagmayr saflayabilir. 750'den fazla hukuk dergisinin son 90 gtin iqerisinde qrkmtg sayrlarrnrn iqindekiler krsmrnr taramak igin Tarlton Hukuk FakUltesi KUtUphanesi tarafrndan bir arama motoru olugturulmugtur.o' D'Ange' lo Hukuk KUtUphanesi Elektronik dergiler konusunda zengin baflantrlar iqermektedir.u" "Law Reviews Homepaqe" b6lumunde 400'den fazla hukuk dergisine do[rudan bafl antr veri I mektedir.'o 63 M.K Bergman, 'White Paper: The Deep Web: Surfacing Hidden Value', This modified version of 'The deep Web: Surfacing Hidden Value' appeared in The lournal of Eledronic Publishing from the University of Michigan, 200 l, ( press um ich.edu/iep/07-0 I /bergman htm I ) 64 Bugtinmevcutaramamotorlarrgunlardrr AOLSearch,AskJeeves,AltaVista,Co/lnfoseek,Direct,Excite, HotBot, Open Directory, LookSmart, Lycos, WebCrawler, Coogle, OneCenter, FAST Search, Asiadragons.Com, lnktomi, CoTo, MSN Search, Voila, Dislnformation, Netscape Search, Asiaco Asia Directory, Northern Light, Snap, About.com, Magellan, EuroSeek (Europe), tnfospace Directory, Dogpile, EgoSurf, Monster Crawler, MetaCrawler, PlanetSearch ve yahoo 65 Microsoft firmasr yeni geligtirdifi arama motorunun Coogle'dan daha fazla veriyi buldu$unu ileri surmektedir. MSN'un arama motoru gu anda deneme agamasrnda olup, beta versiyonu ile hizmet vermektedir. msn.com/ 66 D. Sullivan,'GoogleTops in'search Hours'Ratings', The &arch Engine Report,2002, html. 67 Orne[in, bknz http ://ta rlton. law. utexas.ed u/ta I Ion s/conte nt_sea rch. htm I 69 http :/tuww. I ib. uch icago.edu/e/law /db/ev 70 http ://www. I i b. uch i cago. ed u/e/l aw/l awrevi ews. ht m I 32

15 Uuslararast Hukuk ve internet FlndArticle.s'' Ucretsiz tam metin makale yaprlabilecek bir veritabanrdrr. Uluslararasl hukuk ile ilgili yaptrfrmrz aramada gok saylda makale buldu[unu s6ylemesine ra[- men, gelen makalelerden pek azbir krsmrnrn do[rudan uluslararasr hukuk ile ilgili ol' du$unu gdzlemledik. Tavsiye edilecek kadar iyi olmasa da, denenmesi uygun olabilir. Yukanda zikredilen genel arama motorlarr herkese aqrk olan sayfalarr bagarryla taramaktadrrlar. Fakat bilginin qok briyuk bir krsmr genel arama motorlannrn ulagamadrfr veribankalarrnrn iqine saklanmrgtrr. Ornefin, uluslararasr hukuk ile ilgiliturkiye'de bitirilmig bir doktora tezini Google ile bulmak mtimkun deeildir. Bunun igin yokun sayfastnda yer alan tez tarama motoruna girip "devletler umumi hukuku", "milletlerarasl hukuk" veya "uluslararasr hukuk" gibi defigik terimleri yazarak bulmaya galrgmak lazlmdtr. internette bunun gibi l0o bin adet herkese aqrk, ancak normal arama motorlartntn giremedi[i veribankaslnln oldufu tahmin edilmektedir. Nature dergisinde 1999'da yaprlan bir aragtrrmada genel arama motorlarrnrn yuzeydeki bilginin (veya kamuya aqrk endekslenebilir afrn) sadece yuzde l6'srnr taradrfr ortaya qrkmrgttr." 2000 yrlrnrn Ekim ayrnda Fast Search taranabilecek 550 milyon sayfayla en buytik arama motoru oldufiunu iddia etti. Ancak 2000'in Haziran ayrnda yaprlan bir aragtrrmada Google'rn 560 milyon sayfa ile en fazla bilgiye ulagabilen arama motoru oldufu ilan edildi." Bu rakam bile ulagrlabilecek bir milyar sayfanrn sadece yansrnr olugturmaktadrr. BrightPlanet tarafrndan son zamanlarda yaprlan bir aragtrrmaya gore, Google gibi normal arama motorlarrnrn tarayamadr[r 100 binden fazla aragtrrtlabilir veribankasrnda saklanan toplam mtrstakil dokuman saylslnrn 550 milyar oldu$u aqrklanmtgttr. BrightPlanet yetkilileri bu verilerin ulagrlabilir "yuzeysel af"daki bilgilerden 500 kat daha fazla oldu[unu tahmin etmektedirler. Burada yer alan bilgilerin "/o95'i i.iyelik gartt aranmadan veya Ucret ddenmeden herkesin kullanrmrna sunulmugtur.'o G6rUnmez veribankalartnt aramaya yarayan motorlardan birisi Invisible- Web.com'dur." Bu motor onbinden fazla veribankasrnr, argivi ve klasik arama motorlartntn ulagamadrfr bilgiyi ihtiva eden arama motorlarrnl sunmaktadlr. Ancak, her arantlan geyi bulma garantisinin olmadrfrnr da itiraf etmek gerekir. Akademik anlamda faydalr bilgileri aramayr hedefleyen bir bagka arama motoru Drect &arch'tir.'u E$lence amaglr siteleri ihmal ettifii iqin akademisyenler iqin tercih edilebilir. Akademik ciddiyet isteyen aragtrrmalar igin tavsiye edilebilecek bir bagka motor Rf deskiir." internete buyuk bir bilgi kuttiphanesi olarak bakan bu site topladrfir bilgiyi mantrksal bir srra igerisinde sunarak kaosun yerine duzen getirmeye galrgmaktadrr.'u Dikkatimizi geken bir bagka akademik arama motoru Teoma'dt.'n 7 I http ://www. f i nda rt ic les. com/cf_0/p[/i ndex. i htm I 72 D Botluk, 'Mining Deeper into the Invisible Web', ( I 07- r http : //www. sea rchen g i n ewatch. co m/ ( futluktan atfen ahnmt5ttr ) 74 The "Deep" Web: Surfacing Hidden Value, "Deep" Web: 500 Times Larger Than the Existing Web invisibleweb.com/ 7 6 http : // gw i s 2 c i rc. gw u. ed u/- g p r i ce/d i rect. h t m 7 7 http ://www. refdesk.com/ 78 Botluk, dn. 72,

16 K.tu5lar CompleteHanet,s0 NATO tarafrndan da kullanllan BrightPlanet'in bir hizmetidir. internette mevcut veribankastnt dosyalayan, bazrlarrnr konu listesine gore veren bir veribankasrdrr. BrightPlanet, internette 550 milyar sayfayr tarayabilen bir program geligtirdifini ileri stirmektedir. BrightPlanet'in derin ve gdrunmez afr tarayan bu progra mr Lnxifut adll bir yazrlrmdrr. l 5 gunltik deneme surumunun internetten indirilebildi[i bu programu' gorunurde (veya ytizeyde) olmayan veribankalannrn en fazla 60'rna aynr anda girerek onlart taramaktadrr. Bu 6zellifinin bir dezavantajr Google'ln aksine taramanrn bazen bir gun kadar uzun stirebilmesidir. GUzel tarafr ise acelesi olmayanlar iqin bilgisayarda baqka bir igle ufragrrken arkaplanda galrgtrnlma olanafrnrn olmasrdrr. Ozetlemek gerekirse, internet kullanrcrlarrnrn yuzde 90'a yakrnr populer arama motorlartnr kullanmaktadlrlar. Ancak akademisyenler gibi 6zel bilgiyi arayanlar iqin g6runmez a$ (invisible web) taramak gerekmektedir Bu konuda tavsive edilen motorlar bir liste halinde dipnotta sunulmugtur.o, Yukarrda anlatrlan genel arama motorlarrnrn yanlnda uluslararasl hukuk ile ilgili sitelere de temas etmek gerekir Ornefin, bir antlagmanrn onaylanrp onaylanmadr$rnr, antla$maya gekince konup konmadr$rnr 6frenmek iqin Google gibi sihirli bir formultin ige yaramadlfrnr kabul etmek gerekir. Bu konuda yaprlmasr gereken ilk gey antlagmanrn tevdi makamtntn hangisi oldufunu o[renmektir. Ornefin, aranan antlagma sekreteryalrfirnr Avrupa Konseyi yapryorsa bu konuda bagvurulacak adres ( Burada ETS (European Treaty Series) serisine dahil antlagmalarr hangi devletlerin imzaladrfr, onayladrir ile ilgili tarama yaprlabilir. Orne[in B Haziran 2003 tarihinde TUrkiye ile ilgili yaptr[rmrz aramada TUrkiye'nin Avrupa Konseyi'nin hazrrladrft uluslararasr antlagmalardan l 7l 'ine taraf oldu[unu u, E[er bir Birlegmig Milletler Antlagmalarr aranryorsa, bakrlmasr gereken adres UN's Treaty Collection Website'drr.o' Burada 20 Mayrs 2003 tarihine kadar 5OO,den fazla gok taraflr antlagma ile BM $artrnrn 102. maddesi uyarrnca tescil edilmig 50 binden fazla iki taraflr antlagma yer almaktadrr. Bazt sdzlegmelerin sekretaryalrfr ihtisaslagmrg uluslararasr orgr-itlere verilmigtir. Orne[in kulttirel de$erlerinin korunmasr ile ilgili antlagmalarda Unesco,o, denizcilikle ilgili konularda Uluslararast Denizcilik Tegkilatr (lmo)oo yetkilendirilmigtir. Bazr antlagmalar iqin lnternette 6zel sayfalar agrlmrgtrr. Ornefin Nesli Tehlikede olan 80 completeplanet.com/ 8 I lexibot.com/ 82 CompletePlanet ( Infomine Multiple Database search ( phtml ) The tnvisible web ( The Invisible rectory ( web Di- Lycos Invisible web Catalog ( lycos.com/reference- /searchable-databases/): Mining Deeper into the Invisible web lhttplzw*ru ilrr.o*/features/mining.htm) Subiect Directory of Search Engines thttp,// com/searchiq/subiects/) 83 http ://convention s.coe. i nt/treaty/e N/cad repri nci pa I htm 84 http ://u ntreaty. u n.org/en gl is h/access a sp 85 org 86 "Conventions" boltimrjnden antlagmalara ulagrlmaktadrr i mo orglconventions/ma i n f ra me.asp?top ic_id=24g 34

17 Uuslararas Hukuk ve internet TUrlerin Korunmasl iqin Sozlegme (CITES) kendi igerisinde eksiksiz bir bagvuru adresidir.n'sulakalanlann korunmasl ile ilgili RAMSAR Sdzlegmesi de benzeri 6zellikleri tagrr.uo Bu ttir ozel sdzlegmeler drgarrdan girenlere s6zlegmelere taraf devletlerin karnesini yansrtmasr aqrsrndan qok onemli bir rol oynamaktadrr. Bu tur drneklerin uluslararasr hukukun farklr alanlanna ait konularrnda da verilmesi bir makale boyutunu agacak kadar kapsamlr olmasrndan dolayt, bu tur bilgiler iqin atlama tagr nitelifinde olabilecek bazr kapsamlr sitelere yer vermenin daha doeru olaca$r sdylenebilir. 6. Uluslararasl Hukuk ile ilgiti Kapsamh Bazr Siteler Bu boltimde ingilizce ve Turkge en iyi d6rt siteyi aragtrrmacrlara 6nermemiz istense, uluslararasr hukuka ait materyal zenginli[i aqrsrndan agafrdaki siteler ilk u[rak yeri olarak tavsiye edilebi lir. a- Max Hanck Enstitiisii'niin Uluslararast Huftuft Sitesi "Max Planck Kargrlagtrrmalr Kamu Hukuku ve Uluslararasr Hukuk EnstittisU", 1949 yrlrnda kurulmug olupuo gerek yazllt gerekse elektronik ortamda uluslararasr hukuka qok onemli katkrlarda bulunmaktadrr. Devletler Umumi Hukuku konusunda bastrklarr bibliyografya internet 6ncesi ddnemde aragtrrmacrlar igin qok onemli bir boglu' [u dolduruyordu dergi, yrllrk ve arma[anrn taranmastyla birqok makaleyi kullanrcrlanna sunan Bibliyografya, TUrkge dahil her dilde uluslararasr hukuk konusunda grkan kitaplarr da listelemektedir. EnstitU tarafrndan qrkanlan "Devletler Umumi Hukuku Ansiklopedisi", ansiklopedik qalrgmalar anlamrnda alanrnda gosterilebilecek tek ornektir. Enstitti, internet Uzerinden aragtrrmacrlara OPAC (Qevrimiqi Katolog Taramasr) hizmeti sunmaktadlrlar."" Sanal Enstitti (Virtual Institute) sayfastndau' gorulebilecek " Max Hanck Yearbook of {.Jnited Nations Law" adh qahgma sahasrnda uzman akademisyenlerin 1997 yrlrndan itibaren grkardrfr bir dergidir. Maalesef, bu dergiyi elektronik ortamda bulmak mumkun deeildir. EnstitU, sayfasrnda uluslararasl hukukun genel g6runrimu baglrklr sayfada 33 baglrk altrnda uluslararasr hukukun alt dallarr qok sistematik bir gekilde srnrflandrrtlmrg ve her stnrflandrrmada internet ortamrnda ulagrlabilecek ba$lantrlan dinamik kdprulerle gosterilmigtir. Sadece bu sayfa bile yeni baglayan aragtrrmacrlar iqin qok yararlr bir platform olma 6zellifini korumaktadlr."' b- Amerikan Uuslararast Huftuft Derneji (ASIL) Sitesi Dttnyanrn 100'den fazla Ulkesinde bulunan uluslararasr hukukgulan bir merkezde toplayan bu dernek"abonelerine hizmet amacryla faaliyet gostermektedir. Siteye uye olundu[u takdirdeuluslararasr hukukun 25 alt dalrndan segilen alanlar iqerisin org/ 88 ramsar.org/ 89 il.cfm 90 Maka leler iqi n bknz. http ://www. mpi l. de/en/hp/eyearb_i n h.cf m 9 I http ://www. m pi l. de/en/vllevlcf m 92 http :// rtu a - i nstitute.de/enai N K/evr I.cfm 93 American Society of International Law, asil.org/ 35

18 K.&5lar deki faaliyetlere katrmlrk mumkundtrr on Bununla birlikte, ASIL abone olmayan ziyaretgilere birgok hizmeti Ucretsiz sunmaktadrr. Bunlardan biri olan " lnternational l"aw in Brief "adh bir haber bulteni e-posta yoluyla isteyenlere gondermektedir.n' Bu bulten " lnternational Ingal Materials" adlr yaylnln editorler grubu taraftndan haztrlanmaktadrc"o. What's Online kogesinde ASIL tarafrndan 1996 yrlrndan itibaren yrlda 5-6 defa guncellegerek hizmet veren bir k6ge olup, uluslararasr hukuk ile ilgili en guncel bilgileri internet kullanrcrlanna sunmaktadrr." "Amerikan Uluslararasr Hukuk Dernefi Elektronik Kaynak Rehberi" adr altrnda qok genel bir referans listesi hazrrlamrg ve bunu surekli olarak gtincellegtirmektedir.,s c- TC Dtsigleri Baftanlgr Sitesi Drgigleri Bakanlr$r TUrkiye'nin drg politikasrnl takip etme noktaslnda vazgeqilmez olmaslnln yanrnda, sundufu birkaq hizmetle akademisyenlere yardrmcr olmaktadrr. Bunlardan birisi turceptions uluslararasr iligkiler ve hukuk dergidir.'n 1996'dan bugrine kadar qrkan butun saytlartna gevirimiqi olarak erigmek imkanr vardrr. Ayrrca Strateiik Aragttrmalar Merkezi tarafrndan TUrkqe ve ingilizce olarak yayrnlanan aragtrrmalar da Bakanllfrn internet sitesinde yayrnlanmaktadrr.'oo Ba[lantrlar b6lumunde Dlg Politika EnstitUsU'o' gibi bazr dtigunce kuruluglanna ba[lantrlar bulunmaktadrr. Sitede ayrlca diplomatik argivler ve drg politika b6lumu yer almaktadrr. Drg politika bdlumunde TUrkiye'nin l6 b6lge ile iligkileri, 8 uluslararasr 6rgut ile baglantrlarr, Klbrts, Ermeni, su sorunlan ve ter6rizm konusunda yaklagrmlarr sergilenmektedir. Bakanlr[rn TUrkge sitesinde Drgigleri Grincesi argivi,'o' bazr Ttirkqe kitaplar ve Kr,itriphane b6ltimunde bir uluslararasr iligkiler s6zlugrj'u' bulunmaktadrr. d- nirlegmie Milletler Ttrrkiye Temsilcilifri Sitesi Birlegmig Milletler ve TUrkiye'deki faaliyetleri ile ilgili bilgi edinmek isteyenler igin faydalr olan bu site'on Birlegmig Milletler'e ba$lr organlalnrn Turkiye ile ilgili faaliyetleri hakkrnda Ttirkge ve ingilizce bilgi vermektedir. Bu sitede yer alan UNIC (UN Information Center) bolumt TUrkge olarak Birlegmig Milletler Sistemi hakkrnda bazr bilgi ve belgeler sunmaktadrr.,o' Bu sayfantn 6tesinde bir referans kaynafrna daha igaret etmek gerekiyor: Birlegmi9 Milletler Binasrnda bulunan Birlegmig Milletler ve FAO Klitrtphaneleri hafta iqi 94 asi l.org/i nterest htm 95'ilib@listserve.asil.org' ilib@listserve asil.org, Ruth Teitelbaum" <rteitelbaum@rasil org> lnternational Law in Brief: Developments in international law, prepared by the Editorial Staff of International Legal Materials, The American Society of International Liw (news through ) 97 asilorg/wonindx htm 98 as i l.org/resou rce/erg i ntr I. htm#what 99 http ://www. m f a gov.t r/gru pa/pe rcept/defa u It. h t m I 00 http ://www. m f a. gov. t r/g ru palsa m/de fa u lt. ht m I 0 I foreignpol icy.org.trl I02 mfa gov trlturkce/gruph/hlvdefault htm 103 http //www mfa gov trlturkce/grlrphidef,ault htr-, un c)rg trl un org trlunic_tr,,unic*tur htm 36

19 Uluslararas Hukuk ve Internet cuma gunleri drgrnda her gun drgandan gelecek okuyuculara hizmet vermektedir.'n" Birlegmig Milletler'in resmi yayrnlarrna ihtiyaq duyan aragttrmactlar iqin bu kutuphaneler oldukqa faydalr kaynaklar igermektedir. Aynca, Birlegmig Milletler'in yayrnladr- [r bazr brogtir ve posterleri Birlegmig Milletler kutuphanesinden elde etmek mumkrindiir 7. Ankara'daki Online Aragttrma Noktalart Yukarrda 6rnek verilen ddrt genel siteye aragttrmactlar evlerindeki bilgisayarlar yoluyla da ulagabilirler. Ancak Birlegmig Milletler KutUphanesi 6rne[inden de gdruildiifu gibi bazen bilginin sunuldu[u yere gidip bizzat hizmetlerinden faydalanmak gerekebilir. Agafrda bu turden ddrt bilgi merkezi ornek olarak seqilip anlatrlmtgtrr. a- Tillbitahln Ulaftbim Cahit Arf Bilgi Merftezi 1996'da fugifnk tarafrndan kurulan ULAKBIM (Ulusal Akademik A[ ve Bilgi Merkezi),"" Konu/Atrf Tarama, Belge Saflama,SUreli Yayrnlar, Elektronik Bilgi Kaynaklarr konusunda gok genig hizmet vermektedir Ulakbim'in internet sayfastndan {> Ana Sayfa > Servisler > SUreli Yayrnlar"l SUreli Yayrnlar Toplu Katalofu'na ulagmak mumkun' dur. Sureli Yayrnlar Toplu Katalofu Tarama Motoru'na "international law" anahtar ke- Iimesi yazrlrp arandr[rnda Ankara'daki Universitelerde uluslararasr hukukla ilgili hangi dergilerin oldufiu, hangi sayrlann var veya eksik oldu[unu ofrenmek mumkun olacaktrr Ozellikle, kutuphaneler konsortiyumuna toplu olarak bakrldrfrnda lisansustu aragtrrma yapanlarrn yurtdrgrna gidip aragtrrma yapmalarrnt gerektirmeyecek 6lqude zengin bir uluslararasr hukuk dergi koleksiyonunun Ankara'da mevcut oldufu gorillecektir. Haziran 2003'te yaptrfrmrz taramada elektronik dergilerle birlikte 60'a yakrn uluslararasr hukuk ile ilgili dergiye Aragtrrma Merkezi'nden ulagrlabilece[i gorulmugtur. Bu merkezdeki dergilere erigim lp kontrollu olarak yaprldrfr igin kullantctlartn mutlaka Ulakbim veya konsortiyum iginde yer alan kutuphanelere gitmeleri gerekmektedir Cahit Arf Bilgi Merkezi ile birlikte bulunan YOK Yayrn ve DokUmantasyon Dairesi Tez Merkezi'nden Turkiye'de bitirilmig uluslararasr hukuk ile itgili tezleri Ankara drgrndakiler elektronik olarak tarayrp'ou faks, mektup ve yoluyla tarama hizme' ti talep edebilmekte, talepler posta yoluyla g6nderilmektedir Merkez ziyaret edildifinde tezlere dofrudan ulagmak mumkundur b- Bilftefi Aniversitesi Veri Tarama Merftezi Oldukqa zengin bir elektronik dergi koleksiyonu vardtr. Onceden alrnacak randevu ile uluslararasl hukuk ile ilgili makalelerin olduiu bir qok dergiye buradan erigmek mumkundur.'on Bunlar arasrnda uluslararasr hukukta ayrr bir yeri olan Kuwer Academic Publishers'tn qevirimiqi dergileri ve koquest firmasrntn haztrladr[r Amerika ve Kanada'daki doktora tez Ozetlerini g6steren Dssertation Abstracts International kayda defer iki kaynaktrr."o 106 Birlik Mahallesi 2 Cadde No:ll Cankaya Ankara Tel: (312) , Fax: (312) ulakbim.gov.trlbilgimerkezi/, YOK eagkanlrfr Binasr, Bilkent, Ankara I 08 htt p ://www. yok. gov. tr /tezltez -tara m a h t m 109 Bilkent Universitesi KtitUphanesi Referans Birimi telefonu (312) I l0 htto://www librarv bilkent.edu trl: 37

20 K.tu5lar c- "American Information Resource Center,, Bu merkez Amerikan BUytikelqilifi tarafrndan desteklenmektedir."' Hem Amerikan hukuku hem de uluslararasr hukuk ile ilgili olarak genig bir gevirimiqi veribankalalna erigim sunmaktadrr. 1500'den fazla makalenin tam-metinli erigimine ulagmak mumkundur. Aynca, uluslararasr hukuk'un kalbi sayrlabilecek Lexis-Nexis veribankastna bu merkezi kullanarak erigmek mumkundtir. Bu Aragtrrma Merkezi'ne Uye olundufu takdirde, segilen dergilerin iqindekiler krsmrnrn fotokopisi adreslere g6nderilmekte, segilen birer makale Merkez tarafrndan Ucretsiz olarak saflanmaktadrr d- "British council's Knowledge and Information &rvices,, ingiliz KUltur Dernefi KutUphaneleri 2002 yllrnda tasviye edilerek yerine " Knowledge and' Int'ortnation &rvices" adlt sanal merkezler kuruldu "'Bu Merkezde,,lnformation Zone"a ayrrlmtg terminallerde pek gok online veribankasrna ulagma olana{t vardrr. internetin Amerikan merkezli ve afrrltklr oldufunu dikkate aldtfrmrzda, ingiliz kaynaklartna ulagmak igin burasr ufranrlmasr gereken tek adrestir. Ayrrca, ATHENS gifresi alarak veri bankalanna uzaktan erigim de olasrdrr. 8. Yararh Bazr Dergi ve Kaynaklar Makalenin son bdlumunde internetin sundufu bazr kaynaklara krsaca igaret edilecektir. Bunlardan ilki, internet uzerinden satrg yapan yayrnevlerinin sundufu hizmetlerdir. Bu yayrnevleri kitaplann bir krsmrnr okuyucularrn kullanrmrna sunmakta, bazr dergilerin saytlartnt ornek nusha olarak kullanrma aqmakta veya konu ile ilgili son yayrnlardan haberdar etmektedirler. Bu yayrnevleri nden elektronik kitap konusunda farklr hizmet verenlerden birisi Cavendish Publishing'tir."'ingiltere'de ders kitapla' basan bu yaytnevinde kitaplar dort farklr gekilde satrlmaktadrr. ilk olarak, herhangi bir kitap sattn allnmak istendi[inde normal basrlr gekline ilave olarak, istenirse kredi kartryla ug Sterlinden fazla olmak kaydryla kitaplann b6lrimleri ayrr ay1 satrn alrnabilmektedir. Her boltim ortalama 50 pence ile 1.50 Sterlin arasrnda de[igmektedir. istenilirse kitabrn e-kitap 96rUnUmti de satrn alrnabilir Normal bir kitabrn satrg fiyattntn yaklagrk yarlslna sattlan elektronik formatr CD olarak adrese postalanmaktadtr. Ancak bu formatta sattn alrndrftnda yazrcr qrktrsr almak mumkiln olmamaktadrr. Basrlabilir formatta alabilmek igin yaklagrk olarak Uq Sterlin daha fazladan para odenmesi gerekmektedir. istendifi takdirde bir kitabrn bir gunluk veya sure stnrrlamasl olmakstztn abonesi de olunabilmektedir. Somut bir 6rnek vermek gerekirse, Iohn o'brien'tn International Lnw (Eylul 2O0l ) kitabt 25 Sterline satrlmakta olup 24 bo- Itimden olugmaktadrr. istenildi[inde b6lum bdlum satrn alrnabilen kitabrn DX Reader adlr bir program yuklenerek qalrgtrnlan elektronik versiyonuna I gunluk abone of unmasl halinde l.l6 Sterlin, slnlrslz sureyle abone olunmasr halinde Sterlin 6denmesi gerekmektedir Bu gekilde kitap satrn alrndr[rnda kitap kafrda basrlama, makta, sadece ekrandan izlenebilmektedir. Butrin kitabr almadan sadece bir krsmrll I Amerikan BiiytjkelEili[i, Paris Caddesi No: 32, Kavaklrdere, Ankara Randevu igin, Tel: g8082 I l2 brit ishcou ncil org trlklc/infozone/virtua l_library.asp I I3 cavendishpublishing com/ 38