TÜRK!YE R!O+20 YOLUNDA. SÜRDÜRÜLEB!L!R KALKıNMANıN NERES!NDE? TÜRK!YE STK LAR GÖRÜ" BELGES!

Transkript

1 R!O+20 YOLUNDA TÜRK!YE SÜRDÜRÜLEB!L!R KALKıNMANıN NERES!NDE? TÜRK!YE STK LAR GÖRÜ" BELGES! Ankara Hitit Gençlik ve Spr Kulübü AKUT, Arama Kurtarma Derne!i EMBARQ Türkiye-Sürdürülebilir Ula"ım Derne!i EUROSOLAR Türkiye Habitat Kalkınma ve Yöneti"im Derne!i Hayata Destek Derne!i BPW Türkiye-#" ve Meslek Sahibi Kadınlar Derne!i Mavi Kalem Ssyal Yardımla"ma ve Dayanı"ma Derne!i TURMEPA-Deniz Temiz Derne!i Yuva Derne!i!"#$%&'(#%)*+,(-!$(.%#%/%0%((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((( :21;<=><45529;?

2 ri+20 ylunda Türkiye sürdürülebilir kalkınmanın neresinde? TÜRK!YE STK LAR GÖRÜ" BELGES!!çindekiler Tablsu I. Giri!... 2 II. Raprun Amacı... 3 III. Sürdürülebilir Kalkınma Yasal Mevzuatı ve Uygulamalar... 3 IV. Sektörel Sürdürülebilirlik Analizleri... 7 a. Çevre... 7 b. Sürdürülebilir Ula!ım ve Kentler... 7 c. Afet Yönetimi... 7 d. Ye!il Eknmi... 8 e. Gençlik ve E"itim... 8 IV. Ri + 20 den Gelece"e Öneriler... 9 a. Sivil Tplumun Gelece"in Türkiye sindeki Rlü... 9 b. Sivil Tplumdan Plitika Önerileri Yenilenebilir enerji sektörü Denizler Sürdürülebilir Ula!ım ve Kentler Ye!il Eknmi E"itim V. Sivil Tplumdan #yi Uygulama Örnekleri A. Afet ve Acil Durum : B. Gençlik ve E"itim :

3 I. G#R#$ Sürdürülebilir kalkınma ve sürdürülebilir ula!ım kavramları bütün dünyada uzun yıllardan beri tartı!ılan, ancak Türkiye de sn zamanlarda tam larak üzerinde durulmaya ba!lanmı! bir knudur tarihli Ri Çevre ve Kalkınma Deklarasynu nun sekizinci ilkesinde de belirtildi"i gibi, nüfus dinamikleri ile sürdürülebilir kalkınma arasındaki güçlü ve kparılamaz bir ba"lantı vardır: Bütün insanlık için sürdürülebilir kalkınma ve daha yüksek bir ya!am kalitesi sa"lamak için, Devletler sürdürülemez üretim ve tüketim mdellerini de"i!tirmeli ve uygun nüfus plitikalarını ön plana çıkarmalıdır. Bugün 7 milyar lan dünya nüfusu 2050 yılında 9 milyara çıkacak ve daha önceki nüfus yansıtmalarının aksine, nüfus artı!ı 2050 den snra da devam edecektir (UN DESA 2009 ve 2011). Nüfus artı!ı, yksullu"u azaltma çabalarını güçle!tirmektedir. Nüfus artı!ı, (FAO 2009 ve 2010; Tkgöz ve Rsegrant 2011) artan nüfusun beslenme sıkıntısını derinle!tirmekle kalmamakta, yeterli istihdam fırsatlarının yaratılmasını gerektirmektedir (ILO 2011; UNFPA 2011a; Basten ve di". 2011; Herrman ve Khan). Ye!il eknmiye geçi!, nüfus artı!ının, kıt d"al kaynakların tükeni!ine yaptı"ı katkıyı a!maya yardımcı labilir. UNEP (2010) ye!il eknmiyi insanların iyili"i ve tplumsal e!itli"in geli!mi! ldu"u, aynı zamanda da çevresel risklerin ve ekljik kıtlıkların kayda de"er biçimde azaltıldı"ı bir eknmik mdel larak tanımlamaktadır. En basit ifadesiyle ye!il eknmi, dü!ük karbn salınımıdır, enerji ve kaynakların verimli bir!ekilde kullanımıdır, bi-çe!itlili"in krunması ve gelir ve istihdamın artmasıdır. Ye"il eknmi, dü"ük karbn salınımıdır, enerji ve kaynakların verimli bir "ekilde kullanımıdır, biçe"itlili!in krunması ve gelir ve istihdamın artmasıdır. 2

4 II. RAPORUN AMACı 1992 yılında gerçekle!en Birle!mi! Milletler Ri Çevre ve Kalkınma Zirvesi nin 20 yıllık takip tplantısı Haziran 2012 tarihleri arasında Ri+20 Birle!mi! Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi ba!lı"ı ile Brezilya nın Ri de Janeir kentinde gerçekle!tirilecektir. Zirvelerde Sivil Tplum Frumları da prgramlara dâhil edilmektedir. Böylece küresel ölçekte de sivil tplum kurulu!larının bir araya gelmesi sa"lanmaktadır. Ri+20 sürecinde Türkiye de sivil tplum kurulu!larının da çe!itli ölçeklerde katılım sa"ladı"ı bir ulusal hazırlık süreci devam etmektedir. Bu süreç T.C. Kalkınma Bakanlı"ı tarafından Birle!mi! Milletler Kalkınma Prgramı nın klayla!tırıcılı"ında yürütülmektedir Habitat Zirvesi nden ba!layarak Ri ve Jhannesburg süreçlerini sivil tplum kurulu!u larak takip eden Habitat Yöneti!im ve Kalkınma Derne"i ve Türkiye Kurumsal Ssyal Srumluluk Derne"i klayla!tırıcılı"ında düzenlenen tplantı snucunda Türkiye de Ri+20 sürecine ili!kin bir STK Raprunun hazırlanması ve çalı!maları devam eden Türkiye Ulusal Rapru na katkı verilmesi kararla!tırıldı. Bu çerçevede Kadın Çalı!maları, Ssyal Plitikalar, #nsani Yardım, Gençlik, Çevre, #nsan Hakları alanlarında çalı!an STK temsilcileri bir platfrm kurdu: Ri+20 STK Ri+20 STK, sürecin raprunun hazırlanması için teknik bir kmite lu!turularak 2012 Türkiye deki temsilcilerinden dileyenlerin katkılarıyla bu plitika belgesini lu!turdu. III. SÜRDÜRÜLEB#L#R KALKıNMA YASAL MEVZUATı VE UYGULAMALAR Sürdürülebilir kalkınmanın eknmik ve ssyal byutunun yanında çevresel stratejilerde içermesi gere"inden yla çıkılarak çevreye ili!kin yatırım kararlarının belirlenmesi, kurum kurulu!lar arasındaki i! birli"inin lu!turulması, çevreyle ilgili yatırım prgramlarına ili!kin verilerin tplanabilmesi amacıyla Ulusal Çevre Stratejisi ve Eylem Planı (UÇEP) nın hazırlanmı!tır. UÇEP çevre stratejisini belirleyen bir rehber niteli"indedir. Devlet Planlama Te!kilatı (DPT) bu çalı!maya 1995 yılında ba!lamı!tır. Bu kapsamda 19 knu üzerinde çalı!ma grupları lu!turulmu! ve elde edilen raprlar d"rultusunda plan hazırlanmı!tır. UÇEP in hazırlık sürecinde belirlenen hedefler!u!ekildedir; % Ya!am kalitesinin iyile!tirilmesi, % Çevre bilinç ve duyarlılı"ının geli!tirilmesi, % Çevre yönetiminin iyile!tirilmesi, % Sürdürülebilir nitelikte bir eknmik, tplumsal ve kültürel geli!me sa"lanması. 3

5 UÇEP in uygulanması için 20 yıllık bir süreç öngörülmektedir. Uygulama ba!langıç, izleme ve de"erlendirme ile güncelle!tirme ve de"i!tirme gibi a!amalardan lu!maktadır. Bu planın içselle!tirilmesi amacıyla ba!langıç uygulaması larak planın hükümet tarafından kabulü, DPT tarafından hazırlanan yıllık prgramlara entegrasynu ve planın içerdi"i eylemlerin ilgili kurum ve kurulu!ların faaliyetlerine dâhil edilmesi belirlenmi!tir. #zleme sürecinde planda belirlenen stratejik hedeflere ula!ılıp ula!ılamadı"ının belirlenmesi amacıyla tespit edilen perfrmans göstergelerini içeren raprlar hazırlanacak ve bu d"rultuda geri besleme yapılacaktır. Bu raprlama sürecinin izlenmesi gerekmektedir. Türkiye de yenilenebilir enerji plitikalarının ba!langıcı, 10/05/2005 tarih ve 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretim Amaçlı Kullanımına #li!kin Kanun ile (Yenilenebilir Enerji Kanunu larak da bilinmektedir) lmu!tur. Ayrıca 5627 sayılı Enerji Verimlili"i Kanunu ve 5784 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve Bazı Kanunlarda De"i!iklik Yapılmasına Dair Kanun da da yenilenebilir enerji kaynaklarına yer verilmi!tir. Yenilenebilir Enerji Kanunu ile bir kısım te!vikler getirilmi! ancak söz knusu te!viklerin zaman içinde piyasada de"i!en dinamiklerden dlayı yeniden ele alınması ihtiyacıyla Kanunun revizynu 29/12/2010 tarih ve 6094 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına #li!kin Kanunda De"i!iklik Yapılmasına Dair Kanun ile revize edilmi!tir. Yenilenebilir Enerji Kanunu, te!vikleri kaynak bazında çe!itlendirmek ve yerli teknljinin geli!imini ön plana çıkarmak suretiyle yeni bir dönem ba!latmı!tır. 02/05/2007 tarih ve sayılı Enerji Verimlili"i Kanunu kapsamında, Ar-Ge ve yatırım te!vikleri verilmesi öngörülmü!tür. 04/08/2002 tarih ve sayılı Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeli"i kapsamında (26/11/2009 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan de"i!iklik yapılmasına ili!kin yönetmelik ile halen geçerlili"i krunmu!tur): Bir takvim yılında, santral sahiplerine öngörülen rtalama yıllık üretim miktarını geçmemek kaydıyla özel sektör tptan satı!!irketlerinden elektrik enerjisi satın alabilme imkanı sunulmu!tur. Tesis tamamlanma tarihini izleyen ilk 8 yıl süresince yıllık lisans bedelinden muafiyet getirilmi!tir. Perakende satı! lisansı sahibi tüzel ki!ilerin, serbest lmayan tüketicilere satı! amacıyla yapılan elektrik enerjisi alımlarında, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı bir üretim tesisinde üretilen elektrik enerjisi satı! fiyatı; TETA$ ın satı! fiyatından dü!ük veya e!it ldu"u ve daha ucuz bir ba!ka tedarik kayna"ı bulunmadı"ı takdirde, öncelikli larak söz knusu yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisinde üretilen elektrik enerjisini satın alma yükümlülü"ü getirilmi!tir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlı"ı nın yıllarını kapsayan Stratejik Planında 2015 yılı için verilmi! lan hedefl er, MW rüzgar enerjisi kurulu gücü ve 300 MW jetermal enerji kurulu gücüne i!aret etmektedir. Daha kapsamlı hedefler içeren Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenli"i Strateji Belgesinde, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretimin tplam ülke üretiminin 2023 yılında %30 una çıkarılması gibi iddialı hedefler verilmi! lması, yenilenebilir enerji yatırımlarını te!vik edecek bir yapının da i!lerlik kazanmasını gerektirmektedir. Strateji Belgesinin hedefledi"i geli!im a!a"ıdaki gibidir: Rüzgar Jetermal 2023 yılına kadar MW a çıkarılması 2023 yılına kadar 600 MW lık ptansiyelin tümünün i!letmeye girmesi 4

6 Güne! 2015 yılına kadar 600 MW kurulu güce ula!ılması Hidrelektrik 2023 yılına kadar teknik ve eknmik larak de"erlendirilebilecek ptansiyelin De"erlendirilmesi Türkiye de RES Yatırımları ve Yıllara Da"ılımı Yıllar * Tplam MW Kaynak: EIE, TEIA$, *Kesin Olmayan Türkiye de Elektrik Kurulu Güçleri, Üretimi ve Da"ılımı KAYNAKLAR % KURULU GÜÇ ÜRET#M MW GWh D"al Gaz 32, , ,7 Hidrlik 31, , ,5 Linyit 16, , ,1 #thal Kömür+Ta! Köm. 7, , ,3 Sıvı Yakıtlar 8, , ,0 Rüzgâr 2, , ,4 Yenilenebilir Enerjiler 0,20 96, ,5 Jetermal 0,19 94,20 668,2 TOPLAM 100, , ,7 Kaynak: EÜA$ (12/2010) 5

7 Türkiye de Elektrik Kurulu Güç ve Üretiminin Yıllara Da"ılımı Yıllar KURULU GÜÇ ÜRET#M MW GWh * Kaynak:EÜA$, * Kesin Olmayan Ekljik tarım, Türkiye ve dünyanın bir çk ülkesinde ilgili mevzuat çerçevesinde tüm k!ulları belirlenmi!, denetim mekanizması kurulmu! ve sürekli geli!en, geni!leyen gerçek bir standarttır. Bu çerçevede, ekljik tarım, ilk geli!tirildi"i günden beri sivil hareketlerin ve ssyal srumluluk merkezli inisiyatiflerin vizynu d"rultusunda sürdürülebilirlik ve gelecek kaygısı ta!ıma ekseninde tplum duyarlılı"ını geli!tirmek ve pratik çözüm getirmek için var 6

8 lmu!tur. #lgili sektör de bu d"rultuda geli!im içindedir. Ekljik tarım kitleselle!irken dahi, sürdürülebilirli"i temsil eden adil ticaret (fair trade) gibi ssyal ve di"er alanlardaki sürdürülebilirli"i destekleyen sistemler ile paralel geli!meye devam etmektedir. Denizler knusunda Çevre ile ilgili uluslararası düzeydeki sözle!melerin bir kısmına taraf lma, dâhil ldu"u uluslararası kurulu!ların çalı!malarına da katılım yluyla Türkiye çevre alanında uluslararası i! birli"ine destek vermektedir. Türkiye nin taraf ldu"u antla!ma ve prtkller en az Çevre Kanunu niteli"inde lup, ulusal mevzuatın da bir parçasını lu!turmaktadır. Türkiye nin MARPOL 73/78 Ek-IV taraf lması yönünde çalı!ılacak lması ldukça lumlu bir geli!medir. Ancak bu knuda daha ayrıntılı bir eylem planının en kısa zamanda çıkarılması gerekmektedir. IV. SEKTÖREL SÜRDÜRÜLEB#L#RL#K ANAL#ZLER# a. Çevre Türkiye de, yenilenebilir enerji alanında te!vik yöntemi larak sabit fiyat garantisini uygulamaktadır. Yenilenebilir Enerji Kanunu, yenilenebilir enerji kaynaklarını Hidrlik, rüzgâr, güne!, jetermal, biykütle, biykütleden elde edilen gaz (çöp gazı dahil), dalga, akıntı enerjisi ve gel-git gibi fsil lmayan enerji kaynakları larak tanımlamı! ve bu kaynaklara dayalı üretim yapan tesisler için üretim lisansı sahibi tüzel ki!iye EPDK tarafından "Yenilenebilir Enerji Kaynak Belgesi" (YEK Belgesi) verilmesini düzenlemi!tir. Kanun ile YEK Destekleme Mekanizması tasarlanarak tedarik!irketlerine, tedarik ettikleri elektrik enerjisi ranında YEK Destekleme Mekanizmasına katılım yükümlülü"ü; YEK Belgesi sahibi lan üreticiler için de belgelerinde belirlenmi! lan üretim miktarları üzerinden YEK Destekleme Mekanizmasına katılım imkanı getirilmi!tir. b. Sürdürülebilir Ula!ım ve Kentler Özellikle 1950 li yıllardan snra Türkiye de özel araç kullanımının yaygınla!ması ile kentlerde ula!ım sistemi planları önem kazanmı!tır. Sürdürülebilir Ula!ım Derne"i; kent içi hareketlili"in sa"lanmasında özel araç kullanımının önüne geçilerek ve kentlerde özellikle özel araç kullanımını özendiren planlama yakla!ımlarından uzak durularak sürdürülebilir bir ula!ım siteminin temelleri atılabilece"ini savunmaktadır. Sistemin devamlılı"ının sa"lanması için de tplu ta!ım ve mtrsuz ula!ım türleri (bisikletliler ve yayalar) ile insanların kent içi hareketlili"inin sa"lanması için gerekli adımlar atılmalıdır. $üphesiz sistemin bu!ekilde kurgulanması gelecek nesiller için büyük önem ta!ımaktadır. c. Afet Yönetimi Afetle sürdürülebilir kalkınma arasında kritik bir ili!ki bulunmaktadır fakat ülkemizde bu bilince yeni lu!maktadır. Türkiye'deki afet zararının temel nedeninin insan yerle!imi (habitat) plitikalarının yklu"udur. #nsan yerle!iminin bilimsel biçimde düzenlenmiyr lması nedeniyle Türkiye'de bugün önemli bir nüfus riskli alanlarda ya!amakta ve çalı!maktadır: Deprem bölgeleri, sel ve heyelan bölgeleri, endüstriyel kaza riski ta!ıyan bölgeler gibi. Altyapının denetimine ili!kin mekanizmaların sa"lıklı i!lememesi de (clientélisme, ylsuzluk vb. nedenlerle) riskleri defalarca büyütmektedir. Ne yazık ki bu knuyla ilgili plitikalar kurgulanırken srun ç"unlukla hala bir mühendislik srunu larak ele alınmaktadır. Asıl prblemin, sa"lam bina yapmaktan daha önemli lanın, yerle!imin bilimsel biçimde düzenlenmesi ldu"u gerçe"i kenara itilmektedir. Afetler bu srunun yalnızca görünür yüzü. Bir anda var lan tüm yapı stkunu sa"lamla!tırarak afet riskini minimize edebilseydik bile, kalkınma ba"lamında büyük bir adım atmı! lmazdık. Sa"lıksız yerle!im, zaman, para ve enerji israfına yl açtı"ı için sürdürülebilir kalkınmanın önündeki en büyük engellerden biri lmaya devam edecektir. 7

9 Büyük ölçekli risklerin azaltılması, ancak yerle!imin akılcı planlanması ile lasıdır. Bu gerçekle!tirilmedi"i sürece kalkınma hedeflerine -özellikle de sürdürülebilir kalkınma istiyrsakvarılamayacaktır. d. Ye!il Eknmi Ye!il eknmi kavramı, sürdürülebilir kalkınmanın yerine de"il yanı sıra kullanılan bir kavramdır. Fsil yakıtlara dayalı kahverengi eknmi mdelinin kullanımı ile geçen uzun yıllar, tplumsal marjinalle!tirme, çevresel bzulma ve kaynak tüketimi gibi srunları ile gerekli mücadeleyi yapamamı!tır yılında BM Genel Kurulu, 2012 de Ri de Janeir da 1992 tarihli Birinci Ri Zirvesi nin 20. yılı vesilesiyle bir zirve (Ri+20) yapılmasını kararla!tırdı. Ri+20 gündeminin iki maddesi, Sürdürülebilir Kalkınma ve Yksulluk ile mücadele ba"lamında Ye!il Eknmi ve Sürdürülebilir Kalkınma için Uluslararası Çerçeve ba!lıklıdır. Artık ye!il eknmi uluslararası plitik süreçlerin gündemine girdi"ine göre, bu yeni eknmik mdel ile sürdürülebilir kalkınma arasındaki ba"lantıların özetlenmesi ve açıklı"a kavu!turulması faydalı lacaktır. e. Gençlik ve E"itim Sürdürülebilir kalkınma açısından Gençlik ve E"itim alanında öne çıkanlar: Gençlerin, kadınların, çcukların ve engellilerin yerel ve ulusal düzeyde kararalma mekanizmalarına katılımına destek verilmesi, Kent Knseyleri, Gençlik, Kadın, Çcuk ve Engelli Meclislerinin kapasitelerinin geli!imini desteklenmesi, Ba!ta gençler lmak üzere, kadın, çcuk ve engellilerin hükümetler, yerel yönetimler ve i! dünyası lmak üzere farklı payda!larla rtaklıklarını geli!tirilmesi, Yerel, ulusal ve uluslararası zirveleri izlemek, ba!ta genç, kadın, ve engellilerin bu tplantılara katılımını arttırmak ve ilgi gruplarının lehine kararların çıkması için katkıda bulunulması, Gençler, kadınlar ve çcukların kapasite geli!imlerini destekleyici e"itim prgramların geli!tirilmesi, Gençler arasında gönüllük bilincini geli!tirilerek tplumsal kalkınma sürecini desteklenmesi, Bilgi ve ileti!im teknljilerinin etkin kullanılmasını sa"layarak tplumun bilgiye eri!imini klayla!tırılması, Gençler ve kadınlara yönelik giri!imcilik e"itimleri vererek genç ve kadın giri!imcili"ini desteklenmesi. Gençlik alanında ön plana çıkan nktaların iyile!tirilmesi ve geli!tirilmesi için eknmik / ssyal ve çevresel byutlarda üretilmesi gereken plitikalar Gençlerin, kadınların, çcukların ve engellilerin yerel ve ulusal düzeyde kararalma mekanizmalarına katılımına destek verilmesi knusunda öncelikli larak 8

10 grupların kendi arasında ve gruplar arasında haklar bilincinin geli!tirilmesi gereklidir. Kent Knseyleri, Gençlik, Kadın, Çcuk ve Engelli Meclislerinin kapasitelerinin geli!imini desteklenmesi ve Meclislerin yereldeki srunlara yönelik güvenilir ve bilimsel analize dayalı plitika önerileri geli!tirmesi gereklidir. Bunun için, Kent Knseyleri nin yapısının ve amacının anla!ılması ve sivillik ilkesinde hareket etmesi gerekmektedir. Habitat bünyesinde ba!latılan Yerel Demkrasi Akademileri yapısının yaygınla!tırılması ve yerel gençlik kurulu!ları ve üniversite kulüplerini destekleyerek gençlik meclisleri ve Ulusal Gençlik Parlamentsu sürecine dahil etmek katılımı güçlendirecek bir eylemdir. Ba!ta gençler lmak üzere, kadın, çcuk ve engellilerin hükümetler, yerel yönetimler ve i! dünyası lmak üzere farklı payda!larla rtaklıklarını geli!tirilmesi için yerel ve ulusal düzeyde ileti!im mekanizmalarının geli!tirilmesi gereklidir. Bunun için yerellerde yapılanan meclislerde farklı payda!ların temsiliyeti mutlaka sa"lanmalıdır. Ayrıca, üniversiteler bünyesinde farklı payda!ların bir araya gelece"i çalı!malar gençlik kulüpleri ile yaygınla!malıdır. Yerel, ulusal ve uluslararası zirveleri izlemek, ba!ta genç, kadın, ve engellilerin bu tplantılara katılımını arttırmak ve ilgi gruplarının lehine kararların çıkması için katkıda bulunulması için ilgi gruplarının karar-yapım süreçlerinin en ba!ında sürece dâhil edilmesi gerekmektedir. Gençler, kadınlar ve çcukların kapasite geli!imlerini destekleyici e"itim prgramların geli!tirilmesi için uzman kurulu!lar, akademi ve sivil tplum kurulu!ları rtaklı"ında çalı!malar yapılması gereklidir. Bunun için tplum kesimlerinin e"itimlerden yararlanması için uzaktan (nline) e"itim müfredatları geli!tirmek amacımızdır. Uluslararası Genç Liderler Akademisi nin gençli"in kapasitesini geli!tirerek bölgesel bir rl ynamasını sa"lamak ve Akademi nin kurumsalla!masını sa"lamak. Gençler arasında gönüllük bilincini geli!tirilmesi ve tplumsal kalkınma algısının lu!turulması ve güçlendirilmesi gereklidir. IV. R#O + 20 DEN GELECE&E ÖNER#LER a. Sivil Tplumun Gelece"in Türkiye sindeki Rlü Türkiye de tarım GDO teknljisine kar!ı durmaya, kelimenin tam anlamı ile muhtaçtır. Aksi takdirde, elimizde bulunan birçk de"er ve avantaj ile rekabet etme gücümüzü yitirmemiz i!ten bile lmayacaktır. Çk yakın bir zamana kadar Türkiye nin kendine yeten bir üretim büyüklü"üne sahip ülkelerden birisi ldu"u, kullarda bize aktarılan bir gerçekti. GDO lmadan bu k!ulları sa"lamı! ülkemiz için, GDO d"al üretim kar!ıla!tırması adına çk fazla rakama, yeni ara!tırmaya ihtiyacımız lmadı"ını dü!ünüyruz. Zira nüfus artı!ı ve eknmik büyümemizin geli!im ranı snucunda, ülke larak, bugün hala kendi kararlarımızı verebilecek knumumuzu krumaktayız. Basit bir hesaplama ile, Türkiye de rtalama bir küçük üretici 5 ailenin gıda ihtiyacını kar!ılayacak üretim yaparsa, hem %20 civarındaki kırsal nüfusun refah ve istihdam srunu rtadan kalkacak hem de emek y"un sa"lıklı üretimler güvence altına alınacaktır. Türkiye nin tüm ihtiyacını kar!ılayabilecek böyle bir kırsal nüfus hâlihazırda mevcut ve tek ihtiyaç bunun planlama-destekleme ve denetlemesi iken, AB ve di"er dı! plitikalardan 9

11 etkilenerek hesapsız bir!ekilde kırsal-tprak tecrübesine sahip nüfusumuzu gözden çıkartır ve!ehre, i!sizli"e, yksunlu"a göçünü dikkate almazsak büyük bir çıkmaz ile kar!ı kar!ıya kalaca"ız her ihtimalde. Bu ylla lu!acak ssyal ve eknmik çöküntüyü ne AB, ne eknmi, ne de siyaset çözebilir. Snuçta çiftçi gözünden akıllıdır, iyi örne"in uygulamasını görür ve inanır. Önemli lan d"ru girdilerin d"ru bilgi ve örnek uygulamalar üzerinden tanıtılması ve kullanımlarının yaygınla!tırılmasıdır. Her hâlükârda, ekljik tarımsal girdi miktar ve çe!itlili"i için daha Türkiye de yapılacak çk i! ldu"unu ve sayısız imkana baktı"ımızı dü!ünüyruz. Bu da yeni yatırımcılar için dikkate alınması gereken, planlı ve prgramlı bir!ekilde bilimsel ara!tırmalar paralelinde geli!mesi gereken bir sektörel alan, anlamına gelmektedir. Bu ba"lamda, sn yıllarda birçk yeni ilaç ve bitki besleme materyalinin ülkemizde üretilmeye ba!landı"ını ve fiyatlarının gittikçe daha uygun hale gelmektedir. Afet Yönetimi knusunda gönüllülük temeline çalı!malarını devam ettiren STK lar Tplum farkındalı"ının arttırılması, Özel sektör ve kamu kurulu!larının farkindaliginin artırılması!eklindeki 3 ana hareket planininda yine 3 asamali Risk Ynetimi bazli Afet ve Acil Durum Metdljisini uygulamaya çalı!maktadır. B. Afet ve Acil Durum Öncesi, : Afet ve Acil Durum Sirasi; Afet ve Acil Durum Snrası b. Sivil Tplumdan Plitika Önerileri Yenilenebilir enerji sektörü Büyük enerji santralleri ve ç"unlukla tekel lan büyük rganizasynlar!eklinde bir yapıya sahip mevcut merkezi enerji üretim sisteminden, her binanın güne! enerjisi, her rmanlık alanın bikütle enerji, her rüzgarlı bölgenin rüzgar enerjisi üretme nktası labilece"i adem-i merkeziyetçi enerji sistemine geçi!in yapısal de"i!imi, mevcut sistemin direnciyle kar!ıla!mamalıdır. Dünyada pek çk belde, kasaba, yerle!im ve kentte %100 yenilenebilir enerji hedefleri artık hayata geçirilmektedir. Bu hedef, ütpik ya da hayal ürünü lmaktan çıkmı!tır. Yapıların ve in!a edilmi! çevrenin, giderek yerle!imlerin bugüne göre çk daha dü!ük hatta artı enerji dakları lmaları mümkündür, bugünün teknljileri ve tasarımı buna lanak vermektedir. Türkiye de kayda de"er bir geli!me gösteren rüzgar enerjisi sektörü, yerli yabancı yatırımcıları çekerek iç pazarı geni!letirken, ülkenin bu alandaki teknlji geli!tirme kapasitesinin de yükselmesi yönünde etkide bulunmaktadır. Talep tarafı plitikalarının, pazar geli!tirmeye ve büyütmeye yönelik kamusal müdahalenin di"er yenilenebilir enerji teknljilerinde de kritik ldu"u görülmektedir. Yenilenebilir enerjilere dönü!ümün eknmiyi canlandırma ve yeni istihdam alanı yaratma etkisi büyüktür. Sanayi birliklerinin bu durumu görüp harekete geçmeleri gerekir. Plitik iradenin uzun vadeli ve gelecekteki geli!meleri dikkate alan enerji, eknmi ve tplumsal hedefler belirlemesi, geçti"imiz yüzyıldaki kirli enerjilerle, sürdürülemeyen eknmik mdellerle kalkınan ülkelerinin geçti"i ylu takip etmek yerine, yüzünü gelece"e dönmü! ülkelerin sn 20 yıl içinde çizdikleri yeni, temiz enerjiler ve sürdürülebilir kalkınma ylunda yürümeyi hedeflemesini beklemekteyiz. 10

12 Türkiye de sn günlerde sıkça kar!ımıza çıkan iyi tarım, d"al ürün, köy ürünü gibi kavramlar dâhil, Ekljik tarım sistemi-lgsu-sertifikası dı!ında hiç bir legal ve güvenli sa"lıklı ürün standardı bulunmamaktadır. Türkiye gibi ekljik sistemleri ve üretimleri destekleyen c"rafi, biyljik, kültürel, ssyal çe!itlili"e sahip bir ülkede bu avantajlara ve artan ekljik ürün talebine ra"men hiç talebi lmayan, kirleten teknljilere yönelmek bu ülkenin ba"ımsızlı"ını elimizle teslim etmek ve hem kendi hem dünya mirasına ihanet etmi! lmak lur. Türkiye de gıdanın gelece"i bizim ülke larak gerçekçi, bilimsel ve uzun vadeli plitikalar ile d"a dstu üretim tüketim zincirlerini benimsememize ba"lı. Ekljik üretim bu gün sadece ba!langıç nktasındadır. Bu knunun var lan kaynak, tecrübe ve imkânlar ile çk hızlı ve planlı bir biçimde geli!tirilmesi gıda güvencesi ve güvenli"i açısından elzemdir. Anadlu da kırsaldaki de!erlerin yeniden farkına varılmasını sa!lamak gerekmektedir. Ekljik sistemleri daha da geli!tirmek ve dı! ticarette özellikle sn dönemde bzulan tarımsal ihracat ithalat dengelerini lumlu yönde etkileyecek nktaya getirebilmek için, rekabet!ansı lan pazar daklı üretim planlamasını savunuyr ve destekliyruz. Bunun dı!a ba"ımlı hale gelinmeden yapılabilmesi için ekljik tarım ile ilgili bilimsel ara!tırmalara önem verilmesi gerekiyr. Avrupa da bu faaliyet için kurulan ara!tırma platfrmu, TP Organics, Technlgy Research Platfrm un da payda!ı lan Bu"day Ekljik Ya!amı Destekleme larak, uluslararası ticarete elbette kar!ı de"iliz ve günümüzde buna ihtiyaç ldu"unun da bilincindeyiz. Ancak, ekljik açıdan en iyi ve en d"ru lanın, üretim-tüketim mesafesini elden gelen en az uzaklıkta tutmak ldu"u gerçe"inin de arkasında duruyruz. Ayrıca, ekljik sertifikalı ürün nerede üretilmi! lursa lsun d"aya daha az zarar verdi"ini dü!ünüyr ve uzaktan getirilmi! lmasının ürünün ekljik niteli"i ile bir alakası lmadı"ını biliyruz. Ürünün ne kadar uzaktan ve ne ylla geldi"i ekljik ayak izimiz açısından önem ta!ıyr ve ayrı bir hesap knusu larak kar!ımıza çıkmaktadır. Ama maalesef knvansiynel ürünlerde ürünün nereden geldi"ini bilemedi"imiz için tüketiciler larak bu hesaplamayı yapmamız imkânsız hale gelmektedir. Ekljik üretimde ise her bir ürünün nereden geldi"i hatta üreticisi kayıt altında ldu"u için, alı!veri!te d"ayı kruyabilmek adına tüketici açısından seçme!ansı d"urmaktadır. Tüm bunların ı!ı"ında, kendi kendine yeterlilik knusunda lu!turulan mdelleri dikkate almak ve Anadlu da kırsaldaki de"erlerin yeniden farkına varılmasını sa"lamak gerekmektedir. O zaman, üretim ve kullanım yöntemleri, sürdürülebilirlik ve yeterlilik kavramları üzerinden yeniden gözden geçirilerek ve bu knuda plitikalar lu!turularak daha ya!anabilir bir dünya için, adım atmak mümkün labilir. Denizler Özel Çevre Kruma Bölgelerinde liman ve marinalara gelmeyen günübirlik teknelerle özel teknelerin altyapı ihtiyaçları de"erlendirilmeli, bölgede çk sayıda günübirlik ve özel tekne trafi"i ile kar!ı kar!ıya ldu"u dü!ünülerek bu knuyla ilgili giri!imlerin en kısa zamanda yapılması gerekmektedir. Gemilerden Atik Alınması ve Atıkların Kntrlü Yönetmeli"i nde yer alan çevreye zarar verecek!ekilde ifadesine açıklık getirilmesi gerekti"i ve bu knuda payda!ların ve tekne/gemi 11

13 kullanıcılarının yönetmeli"e ba!vurması halinde daha kapsamlı bilgi sahibi lmalarının sa"lanması gerekti"i dü!ünülmektedir. Teknelerde lu!an katı atıkların ayrı!tırılması knusunda öncelikle te!vik edici snrasında yasal uygulamalar hakkında çalı!ma yapılmasının uygun laca"ı görü!ündeyiz. Geri dönü!ümü mümkün lan atıklar ve di"er atıklar farklı renkte trbalarda atık alım nktalarına teslim edilebilir. Denizlerin krunması ve sürdürülebilirli"i anlamında deniz ta!ımacılı"ına önem vermekteyiz. Ancak gerek kıyı yapılarının in!ası ve gerekse i!letilmesi sırasında denizler ve deniz canlıları üzerindeki etkiyi azaltmak için a!a"ıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekti"i dü!üncesindeyiz. % Tehlikeli maddeleri ta!ıyan gemiler için limanda ayrı bir bölümün lu!turulması ve bu bölümde tüm çevresel ve güvenlik önlemlerin alınması gerekmektedir. % Liman içerisinde yükleme yapılan alanlarda lası dökülmelerin ya"mur suları ile denize ta!ınmasını önlemek amacı ile gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. % Ya"mur suyu kanallarının d"rudan denize de"il bir arıtma tesisine ba"lanması gerekmektedir. % #n!aat sırasında limanda çalı!acak gemilerden kaynaklanacak lası petrl ve di"er maddelerin sızıntısı için in!aat sırasında belirli bir açıklı"a kadar emici bariyerlerin yerle!tirilmesi faydalı lacaktır. % Dip taraması i!lemlerinden çıkarılacak sediment içeri"inde birikmi! tksik rganik ve inrganik kirleticiler labilece"inden hiçbir!ekilde tekrar denize b!altılmaması gereklidir. % Dip taraması sırasında rtaya çıkabilecek kirleticilerin balıklar ve deniz kabukluları tarafından alınması ya da emilmesi knusu dikkate alınmalıdır, besin zincirine karı!ması lasıdır. % #n!aat ve i!letme sırasında lu!abilecek tüm atıklar yönetmeliklerce belirlenmi! usullere uygun larak bertaraf edilmelidir. % #!letme sırasında gemilerin atıklarını bertaraf edebilmesi için MARPOL uyarınca atık alım hizmetlerinin ulusal ve uluslararası yönetmelik ve sözle!melere uygun yürütülmesi ldukça önemlidir. % Akdeniz in Kirlenmeye Kar!ı Krunmasına Ait Barselna Sözle!mesi (OPRC) ve aynı sözle!menin Fevkalade Hallerde Akdeniz in Petrl ve Di"er Zararlı Maddelerle Kirlenmesinde Yapılacak Mücadele ve #!birli"ine Ait Prtkl hükümlerine göre, acil durum planlarının ve araçlarının (bariyerler) hazır durumda bulundurulması gereklidir. Plan sürekli larak gözden geçirilmeli, geli!en!artlara uygun larak revize edilmelidir. % Gemiler denge için aldıkları balast sularını genellikle limanda yük b!altımının ardından denize vermektedirler. Balast sularının yabancı istilacı türleri denizlerimize ta!ıdı"ı bilinmektedir. Bu amaçla limanda balast suyu kabulünün yapılabilmesi önemlidir. Sürdürülebilir Ula!ım ve Kentler Bugün çevre kirlili"inin en önemli sebepleri arasında plansız geli!meden dlayı d"al çevrenin yk edilmesi ve kentlerdeki sanayi aktiviteleri gösterilmektedir. Ancak ula!ım sistemlerinin hava kalitesinin dü!mesindeki etkisi göz ardı edilemeyecek de"erlere ula!mı!tır. Dünya Kaynakları Enstitüsü nün (WRI) 2005 yılında açıkladı"ı rakamlara göre tüm dünyadaki CO2 salınımlarının %24,1 i ula!ım sektöründen kaynaklanmaktadır. Çevreye salınan gazların yanı sıra ula!ımda 12

14 kullanılan ve yenilenemez enerji kaynaklarından lan fsil yakıtlar gelecek nesillerin ihtiyacını tehlikeye dü!ürmekte ve sürdürülebilirlik kavramı ile ters dü!mektedir. Petrl ve d"al gaz gibi fsil yakıtlar bakımından dı!a ba"ımlı bir ülke lan Türkiye de ula!ım sisteminin daha sürdürülebilir temellere turtulması büyük önem ta!ımaktadır. Kentlerimizde hala özel araç kullanımını özendirici planlama yakla!ımları, trafi"i rahatlatmak adına in!a edilen daha geni! caddeler, üst ve alt geçitler zamanla kendi trafi"ini yaratmakta ve daha fazla yl talebine neden lmaktadır. Uygulamada öncelik sürdürülebilir ula!ımın ana bile!enlerinden lan tplu ta!ım sistemlerinin yaygınla!tırılması lmalıdır. Özel araçlar trafi"e ç"unlukla tam dlu larak çıkmamakta ve bu durum ki!i ba!ına dü!en CO2 salınımının ve fsil yakıt kullanımının çk fazla lmasına neden lmaktadır. #nsanların kent içi hareketlili"inin tplu ta!ım kullanarak sa"lanması hem kullanıcılar hem de ülke için daha eknmik lmasının yanı sıra ula!ım açısından daha çevre dstu bir yakla!ım lacaktır. #nsanları tplu ta!ım sistemlerine çekerken nlara daha knfrlu bir seyahat sunmak gerekmektedir. Yeni teknlji ürünü araçlar kullanılarak özellikle karaylu ta!ımacılı"ının (tbüs vb.) kalitesi yükseltilmelidir Ancak tplu ta!ım araçları da fsil yakıtlar kullanmaktadır ve dlayısıyla çevreye lumsuz etkileri bulunmaktadır. Bu etkinin en aza indirilmesi ve ki!i ba!ına dü!en CO2 salınımın azaltılması için temiz yakıt ve araç teknljileri geli!tirilmelidir. Türk Kentlerinde insanlarımız yürüyr. Yayaların yakın mesafelerde yürümesini klayla!tıracak yaya alt yapısının TSE nin belirledi"i standartlara uygun ve yl güvenli"i açısından srun te!kil etmeyecek!ekilde geli!tirilmesi gerekmektedir. Türkiye de yayala!tırma çalı!maları bir çk kentte sadece bir caddeyi araç trafi"ine kapatarak insanların burayı kullanmasını beklemek!eklinde görülmektedir. Ancak yayala!tırma denilen kavram insanların alanda rahatça hareket edebilece"i, sadece geçip gidece"i de"il zaman geçirece"i, turup dinlenebilece"i, shbet edebilece"i bir alan larak dü!ünülmeli, etrafındaki kullanımlar ile bir çekim merkezi larak tasarlanmalıdır. Bu!ekilde zaten yürümeyi seven tplumumuz özellikle kısa mesafelerde araç kullanmak yerine yaya larak hareket etmeyi tercih edecektir. Türkiye de bisiklet kullanımı ldukça yaygındır. Ancak birçk bisikletli gerekli bisiklet alt yapısı lmadan trafi"e çıkmaktadır. Ülkemizde bisiklet alt yapısı bulunan kentlerimiz çk azdır ve bunların tüm bile!enleri ile tam larak uygulandı"ını söylemek de mümkün de"ildir. Kimi zaman yapılan bisiklet ylları araçlar ve di"er kullanımlar tarafından i!gal edilmekte kimi zaman da tamamen nrmal trafik tarafından kullanılmaktadır. Bu durum bisiklet kullanıcısının güvenli"ini ve sistemin güvenilirli"ini azaltmaktadır. Arazi!artlarının uygun ldu"u birçk Avrupa kentinde uygulanan bisiklet kiralama sistemi bisikletin bir ula!ım sistemi larak görülmesini sa"lamı! ve kent içi ula!ımda kullanımını artırmı!tır. Sistem kentin belirli nktalarına yerle!tirilen bisiklet istasynlarından bisiklet kiralamak, kullandıktan snra da kentin her hangi bir yerindeki istasyna tekrar teslim edilmesi!eklinde çalı!maktadır. Bu!ekilde bisiklet di"er ula!ım sistemleri arasında ya da tüm ylculuk byunca kullanılabilmektedir. Ülkemizde bu kiralama sistemi uygulamaya geçmeden önce gerekli bisiklet alt yapısının lu!turulması gerekmektedir. Sürdürülebilir ula!ım ile ilgili kararlar milli bir plitika lmakla beraber yerelde uygulamasında sıkıntılar ya!anmaktadır. Sürdürülebilir ula!ım knusunda belediyelerde bilgi birikimi yeterli de"ildir. Dlayısıyla, yerel yönetimlerin daha iyi bir!ekilde bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi için sivil tplum kurulu!larına büyük görev dü!mektedir. Yerel belediyelere sürdürülebilir ula!ım sistemlerinin öneminin anlatılması ve dünyadaki benzer kentlerde yapılan çalı!maların payla!ılması gerekmektedir. 13

15 Ye!il Eknmi Ye!il eknmiye geçi! yapılacak öncelikli sektörler belirlenmelidir. Ülke eknmisi için hayati önem ta!ıyan ba!ta tarım lmak üzere, rmancılık, su, su ürünleri ve enerji gibi önemli sektörlerde pilt uygulamalar yapılmalıdır. Ye!il i! fırsatlarının yarattı"ı ek istihdamın ye!ille!me esnasında rtaya çıkacak i! kayıplarını önlemekte nasıl kullanılabilece"i belirlenmeli; bu çerçevede meslek e"itim prgramlarında ve hizmet içi e"itim prgramlarında gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Çevre plitikalarının yaptırım gücü arttırılarak sübvansiynlar sayesinde de"erinden dü!ük fiyata ürün pazarlayan firmaların üretimleri yasaklanmalıdır. Unutulmamalıdır ki her üretim eksistem üzerinde baskı yaratır dlayısıyla her üretimin gerçek maliyeti hesaplanandan çk fazladır. Bu nedenle, kullanılan su, hava da dâhil her d"al kayna"ın kullanımı ile neden lunan her kirlilik, maliyet hesaplarına çevresel brç larak i!lendikten snra ürünün gerçek fiyatı tespit edilmelidir. Ara!tırma-geli!tirme, insan kaynakları ve yenilikçilik çalı!maları yapılmasının bir gereklilik ldu"undan yla çıkılarak ürünün birim fiyatına gerekli maliyetler yansıtılmasıdır. Fizibilite ve özelle!tirme hesaplamalarında dı!sallıklar göz önüne alınmalı ve düzenleyici plitikalar lu!turulmalıdır. Ye!il kamu tedariki dönemi ba!latılmalıdır ve çevresel bakımdan zararlı te!vikler snlandırılmalıdır. Ye!ille!menin sa"lanmasını klayla!tıracak ve d"ru kaynak kullanımını sa"layacak destek mekanizmaları devreye skulmalıdır. Tahmin edilemeyen iklim de"i!melerinden kaynaklanan dı!sal!kların azaltılmasını sa"layacak sigrtalama sistemine geçilmelidir. Sınırlı kaynakların aynı amaç d"rultusunda tekrar tekrar tüketilmesine engel lmak amacıyla market genelinde patent ve lisans uygulamalarının yapılması sa"lanmasıdır. Küresel seviyede kaynakların d"ru fiyatlandırılması için düzenlemeler yapılmalı, hedefler kyulmalı ve standartlar belirlenmeli ve bu standartlar belirlenirken uluslar arası belirlemelere sadık kalınmalıdır. Az geli!mi! ülkelere, insan kaynaklarını geli!tirmeleri, ara!tırma-geli!tirme faaliyetlerini ba!latabilmeleri için gerekli destekler verilmelidir. Tüm payda!ların güç birli"i yapması, yeniden dü!ünmesi, varlık, refah ve blluk kavramlarını yeniden tanımlamaları için siyasi irade gösterilmelidir. E"itim Yeti!kin e"itimi ve Ya!am Byu Ö"renme alanlarında Türkiye de sn iki yılda önemli geli!meler ya!andı yılında Ulusal Ya!am Byu Ö"renme Strateji Belgesi ve na ili!kin Ulusal Eylem Planı yayımlandı Mayıs ayında ba!layan AB destekli Türkiye de Hayat Byu Ö"renmenin Geli!tirilmesi prjesini 2013 ten snrası için Ulusal Eylem Planı nın revize edilmesi, Hayat Byu Ö"renme kanun ve yönetmeliklerini hazırlanması, bir web prtalı aracılı"ıyla yeti!kin e"itimine ula!ılabilirli"in arttırılması gibi önemli çıktıları lması beklenmektedir. Bu süreçte 2011 yılında Milli E"itim Bakanlı"ı bünyesinde Hayat Byu 14

16 Ö"renme Genel Müdürlü"ü kuruldu ve yine bahsi geçen prje kapsamında il bazında hayat byu ö"renme krdinasyn birimleri ve merkezleri kurulması hedeflenmektedir. Hem e"itim prgramları hem de geli!tirilen prjelere bakıldı"ında mesleki e"itim knusu ön plana çıkmakla birlikte sürdürülebilir kalkınmanın di"er aya"ı lan sürdürülebilirlik üzerine yeti!kinlerin e"itimi çk geri planda kalmı!tır. D"a ile uyumlu ya!am, çevre, sürdürülebilirlik, insan hakları, katılım ve demkrasi, aktif yurtta!lık ve afet bilinci gibi knularda yeti!kinler için STK lar dı!ında e"itim prgramları lu!turulamamı!tır veya var lanlar yetersizdir ya da yeterince tanıtımı yapılamamaktadır. STK ların ise çabaları prje bazlı ve yerel kalmakta, ulusal ölçekte yeti!kinlere ula!ılamamaktadır. Halen ya!am byu ö"renmeye Milli E"itim Bakanlı"ı bütçesinden çk dü!ük miktarda pay ayrılmaktadır. Yeti!kin e"itmenleri için bir sertifikalandırma sistemi bulunmamaktadır. Kamuda çalı!an yeti!kin e"itmenlerinin yaygın e"itim yöntemleri hakkında bilgi ve becerisi yetersizdir. Halk E"itim Merkezleri nin e"itim lanakları sınırlıdır ve halkın yeti!kin e"itimlerine katılımı sn derece dü!üktür. D"a ile uyumlu ya!am, çevre, sürdürülebilirlik, insan hakları, katılım ve demkrasi, aktif yurtta!lık ve afet bilinci gibi knularda yeti!kinler için yaygın e"itim prgramları hazırlanmalı, dnanımlı yeti!kin e"itmenleri yeti!tirilmeli ve bunların sertifikalandırılması sa"lanmalıdır. Halk E"itim Merkezleri nin idari ve fiziki kapasitesi artırılmalı, bu knuda çalı!an STK lar desteklenmeli ve bunun için ya!am byu e"itime bütçeden ayrılan pay arttırılmalıdır. Ya!am Byu Ö"renme Kanunu ve ilgili yönetmelikler çıkarılmalı, yeni mevzuatın mesleki e"itimin yanında bireylerin d"ayla uyumlu ya!am pratikleri, katılım, aktif yurtta! lma gibi knularda da geli!imini sa"layacak rtam yaratılmalıdır. Din, dil, ırk, kültür, cinsel yönelim, engelli veya engelsiz farkı gözetmeksizin tplumun her kesiminin ve her yurtta!ın bu e"itimlere e!it!ekilde ula!abilmesi için gerekli önlemler alınmalıdır. V. S#V#L TOPLUMDAN #Y# UYGULAMA ÖRNEKLER# Yenilenebilir enerjilerin enerji kayna"ının ldu"u yerlerde küçük üretim tesisleri kurmaya imkan vermesi nedeniyle bölgesel yerle!imlerin, yaygın ve hızlı larak yenilenebilir enerji kullanımına geçi!leri, daha büyük ölçekli bir dönü!ümden daha klay labilir. Türkiye de yerel yönetimler, bu knuda kapasitelerini geli!tirerek, yabancı örneklerden ö"renerek iyi örnekler yaratmaya ba!layabilirler. Yenilenebilir enerji kaynaklarının yaygın kullanımı, yeni mülkiyet biçimleri ile elele geli!ebilir, yerel yönetimler, kperatifler, birlikler ve yurtta! gruplarının kendi yerel rüzgar ve güne! santrallerine sahip ldu"u örnekler dünyada yaygınla!maktadır. Türkiye de bu knuda hukuki çerçevelerin zrlanmasına ve öncü gruplara ihtiyaç vardır. A. Afet ve Acil Durum : i. Tplum, Ozel Sektr ve Kamu Bazli Durum Degerlendirme Analizi: Bu nktada her uc yapinin risk istahi ve riski algilama bicimleri uzerinde degerlendirme ve durum analizi çalı!maları yapan AKUT, yerel yönetimlerin, merkezi idare te!kilatının, sektörel kurulu!ların, ba"ımsız özel kurulu!ların, tplum ve ailenin riski nasıl tanımladıkları ve hali hazırdaki risklerinin neler ldu"u knusunda çalı!malar yapmaktadır. Ek larak tplumun en cekirdek uyesi lan aile'yi haraket nktamizin dak nktasi larak grmekte ve 81 il'de aile bazli nlem ve fakindaligin arttirilmasi knusunda su anda kadar gezici bilgilendirme tiri prjelerimiz, ve tplum tiyatrsu 15

17 prjelerimizle tplamda 6.5 milyndan fazla insana ulasmis bulunuyruz. AKUT Arama Kurtarma Dernegi Turkiye genelinde Ocak, Subat, Mart ve Nisan 2012 aylari icerisinde gerceklestirdigi 254 seminer snucu vatandasa seminer vermistir. ii. Aksiyn Planlama ve Farkındalık E"itimleri ile tplumun farklı ya! grupları ve ssyal katmanlarına hitap edilmektedir. iii. Sektörel ve Endüstriyel E"itimler: Kurumların devamlılıklarını ve sürekliliklerini etkileyen afet ve acil durum etkilerini en aza indirebilmek adina, Turkiye'de hizmet veren dev sanayi kuruluslarinin szknusu durumlardaki hareket kaabiliyetlerini arttirici egitimlerimiz devam etmektedir. Bugune kadar Levi Staruss, 47 Ciment Fabrikasi, 36 Sise ve Cam Fabrikasi, Demir ve Celik Uretim Tesisleri, Gaz ve Petrkimya Endustrisi, Is Bankasi, Garanti Teknlji, Vdafne, Servier Ilac, Tchib, Carrefur, ISO Istanbul Sanayi Odasi, ITO Istanbul Tcaret Odasi, IZTO, Izmir Ticaret Odasi, GTO, Gaziantep Ticaret Odasi gibi kurumlarla yaygin ve ygun egitim ve planlama calismalarini tamamlayarak katki saglamaya devam ediyruz. iv. Kamu Kurumlari Egitimleri: Turkiye'de faaliyet gsteren yabanci misynlardan, belediyelere ve kullara, yerinden ynetim mekanizmalarindan katma butcelerle ynetilen dairelere kadar birck kurumda egitimlerimiz devam etmektedir. Bunlardan birkacini su sekilde siralayabiliriz, ABD Knslslugu, Kanada Knslslugu, Hllanda Knslslugu, Israil Knslslugu, Turkiye Belediyeler Birligi, Marmara Belediyeler Birligi, Kadiky Belediyesi, Ankara Belediyesi, Atasehir Belediyesi, Bagcilar Belediyesi, G.Antep belediyesi, Bingl Belediyesi, Izmir Belediyesi, AFAD, 800'un uzerinde ilkgretim ve lise 20'nin uzerinde universite ve zel egitim kurumu, NATO, Karadeniz Isbirligi Orgutu ve DEIK sayilabilir. v. Isbirligi Prtklleri, Tplanti ve Seminerler: Cevre ve Orman Bakanligindan, Belediyelere, zel sektrden STK'lara kadar birck kurumla isbirligi prtkllerimiz cercevesinde rtak calismalar duzenlemeye devam ediyruz. Cevre ve Orman Bakanligi ile Orman Kruma prgramlarindan kentsel dnusum prjelerine, Belediyelerle Ortak egitim prgramlarindan teknik destek prjelerine, Universitelerle egitim anlasmalarindan AKUT Tpluluklarina birck alanda prtkllerimiz bulunmaktadir. Ayni zamanda 50'nin uzerinde ulusal ve uluslararasi knferans ve seminerde hem knusmaci hem de katilimci larak yer alarak farkindaligimizi arttirmaya nem vermekteyiz. Seminer ve knferanslardan bazilari, Ethical Cperatin, Sustainable Develpment Ethics and Puclic Invensment Cnferance, 2005 Kbe ISDR Cnferance, 2010 Kbe OCHA Team Leaders Cnferance, 2010 Geneva OCHA Team Leaders Cnferance, Istanbul Afet ve Acil Durum Ynetimi Knferansi, NATO SEEBRIG Cnference gibi. STK lar özellikle yeti!kin e"itimi prgramlarının ve mevzuatının hazırlanmasında devletle i!birli"i içerinde çalı!abilirler. STK lar halen d"a ile uyumlu ya!am, çevre, sürdürülebilirlik, insan hakları, katılım ve demkrasi, aktif yurtta!lık ve afet bilinci gibi knularda yeti!kin e"itimleri vermektedir ve vermeye devam edecektir. Bunların tplumun geni! kesimlerine yayılabilmesi ancak ulusal ve uluslararası hükümet kurulu!larını deste"i ile mümkündür. STK lar halkın ya!am byu e"itime lan ilgisinin artması için de önemli rl ynayabilirler. Yeni talep ve ihtiyaçları devlet kurumların daha önce kavrayıp na uygun yeni ve yenilikçi e"itim prgramları hazırlayabilir, bu knularda devlet ve özel sektör ile i!birli"ine gidebilirler. Yeti!kin e"itimi alanında çalı!an bir STK larak Yuva Derne"i güncel larak farklı kültürlerden gelen bireylerin bir arada ya!ama becerilerini artırmaya ve birbirleri hakkındaki önyargıları kırmaya yönelik prjeler ve e"itim prgramları düzenlemektedir. Uzla!ı ve barı!ın sava!ın ve silahların yerini alarak gezegen üzerindeki tahribatın da azalaca"ını dü!ünmektedir. Yeni kurulmu! bir STK larak önümüzdeki dönemde d"a ile uyumlu ya!am, çevre, sürdürülebilirlik, insan hakları, katılım ve demkrasi, aktif yurtta!lık, çk kültürlülük gibi knularda yeti!kin 16

18 e"itimi çalı!maları yapabilmeyi ve ya!am byu ö"renme plitikalarına katkı verebilmeyi planlamaktadır. B. Gençlik ve E"itim : Sürdürülebilir kalkınma alanında STK ların rlü kamu kurum ve kurulu!ları, özel sektör ve üniversiteler ile aynı derecede öneme sahiptir. STK larak, Habitat geli!tirdi"i ve uyguladı"ı bütün prjelerde kamu sektörü (T.C. Kalkınma Bakanlı"ı), Birle!mi! Milletler Kurulu!ları (UNDP, UNICEF, UNFPA), ve özel sektör ile rtaklıklar geli!tirmektedir. Habitat, prje snuçlarının kamu plitikası haline gelerek sürdürülebilirli"in sa"lanmasını en önemli amaç edinmi!tir. Bu anlamda yapmı! ldu"umuz çalı!malar özetle a!a"ıdaki gibidir: DEVAM EDEN PROJELER: 1. Gelece"ini #imdi Yönet Prjesi (2012-devam ediyr) Ortaklar: Habitat, Experian ve Birle!mi! Milletler Kalkınma Prgramı 2008 yılında rtaya çıkan ve dünyanın birçk yerinde lumsuz etkiler yaratan Glbal Eknmik Kriz, birçk tüketiciyi ma"dur durumda bırakmı!, özellikle bilinçsiz tüketicilerde derin eknmik hasarlar d"urmu!tur. Ülkemiz, kredi kartı kullanımında Avrupa da 3. sırada yer almaktadır fakat bununla beraber kredi kartı brcunu ödeyemeyen ki!i sayısının Aralık 2011 yılı verilerine göre 78 bine, bireysel kredi brçlarını ödeyemeyen ki!i sayısının 51 bine ula!tı"ı belirlenmi!tir. Hem finansal hem de ssyal açıdan ülkemizde çk ciddi sıkıntılara yl açan srumsuz brçlanmanın önlenmesi; finansal bilinç ve hesaplanabilir risk knularında farkındalık yaratılması amacıyla hayata geçirilen Gelece"ini $imdi Yönet prjesi, kredi risk alanında gençlerin bilgilendirilmesi; gençler arasında bilinçli brçlanma sisteminin yaygınla!tırılması, bütçe yönetim ve planlanması knularına daklanmaktadır. Prje çıktıları/hedefleri: Prjenin ilk aya"ı, Türkiye de finansal risk analizleri baz alınarak belirlenmi! her bölgeden seçilen 10 ilde bulunan üniversitelerde Experian uzmanları tarafından, üniversite giri!imci kulüpleri ve yerel gençlik meclisleri esas alınarak seminerler düzenlenmesidir. Seminerler, ildeki gönüllü e"itmenimiz klayla!tırıcılı"ında gerçekle!tirilmektedir. Prjenin ikinci aya"ını ise yerel e"itimler lu!turmaktadır. 31 Mart-2 Nisan 2012 tarihleri arasında #stanbul da gerçekle!tirilen e"itmen e"itimimizde bulunan e"itmenlerimiz kendi illerinde yerel e"itimler düzenlemektedir. Gönüllü e"itmenler üniversite dı!ındaki gençlere de e"itimler vermektedirler. 2. Teknlji ve Giri$imcilik ve Tekn-Kadın (2011-devam ediyr) Ortaklar: Birle!mi! Milletler Kalkınma Prgramı, Intel ve T.C. Kalkınma Bakanlı"ı Teknlji ve Giri!imcilik Prgramı ile ya! arası gençlerin; giri!imcilik, ele!tirel dü!ünme, i! birli"i ve bilgisayar kuryazarlı"ı gibi 21. yüzyıla özgü beceriler kazanarak giri!imcilik algı ve bilgisinin geli!tirilmesini amaçlayan, gençlere giri!imcili"in temel kavram ve süreçlerini tanıtarak bir ticari fikri geli!tirmek için teknljiden nasıl yararlanılaca"ını gösteren bir prjedir. E"itim süresi 16 turumdan ve 52 saatten lu!maktadır. TK prjesi kadınların teknlji sayesinde kendilerini geli!tirmelerine ve giri!imcilik ruhu kazanmalarına katkı sa"lamak amacıyla Habitat ve Intel tarafında uygulanmaktadır. Tekn Kadın prjesi ile kadınların teknljiyle yakınla!ması, teknljiyi günlük hayatında daha iyi kullanır ve teknljiden daha fazla yararlanır hale gelmesi hedeflenmektedir. Prje çıktıları: 45 kentte 172 gönüllü e"itmenler ile 27 e"itim düzenlenmi!tir. 450 genç e"itimleri tamamlamı!tır. 3. Yerel Düzeyde Katılımcı Stratejik Yöneti$im in Geli$tirilmesi için Teknik Destek Prjesi (2011-devam ediyr) 17

19 Ortaklar: WYG Internatinal (Hllanda Belediyeler Birli"i), DeLeeuw Internatinal, TEPAV, Habitat Prjenin amacı Türkiye de yerel düzeyde stratejik katılımcı yöneti!imi güçlendirerek yerel yönetimlerin kapasitelerini geli!tirmek ve böylece yerel yönetimler refmuna katkı sa"lamakdır. Prje 26 kentte uygulanmaktadır ve 3770 ki!inin yerel düzeyde katılımcı yöneti!im anketlerine katılması beklenmektedir. Prje çıktıları/hedefleri: Yerel düzeyde katılımcı karar-alma kültürünün yaygınla!masını sa"lamak, STK ların ve yerel yönetimlerin, rtak bütçe çalı!maları ve stratejik paln ve uygulamaların geli!tirilmesi knularında farkındalık yaratmak. 4. Uluslararası Genç Liderler Akademisi Prjesi (2010-devam ediyr) Ortaklar: Birle!mi! Milletler Çcuklara Yardım Fnu, UCLG-MEWA, Save the Children ve CORIO, Habitat Genç liderler yeti!tirmek ve bölgesel ölçekte bir liderlik akademisi kurmak amacı ile kurulan UGLA bünyesinde, Kent Knseyleri, Takım Çalı!ması, Liderlik, #leti!im, Uyu!mazlık Çözümü, Prje Döngüsü, finansal bilinç, Ayrımcılık, Nefret Söylemi ve Yeni Medyada Nefret Söylemi, Uyu!mazlık Çözümünde Müzakere ve Arabuluculuk, Plitika Belgesi Hazırlama, Belgesel Sinema ve Sanat knularında akran e"itimi mdeli ile Türkiye nin farklı kentlerinde e"itimler gerçekle!mektedir. Prje çıktıları: Eylül Mart 2011 döneminde 25 kentten 123 e"itmen ile 1405 gence yüz yüze e"itim verildi. Ayrıca, Azerbaycan ve #stanbul da gerçekle!ene uluslararası e"itimlerde 52 genç UGLA e"itimlerinden yararlandı. E"itimler devam etmektedir. 5. Paramı Yönetebiliyrum Prjesi (2009-devam ediyr) Ortaklar: T.C. Kalkınma Bakanlı"ı, Birle!mi! Milletler Kalkınma Prgramı, Habitat, Visa Eurpe Türkiye de ya! arasında gençlerin finansal piyasada daha bilgili lmalarını amaçlayarak ba!layan ve gençlerin finansal piyasalarda verdikleri kararların daha bilinçli lmasını hedefleyen bir prjedir. Prje çıktıları: 56 kentten 25 master e"itmen ve 210 e"itmen ile gence yüz yüze finansal kuryazarlık e"itimi verildi. 6. Bilgisayar Bilmeyen Kalmayacak (2008-devam ediyr) Ortaklar: Habitat, Birle!mi! Milletler Kalkınma Prgramı, Türkiye Vdefne Vakfı Bilgisayar Bilmeyen Kalmayacak Prjesi, internet üzerinden verilecek Avrupa Bilgisayar Yeterlilik Sertifikası e"itimi (ECDL) ile 1 M#LYON gencin bilgi teknljileri kullanım kapasitesini arttırmayı hedeflemekte ve gençlerin bilgi tplumuna dönü!üm sürecinde etkin bireyler lmasını öngörmektedir. Prje çıktıları: 81 kentten 1.331,480 ki!i nline larak ECDL ve Windws Office e"itimlerini tamamladı. E"itimi alanların %59 u kadındır. 7. Akdeniz Gençlik Teknlji Kulübü Prjesi (2007-devam ediyr) Ortaklar: Habitat, Cisc, MyTecC ya! arası gençlerin Web 2.00 teknljisi ile tanı!masını, 9 farklı ülkenin gençlerini rtak bir platfrmda bulu!turmayı, bili!im teknljilerini kullanarak gençlerin bilgi ve becerilerini arttırmayı ve farklı kültürlerden aynı e"itimi alan gençler arasında diyalg lu!turmayı desteklemektedir yılında ba!layan prje kapsamında #stanbul Çapa ve $ehremini Anadlu Ö"retmen Liselerindeki 50 ö"renciye bili!im teknljileri temelleri, teknik #ngilizce ve 18

20 gençlerin ssyal srumluluk ve liderlik kapasitelerini geli!tirmeye yönelik müfredatlar ula!tırılmı!tır döneminde $i!li Nuri Akın Anadlu Lisesi nde 18 ö"renci ile II. Dönem e"itimleri devam etmektedir. E"itimlerin ardından katılımcılar benzer e"itimleri alan di"er ülkelerdeki genç akranları ile ssyal platfrm üzerinden bilgi ve deneyim payla!ımı gerçekle!tirmektedir Prje 2007 yılında Türkiye, Prtekiz, Fas, Mısır, Yemen, #srail, Güney Kıbrıs Rum Kesimi, Filistin, Ürdün de uygulanmı!tır döneminde Türkiye, Fas, Yemen, Filistin ve #srail de uygulanmaktadır. 8. Bili$imde Genç Hareket Prjesi (2006-devam ediyr) Ortaklar: Habitat, Birle!mi! Milletler Kalkınma Prgramı, Cisc, #stanbul Teknik Üniversitesi Prjenin amacı gençleri bili!im ve a" teknljileri alanında e"iterek, nları yarının dünyasına hazırlamak ve Türkiye nin farklı!ehirlerinden yüzlerce genci, bilgi temelli tplumun ve eknminin bir parçası haline getirirken gönüllülük ilkesi ile tplumsal bilinç kazanmalarını sa"lamaktır. Prje çıktıları: 115 gönüllü Cisc e"itmeni 1952 gence ve kadına e"itim vermi!tir. 9. Bilenler Bilmeyenlere Bilgisayar Ö"retiyr Prjesi (2005-devam ediyr) Ortaklar: Habitat, TC. Kalkınma Bakanlı"ı, Micrsft ve Birle!mi! Milletler Kalkınma Prgramı Prje çerçevesinde, gönüllü akran e"iticileri tarafından Micrsft Office (Windws, Wrd, Excel, Pwerpint, Outlk), sayısal ya!am, internet güvenli"i, web tasarım ve yazılım geli!tirme e"itimleri verilmektedir. Bu e"itimler ile gençlerin bilgisayar kuryazarı lması hedeflenmektedir. Prje çıktıları: 76 kentten 60 master e"itmen ve 1052 e"itmen ile ki!iye yüz yüze bilgisayar e"itimi verildi. T.C. Milli E"itim Bakanlı"ı, Micrsft, Ayhan $ahenk Vakfı, TCDD ve Habitat rtaklı"ında 6000 kullanılmı! bilgisayar yenilenerek 60!ehide gençlik meclisleri ve ilk ö"retim kullarında 1125 bilgisayar labratuarı lu!turuldu. 22 kentte yerel yönetimler deste"i ile Habitat Bili!im Akademileri kuruldu. Prje (2005) Birle!mi! Milletler, (2007) Micrsft ve (2008) Avrupa Kmisynu tarafından, 2009 yılında Dünya Gençlik Ödülü kapsamında ödüllendirilmi!tir. YERELLE#ME VE KATILIM ALANINDA UYGULANMI# VE SÜRDÜRÜLEBILIR KALKINMA ALANINDA IYI ÖRNEK PROJELER Yerel Gündem 21 Prgramı Gençlik Çalı$maları ( ) Ortaklar: Habitat, Birle!mi! Milletler Kalkınma Prgramı, UCLG-MEWA, T.C. Kalkınma Bakanlı"ı ya! grubundaki gençleri yapabilir kılma hedefi ile derne"imiz, Türkiye nin dört bir yanındaki yakla!ık 200 kentte gençlik sivil tplum kurulu!larının; lise ve üniversite ö"renci birlikleri ve kulüp temsilcilerinin; siyasi parti gençlik kllarının; da, birlik ve kamunun gençlik temsilcilerinin; mahalle temsilcilerinin ve örgütsüz gençlerin bir araya geldi"i Kent Knseyi Gençlik Meclislerinin lu!turulmasını ve çalı!malarını klayla!tırmı!tır. Gençlik Meclislerinin ulusal düzeyde plitika yapım süreçlerine etkisini lu!turmak amacıyla Ulusal Gençlik Parlamentsu nun kurulmasına destek vermi!tir. Prje Çıktıları: 5393 sayılı Belediye Kanunu nun de"i!tirilmesi ve Kent Knseyleri Gençlik ve Kadın Meclislerinin kurulmasının zrunluluk haline getirilmesi. Yakla!ık 200 kentte gençlik meclislerinin kurulması. Gençlerin ve kadınların siyasi hayata katılımının arttırılması yılında anayasa de"i!ikli"i ile seçilme ya!ının 30 dan 25 e dü!ürülmesi için ulusal kampanya Seçilmek #stiyrum yerel seçimlerinde yerel mekanizmalarda daha fazla gencin seçilmesi için ulusal kampanya Her meclise bir Genç genel seçimlerinde ya! 19