Ürettiklerimiz. Temel Kaynak 5. Ekonomik Faaliyetler

Transkript

1 SOSYAL B LG LER

2 Temel Kaynak 5 Ürettiklerimiz Ekonomik Faaliyetler nsanlar yaflayabilmek için çeflitli ifller yaparlar. Hayvanlardan ve topraktan yararlan rlar, ticaretle u rafl rlar veya çeflitli ifl yerlerinde çal fl rlar. Bunlara ekonomik faaliyet denir. Bir bölgedeki ekonomik faaliyetleri o bölgenin co rafi yap s, yer alt ve yer üstü zenginlikleri, iklimi, ulafl m yollar belirler. Bölgede tar ma elveriflli topraklar n olmas o bölgede tar m yap lmas na imkân sa lar. Bölgede yetifltirilen ürünleri de o bölgenin iklimi belirler, ekonomik faaliyetleri, ulafl m yollar, ticaret ve turizmi etkiler. Yurdumuzdaki ekonomik faaliyetleri inceleyelim: Hayvanc l k Yurdumuzda yaylalar ve çay rlar n genifl yer kaplamas hayvanc l a verilen önemi art rm flt r. Yurdumuzun hemen hemen her bölgesinde hayvanc l k yap lmaktad r. Yurdumuzda yetifltirilen hayvanlar n etinden, sütünden, yününden, yumurtas ndan yararlan l r. Halk m z n bir bölümü bu ürünleri satarak geçimini sa lamaktad r. Tar m n bir kolu olan hayvanc l büyükbafl, küçükbafl, kümes hayvanc l gibi k s mlara ay rabiliriz. Ayr ca ar c l k, bal kç l k ve ipek böcekçili i de hayvanc l k türlerindendir. Su Ürünleri Yurdumuz üç tarf sularla çevirili bir yar madad r. Ayn zamanda ülkemiz s n rlar içinde birçok nehir, göl ve baraj bulunmaktad r. Bütün bunlara ra men su ürünleri üretimi Türkiye ekonomisinde çok etkili de ildir. Yurdumuz sular nda tuzlu su bal klar ve tatl su bal klar avlanmaktad r. Bal kç l n en çok yap ld denizimiz Karadeniz dir. Ayr ca denizlerin kirlenmesi bal kç l m z olumsuz etkilemektedir. Karadeniz den sonra Marmara Denizi ve bo azlar m z da bal kç l k bak m ndan önemlidir. Bal k, taze ve konserve olarak tüketilir. Denizlerimizden bal ktan baflka Bodrum, Marmaris k y lar ndan sünger ve kabuklu deniz hayvanlar da elde edilir. Devletimiz yurdumuzda bal kç l n geliflmesi için Et Bal k Kurumunu kurmufltur. 430

3 Ürettiklerimiz SOSYAL B LG LER Orman ve Orman Ürünleri Bol ya fl alan bölgelerin do al bitki örtüsü ormand r. Yurdumuzda da en fazla ya fl alan bölge Karadeniz Bölgesi oldu una göre ormanl k alan buralarda daha fazlad r. Baflta Karadeniz Bölgesi olmak üzere Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde de ormanlar genifl yer kaplamaktad r. Yurdumuzun güzellik kayna olan bu ormanlar, ayn zamanda önemli gelir kaynaklar m zdand r. Orman köylerinde yaflayan halk m z n ço unlu u geçimlerini orman ürünlerinden sa lamaktad r. Ormanlar m zdan; kereste, odun, reçine, selüloz gibi ürünler elde edilmektedir. Yurdumuzun, iklimi ve yeryüzü flekli bak m ndan ormanl k alanlar n çok oldu u ülkeler aras nda yer almas gerekirdi. Ancak çeflitli sebeplerle, bilinçsizce tahrip edilen a açlar, günümüzde orman alanlar n n daralmas na sebep olmufltur. Bu yanl fl uygulamalar n düzeltilmesi için bizlere düflen görev çevremizi a açland rmak, orman n faydalar n anlatmak ve gelecek nesillere yemyeflil bir vatan b rakmakt r. Yurdumuzda yaflayan halk n bir bölümü maden yataklar nda çal fl p geçimlerini sa lamaktad rlar. Bu nedenle maden yataklar n n bulundu u yerlerde nüfus art fl görülür. Bir maden yata n n iflletilebilmesi için yer alt ndaki maden cevheri içindeki metal oran n n yüksek olmas, ayr ca yataktaki maden cevheri miktar n n (rezerv) çok olmas gerekir. Türkiye mizin bol ve ucuz enerjiye ihtiyac vard r. Bu enerji su gücünden elde edilen (hidroelektrik) enerjidir. Bu sebeptendir ki yurdumuzdaki akarsular m z n üzerinde kurulmufl çok miktarda hidroelektrik santralleri mevcuttur. Su gücünden elde edilen enerji en ucuz enerjidir. Su gücünden baflka kat ve s v yak tlardan da elektrik elde edilir. Bunlar n d fl nda; atom enerjisi, jeotermal enerji, do al gaz, günefl enerjisi gibi enerji türleri de yeni enerjiler aras nda yer al r. Madenler ve Enerji Kaynaklar Yer alt ndan ç kar lan zenginlik kaynaklar na maden denir. Yurdumuz maden bak m ndan çeflitlilik gösterir. Linyit, krom, bak r, demir, bor, boksit, petrol yurdumuzda ç kar lan en önemli madenlerdir. 431

4 Temel Kaynak 5 Ürettiklerimiz Turizm nsanlar n sa l kl ve çal flt yerlerde daha verimli olabilmeleri için belli zamanlarda dinlenmeye ihtiyaçlar vard r. Dinlenmek isteyen insanlar deniz kenar na giderler. Baz lar da de iflik yerler görmek amac yla seyahat ederler. Dinlenmek, gezmek, görmek ve bilgilenmek amac yla yap lan gezilere turizm denir. Turizm, ülkemizin önemli gelir kaynaklar ndand r. Bunda ülkemizin üç taraf n n denizlerle çevrili olmas n n büyük etkisi vard r. Ayr ca karasal iklim görülen iç kesimlerde k fl turizmi de geliflmifltir. 432

5 Ürettiklerimiz SOSYAL B LG LER Meslekler Bir kiflinin geçimini sa lamak için sürekli yapt ifle meslek denir. Birlikte yaflaman n gere i olarak insanlar toplumsal bir ifl bölümü yaparlar. Her birey iste i, yetene i, sa l k durumu do rultusunda ifl bölümüne kat l r. Bir meslek seçer ve mesle inin gerektirdi i iflleri yaparak topluma ve kendine hizmet eder. Meslekleri tan mak ve do ru meslek seçmek mutlu ve verimli olmak için önemlidir. Seçti imiz ve e itimini alarak yaflam boyu sürdürece imiz mesle in; Kiflilik özelliklerimize, Yeteneklerimize, lgilerimize, Beklentilerimize, Fiziksel özelliklerimize, Sa l k durumumuza uygun olmas gerekir. Meslekler, toplumun ihtiyaçlar ndan do mufltur. Bir bölgede görülen mesleklerin belirlenmesinde o bölgedeki ekonomik faaliyetler etkilidir. Örne in, ormanc l n yayg n oldu u bölgede görülen mesleklerden biri marangozluktur. Yurdumuzun çeflitli bölgelerinde yayg n olan mesleklerden baz lar n inceleyelim; Karadeniz Bölgesi nde tar m, bal kç l k gibi ekonomik faaliyetler yap l r. Bu nedenle tekne yap m, nakliyecilik gibi ifller yürütülür. Akdeniz Bölgesi nde turizm ve serac l k geliflmifltir. Bu nedenle tur rehberli i, turizm acenteleri yayg nd r. Yurdumuzun iç bölgelerinde tar m ve hayvanc l k yap lmaktad r. Bu bölgelerde çiftçilik, veterinerlik geliflmifltir. Ekonomik faaliyetler gere i üretilen ürünlerin ifllenme aflamas için fabrikalar kurulur. Bu fabrikalar da pek çok meslek sahibine ifl imkân sa lar. 433

6 Temel Kaynak 5 Ürettiklerimiz Ülke Ekonomisi Meslek sahipleri yapt klar ifllerle kendi geçimlerini sa lad klar gibi ülke ekonomisine de katk sa larlar. Ekonomi, bir ürünün üretimden tüketiciye ulaflmas na kadar olan iliflkiler bütünüdür. Yurdun bir bölümünde üretilen ürünler di er bölgelerdeki tüketicilere de ulaflt r l r. Bölgeler aras al flverifl yap l r. Bu ürünlerin bir k sm yurt d fl na sat l r. Yurdumuzun iç kesimlerinde tah l üretimi yap lmaktad r. Üretilen ürünle ihtiyaçlar karfl lan r, bir k sm da yurt d fl na sat l r. Marmara Bölgesi sanayi ürünleri ile ülke ekonomisine katk sa lamaktad r. Bir ülkenin kalk nmas için her meslek sahibi kiflinin sorumluluklar vard r. Meslek gruplar aras nda etkileflim, yard mlaflma vard r. Örne in, bir çiftçi bu day yetifltirir. Çitfçinin yetifltirdi i bu day fabrikada çal flanlar taraf ndan ifllenir, un hâline gelir. Un ile f r nc ekmek yapar. Ekme i tüketiciye ulaflt rmak için ulafl m a nda çal flanlara ihtiyaç duyulur. Tüm meslekler gereklidir ve ülke ekonomisine katk sa lar. Ege ve Akdeniz bölgeleri turunçgil üretimi ve turizm ile ülke ekonomisine katk sa lar. 434

7 Ürettiklerimiz SOSYAL B LG LER nsan Etkisi, Üretim, fl Birli i nsanlar yaflamlar boyunca ifllerini kolaylaflt racak alet ve makineler üretmifllerdir. Bu alet ve makineleri yaflamlar n n her alan nda kullanmaya çal flm fllard r. Bir ürünün üretim, da t m ve tüketim aflamalar nda da pek çok alet, makine ve teknolojik ürün kullan lmaktad r. Ancak üretim, insan eme i olmadan yap lamaz. Bir konserve üretilirken ürünün tarlada yetifltirilmesi, fabrikalarda ifllendikten sonra ürünün paketlenmesi, da t lmas aflamalar nda insan eme i vard r. Üretilen konserveden yiyecek yaparak tüketmekte de insan eme i vard r. nsanlar yaln zca emekleriyle üretimi katk sa lamazlar. Baz insanlar maddi güçleriyle fabrika açarlar. Böylece yeni ifl alanlar n n oluflmas n sa larlar. Üretimin yap labilmesi için ham madde, para, alet, makine ve insanlara ihtiyaç vard r. Bunlardan herhangi birinin yoklu u ya da eksikli i üretimi olumsuz yönde etkiler. Sorunlar yaflan r. Bu sorunlar n ortaya ç kmamas için ifl birli i yap l r. fl birli i yaln zca sorun çözmek için de il, yeni giriflimlerde bulunmak için de yap l r. Yani ifl birli i yeni ifl alanlar n n oluflmas n da sa lar. Atatürk de ink laplar do rultusunda giriflimcilere imkânlar sa lam fl, onlar desteklemifltir. Çiftçilere yeni, modern tar m alet ve makinalar kullanmalar konusunda yol göstermifl, imkânlar sa lam flt r. Atatürk, yeni fabrikalar aç lmas n sa lam fl, insan eme inin ne kadar önemli oldu unu vurgulam flt r. 435

8 Temel Kaynak 5 Ürettiklerimiz Ülkemizdeki giriflimci ifl adamlar ndan bir örnek: Sak p Sabanc ( ) 7 Nisan 1933 tarihinde Hac Ömer Sabanc ve Sad ka Sabanc n n ikinci çocu u olarak Kayseri nin Akçakaya köyünde do an Sak p Sabanc, ifl hayat na 1948 y l nda, Akbank ta stajyer memur olarak bafllad. Üç y l n zatürre hastal yla geçirdi. BOSSA Un Fabrikas nda veznedar olarak çal flmaya bafllad y l na gelince un fabrikas n n ticaret müdürü oldu. 2 sene sonra Türkan Civelek ile evlendi ve BOSSA Tekstil Fabrikas nda Genel Müdür Yard mc s olarak görev yapmaya bafllad y l nda Dilek adl bir k z çocu u sahibi olan ifl adam, ayn y l Adana Ticaret ve Sanayi Odas Yönetim Kurulu Baflkan oldu. 2 y l sonra babas Hac Ömer Sabanc y kaybetti ünlü ifl adam. Babas n n ölümünden 1 y l sonra kardeflleriyle birlikte Hac Ömer Sabanc Holding A.fi. yi kurdu ve Yönetim Kurulu Baflkanl görevini üstlendi y l nda, ikinci çocu u Metin in zihinsel özürlü olarak dünyaya gelmesi sebebiyle Sabanc, di er insanlara yard m amac yla, 1976 y l nda Erol Sabanc Spastik Çocuklar Tedavi ve E itim Merkezi ile 1996 y l nda Metin Sabanc Spastik Çocuklar ve Gençler E itim Üretim ve Rehabilitasyon Merkezini kurdu de Hac Ömer Sabanc Vakf (VAKSA)y kuran ifl adam, 1981 de Londra da, Türk sermayesi ile yurtd fl ndaki ilk banka olan Ak International Bank (Sabanc Bank Plc.) kurdu. Yine ayn y l Amerika da Houston da ilk kez kalp kapakç ameliyat oldu. Üç sene sonra, 1984 de, Eskiflehir Anadolu Üniversitesi taraf ndan ilk onursal doktoras n alan Sabanc, 1986 da TÜS AD n Yönetim Kurulu Baflkan oldu da babas Hac Ömer Sabanc zaman nda toplanmaya bafllanan Resim ve Hat koleksiyonlar n n sergilenmesi için SSCB Kültür Bakanl n n daveti üzerine Moskova da bir sergi aç ld. Bu sergi, sonraki y llarda dünyan n en önemli müzelerinde sergilenecek Alt n Harfler: Sabanc Üniversitesi Sak p Sabanc Müzesi nden Osmanl Hat-Resim Koleksiyonu Sergisi için bir mihenk tafl oldu. Yine ayn y l Amerika - Houston da ikinci kez kalp ameliyat oldu de Alt n Harfler: Sabanc Üniversitesi Sak p Sabanc Müzesi nden Osmanl Hat - Resim Koleksiyonu Sergisi New York ta Metropolitan Müzesinde sergilendi. Böylece Metropolitan Müzesinde sergilenen ilk özel koleksiyon ünvan na sahip oldu da stanbul da, Sabanc Üniversitesi ni açan ifl adam, 2001 de DuPont un yüzde ortakl yla 4 k tada toplam 16 fabrika ile faaliyet gösteren DUPONTSA ve DUSA INTERNATIONAL flirketlerini kurdu. Frans z Hükümeti, Alt n Harfler koleksiyonunun Louvre Müzesi nde sergilenmesini gerçekefltirerek, Frans z - Türk kültür iliflkilerine yapt katk lar ve Fransa n n önde gelen flirketlerinden Danone, Carrefour ve BNP ile sürdürdü ü baflar l ortakl klar ndan dolay, Elyséae Saray nda yap lan törenle, Fransa Cumhurbaflkan Jacques Chirac taraf ndan Sak p Sabanc ya fleref niflan takdim edildi. 10 Nisan 2004 tarihinde tedavi gördü ü Amerikan Hastahanesinde fliddetli akci er enfeksiyonundan vefat etti. 436

9 Ürettiklerimiz SOSYAL B LG LER E lenerek Ö renelim - 4 Tan mlar verilen kavramlar ilgili kutulara yazarak bulmacay çözünüz Dinlenmek, e lenmek, görmek ve tan mak gibi amaçlarla geziye ç kan kimse, gezgin. 2. Türlü ürün, mal vb. al m sat m. 3. Dinlenmek, e lenmek, görmek ve tan mak gibi amaçlarla yap lan gezi. 4. Üretim, da t m ve tüketim iliflkilerini düzenleyen, iflleyen bilim dal, iktisat. 5. Bir kimsenin geçimini sa lamak için yapt sürekli ifl. 6. Ham maddeyi ifllemek, enerji kaynaklar n yaratmak için kullan lan yöntemlerin ve araçlar n bütünü, endüstri. 7. Gerekli, yararl bitkileri yetifltirmek amac yla toprak üzerinde yap lan çal flmalar n bütünü, ziraat. 437

10 Temel Kaynak 5 Ürettiklerimiz Ö rendiklerimizi Uygulayal m - 4 Afla daki ifadelerden do ru olanlar n bafl na, D, yanl fl olanlar n bafl na Y harfi yaz n z. Co rafi yap, bölgedeki ekonomik faaliyetlerin belirlenmesinde önemli etkendir. Ar c l k, ekonomik faaliyetlerden birisidir. Bal kç l n geliflmesi için Eti Bank kurulmufltur. Marmaris k y lar nda sünger avc l yap lmaktad r. Ülkemizde orman alanlar en çok ç Anadolu Bölgesi ndedir. En ucuz enerji su gücünden elde edilen enerjidir. Linyit, demir, krom ülkemizde ç kar lan en önemli madenlerdendir. Turizm; dinlenmek, gezmek, görmek amac yla yap lan gezilerdir. Bir kiflinin geçimini sa lamak için sürekli yapt ifle meslek denir. Yetenekler, meslek seçimini etkilemez. Turizmin geliflti i yerlerde en yayg n meslek veterinerliktir. Yurdumuzun iç bölgelerinde yayg n olarak turunçgil yetifltirilir. Fabrikalar pek çok meslek sahibine ifl imkân sa lar. Ekonomi, bir ürünün üretim aflamas ndaki maddi güçtür. Marmara Bölgesi sanayi ürünleri ile ekonomiye katk sa lar. Ülkemizde ürünler, vatandafllar n ihtiyaçlar kadar üretilir. Üretimde insan eme inden çok teknoloji önemlidir. nsanlar maddi olanaklar yla da üretime katk sa larlar. Üretimin yap labilmesi için ham maddeye ihtiyaç vard r. nsanlar için üretimde ifl birli i yapmak faydal d r. 438

11 Ürettiklerimiz SOSYAL B LG LER TEST 5 1. I. Tar m II. Hayvanc l k III. Doktorluk Yukar dakilerden hangileri ekonomik faaliyettir? a. I ve II b. I ve III c. II ve III d. I, II ve III 2. I. Yeryüzü flekilleri II. klim III. Bitki örtüsü Bir bölgede yap lan ekonomik faaliyetleri yukar dakilerden hangisi ya da hangileri etkiler? a. Yaln z III b. I ve II c. I, II ve III d. Yaln z III 3. Yurdumuzda genifl yaylalar n ve çay rlar n olmas hangi ekonomik faaliyetin yap lmas n sa lar? a. tar m b. madencilik c. turizm d. hayvanc l k 4. Bal kç l n en fazla yap ld ve en çok bal k elde etti imiz denizimiz afla dakilerden hangisidir? a. Ege Denizi b. Akdeniz c. Karadeniz d. Marmara Denizi 5. Yurdumuzun orman alanlar bak m ndan en zengin bölgesi afla dakilerden hangisidir? a. Karadeniz Bölgesi b. ç Anadolu Bölgesi c. Akdeniz Bölgesi d. Do u Anadolu Bölgesi 6. Ülkemizin hangi bölgesinde en çok tah l üretimi yap lmaktad r? a. ç Anadolu Bölgesi b. Güneydo u Anadolu Bölgesi c. Do u Anadolu Bölgesi d. Akdeniz Bölgesi 7. Büyükbafl hayvanc l k hangi bölgemizde di erlerine göre daha çok yap l r? a. Karadeniz Bölgesi b. Do u Anadolu Bölgesi c. ç Anadolu Bölgesi d. Güneydo u Anadolu Bölgesi 8. Afla daki ekonomik faaliyetlerden hangisi en çok Marmara Bölgesi nde yap l r? a. orman ürünleri b. hayvanc l k c. ipek böcekçili i d. tah l üretimi 9. Afla dakilerden hangisi ham maddedir? a. bu day b. kumafl c. kâ t d. makarna 10. Yurdumuzda yurt içinde yük ve yolcunun en fazla tafl nd yol afla dakilerden hangisidir? a. demir yolu b. hava yolu c. kara yolu d. deniz yolu 439

12 Temel Kaynak 5 Ürettiklerimiz 11. Afla dakilerden hangisi seyahat eden turistin amaçlar ndan de ildir? a. K fl sporu yapmak b. Deniz ve güneflten yararlanmak c. Tarihî yerleri görmek d. Arkeolojik kaz yapmak 12. Yurdumuzun iç bölgelerinde hayvanc l k yap lmas bu bölgelerde afla daki mesleklerden hangisinin geliflmesini sa lam flt r? a. çiftçilik b. doktorluk c. veterinerlik d. kerestecilik 13. Ülke içinde yap lan ticarete ne ad verilir? a. iç ticaret b. d fl ticaret c. serbest ticaret d. ticaret 14. Yurdumuzda en önemli uluslararas fuar hangi flehirde kurulmaktad r? a. stanbul b. zmir c. Ankara d. Antalya 15. I. Ham madde II. Makine III. Para Üretimin yap labilmesi için yukar dakilerden hangilerine ihtiyaç vard r? a. I ve II b. I ve III c. II ve III d. I, II ve III 16. Bir ürünün üretimden tüketiciye ulaflmas na kadar olan iliflkilerin tümüne ne ad verilir? a. üretim b. ticaret c. da t m d. ifl gücü 17. Co rafi özellikleri ve iklimi göz önünde bulunduruldu unda serac l k hangi bölgemizde yap lmaktad r? a. Ege Bölgesi b. Akdeniz Bölgesi c. Marmara Bölgesi d. Karadeniz Bölgesi 18. En önemli ihracat liman m z afla dakilerden hangisidir? a. stanbul b. Samsun c. Trabzon d. Mersin 19. Atatürk Hava Liman hangi ilimizdedir? a. Ankara b. zmir c. stanbul d. Antalya 20. Tur rehberli i hangi ekonomik faaliyetin oldu u bölgede yayg n olarak yap l r. a. el sanatlar b. turizm c. ormanc l k d. madencilik 440