Afla Saksonya da ekonomik ve ticari faaliyet

Transkript

1 Afla Saksonya Ekonomi, Çal flma ve Ulaflt rma Bakanl Editör: Redaksiyon: Afla Saksonya Ekonomi, Çal flma ve Ulaflt rma Bakanl Friedrichswall 1 D Hannover Herfurth & Partner, German and International Lawyers Afla Saksonya da ekonomik ve ticari faaliyet Metin Demirkaya Sibyll Hollunder-Reese, M.B.L. Philipp Neddermeyer Avukat Handan Oktay-Weldeshofer tarafindan destek sunulmufltur Yamaner & Yamaner Avukat Bürosu Istanbul Hannover Kas m 2006

2 Önsöz Muhterem okuyucular! Size sunulan bu broflürle Afla Saksonya Ekonomi, Çal flma ve Ulaflt rma Bakanl, Yat r m Destek Ajans ( PA) Afla Saksonya ile beraber bir ilke imza atm fl bulunmaktad r. Amac m z Federal Eyaletimizi örnek alarak Almanya da ekonomik faaliyetlerle ilgili imkanlar göstermektir. Bu broflürün ngilizce, Polanyaca, Rusça, spanyolca, Portekizce ve Çince'den sonra nihayet Türkçe bas lm fl olmas ndan dolay çok mutluyum. Türkiye Almanya'n n ve Afla Saksonya'n n Güney Avrupa da en önemli ticaret partneridir ve Afla Saksonyan n d flekonomi politikas nda merkezi bir konuma sahiptir. Türkiye ayr ca 2007 Hannover Fuar 'n n partner ülkesidir. Afla Saksonya Eyaleti'nin ve PA'n n destegi ile Hannover de bulunan Herfurth & Partner Hukuk Bürosu taraf ndan haz rlanan bu pratik klavuz, yat r mc lar Almaya da ticari faaliyet ve yerleflme imkanlar konusunda Türkçe bilgilendirmeyi amaçlamaktad r. Bu broflürde mallar n ve flah slar n serbest dolafl m na uygun olarak ticari faaliyet imkanlar, yabanc lar n Afla Saksonyadaki serbest faaliyetleri, yabanc flirketlerin faydalanacaklar hukuki flekiller, giriflimcilerin hak ve yükümlülükleri ile Eyaletimizin ticari faaliyet ortam ayr nt l bir flekilde aç klanmaktad r. Bu bak mdan söz konusu bilgiler flirket kurucular ve burda halihaz rda faaliyet'te olan flirketler için yararl olabilir. Biz bu broflürle Afla Saksonya'da flirketlerin gelecekte ticari faaliyetlerini nerede yürüteceklerini planlarken Afla Saksonya bölgesini ticari faaliyet alan olarak dikate almalar n sa lamay ümit diyoruz. Afla Saksonya bölgesinin yat r m yeri olarak tercih edilmesinde bir çok neden bulunmaktad r. En önemli Dünya-Fuarlar olan CeB T ve Hannover Fuarlar na ev sahipligi yapmakta olan Eyaletimizin Baflkenti Hannover Kuzey- Güney ve Do u-bat ana ulafl m hatlar n n kefliflme noktas nda bulunmaktad r. Eyaletimiz Volkswagen AG, Lastik üreticisi Continental, Turizm fiirketi TUI ve Çelik Üreticisi fiirket Grubu olan Salzgitter AG gibi dünyaca tan nan flirketlerle gurur duymaktad r. Afla Saksonya ayn zamanda kredi kurumlar n n, maliye ve sigorta hizmet sunucular n n ve bir çok branflta uzmanlaflm fl binlerce orta ve küçük ölçekli flirketlerin baflar l olarak faaliyet gösterdikleri bölgedir. Broflürümüzü ilgiyle okuyaca n z ümit ediyor, sizleri bölgemizde selamlamaktan k vanç duyaca m belirtmek istiyorum. Ülkemizde planlad n z yat r mlarla ilgili sorular n z memnuniyetle PA'ye yöneltebilirsiniz. Walter Hirche Afla Saksonya Ekonomi, Çal flma ve Ulaflt rma Bakan 3

3 Index A. flletme Merkezi Afla Saksonya flletme Merkezi Afla Saksonya Avrupa Birligi`ne Kap olarak Afla Saksonya 12 a) Serbest Mal Dolafl m 13 b) Kiflilerin Serbest Dolafl m 13 c) Hizmetlerin Serbest Dolafl m 14 d) Sermayenin Serbest Dolafl m 14 B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri Önsöz Avrupa Birli i Vatandafllar n n Asa Saksonya`daki Ticari Faaliyetleri 15 a) Ülkeye Girifl ve Oturma zniyle lgili Kurallar 15 b) Avrupa Birli i Vatandafllar n n Çal flmalar Türk vatandafllar n n Afla i Saksonya`daki ticari faaliyetleri 17 a) Girifl ve oturma iziniyle ilgili düzenlemeler 17 b) Türk vatandafl kiflilerin çal flmalar Bir fl Faaliyetinin Bafllang c ile lgili Genel Düflünceler 28 a) Ticari Aç dan Hukuki fiartlar 28 b) Mesleki Hukuk fiartlar 28 c) Odalara Mecburi Üyelik 29 d) Meslek Sendikas 29 e) Sa l k sigortalar, Sigortalar 29 f) Ticaret yerleri 29 g) Mali Planlama, Bankalar ve Hesap Açmak 30 h) Muhasebecilik ve Aleniyet 30 i) Alman Eleman 32 j) Vergiler 33 k) Gümrük Düzenlemeleri

4 C. fiirketlerin Hukuki fiekilleri fiirketlerin Hukuki fiekillerine Genel Bak fl 42 a) Önsöz 42 b) fiirket fiekillerinin Türleri Temsil Bürosu 43 a) Kurulufl 43 b) fl Yönetimi 44 c) Vergiler fiube/ flyeri 44 a) Kurulufl 44 b) Yönetim 45 c) Vergi Münferit Tacir (e.k.) Adi Ortakl k (GbR, BGB-fiirketi) Ortakl k fiirketi Sessiz fiirket Aç k Ticaret fiirketi (OHG) Komandit fiirket (KG) Limited fiirket & Komandit flirket ortakl (GmbH & Co. KG) 48 a) Kurulufl 48 b) ç Organizasyonu ve Yönetim 49 c) Vergiler 49 d) Denetim ve Aleniyet Kurallar Limited flirket (GmbH) Anonim flirket (AG) 50 a) Kurulufl 50 b) Hisseler 51 c) AG' nin yönetimi ve iç organizasyonu 51 d) Küçük AG'ler 52 e) Vergiler Avrupa ktisadi Menfaat Birli i (EWIV) Societas Europaea (SE) Yabanc hukuki flekiller 53 D. Limited fiirket (GmbH)'n n kuruluflu ve yönetimi Kurulufl flartlar Kay t süresindeki sorumluluk bofllu u Firma (flirketin ünvan ) fiirket faaliyeti Hissedarlar ve GmbH hisseleri 56 a) Hissedarlar 56 b) GmbH hisseleri ç organizasyon ve yönetim 56 a) Ortaklar kurulu 56 b) Yönetim Sermaye kurallar Vergiler

5 9. Kurulufl için tavsiyeler 59 a) Kurulufl toplant s 59 b) fiirket ana sözleflmesi 59 c) Müdürün atanmas 59 d) Hesap açmak ve ana sermayenin ödenmesi 59 e) Ticaret siciline kay t 60 f) Ticari sicile kay t 60 g) Kurulufl döneminde sorumluluk 60 h) Stok flirketler 60 i) Aç l fl bilançosu 61 j) Kurulufl masraflar 61 E. Afla Saksonya' da ticari ortam Eyalet hükümeti, bakanlar ve resmi daireler 63 a) Eyalet hükümeti 63 b) Devlet ofisi 63 c) Afla Saksonya Ekonomi, Çal flma ve Ulaflt rma Bakanl 64 e) Daireler Teflvik kurumlar 66 a) Nbank 66 b) Di er teflvik kurumlar ve bankalar Afla Saksonya Yat r m Teflvik Ajans (Investment Promotion Agency Niedersachsen, IPA) 70 Önemli Adresler: 6. Teknoloji merkezleri Bilgi merkezleri 73 a) IRC - Innovation Relay Centre 73 b) EIC - Euro Info Centre, Hannover 74 c) Pro Hannover Region ve Europaregion Hannover Destek Derne i 74 d) Afla Saksonya Yerel fl Yeri Bilgi Sistemi (KomSIS) Vas fl iflçilerin ve müdürlerin meslek gelifltirmeleri 75 a) Uluslararas meslek gelifltirme e itim flirketi (InWEnt) 75 b) Afla Saksonya Alman Management Akademisi Fuarlar 76 a) Deutsche Messe AG Temsilcilik Afla Saksonya'da Endüstri ve Faaliyet Birlikleri Bankalar lave Odalar 71 a) Sanayi ve Ticaret Odalar (IHK) 71 b) Zanaatkar Odalar Birlikler ve ifl kolu federasyonlar

6 A. flletme Merkezi Afla Saksonya 1. flletme Merkezi Afla Saksonya tarihindeki genifllemesiyle Avrupa Birligi`ne 10 (on) yeni Do u Avrupa ülkesi kat ld ve böylece Avrupa Birli i 25 üyeye ulaflt. Ticari aç dan güçlü bir bölge olarak Do u Avrupa'da bulunan komflular na yak n olan Afla Saksonya, yeni ve eski üye ülkeler aras nda ba lay c unsur olarak önemli bir rol almaktad r y l n n bafllang c yla beraber Romanya ve Bulgaristan ülkeleri de Avrupa Birligi`ne üye olacaklard r. Do u Avrupa ülkelerinin üye olmalar yla beraber Afla Saksonya Eyaleti Birleflik Avrupa'da co rafi olarak gittikçe merkezi bir konum almaktad r. Afla Saksonya sekiz milyonu aflk n nufusuyla Alman Federal Cumhuriyeti'nin ikinci büyük eyaletidir. Volkswagen, TUI, Airbus ve Papenburg`daki Meyer Werft gibi dünyaca tan nm fl flirketlerin yan nda Afla Saksonya birçok uluslararas baflar ya imza atm fl orta ve küçük ölçekli flirketlere sahiptir. Bu flirketler çok iyi bir altyap y kulanmaktad r. Deniz limanlar yla, oto yollar yla, raylar yla ve Hannover`deki uluslararas havaalan yla bütün dünyadaki ekonomik yerlere ulafl m sa lanm flt r. Afla Saksonya'n n ezelden beri var olan yenileme kültürü, Afla Saksonya eyaletinin ortakl klar nda ve teflvik programlar nda da anlam n bulmaktad r. Ayn flekilde yüksek okullar n ve flirketlerin aras ndaki bilim al fl veriflinde arac l k faaliyetlerinde bulunan yo un bir dan flma kurulufllar a bulunmaktad r. Yüksek okullar n özel flirketlerle olan ortakl klar bilimsel bilgilerin en çabuk flekilde yeni ürünlere, muamelelere ve hizmetlere aktar lmas n sa lamaktad r. Braunschweig ve Göttingen'de bulunan köklü üniversiteleri, Hannover`de bulunan t p fakültesi ve say s z üniversite d fl araflt rma merkezleri bütün dünyada tan nmaktad r. Avrupa Birli i'nin bir üyesi olarak Almanya, Avrupa Birli i'nin s n rlar aras nda var olan ekonomi serbestliklerini daha da büyütmek ve ayn zamanda dünya ticaretinin libarellefltirilmesini hedeflemektedir. fiimdiden Afla Saksonya tüm dünyadan ticari faaliyette bulunmak isteyene Avrupa Birli i`nin ticaret serbestisine iliflkin kap y açabilir. Örne in Afla Saksonya'da kurulan yavru flirketler Avrupa Birli i'nde bulunan herhangi bir flirket gibi Avrupa Birli i'nin yeknesak ticari alan n n faydalar n kullanabilir. Do u Avrupa Ülkelerinin üye olmalar yla beraber Türkiye de gittikçe Avrupa Birli i`ne yak nlaflmaktad r. Türkiye taraf ndan 1987 y l nda üyelik baflvurusu yap lm flt r. Bu üyelik baflvurusu ancak o zaman ''halen maksada uygun olmamas '' nedeniyle rededildi. Fakat doksanl y llardan bugüne dek Avrupa Konseyi taraf ndan üye adayl ihtimalini içeren birçok karar al nmakla beraber AB taraf ndan y llar önce flart koflulan ve Türkiye taraf ndan flimdiye dek tam olarak yerine getirilemeyen politik, ekonomik ve öncelikle anayasal flartlarlada (Kopenhag Kriterleri) srar edilmifltir. Dolay s yla Türkiye`nin de söz konusu gerekli kriterleri yerine getirmesiyle beraber beraber Avrupa Birli i`ne tam üye olaca tart fl lmazd r. Bunun yan s ra Türkiye birçok y llardan beri Almanya'n n ve AB'nin en önemli ticaret partnerlerinden biridir. Birçok ikili anlaflma karfl l kl ticareti kolaylaflt rmaktad r y l n n bafllang c ndan beri Türkiye ile AB aras nda gümrük birligi anlaflmas bulunmaktad r. Almanya uzun zamandan beri Türkiye'nin en önemli ticaret partneridir y l n n karfl l kl ticaret hacmi önceki y la oranla büyümüfltür. Türkiye'den Almanya'ya sa lanan ihracat pay Türk ihracat n n toplam hacimine k yasen ve Almanya'dan Türkiye'ye sa lanan ithal pay Türk thalat n n toplam hacimine k yasen %13-14 olmaktad r. Alman yavru flirketlerinin ve Alman-Türk ortak giriflimlerinin (Joint -Ventures) Türkiye deki say s birkaç y l önce 2000 'e ç km flt r ten beri Alman Ekonomisi Türkiye'de Alman Sanayi ve Ticaret Odalar Meclisi`ne (D HK) ait bir delegasyon bürosu taraf ndan temsil edilmektedir. Taraflar aras nda ekonomik iflbirligi konusunu içeren düzenli ikili müzakereler ve ayriyeten 1994'te yeniden faaliyete geçirilen ikili iflbirligi Konseyi (DTKR) kapsam nda ve buna ait endüstri, yat r m, ticaret ve turizm gibi çal flma gruplar nda gerçekleflmektedir. Almanya ile Türkiye aras nda yat r mlar koruma ve destekleme anlaflmas (1962) ve çifte vergilendirmeyi önleme anlaflmas (1985'te) yap lm flt r. Temmuz 2001' de Türkiye'de Uluslararas Tahkim Yasas yürürlü e girmifltir. Bununla beraber Almanya ve Afla Saksonya' daki birçok Türk federasyonu bulunmaktad r (bununla ilgili bilgiler ilavede). Zira uzun süreden beri Almanya'da yaflayan Türk vatandafllar da büyük bir ekonomik güç teflkil etmektedirler. Bu broflürle bir yandan Türkiyeli ifl çevrelerine diger yandan da Almanya'daki Türk vatandafllar na hitap edilerek onlara Afla Saksonya'daki ifl imkanlar hakk nda ön bilgiler sunulmas ve ticari ifl faaliyetleri giriflimlerine motive edilmeleri amaçlanmaktad r. Afla Saksonya ve AB ticari ifl imkanlar için muazzam altyap imkanlar sunmaktad rlar. Avrupa Birli i, Dünya ekonomisinin gayri safi yurtiçi has las las nda hemen ABD'den önce sahip oldu u %30'luk pay yla dünyan n en büyük ticari bölgesidir. Avrupa Birli i, üyelerinin s n rlar içerisinde serbest ticaret ve kiflilerin seyahat özgürlü ü düflüncesiyle oluflturulmufltur. Yeni kat lan üyeler için bu haklar halen k s tlanmaktad r. Dünya çap ndaki ticaret ve yolcu trafi i için öngörülen k s tlamalar k smen hayli fazlad r ve ço u zaman iki tarafl sözleflmelerle flekillendirilmektedir. Ne var ki, Avrupa 10 A. flletme Merkezi Afla Saksonya A. flletme Merkezi Afla Saksonya 11

7 Birli i uzun y llard r Avrupa d fl ndaki ticari al flveriflte de yeknesak kurallar oluflturmak için çaba sarf etmektedir. Dolay s yla, Afla Saksonya'da bir ticari faaliyetin oluflturulmas esnas nda yabanc ülke vatandafllar için öngörülen flekil flartlar o yabanc n n uyruklu una ba l oldu u için birbirinden farkl d r. Bugüne kadar üye olan Avrupa Birli i ülkelerinin vatandafllar Avrupa Birli i taraf ndan öngörülen bütün özgürlüklerden yararlanmaktad r; ancak bu haklar Do u Avrupa'dan kat lan ülkeler için sadece s n rl bir flekilde uygulanmaktad r. Avrupa Birli i`ne üye olmayan ülke vatandafllar ise özel düzenlemelerle karfl karfl ya kalmaktad rlar. Ancak bu son grup içinde de - Türk vatandafllar için oldu u gibi-farkl uygulamalara rastlanmaktad r. Bu metin bütün bu farkl l klar da ayd nlatacak ve gerekti inde derinlemesine bir bak fl aç s sunacakt r. Serbest meslek sahipleri, giriflimciler ve iflletmeler için Afla Saksonya'da herhalde ilginç bir faaliyet alan aç lmaktad r. Bütün sanayi ülkelerinde oldu u gibi Almanya'da da güncel ifl teamülü hukuki çerçeve koflullar arac l ile oluflturulmaktad r. Almanya piyasas nda faaliyet gösteren bir yabanc flirketin menfaatlerini baflar l bir flekilde ortaya koyabilmesi için sadece ülkedeki piyasay tan mas yetmemekte, ülkenin sosyal ve toplumsal adetlerinin yan nda, hukuki olanaklara da aflina olmas gerekmektedir. Bu nedenle, hem Afla Saksonya'da faaliyet göstermek isteyen hali haz rda kurulu olan flirketler hem de Afla Saksonya'da flirket kurmak isteyen yabanc ülke vatandafllar icin, hukuksal düzenlemelerin bilinmesi baflar l bir ifl sürdürmek için vazgeçilmez bir flartt r. Bu broflür Türk giriflimcilere, Afla Saksonya'daki ticari faaliyetlerini planlamalar na ve bu faaliyetlerini gerçeklefltirmeye yard mc olmaya ve böylece Afla Saksonya'daki ekonomik bafllang çlar n kolaylaflt rmaya hizmet edecektir. flbu broflür, hukuksal ve pratik çerçeve flartlar na genel bir bak fl verecek olup, detayl bir hukuksal dan flmanl n yerini doldurmayacakt r. 2. Avrupa Birli i ne Kap olarak Afla Saksonya Avrupa Birli i'nde geçerli olan dört temel özgürlük her bir üye ülkenin ticari faaliyetinin temelini oluflturur. Bir Türk ifl adam Afla Saksonya'da bir flirket kurmaya karar verirse, afla da belirtilen haklar s n rs z olarak kullanma hakk na kavuflur. serbest mal dolafl m ; kiflilerin serbest dolafl m ; hizmetlerin serbest dolafl m ; sermayenin serbest dolafl m. Bu dört temel özgürlük, eski Avrupa Birli i ülkeleri aras nda Avrupa Toplulu u anlaflmas na göre s n rs z olarak geçerlidir. Oysa yeni kat lan üye ülkeler icin bu özgürlükler istisnas z olarak geçerli olmay p, k smen de olsa geçifl düzenlemeleri mevcuttur. Yeni kat lan üye ülkeler flunlard r: Estonya, Letonya, Litvanya, Polonya, Slovakya, Malta, Slovenya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve K br s. Malta ve K br s için temel özgürlükler üyeliklerinden itibaren s n rs z olarak geçerlidir. a) Serbest Mal Dolafl m Avrupa Birli i`nde mal dolafl m, herhangi bir ülkesel s n rlamaya veya engellemeye tabi olmaks z n iç s n rlar üzerinden gerçekleflmelidir. Bu sebepten ötürü Avrupa Toplulu u`nun kurulufl antlaflmas, Avrupa Birli i s n rlar içinde ithalat ve ihracat gümrüklerini ve ithal edilen mallarda ülkesel miktar k s tlamas n yasaklamaktad r (Gümrük Birli i). Ayn flekilde mallar için geçerli olan milli uygulamalar ve normlar da engelleyici olabilirler. Bu tür düzenlemelerin uygulanmas na Avrupa Birli i yasalar na göre yaln zca, sa l k, tüketicinin korunmas ya da çevre gibi üstdüzey hedeflerin korunmas na iliflkin olduklar sürece izin verilmektedir. Temel olarak Avrupa Birli i üye ülkelerinden Almanya`ya ve tam tersi flekilde Almanya`dan di er Avrupa Birli i ülkelerine ticaret ya da piyasaya mal sürmek serbesttir; milli normlar ve belgeler yaln zca bir istisna olarak buna karfl durabilirler. b) Kiflilerin Serbest Dolafl m Kiflilerin serbest dolafl m özgürlü ü, yerleflme özgürlü ünden ve iflçilerin serbest dolafl m özgürlü ünden oluflur. aa) Yerleflme Özgürlü ü Yerleflme özgürlü ü bir Avrupa Birli i ülkesinin bireylerine ve iflletmelerine, di er üye ülkelerin düzenlemelerine uygun bir flekilde yerleflmeyi, yani devaml ba ms z flekilde meslek (u rafl) edinme imkan n sa lamaktad r. Ancak söz konusu u rafl n geçici özellikle de belirli k sa bir dönem için olmas halinde, bu u rafl bir yerleflme kapsam na girmeyecektir. Bir flirketin baflka bir üye ülkede bir iflletme merkezi, flube, temsilcilik ya da yavru flirket kurmas halinde devaml ekonomik bir entegrasyondan bahsedilecektir. Yeni üye ülkeler icin yerleflme hürriyeti, s n rs z ve herhangi bir geçifl düzenlemesi olmadan bafllat lm flt r. Böylece örne in bir Polonya vatandafl Almanya'da istedi i flekilde bir flirket kurabilir ve burada serbestçe çal flabilir. bb) flçilerin Dolafl m Özgürlü ü flçilerin dolafl m özgürlü ü bir iflçiye, baflka bir Avrupa Birli i ülkesine seyahat ederek (ba l, ücretli) bir ifl için istihdam edilmeyi, orada bulunmay ve devaml olarak kalma hakk n sa lar. Hizmet sunma hürriyetinin aksine, iflçilerin dolafl m özgürlü ü yaln zca ücretli, bir di er anlat mla talimata ba l ifl iliflkisini kapsamaktad r. Buna karfl n hizmet sunma hürriyeti sadece ba ms z ifller için geçerlidir. 12 A. flletme Merkezi Afla Saksonya A. flletme Merkezi Afla Saksonya 13

8 Avrupa Birli i üyelerinin iflçilerine serbest iflçi dolafl m temel olarak s n rs z bir flekilde uygulanmaktad r. Yaln zca ülke egemenli ini gerektiren ifllerde (örne in polis) Avrupa Birli i ülkelerinin vatandafllar için de baz k s tlamalar geçerlidir. Yetkili yabanc lar dairesi, serbest iflçi dolafl m na esas teflkil eden durumun, iflveren taraf ndan iflçinin ifle al nd n n belgelenmesi suretiyle ispat edilmesini talep edebilir. Ücretli bir iflte çal flmak, yeni Do u Avrupa üye ülkelerinden gelen iflçiler için flimdiye dek yaln zca k s tl olarak mümkündür. Bu konuda Türk vatandafllar için AB üyesi olmayan diger ülkelerin vatandafllar na k yasen baz imtiyazl haklar n o üye ülkede kullan lmas flart yla uygulanmas söz konusudur. c) Hizmetlerin Serbest Dolafl m Hizmetlerin serbest dolafl m di er bir üye ülkede bir geçici ve dolay s yla süresi k s tl serbest bir ifl icra etmek hakk sa lamaktad r. Hizmet özgürlü ü de yeni Avrupa Birli i ülkelerinde kay ts z flarts z geçerli de ildir. Ayn zamanda da serbest insan ulafl m kadar k s tl de ildir. Hizmet özgürlü ünün k s tlamalar tamam yla seçkin ekonomik alanlar için uygun görülmüfltür. Bunun d fl nda, k s tlamalar hem kiflisel olarak hem de madde itibariyle s n rl d rlar. d) Sermayenin Serbest Dolafl m Sermayenin serbest dolafl m dördüncü temel özgürlüktür. Söz konusu özgürlük, Avrupa Birli i ülkeleriyle ve üçüncü ülkeler aras ndaki sermaye dolafl m ndaki tüm s n rlamalar yasaklamaktad r. Bu anlamda serbest sermaye dolafl m kavram hem ayni sermayeyi (örne in tafl nmazlar üzerindeki haklar, flirket ortakl klar ) hem de para sermayesini (örne in k ymetli evraklar, krediler) kapsamaktad r. Serbest sermayeyi do rudan düzenleyen tüm s n rlamalar yasakt r. Örne in söz konusu s n rlama yasaklar aras nda döviz takyidat ile ilgili s n rlamalar da say labilir. Serbest sermaye dolafl m n n yan nda Avrupa Toplulu u Anlaflmas ayn zamanda ödemelerin serbest dolafl m n da öngörmektedir. Serbest ödemelerin dolafl m mallar n ticareti karfl l nda yap lacak ödemenin ve üye ülkelerin vatandafllar na maafllar n n ödenmesinin engelsiz bir flekilde gerçeklefltirilmesini sa lar. Bu nedenle, serbest ödemelerin dolafl m mal, birey ve hizmetlerin dolafl m n n vazgeçilmez bir tamamlay c s d r. B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri 1. Önsöz Yabanc vatandafl olarak Afla Saksonya`ya gelmeyi düsünen bir kifli, oturma ile ilgili hukuksal kurallar da dikkate almal d r. Almanya vatandafl olmayan her kimse yabanc vatandafl olarak kabul edilmektedir. Afla Saksonya`da ve Almanya`da oturma izni almas için bir yabanc vatandafl n yerine getirmesi gereken flartlar herkes için ayn de ildir. Alman ikamet hukuku daha çok bir kimsenin nerden ve hangi sebebten ötürü Almanya'ya geldi ini ay rt etmektedir. Avrupa Birli i üyesi olan bir ülkenin vatandafl (Avrupa Birli i vatandafl ) Avrupa Toplulu u Sözleflmesinden dolay uygun bir statüye sahiptir. zlanda, Liechtenstein, Norveç, ve sviçre vatandafl olanlar Avrupa Birli i'ne üye olmad klar halde birçok alanda eflit durumdad rlar. Di er alanlarda oldu u gibi, 1 May s 2005`de Avrupa Birli i'ne üye olan Do u Avrupa ülkelerinin vatandafllar için k s tlamalar mevcuttur (Bölüm A'ya bak n z). Di er ülkelerin vatandafllar üçüncü ülke vatandafllar olarak tan mlanmaktad r. Söz konusu üçüncü ülke vatandafllar n n, oturma ve çal flma durumlar Afla Saksonya`da ve Almanya`da sadece yabanc lar yasas çerçevesinde mümkündür. Bu grup içinde genel olarak Almanya'ya takipten korunmaya gelen yabanc lar ve di er nedenlerden dolay gelenler ay rt edilmek gerekmektedir. Korunmak için gelenler s nma isteminde bulunmal ve böylece farkl bir statü elde etmektedirler. Ancak, burada bu söz konusu anlaflman n özelliklerine detayl olarak girilmeyecektir. Ayn flekilde devletler hukukuna iliflkin, insanc l, siyasi veya ailevi sebeplerden dolay elde edilen oturma izinleri bu broflürün konusu de ildir. Türkiye ile Almanya aras nda bulunan ortakl k anlaflmas nedeniyle Türk vatandafllar na üçüncü ülke vatandafllar na k yasen öncelik tan nmaktad r. Dolay s yla Almanya'ya legal olarak girifl izni verilen Türk vatandafl iflçilere ve ailelerine çal flma izni verilmesinde baz hususi muameler uygulan r. Afla daki bölüm Asa Saksonya`daki oturma izniyle ilgili hukuksal çerçeveyi özetleyecektir. Ancak kapsaml bir hukuksal bilginin yerini hiç bir zaman dolduramaz. 2. Avrupa Birli i Vatandafllar n n Asa Saksonya`daki Ticari Faaliyetleri Afla da AB s n rlar içerisinde ikametgah ile ilgili k salt lm fl flekliyle Türk vatandafllar için dolayl, örnegin Afla Saksonya da bir flube açmalar sonucu geçerli olan hukuki çerçeve gösterilmektedir. a) Ülkeye Girifl ve Oturma zniyle lgili Kurallar Bütün Avrupa Birli i vatandafllar, Avrupa Birli i ülkelerinde serbest girifle ve oturma iznine sahiptirler. 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren yürürlü e giren serbest dolafl m özgürlü ünü düzenleyen ve eski oturma yasas n n yerini alan Freizügigkeitsgesetz/EU 14 A. flletme Merkezi Afla Saksonya B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri 15

9 geçerlidir. Girifl yaparken vize gerekmemektedir. Avrupa Birli i vatandafllar Almanya'ya girifl yaparken sadece kimlik belgesi yeterlidir. b) Avrupa Birli i Vatandafllar n n Çal flmalar Bir Avrupa Birli i vatandafl Afla Saksonya'da çal flmay düflünüyorsa, yerine getirilmesi gereken flartlar hem vatandafl olunan ülkeye hem de yap lmak istenen ifle ba l d r. aa) Ücretli fl (1) Ücretli fl nedir? Ücretli ifl talimatl, kazanca yönelik ve anlaflmaya göre veya al fl lm fl olarak para karfl l yap lmakta olan her u raflt r. Genel olarak bir istihdam durumu, u rafl yapmakta olan bir insan n baflkas na kendi aralar ndak anlaflmaya göre para karfl l, ba ml ve talimatl hizmet etmekle yükümlü oldu u zaman mevcuttur. (2) fiartlar Bir önceki bölümde tarif edildigi gibi ABvatandafl iflçiler k s ts z olarak serbest dolafl m hakk na sahiptirler. 1. Ocak 1992'den beri bütün Avrupa Birli i ülkeleri ve Avrupa Ekonomi Birligi devletlerinin vatandafllar diger üye bir ülkede serbest çal flma hakk na sahiptir. Di er üye devletlerden iflçiler çal flt klar üye devletin iflçileriyle ayn hukuki kurallara tabi tutulup ayn avantajlardan yararlanabiliyorlar. Yeni üye devletlerden olan iflçiler için halen k smen olarak büyük k s tlamalar uygulanmaktad r. Türk vatandafllar na uygulanan özel statüye daha önce de inildi; söz konusu statü daha sonra ayr nt l olarak aç klanacakt r. bb) Serbest fl Alman hukukuna göre geçerli olan aranan nitelikler de dahil olmak üzere bütün flartlar n yerine getirilmesi halinde, Avrupa Birli i giriflimcileri ve serbest çal flanlar genelde Afla Saksonya'da yerleflebilirler. Bu flartlar yerine getirildi i takdirde, Avrupa Birli i vatandafllar için birçok çal flma alanlar aç lmaktad r. (1) Serbest fl nedir? Serbest ifl her kiflisel veya bir kurulufl olarak sunulan ve bir iflverenin talimat olmayan u raflt r. Bu u rafl n kazanca yönelik ve anlaflmaya göre veya al fl lm fl olarak para karfl l yap lmakta olan bir u rafl olmas gerekmektedir. (2) Serbest fl Faaliyet Alanlar Yat r mc lar flah s ya da flirket olarak de iflik hukuksal flekillerde Afla Saksonya'da ticari faaliyetlerde bulunabilirler. Söz gelifli flah slar ve flirketler acentelik (representative office) yard m yla çal flabilirler; böyle bir acentelik hukuksal anlamda ba ms z de ild r. Bu nedenlerle acentelik kendi bafl na ticari faaliyetlerde bulunamayacakt r. fiayet serbest faaliyette bulunmak isteniyorsa yabanc flirket Almanya da bir flube kurabilir. Uzun vadeli serbest faaliyetler planlayanlar için yavru flirket kurmak, özelikle bir limited flirket kurmak, önerilebilir. Bir yabanc flirketin ifl faaliyetlerini serbest hukuki kifli olarak yürütmesi Alman pazar nda güçlü bir angajman olarak görülmekted r. Bu da Alman ifl faaliyetlerinde daha büyük bir d kkate al nmak ve kabul edinmek getirebilir. Ondan ötesi hukuksal uygulamalar bir flube kuruluflundan daha da kolayd r. De iflik hukuksal biçimler, koflullar ve farkl l klar ayr nt l olarak bundan sonraki C. bölümünde incelenecekt r. Avrupa Birli i vatandafllar Almanya da kesinlikle her türlü hukuksal biçimde bulunan flirketlere ortak olabilirler. Bu ortakl klar gerçek kiflilerden ya da tüzel kiflilerden oluflabilir. Yat r m s n rlamalar ve sermaye ithalat nda s n rlamalar yoktur. Adi ortakl klar düzeyindeki kat l mlar ülke içinde ikametgah ya da ola an bir yerleflim gerektirmemektedir. Ancak bu ortakl klar n yabanc yasalara ya da ticari faaliyetlerde bulunan yabanc lar için geçerli olan düzenlemelere ayk r olmamas gerekmektedir. Ancak ayn flekilde yerleflme özgürlü ünü ve hizmetlerin serbest dolafl m n s n rs z kulanan Avrupa Birli i vatandafllar serbest faaliyetlerine bafllamadan önce mesleki ve ticari hukuk flartlar yerine getirmelidirler (bu bölümün 3. k tas na bak n). Avrupa Birli i üye ülkelerindeki oturma ve çal flmayla ilgili hem özel kifliler için hem flirketler için genifl bilgiler Avrupa Birli i taraf ndan internette yay nlanmaktad r. citizens/home.html 3. Türk vatandafllar n n Afla Saksonya`daki ticari faaliyetleri a) Girifl ve oturma iziniyle ilgili düzenlemeler Avrupa Birli i ne üye olmayan bir ülkenin vatandafl Afla Saksonya`da ticari faaliyetlerde bulunmay planl yorsa bahis edilenlerin ötesine giden birçok özel yasalar - özellikle oturmayla ilgili - dikkate almas gerekmektedir. aa) Çeflitli ikamet izinleri (1) Genel bak fl Üçüncü ülke vatandafllar, dolay s yla Türk vatandafllar n n da Almanya'ya girifl ve ikametgahlar için ikamet izni gerekmektedir. Fakat Türk vatandafllar için öncelikli üçüncü ülke vatandafllar grubuna ait olduklar ndan dolay özel bir hususiyet söz konusudur. K sa süreli ikametgahlar için vize gerekmemektedir. Resmi pasaportlara sahip kifliler ( örnegin yeflil ve mavi renklileri ) çal flmad klar sürece toplam olarak en çok 90 günlük bir ikamet için Almanya ya vizesiz girifl yapabilirler. 16 B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri 17

10 Oturma hakk na ba l olmadan ülke giriflinde kifli ve mal kontrolü uygulan yor olmas na dikkat edilmelidir. Genelde herkesin giriflte geçerli bir kimlik belgesine sahip olmas gerekmektedir, hatta bu belgenin Almanya ç k fl ndan sonra üç ay geçerli olmas öngörülmektedir. Alman yabanc lar hukuku üç çeflit ikamet izni tan maktad r. Bunlar hem Almanya da hem Afla Saksonya`da geçici veya sürekli bir oturma hakk sa lamaktad r. Vizeler k sa süreli oturmalar için geçerliyken, Alman hukuku oturma izni ve yerleflme özgürlü ü tan maktad r. (2) Türk vatandafllar için öncelikli oturma izni hakk Avrupa Ekonomi Birli i Ortakl k Konseyi ve Türkiye'nin ald klar 1/80 numaral karar gere ince Türk vatandafllar için AB, Almanya ve Afla Saksonya ifl piyasas na girmeleri kolaylaflt r lm flt r. Bu sözleflme zemini üzerine kurulan Ortakl k Konseyi AEB/Türkiye ' de ald ve bugüne dek geçerli olan 1/80 numaral karar geregi Türk iflçileri ve aileleri için AB-Üye devletlerine girifl ve çal flmalar ile ilgili hususi haklar tan nmaktad r. Böylece bu konuyla ilgili Türk vatandafllar n ba layan flartlar di er üçüncü ülke vatandafllar na k yasen daha da hafiftir. Bu avantajlar AB- vatandafllar na Avrupa Birli i bölgesi için tan nan serbest dolafl m hakk ndan pek uzak de ildir. Özellikle Ortakl k Konseyi Karar (OKK) 1/80 bütün Avrupa Birl i bölgesi kapsam nda serbest dolafl m hakk n tan mamaktad r. Ortakl k Konseyi Karar nca 1/80 tan nan ikamet hakk sadece Türk vatandafl n n iflçi olarak çal flt üye ülke için geçerlidir. Bundan dolay bir Türk vatandafl n n baflka bir üye ülkeye girifl yapabilmesi için vize gereklidir. Buna göre bir Türk iflçisi ayn iflveren için düzenli olarak çal flt bir y ll k ifl süresinden sonra halen bir ifle sahipse çal flma izninin yenilenmesi hakk n kazanm fl olur. Üç y ll k bir ifl süresinden sonra ayn meslek üzeri arzu ettigi bir iflverene sunulan bir ifl teklifine karfl l k ifl baflvurusunda bulunabilir, ki burada AB - vatandafllar na tan nan haklara öncelik verilmektedir. 4 y ll k düzenli bir ifl süresinden sonra serbest olarak seçtigi ba ml iflte çal flabilir. Kendisine tafl nan ve Türk vatandafl olan aile fertleri her türlü ifl teklifine müracaatta bulunabilirler, flayet en az 3 y ldan beri düzenli olarak söz konusu üye ülkede ikamet ediyorlarsa. Söz konusu üye ülkede 5 y ll k düzenli bir ikamet süreleri dolmuflsa bu kifliler serbestçe istedikleri ba ml ifl türünü seçebilirler. O üye ülkede meslek e itimini bitirmifl Türk iflçilerinin çocuklar - anne veya babalar Almanya'da en az üç y ll k bir çal flma süresini doldurmufl ise, Afla Saksonya'da her türlü ifl teklifine baflvuruda bulunabilirler. Gerçi Türk iflçileri ve onlar n aile fertleri ile ilgili oturum hakk esas olarak söz konusu üye ülkenin genel kurallar na tabidir, ki Almanya'da göç yasas na göredir. Bundan dolay özellikle Almanya'ya giriflte Türk iflçileri ve onlar n aile fertleri için di er üçüncü ülke vatandafllar na uygulanan kurallar uygulan r (yukar ya bak n z). Bir Türk iflçisi Almanya'da ikamet eder etmez ve en az bir y ldan beri düzenli bir iflte çal fl yorduysa, gelece e yönelik bir oturma hakk n Avrupa Adalet Divan n n kararlar na göre direkt olarak Ortakl k Anlaflmas na dayanarak iddia edebilir. Aile fertleri için de söz konusu anlaflma ikamet haklar aç s ndan önem tafl maktad r. fiayet iflçi ailesi olarak söz konusu kifliler Almanya'da çal flan iflçiye girifl yap p gelmifllerse, geldikten sonra bulunduklar yerde en az 3 sene ikamet etmifllerse ve flimdi de Almanya'da ba ml bir ifle bafllam fllarsa, bu kifliler de Ortakl k Anlaflmas na dayanarak gelecek için Almanya'da bir ikamet hakk n kazanm fl olurlar. Bu sebeple Türk iflçileri ve aileleri için Ortakl k Anlaflmas nda öngörülen flartlar n doldurulmas halinde, ifl edinme hakk n kazand ran ikamet izinlerinin verilmesinde s k flartlar öngören ikamet kanunu uygulanmaz. Her zaman dikkat edilmesi gerekir ki söz konusu Türk iflçisi yukar da belirtilen flartlar n yerine getirilmesi halinde ikamet hakk n iddia edebilir, flayet daha önce kendisine verilen ikamet izinleri kendisi taraf ndan yabanc lar dairesine yanl fl bilgiler vererek aldatma sonucu al nmam fllar ise. Ayr ca daha önce hak ettigi pozisyonun Almanya' y uzun vadeli ve gönüllü olarak terk etmesi veya serbest meslek üzeri bir ifle bafllamas sonucu kaybetmemesi gerekir. (3) Vize (a) Genel hükümler Vize bir nevi ikamet iznidir. Devlet taraf ndan s n r geçmek için pasaporta yaz l olarak verilen izind r. Alman oturma hukukunda vize konsolosluk taraf ndan bir seyahat öncesi verilen oturma türüdür. Girifl yapmak isteyen herkes kendi ülkesindeki yetkili yurt d fl temsilcili ine (büyükelçi veya konsolosluk) baflvuruda bulunabilir. Genelde yurt d fl temsilcilikleri vize baflvurusuna iki ile on gün aras nda bir sürede karar verirler. Uzun süreli bir oturma için veya çaliflma amac yla baflvurulan vizeler ancak bir kaç ay içinde karar verilir. fl adam bir Türk vatandafl n n vize için flahsi olarak baflvurusu zorunludur. Resmi pasaportu (örnegin yeflil ve bordo olanlar ) olan ve Almanya'da herhangi bir iflte çal flmayan flah slara toplam 90 güne kadar varan ikametleri için vize gerekli de ildir. Vize veriliflinde esasen aranan flartlar aras nda yabanc n n Almanya`da olmas, Almanya Federal Cumhuriyeti nin menfaatini engellememesi veya tehlikeye düflürmemesi ve özellikle baflvuran flahs n Almanya`da kald süreyi kendi mali kaynaklar ile geçirece ini uygun belgelerle kan tlamas önde gelmektedir. Geçiminizin güvenlik alt nda olmas, geçiminizi, buna hastal k sigortas da dahildir, kamu kaynaklar ndan yararlanmak zorunlu unda olmaks z n, kendiniz taraf ndan 18 B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri 19

11 karfl lanmas durumudur. Bunun d fl nda bir seyahat sa l k sigortas flart koflulmufltur. Bu sigortan n bütün Schengen ülkeleri için geçerli olmas gerekmektedir ve asgari teminat limiti ,- Euro (yaz ile: Otuzbin Euro) olmal d r. V ze verilifl karar nda girifl yapan flahs n geri dönme ihtimali de yer almaktad r. (b) Turistik, ziyaret ve ticari amaçl vize Zorunlu vize baflvurusu yolcunun vatandafll na ba l d r. Türk vatandafl olan ve resmi yeflil veya bordo renkli pasaport sahibi flah slara üç aydan az oturumlar için vize gerekli degildir. Di er vize zorunlulu una tabi tutulan ülke vatandafllar n n girifl öncesi ülkelerindeki Alman d fl temsilciliklerinde turist veya ziyaret vizeleri için baflvurmalar gerekmektedir. Vize baflvuran flahs n yeterli maddi kaynaklara sahip olmas halinde ve ülkesine geri dönece ini kan tlamas halinde verilir. Ancak geçimini kendi taraf ndan karfl layam yorsa mali yükümlülük verilebilir. Turist k ve ziyeret vizeleri çal flma izinlerini kapsamamaktad r. Uygulamada turistik ve ziyaret vizeleri Schengen vizeleri olarak verilmektedir. Schengen vizesiyle (pasaporttaki lafz : "Schengen devletleri için geçerli') baflvuranlar 6 ayl k bir süre içinde toplam 3 ayla s n rl olmak üzere üye ülkelerinde kalabilirler. Schengen- ülkelerinde (ki bunlar aras nda Almanya, Fransa, Belçika, Lüksemburg, Hollanda, spanya, Portekiz, talya, Yunanistan, Avusturya, Danimarka, sviçre' de var; zlanda ve Norveç AB üye olmamalar na ra men söz konusu sözleflmeyi bir kooperasyon sözleflmesi gere i tamam yla uygulamaktad rlar) k smi olarak gümrük-ve federal polis taraf ndan s k yurt içi kontroller uygulamaktad r. Vize uluslararas bir vizedir ve A dan C ye kadar olan kategorilerden tek ve birden fazla girifller için verilebilir. Genelde bu hak kulan lmamakta ve her vize Schengen ülkelerinden bir kez için 30 gün geçerli olarak verilmektedir (genelde C kategorisi olarak). Buna karfl l k Ticari vizeler de iflken süreler için verilmektedir. Bu tür vizeler de çal flma iznini kapsamamaktad r, ancak baflvuran flahs n ifliyle ilgili ifller (örne in fuar da sözleflmeler imzalamak) serbest olarak uygulanabilir. Birçok ülkelerde acenteler arac l yla yurtd fl temsilcilerden ticari vize al nabilir ve böylece baflvuran flahs n kendisinin gitmesi gerekmemektedir. Ne var ki, bu tür vizeler için bir Alman flirketin davetiyesi flartt r. (c) Uzun süreli vizeler (ulusal vize, oturma ve yerleflme izni) Ulusal vize esasen uzun süreli oturmalar için ve oturma ile yerleflme izinlerinin verilifl kurallar na göre verilir. Bu vize, vizeyi veren ülkeye ulaflmak için sahibine verilir ve o ülkeye ulaflmak için di er Schengen ülkelerini geçme iznini kapsar. Üç ay geçen oturmalar ve çal flma amaçl oturmalar (oturma izni, istisna olarak yerleflim izni) için, girifl yapan flahs n önceden vize almas gerekmektedir. Vize yani oturma izni baflvurusunun genelde, girifl öncesi görevli yurtd fl temsilcili inde yap lmas gerekmektedir. Almanya`daki yetkili yabanc lar dairesinin vize veriliflini onamas gerekmektedir. Girifl yapan flahs n ikametini alaca yerin yabanc dairesi yetkili daired r. Uzun süreli vize (3 aydan fazla) müracaatlar için baflvuru formu ücretsiz olarak yurt d fl temsilciliklerinden al nabilir. Uzun süreli oturma genelde oturma izni olarak verilir (flartlar için afla ya bak n z). Uzun süreli oturma izinleri için ifllem süresi genelde üç ay sürebilir. Zaman zaman bu süre uzayabilir çünkü yabanc lar dairesi kararlar için baflka dairelere de (örne n ifl bulma kurumuna gibi odalara) dan flabilir. Yabanc lar dairesinin onaylamas gereken kararlarda yurt d fl temsilcilikleri vizeyi bu onaydan sonra verebilirler. (d) Yükümlülük beyannamesi Vizeye baflvuran flah s yeterli maddi kaynaklar oldu unu kan tlayamazsa, Almanya`daki ev sahibi yetkili dairelere yükümlülük beyannamesi verebilir. Ev sahibi bu beyannamede girifl yapan flahs n bütün masraflar n karfl layaca na dair bir söz vermektedir. Bu yükümlülük olas hastane masraflar n veya gelen flahs n dönüfl masraflar n da kapsamaktad r. Ev sahibi bu yükümlülük beyannamesini ikametinin bulundu u yetkili yabanc lar dairesine vermesi gerekmektedir. Genelde yabanc lar dairesi son üç aya ait gelir belgelerini saklar. Yabanc lar dairesinin yükümlülük beyannamesini onaylamas gerekti i için beyannameyi veren flahs n kendisi gitmesi gerekmektedir. Bu beyannamenin yurt d fl temsilcili ine vize baflvurusu esnas nda verilmesi gerekmektedir. Ayn flekilde seyahat sa l k sigortas da ev sahibinden karfl lanabilir. Bunun d fl nda ifl adamlar n n yapt klar seyahatlar için Almanya`daki ev sahibinin gönderdi i davetiye maddi aç dan yeterli ve güvenilir olarak görülmektedir. Bu davetiyeyi ifl adamlar yurt d fl temsilciliklerinden orijinaliyle birlikte vermeleri gerekmektedir. Resmi bir yükümlülük beyannamesi gerekmemektedir. (3) Oturma zni Oturma izni hem süre hem de amaç olarak k s tl bir flekilde ve yasalarda uygun olarak görülen sebeplerden verilir; ancak yasalarda say lan sebepler s n rl de ildir. Böylece oturma izni özel durumlarda istisnai olarak yasalarda yaz lmayan amaçlar için de verilebilir. Bu ikamet izni genelde yüksek ö renim, dil ö renimi, ifl yeriyle ilgili e itim, serbest ve ücretli ifl için ve insanc l sebeplerden dolay verilir. Bir oturma izni esas itibariyle sadece baflvuru üzeri uzat l r veya (belli flartlarda) süresiz yerleflim iznine çevrilebilir. Söz konusu Türk vatandafl n n 20 B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri 21

12 olas olumsuzluklarla karfl laflmamas için gecikmeden oturma izninin uzat lmas için baflvurmas gerekir. (4) Yerleflim zni Yerleflim izni süresiz ve her yerde geçerli oldu u için verilifl flartlar daha da a rd r. Avrupa Birli i üyesi olmayan ülkelerin vatandafllar bu yerleflim iznini Almanya'n n toplumsal ve siyasal yap s üzerine temel bilgiye sahip olma flart yla alabilirler. Serbest ifl kapsam nda bir Türk giriflimci üç sene geçtikten sonra yerleflim izin alabilir, ancak planlad iflin baflar l olmas ve geçim masraflar n n garantili olmas gerekmektedir. Genelde en az befl y ld r sosyal sigortal olan, geçim masraflar n kendi bafl na karfl layan ve en az befl y ld r oturma iznine sahip olan flah s yerleflim iznini alma hakk na sahip olur. Bu ikamet izni di er Schengen Ülkelerini k sa bir süre için ziyaret etmeyi de kapsar. b) Türk vatandafl kiflilerin çal flmalar aa) Genel Düzenlemeler Avrupa Birli i üyesi olmayan bir ülkeden gelen bir giriflimci Afla Saksonya'da ticari faaliyetler planl yorsa, ikamet iznini alma flartlar çal flmaya müsaade etmeyen k sa süreli bir vizenin flartlar ndan daha da a rd r. 2005`den beri yabanc lar daireleri Avrupa Birli i üyesi olmayan bir ülkeden gelen vatandafllar n ikamet ve çal flma izinleriyle ilgili kararlar standart olarak vermektedirler. Böylece verilen ikamet izni ayn zamanda çal flma iznini de kapsamaktad r. fiah slar n hangi boyutta çal flabiliyor olduklar böylece ikamet izninden görülebilmektedir. Türkiye'den girifl izni için baflvuruda bulunan bir Türk vatandafl n n oradaki sürekli ikamet bölgesinde bulunan ilgili Alman d fl temsilciligine (Ankara daki Büyükelçilik veya yerindeki ilgili baflkosolosluklar, ekteki adreslere bak n z). Uzun süreli oturma izni müracaatlar nda Afla Saksonya'da bulunan yurt d fl temsilcilikleri yabanc n n ikamet etti i flehrin yabanc lar dairesiyle beraber çal flmaktad r. Söz konusu ticari ifl amaçl Türk vatandafl flah s flayet Almanya'da yafl yorsa, bulundu u yerin yabanc lar dairesi ilgili dairedir. Birçok durumlarda çal flma izninin al nmas, ilgili mesleki faaliyeti düzenleyen yönetmelik ve mesleki faaliyetin düzenlenmesine iliflkin usul kurallar ile ba lant l olan oturma izninin al nmas na dair kanun taraf ndan öngörülen kriterler kapsam na uygun oldu u ve baflka bir düzenleme öngörmüyorsa veya Ortakl k Anlaflmas EWG/Türkiye öncelikli uygulanm yorsa, sürece iflçi acentesinin kabulüne ba l d r. Çal flma amaçl ikamet izni ya geçici oturma izni olarak ya da sürekli yerleflim izni olarak verilebilir. Avrupa Birli i üyesi olmayan bir ülkeden gelen vatandafllar bu izni belli flartlar alt nda alabilirler. Alman oturma hukuku k sa bir süredir örne in yüksek e itimliler için kolaylaflt r c istisnalar öngörmektedir. Afla Saksonya uluslararas çal flan flirketleriyle, dünyaca tan nan araflt rma merkezleriyle, ünlü üniversiteleriyle ve meslek yüksek okullar yla Dünya çap nda genç elemanlar ve billim adamlar de iflimi uygulamaktad r. Yeni Göç Yasas, kalifiye iflçilerin ve serbest çal flanlar n yerleflmelerini desteklemek için bunlar n gelmelerini kolaylaflt rmaktad r. Yüksek kalifiye iflçiler grubuna uzman bilgiye sahip olan ya da ö retim üyesi olan bilim adamlar n n yan s ra da ortalaman n üstünde bir y ll k gelire sahip olan ücretli memurlar ve tecrübeli uzmanlar da dahildir. kamet izni verilifl flartlar her durumda yap lmak istenen ifle ba l d r. bb) Serbest ifl kurmak (1) kamet zninin Verilifli Alman oturma yasas n n (AufenthaltsG) amac yenilikçi ve yeni fikirlere aç k olan yabanc flirketlerin göç etmelerini desteklemektir. Yeni göç yasas na göre Afla Saksonya`da art k yerleflimin bafllang c nda serbest ifl kurmak için ikamet izni verilebilir. Avrupa Birli i üyesi olmayan bir ülkeden gelen vatandafllar - flayet AB`ye ortak olan ülkelerden (Avrupa Birli i Do u Avrupa`ya aç ld ktan sonra Romanya ve Bulgaristan da bunlara dahil) gelmiyorlarsa - uygun ikamet izinlerini ancak belli flartlar yerine getirdikten sonra alabilirler. (a) Pozitif Ekonomik Etki fl faaliyetlerinin bafllang c için ortalaman n üstünde bir ticari ilgi veya özel yöresel istek olmas gerekmektedir. Ayn flekilde bu tür faaliyetlerin ekonomiye pozitif etki yaratmas beklenmektedir ve finansman n özsermayeden ya da kredilerden garantilenmesi gerekmektedir. Bu ilk iki flart genelde bir milyon Euro'yu geçen yat r mlarda ve ondan fazla ifl yeri aç ld takdirde yerine getirilmifl kabul edilmektedir. Ancak bu flartlar n yerine getirilmesi zorunlu de ildir. Bu ilk iki flartlar yerine getirilmedi i takdirde ifl faaliyetine gerek iflin özelli inden gerek yabanc n n ticari tecrübesinden ya da yenili e ve araflt rmaya katk s ndan izin verilebilinir. (b) flletmenin Verimlili i fl faaliyetinde bulunmak isteyen flah s serbest ifl kurmak istiyorsa, iflin türüne göre, planlar n önceden detayl olarak aç klamal d r. Örne in mesleki ve teknik yetene ini kan tlayan belgeler, ifl ortaklar ndan al nan referans ve planlad iflle ilgili di er önemli belgeleri sunmas gerekmektedir. Baflvuran flahs n flirket orta olmas halinde flirketteki statüsünü kan tlamal d r, özellikle flirketin kurulufluyla ilgili evraklar ve temsil yetkisi olan flirket ortaklar n n ve olas yönetim üyelerinin isimleri belirtilmelidir. 22 B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri B. Atividade econômica de cidadãos estrangeiros na Baixa Saxônia 23

13 (c) Üç y ldan sonra bile yerleflme izni mümkün Göç eden serbest iflçilere verilen ikamet izni oturma izni olarak verilmektedir. Ancak bu flekilde yerleflim izninin hemen al nmas mümkün de ildir. Ne var ki, serbest çal flanlar n ifl faaliyetlerinde baflar l olup da kendi geçimlerini sa lamalar flart yla üç senenin sonunda oturma izinlerini süresiz yerleflim izni ile de ifltirmeleri mümkündür. (d) lgili Daireler fiartlar n yerine getirilmesine denetim dairesi yani baflvuran flahs n ifl faaliyetlerini bafllatmak istedi i yerin yetkili yabanc lar dairesi bakmaktad r (yurt d fl ndan girifl yapan yabanc lar için yurt d fl temsilcileri önemlidir; bunlar da yetkili yabanc lar daireleriyle çal flmaktad rlar). Kompleks konulardan dolay örne in iflletme verimlili inin de erlendirmesinde birçok zaman, uzman yerel kamu kurumlar na dan fl lmaktad r. Bunlar bölgesel yetkili faaliyet daireleri ve meslek odalar, örne in sanayi ve ticaret odalar, sanat odalar ve mimar odalar d r. Bu makamlar sonuçlar yaz l olarak bildirmektedirler. Bu uzman yerel kamu kurumlar n n görüfllerini yabanc lar dairesi dikkate almaktad r, ne var ki söz konusu görüfller ba lay c de ildir. Genelde yabanc lar dairesi kamu kurumlar n n görüfllerine uymaktad r. Gerekirse yabanc lar dairesi karar n, yetkili yurt d fl temsilcili e b rakmaktad r. (2) fiirket Kurulufllar Alman Göç Yasas ticari yöneticilerin ve di er sermaye flirketleri veya flah s flirketlerinin temsilcilerinin çal flmalar n kolaylaflt rmaktad r. Yabanc flirketlerin veya ifl arayanlar n flirket kurmalar için düzenli olarak farkl düzenlemeler veya talepler bulunmamaktad r. Ticari yöneticiler, ifl sahipleri veya yüksek memurlar uzun süreli olarak Afla Saksonya`da kalmay düflünüyorlarsa, bunlar n da bir oturma izni almalar gerekmektedir. fiirketin hukuksal flekline ba l kalmadan, flirket sahibi yetkili yabanc lar dairesine projenin meflruiyetini ve baflar s n kan tlayan de iflik belgeler sunmal d r. Örne in bir komandit flirketin komanditeri sadece ticari yönetimde yer al yorsa oturma iznine gerek duyulmaktad r. Bir ticari yönetici, flirket sahibi ya da orta sadece k sa bir süre için Afla Saksonya`da ve Almanya`da kal yorsa oturmak için ticari vizeyle girifl yapmas yeterlidir. Ayn flekilde bir flirket sahibi flirketinde ne yönetimde ne de ticari mümessil olarak çal fl yorsa k sa süreli ziyaretlerinde oturma iznine gerek yoktur. Öbür yandan flirketteki mali ortakl oturma iznine hak sa lamamaktad r. cc) Ücretli bir iflin bafllat lmas (ba ml çal flma) (1) Genel Düzenlemeler Ücretli bir ifle bafllamak için Almanya`ya girifl yapan Avrupa Birli ine üye olmayan bir ülkenin vatandafllar na Afla Saksonya`daki ifl piyasas k s tl olarak aç kt r. 1973`den beri yabanc iflçiler için ifl gücü al m durdurulmufltur. Ancak son y llarda yüksek tahsilli insanlar için göç yasas nda bulunan oturma hükümleriyle ilgili de ifliklikler bu duruflu biraz olsun kolaylaflt rm flt r. Esas itibariyle ücretli ifllerde çal flanlar için afla daki usul uygulan r: Yabanc lar dairesi oturma izninin verilmesi için yabanc lar ile ilgili genel hukuki flartlar n n bulunup bulunmad n inceler. Bu flartlar mevcutsa yabanc lar dairesi ifl bulma kurumunun bir ifle bafllanmas için onay n al r. Bu onay esasen söz konusu iflin bir Alman, AB-Vatandafl veya baflka öncelikli iflçiler (örne in Almanya'da uzun süreden beri yaflayan üçüncü ülke vatandafllar ) taraf ndan yap lamamas halinde verilir (öncelik prensibi ). Bir Alman la ve AB-Vatandafl yla eflit ifl alma imkan belli sürelerin dolmas ndan sonra mümkündür. Legal olarak Almanya'ya girifllerine izin verilen Türk iflçileri ve onlar n aileleri için 1985'te imzalanan ortakl k anlaflmas nca çal flma izinlerinin verilmesinde özel hükümler uygulanmaktad r. Bütün ücretli çal flma alanlar bu iflçiler için dört y ll k düzenli bir çal flma süresinden sonra aç kt r. Almanya`da yaflayan Avrupa Birli ine üye olmayan bir ülkenin vatandafllar, flayet flimdiki oturma izinleri planlad klar ifl faaliyetini bafllatmaya izin vermiyorsa, oturma izinlerini de ifltirmek için baflvuruda bulunabilirler. Genelde ücretli bir ifl bafllatmak için verilen oturma izni sadece ifl bulma kurumunun onay ile ya da bir kararname veya bir uluslararas sözleflme ücretli bir iflin bafllat lmas n onays z uygun görmesi halinde verilebilir. Her durumda yeniden yabanc vatandafl n ikameti bulundu u yerin yabanc lar dairesi yetkilidir. fl bulma kurumunun onay gerekiyorsa karar n yabanc lar dairesine bildirir. fl bulma kurumu alttaki flartlar kontrol ettikten sonra onay verir: Yabanc iflçinin çal flmas yla Alman fl Piyasas na zarar gelmemesi gerekmektedir. Bunun d fl nda baflvurulan ifl için baflka Alman iflçiler, Alman iflçilerle eflit haklara sahip olan yabanc iflçiler veya Avrupa Birli i hukukuna göre ifl piyasas na girmeye öncelik tan nan iflçiler olmamas gerekir. Ancak bu flartlar yerine getirilmedi i halde, ifl bulma kurumu yetkili daire olarak çal flmay onaylayabilmektedir. Bunun için ön flart, söz konusu kurumun baz ticari dallarda bulunan bofl ifl yerlerinin doldurulmas nda ifl piyasas aç s ndan ve entegrasyon aç s ndan sorumlu olmas ve 24 B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri 25

14 yabanc iflçilerin karfl laflt rabilinecek Alman iflçilerden daha elveriflsiz flartlar alt nda çal flt r l yor olmamas laz md r. laveten oturma yasas, Avrupa Birli i ne üye olmayan ülkelerin yeni girifl yapan vatandafllar na ifl piyasas na girmelerinde Almanya n n ekonomik koflullar na, ifl piyasas ndaki durumlar na ve iflsizli in kald r lmas na yönelmeyi uygun görmektedir. Yabanc iflçinin kesin bir iflyeri arz olmas n n kan t daima gereklidir, istisnai olarak Türk vatandafllar na uygulanan ortakl k anlaflmas hükümleri söz konusu de ilse. (2) Vas fs z fl Gücü Genel olarak meslek e itimine gerek duymayan vas fs z ücretli ifller için oturma izin almak mümkün de ildir. Ancak oturma izni sadece kararnameler veya uluslararas sözleflmeler uygun görüyorsa verilebilinir. Her durumda yetkili ifl bulma kurumunun onay flartt r. fiayet Almanya Federal Cumhuriyeti ile yabanc n n vatandafl oldu u ülkenin aras nda sözleflme yoksa ücretli bir ifl sadece yasalar n uygun gördü ü alanlarda mümkündür. flin bafllamas na müsaade eden oturma izni bu durumlarda süresi k s tl oturma izni olarak verilmektedir. Böylece a rl kl otel ve lokantac l k, tar mc l k, ormanc l k, sebzecilik, meyvecilik ve sanat alanlar nda sezon iflçilerine ihtiyaç vard r. Au-pair çal flmalar da bu kategoriye dahildir. (3) Vas fl fl Gücü Vas fl çal flma en az ndan üç y ll k bir mesleki e itim istemektedir. Burada da genelde yetkili ifl bulma kurumunun onay gerekmektedir. Ancak bir önceki gruptan farkl olarak sürekli bir istihdam ile sonuçlanacak ifle al nma mümkündür. Bu ikamet izni oturma izni olarak verilmektedir. Yasa, müsaade verilen ifl gruplar n n aras nda dil ö retmenleri, bilgisayar uzmanlar, akademisyenler ve yönetici kadro görevlisi veya di er uzmanlar saymaktad r. (3) Yüksek Vas fl fl Gücü Özel bir statüye sahip olduklar için yüksek vas fl lara ayr cal k tan nmaktad r. Hem ikamet izninin veriliflinde yetkili ifl bulma kurumunun onay na gerek yoktur hem de yüksek vas fl lar derhal yerleflim iznine baflvurabilirler. Bu genelde yeni girifl yapanlar için mümkün de ildir. Yetkili yabanc dairesi alttaki flartlar incelemektedir: somut olarak bir ifl teklifi var m, yabanc n n entegrasyonu güvenli mi, gelecekteki geçimini kendi kaynaklar yla sa layabilir mi. (4) Onaya Gerek Olmayan fl Alanlar Yüksek vas fl lar haricinde yabanc lar dairesi yönetici elemanlara, ticari çal flmalarda veya bilim ve araflt rma alanlar nda ifl bulma kurumunun onay gerekmeden oturma izni verebilir. Özeliklerinden dolay bu ifl faaliyetleri genelde ifl piyasas na zarar vermezler ve öncelik tan nan ifl arayanlar n haklar n zedelemezler. Bir yandan yüksek vas fl lar n özellikleri, yerleflim iznine hemen baflvurabilmeleri, öte yandan ise ifl bulma kurumunun onay n n gerekmemesi sadece oturma izni ile s n rl d r. (a) Yönetici Elemanlar fl bulma kurumunun onay gereksiz oldu u için bu grup h zl bir flekilde oturma iznini alma imkan na sahiptir. Bunlara afla dakiler dahildir: uluslararas flirketlerin yönetici kadro görevlileri, flayet ifl faaliyeti uluslararas flirketler için uygun olan eleman iç de iflikliklerinden ileri geliyorsa; genel vekaletnameye veya ticari temsilcinin yetkisine sahip olan yönetici kadro görevlileri; hukuki kiflileri temsil eden organ üyeleri. (b) Ticari Faaliyetler Afla Saksonya`da yerleflik olan flirketlerin yabanc elemanlar Afla Saksonya`da geçici olarak çal fl yorlarsa ifl bulma kurumunun onay na gerek kalmayacakt r. Ayn flekilde Afla Saksonya`da sadece sözleflme görüflmelerinde ya da flirketler için mal al m nda bulunan yabanc flirketlerin elemanlar için de bu durum geçerlidir. Ancak an lan durum sadece yurtd fl ndaki ola an oturmaya devam edilmesi ve Almanya`daki kalma süresi bir y l n içinde üç ay geçmemek flart yla geçerlidir. (c) Bilim ve Araflt rma Faaliyetleri Bu alanlarda çal flanlara, flayet yüksek vas fl lar grubuna dahil de ilseler, oturma ile ilgili öncelikler tan nmaktad r. Ayn flekilde yüksek okullar n ve bilim kurumlar n n bilimsel personeli için çal flma faaliyetlerine bafllamalar amac yla ifl bulma kurumunun onay na gerek bulunmamaktad r. (d) Di er Özellikli fl Gruplar Ola an oturmalar yurt d fl nda bulunan, ancak bilimsel, sportif ya da sanatsal gösteriler için k sa süreli ine Almanya`da bulunanlara k smen onay gerekmemektedir. Ancak bu tür faaliyetlerin k smen ifl bulma kurumuna bildirilmesi gerekmektedir. Ayn flekilde ifl bulma kurumunun onay olmadan yurt d fl nda bulunan iflveren taraf ndan k sa bir süre için Afla Saksonya`ya gönderilen ve orada ifl verenden al nan makineleri ve tesisleri monte eden ve bak m n yapan iflçiler gelebilir. Sözü edilen ifl gruplar sadece örnek olarak verilmifltir ve kesinlikle nihai olarak de erlendirilemez. 26 B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri 27

15 4. Bir fl Faaliyetinin Bafllang c ile lgili Genel Düflünceler Vatandafll na ba l olmadan yabanc yat r mc lar serbest veya ücretli bir ifl bafllang c nda baflka kurallar ve olaylar dikkate almal d rlar. a) Ticari Aç dan Hukuki fiartlar Ticari faaliyetin sürekli, kazanç amaçl ve serbest çal flanlar grubuna dahil olmamas flart yla sürdürülmesi halinde, bu faaliyet ticari bir çal flma olarak de erlendirilecektir. Genelde Almanya`da bir ticari faaliyetin sürdürülmesi için özel bir izne ihtiyaç yoktur. Ancak faaliyetin herhalukarda, yerel yönetime (valilik, belediye) bildirilmesi gerekmektedir ki yönetim ifl faaliyetlerinin boyutlar ndan haberdar olsun ve gerekli denetim ve kontrolleri uygulayabilsin. Bildirme zorunlulu u ticari düzenlemeler aras nda öngörülmektedir. Baz ticari faaliyetlere sadece izin al nd ktan sonra bafllanabilinir (mesleki hukuk flartlar na bak n z). b) Mesleki Hukuk fiartlar Geçerli olan Alman hukukuna göre belli mesleki belgeler bir faaliyetin bafllat lmas na veya sürdürülmesine flart kofluluyorsa, bu durum meslek vas flar n n tan nmas gerekti i anlam na gelir. Bu bir diplomayla veya bir meslek ünvan yla yerine getirilebilinir. An lan türdeki meslekler düzenlenmifl meslekler olarak tan t lmaktad r. Avrupa Birli i`nde meslek vas flar n n tan t lmas n n temeli Avrupa Birli i Tan ma Tüzü ü dür. Tan ma yetkili yerlere özellikle ilgili odalara baflvurularak yap lmaktad r. Di er taraftan bir çok mesleklerin uygulanmas yeterlik belgesine ba l de ildir. Yabanc dökümanlar n, Almanya`da tan nmas için önceden apostil ile damgalanmas gerekmektedir. Avrupa Birli i'ne kolayl k tan yan ve eflitlik sa layan düzenlemesi bulunmamaktad r. Avrupa Birli i nde belgelerin tan nmas amac yla yap lan uyumlaflt rma çal flt rmalar ile ilgili bilgileri nternet`ten alabilirsiniz: Almanya`da yabanc e itim belgelerinin tan nmas yla yetkili kurum Bonn`daki E itim Bakanl Konseyi Sekreterli i`dir. Bu kurum Online bilgi sistemi Anabin'e ba lanmaktad r: Avrupa Birli i nin d fl nda al nan e itim belgelerinin tan nmas yla ilgili bilgiler yurt d fl temsilciliklerinden veya yabanc lar dairelerinden al nabilinir. Bunlar gerekirse sorular Almanya`daki yetkili uzman dairelere veya kültür bakanl klar na yönlendirirler. Serbest meslekleri ticari faaliyetlerden ay rt etmek gerekmektedir. Serbest mesleklerde kiflisel baflar ve zihinsel vas flar ön planda tutulmaktad r. Genelde bu tür mesleklere özel bir e itimden ve kabulden sonra izin verilir: avukatlar, vergi dan flmanlar, muhasebeciler ve ekonomi daniflmanlar, mühendisler, doktorlar, eczac lar ve di erleri. Ancak vergi hukukuna göre giriflim dan flmanl da (özel vas f belgesi gerekmeden) serbest meslek olarak görünebilinir. Bu s ralama önemlidir, çünkü sadece ticari flirketler yerel ticaret vergisini ödemek mecburiyetindedirler. Eczac lar vergi anlam nda ticari faaliyet yapmaktad rlar. c) Odalara Mecburi Üyelik Yabanc vatandafllar n Afla Saksonya`da flirket kurmay kararlaflt rmalar halinde, baflka görevleri de dikkat almalar gerekir. Afla Saksonya`da ticari faaaliyette bulunan flah slar ve flirketler genelde bölgelerindeki sanayi ve ticaret odalar n n (IHK) zorunlu üyeleridir. IHK aidat n n miktar ticari faaliyetin gelirine ve ticari kütü ün kayd na ba l d r. Örne in Hannover`de en az esas sermayesi olan bir limitet flirketin y ll k ödemesi 140,- Euro'dur. Zanaatkar veya zanaat flirketlerinin yerel ticaret odalar na üyeli i zorunludur. Meslek birli i olarak ticaret mesleklerini temsil etmektedir. Bir zanaat flirketi ticari flekilde organize edilenebilinir; ancak bu durumda hem sanayi ve ticaret odas na hem de zanaat odas na zorunlu üye olmak gerekmektedir. d) Meslek Sendikas Almanya`da insanlar n çal fl rken yaralanmas n n veya hastalanmas n n önüne geçilebilmesi amac yla, ifl güvenlikleri için bir çok düzenlemeler mevcuttur. fiirketler bu düzenlemeleri yerine getirmekle yükümlüdürler. Bunun için çal flan iflcilerin say s na göre ve ifl süreçlerinin tehlikelerine göre özel e itim görmüfl uzman elemanlar n görevlendirilmesi gerekmektedir. Bunlar iflletme hekimleri, ifl güvenli i mühendisleri ya da ifl güvenli i için özel e itim görmüfl uzman elemanlar olabilirler. e) Sa l k sigortalar, Sigortalar Genelde serbest meslek icra eden giriflimciler Almanya'da kendileri için sa l k ve sosyal sigorta yapmak zorunda de ildirler. Ancak bir sa l k sigortas ve emeklilik için bir emeklilik sigortas ve ayn flekilde mali sorumluluk sigortas ve kaza sigortas tavs ye edilir. Sözü geçen sigortalar haricinde bir büro kiralama veya sat n alma durumunda daima bir yang n sigortas uygun olabilir. f) Ticaret yerleri Almanya`da daha büyük bir ifl faaliyeti amaçlanmaktaysa, akla gelen ilk soru hangi ticari yerde bu faaliyetleri yürütmek gerekti i ve bu yerlerin nerede kiralanabilinece ine iliflkin olmal d r. Ticari yerler düzenli olarak komisyoncu birliklerinden 'Ring Deutscher Markler 28 B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri 29

16 (RDM)' ve 'Verband Deutscher Markler (VDM)' kiralanabilinir. Bu iki serbest komisyoncu birlikleri 2004 yaz nda Emlak Birli i Almanya ad alt nda 'Immobilienverband Deutschland (IVD Bund e.v.)' birleflmifllerdir. Kira sözleflmesinin haz rlanmas nda veya imzalanmas nda sözleflmenin içeri inin kontrol edilmesi veya gereken hukuki görüflün al nmas gerekir. fiayet ticari yerler, flirketin kurulufl dönemin bafllang c nda kiralanmak istenmiyorsa, 'Business Center'larda' yer kiralama imkan vard r. Business Center'lar birçok zaman temsili binalarda komple kurulmufl bürolardan oluflmaktad r. Bu Business Center'lar büro donan m ndan, konferans ve seminer salonlar na ve büro ve iletiflim tekni ine kadar altyap için gerekli tüm unsurlar kapsamaktad r. g) Mali Planlama, Bankalar ve Hesap Açmak Bir flirket kurmadan önce bir giriflimci bir ticari plan (Business plan) yani flirketin gelecekteki geliflmesini gösteren bir plana sahip olmal d r. Ticari düflüncesini, hizmetlerini ve ürünlerini, piyasay, rekabeti, yat r m ve personel durumu ve giriflimcinin özel yeteneklerini göstermesi gerekmektedir. Daha ötesi bir ticari plan sat fl yla ilgili planlar ve hesaplar gerektirmektedir. Yat r m ve maliyetiyle, personeliyle, kazanç ve zarar hesaplar yla ve ilk üç y l n bilançosuna iliflkin plan ile ilgili örnekleri eklerde bulabilirsiniz. Yeni flirket için Almanya'da bulunan bir bankada ticari bir hesap açmak gerekmektedir. Bankalarla ve adresleriyle ilgili ayr nt l bilgileri ekte bulabilirsiniz. Önceden söz konusu olan bankalarda gerekli olan belgeleri ve flartlar ö renmek tavsiye edilir, çünkü bir hesap açmak için yerine getirilmesi gereken flartlar bankadan bankaya farkl d r. h) Muhasebecilik ve Aleniyet aa) Beyanname Sunmak Ticaret kanunu tüccarlar düzenli hesap vermeye zorlamaktad r. Bu bütün ticari faaliyetlerin muhasebede ifllenmesini ve bütün hesaplar n ve belgelerin on y ll k bir süre için düzenli bir flekilde toplan p ve saklanmas n kapsamaktad r. Hesap y l n n sonunda tüccar mali hesap y l n, kar ve zarar hesab, varl k listesi (bilanço) ve gerekirse de durum raporu dahil olmak üzere kapatmal d r. Muhasebe ve mali y l hesaplar n n kapan fl n n ticaret kanununun düzenlemelerine göre yap lmas gerekir ve bundan da öte söz konusu kapan fl n hukuki uygulama ve yarg sal kararlardan oluflan düzenli muhasebe ilkelerine uygun olmas gerekmektedir. Ticaret kanunu (HGB) dikkat prensibi bilançoda mal varl na de er biçilmesine esas teflkil etmektedir; flüphe durumunda bir çok de erlerden en düflük de er bilançoya al n r. Bu durum baflka hukuk sistemlerinde geçerli olan bilanço temellerinden önde gelen farkt r: örne in US-GAAP (Generally Accepted Account ng Standards) ya da IAS (International Accounting Standards) ya da IFRS, fair and true view temelinin üstüne kurulu olmalar ndan dolay bilançoda yüksek mal varl n n olmas na sebep olmaktad rlar. Ticaret kanunun beyanname sunulmas ile ilgili flartlar Avrupa Birli i'nde birçok Avrupa Birli i yönergeleri ile eflit duruma getirilmifltir. Bunlar flirket flekline (flah s flirketi veya sermaye flirketi) ve burada da flirketin büyüklü üne ba l d r. Üç kriterden ikisi yerine getirilmesi flart yla flimdilik büyüklükler flöyle ayr lmaktad r: Sermaye fiirketi Ciro bin Euro Bilanço bin Euro Personel Y l Ortalamas na Göre Küçük < < < 50 Orta 8.030'dan fazla 4.015'ten fazla 'den az 'tan az Büyük 'den fazla 'tan fazla > 250 Böylece en a r flartlar büyük sermaye flirketleri için geçerlidir. En az bir orta n gerçek kifli olarak kiflisel sorumlusu olmayan flah s flirketleri (özelikle limited ve komandit flirketleri) hesap verme aç s ndan sermaye flirketleri gibi görülmektedirler. fiirketler bir grup oluflturuyorlarsa konsolide bitirme hesab düzenlemeleri gerekmektedir. Ticari bilanço d fl nda flirketler genelde bir de vergi bilançosu düzenlerler. Bu bilançonun ticari de il de vergi temellerine uygun olarak haz rlanmas gerekmektedir. Örne in ticari anlamda önemsiz olan baz mallar için verginin mahsup edilmesi imkanlar mevcuttur. Her iki bilançonun ba ms z olmas na ra men, prensip birinin di erinden keyfi olarak ayr lmamas d r (belirleyicilik prensibi). Bundan böyle flirketler üst birli i uluslararas pazarlardan sermaye bulma imkanlar n yükseltmek ve ç fte bilanço ç kartma sorunu yaratmamak için bilançolalar n Alman Ticaret Kanunu kurallar yerine IAS kurallar na göre ç kartabilmektedirler. Sermaye flirketleri ve KapCo's için denetleme flartlar standartlaflt r lm flt r. Orta ve büyük çapl flirketlerin mali y l hesaplar n n kapan fl sadece muhasebe ve denetçiler taraf ndan incelenebilmektedir. Vergi dan flmanlar bu yetkiye art k sahip de ildir. Küçük sermaye flirketleri için denetim zorunlulu u bulunmamaktad r. 30 B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri 31

17 bb) Aleniyet Sermaye flirketleri mali y l hesaplar n n kapan fl n zorunlu olarak aç klamak durumundad rlar. lk olarak 2000'in ticari y l ndan itibaren, bu zorunluluk KapCo fleklini alan flah s fl rketleri için de geçerlidir. Aç klaman n boyutu flirketin büyüklü üne ba l d r. Küçük sermaye flirketlerinin bilançolar n sadece sicil dairesine sunmalar gerekmektedir, orta ölçekli sermaye flirketleri ek olarak k sa bir kar ver zarar hesab ve durum raporu vermelidirler. Büyük sermaye flirketleri bütün kar ver zarar hesaplar n durum raporuyla birlikte hem sicil dairesine sunmal hem de resmi gazetede (Bundesanzeiger) ilan etmelidirler. i) Alman Eleman aa) Afla Saksonya'da fl Piyasas Yabanc giriflimci Alman elemanlar çal flt rmak istiyorsa kalifiye uzmanlara ulaflabilir. Afla Saksonya'n n ifl piyasas nda her tür meslek mevcuttur. Afla Saksonya bir çok tan nm fl üniversitelere ve yüksek okullara sahip oldu u için kolayl kla akademik e itim görmüfl personel bulunabilinir. Uygun iflçiler bulmak için her giriflimci ifl bulma kurumuna (Bundesagentur für Arbeit dan flabilir. Neredeyse her flehirde ifl bulma kurumunun yerel acentas bulunmakta ve yörenin ifl p yasas nda mukim flirketlere eleman bulmaktad r. Bu hizmet ücretsizdir. Bundan baflka, tabi ki her flirket ilanlar ve özel dan flmanlar ve acentalar vas tas yla da uygun eleman arayabilir. Bu nedenle do acak masraflar n flirket taraf ndan karfl lanmas gerekmektedir. bb) fl Sözleflmesi, Toplu Sözleflme Genelde elemanlar n ifle al nmalar süresiz ifl sözleflmesi üzerinden gerçekleflir, ancak en fazla iki y ll k süreli ifl sözleflmesi de yapmak mümkündür. Bunun yan nda, personel, flirkette bizzat istihdam edilmeksizin, zaman esas yla çal flan iflletmelerden ödünç al nabilir. Almanya'n n veya di er Avrupa Birli i ülkelerinin (2004'de Avrupa Birli i üyesi olan ülkelerin vatandafllar için, Polonya dahil olmak üzere, istisnalar mevcuttur) vatandafl olmayan kifliler ifle al nacaklarsa, bu kiflilerin geçerli bir çal flma ve oturma izinlerine sahip olmalar gerekmektedir. Çal flma izni yetkili yerel ifl bulma kurumundan al n r, ancak bunun için halihaz rda Alman eleman bulunmamas gerekmektedir. flçi al m nda iflveren iflçilerle yaz l sözleflmeler imzalamaya dikkat etmelidir. fl sözleflmesinin bütün önemli noktalar kapsamas gerekmektedir: Ifl anlaflmas n n bafllamas, süresi, ifl yeri, iflçinin görevleri, ücreti, ifl saatleri ve di er konular. fl sözleflmesi ile hüküm alt na al nan anlaflmalar n yan nda, bir ifl iliflkisini düzenleyen kanuni mevzuat n da dikkate al nmas gerekmektedir. Önemli olan düzenlemeler bildiri süresiyle, geçerli bir istifan n flartlar yla ve iflletmenin temsilcili i ile ilgilidir (iflletme dan flma kurulu). Sonuç olarak birçok hükümler ifl verenler ve sendikalar aras nda imzalanan toplu sözleflmelerde düzenlenmektedir. Toplu sözleflme bir ifl veren için sadece kendisi toplu sözleflmenin taraf oldu unda yani sözleflmeyi sendikalarla üyeleri için imzalayan ifl veren birli ine üye ise ba lay c d r. Ancak hükümet baz ifl kollar için imzalanan toplu sözleflmeleri genel olarak geçerli ilan edebilir; böyle durumlarda toplu sözleflme birlik üyeli ine bakmadan ifl kollar na dahil bütün flirketler için geçerlidir. Her flirket için geçerli olan toplu sözleflmelerin listesi Federal Ticaret ve Çal flma Bakanl ndan al nabilinir. cc) Alman iflciler için vergiler ve sosyal kesintiler Almanya'da flirketler zorunlu olarak kendi iflcilerinin ücret vergilerini gelirlerinden kesmek ve devlete vermek mecburiyetindedirler. Bunun için aydan aya her iflçinin gelirine düflen vergi miktar n hesaplamak ve devlete iade etmek gerekmektedir. Bu ücret vergi iade sistemi gerçekten komplike bir sistemdir ( küçük ölçekli flirketler bunun için gelir ve vergi hesaplar n bir çok zaman vergi dan flmanlar na sevk etmektedirler. Kurulan flirket belli bir iflci say s na ulaflt nda bu tür konularda bir uzman eleman ifle almak daha ekonomik olabilir. j) Vergiler aa) Almanya' da Vergi Sorumlulu u Genel olarak Afla Saksonya'daki ticari faaliyetler flekillerine ve düzenlemelerine bilhassa hukuk flekillerine göre de iflik vergi yükümlülükleri do urmaktad rlar. Vergilendirmelerde irat vergisini (ücret vergisi, gelir vergisi, kurumlar vergisi, faaliyet vergisi), trafik vergisinden (arazi al m vergisi, gider vergisi) ve tüketici vergisini (petrol vergisi, alkol vergisi vd.) ay rt etmek gerekmektedir. Almanya'daki vergilendirme hukukunun temeli Vergi Kanunu nda (Abgabenordnung) bulunmaktad r. (1) S n rs z Vergi Sorumlulu u Almanya'da ikameti veya normal oturma izni bulunan tüm kifliler Alman vergilendirme sistemi aç s ndan s n rs z bir flekilde sorumludur. Bir kiflinin evi olmasa bile Almanya'da alt aydan fazla bulunuyorsa, bu durum Almanya'da ola an bir oturma olarak de erlendirilmektedir. K sa süreli yurt d fl ziyaretleri söz konusu alt ayl k süreyi kesmemektedir. Almanya'da ikamet etmeyen veya ola an olarak oturmayan ancak yurt içi gelirleri olan gerçek kifliler için s n rl vergi sorumlulu uyla ilgili özel kurallar geçerlidir. 32 B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri 33

18 (2) S n rl Vergi Sorumlulu u Almanya'da ikameti olmayan veya ola an olarak oturmayan kifliler de Almanya'da vergi yükümlüsü olabilir. Onlar n vergi yükümlülükleri s n rl d r. Burada örne in sermaye varl klar ndan, gayrimenkul veya ticari faaliyetlerden gelir elde edildi i an, s n rl vergi sorumlulu u do maktad r. S n rl vergi sorumlulu u sorusu düzenli olarak yabanc flirketlerin Almanya'daki ticari ve giriflim faaliyetlerinde ortaya ç kmaktad r. (3) Çifte Vergilendirme Anlaflmas Uluslararas faaliyetlerde ve s n r afl r yat r mlarda çifte vergilendirmeyi önlemek için, Almanya irat vergisi alan nda birçok iki tarafl çifte vergilendirme anlaflmalar (CVA) imzalam flt r; bütün sanayi ülkeleriyle ve ço u ticari ortaklarla bu tür anlaflmalar mevcuttur. De iflik CVA anlaflmalar git gide OECD'nin sözleflmesini örnek olarak almaktad rlar ve temel olarak anlaflmay imzalayan ülkelerden hangisinin vergilendirme hakk na sahip oldu unu ele almaktad rlar: Di er ülke bu vergilendirmeyi kendi vergilendirmesinde dikkate almal d r. Ancak CVA' lar bütün gelir çeflitleri için de il genelde sadece seçkin gelir çeflitleri için geçerlidir. Almanya ile Türkiye aras nda 'ten beri çifte vergilendirmeyi önleme anlaflmas bulunmaktad r. Çifte vergilendirmeyi önleme anlaflmalar düzenli olarak Almanya'da, yabanc devlette veya iki sözleflme devletinde de yerleflik olan insanlar için geçerlidir. Bir insan ikametgah, devaml olarak oturdu u yer, ifllerinin yönetildi i yer veya baflka bir nitelikten dolay vergi yükümlüsü oldu u yerde yerleflik say lmaktad r. Bir flirket bu anlamda hem yurt d fl nda hem Afla Saksonya'da yerleflikse uyuflmazl k durumunda sadece gerçekten ifl yönetiminin bulundu u devlette yerleflik say l r. Gerçek kifliler sadece devaml bir oturma yerine sahipseler, ancak flüphe durumunda yaflam merkezleri oldu yerde yerleflik say lmaktad r. Çifte vergilendirme anlaflmalar ve ayr nt l düzenlemeler Federal Maliye Bakanl n n internet sayfas nda görünebilinir. bb) rat Vergileri Genel olarak: Bütün gerçek kifliler, ayn flekilde flah s flirketlerin içinde bulunan insanlar, gelir vergisi ödemelidirler. Sermaye flirketleri, kurumlar vergisini ödemekle yükümlüdürler. Bundan öte, butün esnaflar, serbest meslek sahipleri (avukatlar, doktorlar, vd.) hariç, yerel faaliyet vergisini ödemeye yükümlüdürler. (1) Gelir Vergisi Gelir vergisi asl nda bütün insanlar ilgilendirmektedir, ancak sonuç olarak tabi ki gerçek kiflileri ve bu flekilde adi, kollektif ve komandit flirketleri gibi flah s flirketlerinin ortaklar ve flah s flirketleri gibi biçim verilmifl kar fl k flirketler (örne in limited co. flirketleri) de gelir vergisine tabidir. fiah s flirketlerinin kendileri ne gelir ne de kurumlar vergisiyle yükümlüdürler. Gelir Vergisi Kanununu (ESTG) yedi gelir flekilleri ay rt etmektedir: Ticari kazançlar Serbest meslek kazançlar Zirai ve orman kazançlar Ücretler Menkul sermaye iratlar Gayrimenkul sermaye iratlar Kayna ne olursa olsun di er her türlü kazanç ve iratlar S n rs z vergilendirme yükümlülü ü çerçevesinde Dünya gelir sistemi geçerlidir. Bu demektir ki s n rs z vergilendirme yükümlülü ü olan flah slar hem yurt içi hem de yurtd fl gelirleriyle Alman vergilendirme sistemine ba l d rlar. Bu yurtd fl gelirler çifte vergilendirme anlaflmas kayd yla geçerlidir. Gelir vergisi gerçek kifliler için yukar daki bütün gelir flekilleri için ayn vergi oran yla uygulan r, zira bütün gelir flekilleri toplam olarak hesaplanmaktad r. Ocak 2004'te yürürlü e giren Vergi De ifliklikleri Kanunu ile vergiden muaf mebla de eri ,00' dan 7.664,00 Euro'ya yükselmifl, girifl vergi tarifesi %19.9'dan %16'ya ve üst tarife %48,5 Euro'dan %45'e düflürülmüfltür. Böylece evli olmayanlar ve brüt geliri ,00 ve Euro aras olanlar afla yukar %10 daha az vergi ödemektedirler. Gelir vergisinden baflka %5,5 oran nda dayan flma vergisi ve %8 / %9 oran nda kilise vergisi al nmaktad r. Belli flartlar yerine getirilirse kilise vergisinden muaf olunabilir. 1995'den beri de iflim vergisi (UmwStG) baz durumlarda flirketlerin yap sal De iflikliklerini Vergilendirmemektedir. Hukuksal flekil de ifliklikleri, flirketlerin birleflmesi, flirketlerin ayr lmas ve di er De iflim Kanunu na (UmwG) göre al nan di er tedbirler bunlar n aras ndad r. De iflim vergisi (UmwStG) bu tür de ifliklikleri sat fl olarak de erlendirmemektedir; yedek akçelerin aç lmas na ve gerçek kazanç olarak vergilendirilmelerine gerek yoktur. Ancak bu tür de ifliklikler ciddi flekli düzenlemelere ba l d r; genel olarak befl y l olmak üzere kötüye kullan m engellemek için bu tür ifllemlerin devam nda de iflik kilit süreleri geçerlidir. Sat fllardan ve kurumlar n ortakl k paylar ndan al mlarda elde edilen kazançlar belli flartlar alt nda sadece yar s yla vergi yükümlüsünün kiflisel vergi tarifesiyle vergilendirilir (yar m gelir düzenlemesi). Ayn flekilde gerçek insanlar n temettü gelirleri 2002 y l ndan itibaren sadece yar s yla vergi yükümlüsünün kiflisel vergi tarifesiyle vergilendirilir (yar m gelir düzenlemesi). Ancak bu gelirleri elde etmesi için vergi yükümlüsünün etti i masraflar, örne in bir limited flirketin ortakl k pay n n al m n finans etmek için ödenen faizin sadece yar s vergiden düflürülebilir. Böylece 25 y ld r geçerli olan sistem, ödenmifl kurumlar vergisini giriflimcinin gelir vergisi hesab na geçirmek amac yla 2002 itibariyle kald r lm flt r. Yeni 34 B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri 35

19 sistem ço u yabanc ülkelerin vergi sistemine uymaktad r ve hesaba geçirme imkan olmayan yabanc giriflimcilerin u rad haks zl klar kald rmaktad r. S n rl vergi yükümlüsü olan flah slar n yurt içi gelirlerine en az %25 oran nda vergi tarifesi uygulanmaktad r. Temettü, gelirlerden al nan %20 oran ndaki gelir ve kurumlar vergisi sermaye kazanc ndan düflürülmek suretiyle vergilendirilmektedir (sermaye kazançlar vergisi). Söz konusu olan ülkeyle çifte vergilendirme anlaflmas na göre daha düflük stopaj al nmas gerekiyorsa, tabi ki bu tarife al n r. Yurt içi vergi yükümlüleri aç s ndan yurt d fl ticari iliflkilerde ve ortakl klarda D fl Vergi Kanunu nun dikkate al nmas gerekmektedir. Bu kanunun temel amac düflük vergileri olan ülkelere gelir kayd rmay önlemektir. Örne in hesaba katma suretiyle vergilendirmenin hedefi, yurt d fl sermaye flirketlerinin kazançlar n yeniden yat r m yaparak ve böylece elde ettikleri korunmalar n kald rmakt r: Yurt d fl nda bulunan bir sermaye flirketi düflük oranla vergilendirilen pasif gelir denilen gelirler elde ediyorsa bu gelirlerin Almanya'da s n rs z vergilendirilen hissedar n hesab na katarak da t m uygulanmaktad r. Yurt d fl temas olan bütün olaylar n vergi yükümlülerinin s k bir bilgi sorumluluklar vard r. Ancak bu kanunun birçok düzenlemeleri, özellikle son vergi reformu ile ba lant l de ifliklikler Avrupa Hukuku ile çat flmaktad r. Bu konuda uyum çal flmalar için gayret edilmektedir. (2) Kurumlar Vergisi Tüzel kifliler, yani özelikle limited ve anonim flirketler, kurumlar vergisi ödemek zorundad rlar; kurumlar vergisi gelir vergisinin yerine al nmakta ve kurumlar vergisi kanununda düzenlenmektedir. Kurumlar vergisi tarifesi 2001'den beri hem da lt lm fl hem de da lt lmam fl kazançlar için standart olarak %25'tir (istisna olarak 2003 y l nda: %26,5'di). Böylece eskiden hesaba katma sistemi döneminde da t lan kazançlara uygulanan ayr cal k ya da kazançlar n yeni yat r mlara kulanan flirketlerin u rad haks zl k kald r lm flt r. Kurumlar vergisinin yan nda, belirlenilen kurumlar vergisinin %5,5 miktar nda dayan flma vergisi ve de buna ek olarak faaliyet vergisi tahsil edilmektedir. Alman sermaye flirketlerinin, baflka yurt içi ve yurt d fl sermaye flirketlerinin hisse sat fllar ndan elde edikleri kazançlar 2002 yani 2001 y l ndan beri vergilendirilmemektedir. Sermaye flirketlerinden kat l m yoluyla edinilen hisseler için yedi senelik bir kilitleme süresi mevcuttur. Bu tür hisseler, örne in bir flirketin de ifliklik veya kat l m nedeniyle veya bir kifli flirketinin k smi de erlemesi sonucu edinilen hisselerdir y l ndan itibaren yurt içi ve yurt d fl kurumlar n hisse sat fllar ndan elde edilen kazançlar, ayn flekilde kurumlar vergisi yükümlüsü olan hissedarlara verilen da t mlar ve temettüler toptan %5 oran yla vergilendirilmektedir yani 2001 y l ndan itibaren ve daha önce sadece yurt d fl temettüler için geçerli olan vergilendirme, böylece yurt içi temettülere de geniflletilmifltir. Kat l m yoluyla edinilen hisseler için, kurumlar n hisse sat fllar esnas nda geçerli olan k s tlamalar varl n korumaktad r. Ortaklar n yabanc finansman ,- Euro'da bulunan serbest s n r geçmesi, vergi tasarruf modellerini önlemek ve yurt içi ortakl klar yurtd fl ortakl klar yla eflit duruma getirmek için s n rland r lmaktad r. fiayet söz konusu serbest mebla geçilirse ve flirket orta n n verdi i kredi özsermayeyi bir buçuk kat oran nda geçerse ve sermayenin bir k sm olarak belirlenmeyen bir ödeme kararlaflt r l rsa, flirket ortaklar n n verdikleri kredilerin karfl l olarak yap lan ödemeler kapal kazanç da t m olarak görülmektedir. Ayn s, örne in banka kredileri gibi, flayet flirket orta bu kredi için güvenceler veriyorsa, üçüncu flah slar taraf ndan verilen yabanc sermaye için de geçerlidir. Sermaye flirketleri art k sadece k s tl olarak eski zararlar n tamam n Euro'luk bir serbest mebla a kadar cari kazançlara mahsup edebilirler. Bu taban de eri geçen zararlar gelecekte %60 oranla hesaba eklenecektir. fiayet ana ve yavru flirket aras nda bir kar zarar transferi anlaflmas varsa, organ tafl yan düzeyinde bir vergilendirme söz konusu olacakt r, zira organ olarak flirket nereye transfer olursa sadece orada sonuç do acakt r. (3) Faaliyet Vergisi Hukuki flekline ba l olmadan bütün ticari flirketler faaliyet vergisi ödemek zorundad rlar. Temel düzen Faaliyet Vergisi Kanunu dur (GewStG). Serbest meslek sahipleri örne in avukatlar n, vergi dan flmanlar n n ve ticari denetçilerin bürolar, flayet limited veya anonim flirket olarak hizmet vermekte de ilse, faaliyet vergisi nedeniyle vergilendirilmemektedirler. Faaliyet vergisi belediye taraf ndan faaliyet gelir vergisi olarak toplanmaktad r, asl nda alt yap lanman n maliyetini karfl lamak için; sermaye varl n n vergilendirilmesi (faaliyet sermaye vergisi) kald r lm flt r. Belediyeler faaliyet vergisinin tarifesini bir tahsilat oran na dayanarak belirleyebilirler. 2004'ten beri belediyeler %200 oran nda bir asgari tahsilat oran kulanmaya mecburdurlar. Küçük belediyelerin vergi oran 360, büyük belediyelerin 400 ve daha fazla olabilir. Böylece faaliyet vergisi kurumsal vergi yükümlülü ü olan gelirin %10 ve %20 aras nda olabilir. Ancak ödenmifl faaliyet vergisi flirket gideri olarak kurum vergisinden düflürülebilinir; flayet flirket kazanç yap yorsa yükümlülük efektif olarak %7'dir. fiimdiye kadar geçerli olan s n rs z zarar aktarma 36 B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri 37

20 imkan n n yerine gelir vergisini hesaplama modelleri kabul edilmifltir ( ,00 Euro da ötesi %60). Gerçek kiflilerde faaliyet vergisi yükümlülü ü toplu aktar mla faaliyet vergisi miktar n n 1,8 kat yla gelir vergisine aktar l r. Ancak vergi yükümlüsü gelir elde etmiyorsa, bir aktar m söz konusu olamaz. Grup flirketler, gruba dahil flirketlerin faaliyet vergisiyle ilgili organ çemberi denilen bir model kurabilirler. Böylece flirketlerin baz bulundu u yerlerde elde ettikleri gelirleri vergilendirmemek için bu gelirleriyle di er yerlerdeki aç klar n kapatabilirler. fiu anda faaliyet vergisinin kald r lmas yla ilgili tasar lar bu miktar n gelir vergisi çercevesinde vergilendirmesini uygun görmektedir. (4) Ücret Vergisi Ücret vergisi ücretli ifllerden elde edilen gelirlerin gelir vergisidir. Ayl k gelirden kesilir ve yükümlülünün gelir vergisine aktar l r. Düflük ücretli çal flma iliflkileri 2003'te yeni olan "minijob" kurallar yla düzenlendi; ayda brüt 800 Euro' ya kadar kazanan düflük ücretli çal flanlar için özel kurallar geçerlidir. Ayl k brüt 400 Euro'yu geçmeyen çal flma iliflkileri toplam % 30 oran nda bir ödeme yükümlülü ü ve Essen'deki Federal Madenciler Sigortas na y ll k bildiri gere i getirmektedir. Minijoblar ayl k net geliri 400 Euro'yu geçmeyen düflük ücretli çal flma iliflkileridir. Y lda bir iflci 50 ifl gününden veya iki aydan fazla çal flm yorsa bu bir süreli çal flmad r ve böylece bir minijobdur itibariyle iflverenler iflcilerin ücret vergi bildirimini elektronik posta yoluyla vergi dairesine bildirmeleri gerekmektedir. Ayn flekilde ücret vergi belgesi de verilmesi laz md r. Vergi ödeyenlere vergi dairesinden bütün Almanya'da standart olarak verilen ve bir tafl nma durumunda dahi geçerli olan bir vergi numaras verilmektedir. Daha fazlas için bu bölümde bulunan 3. h.) cc) çizelgeye bak n z. cc) Muamele Vergisi (1) Katma De er Vergisi / Gider vergisi Katma de er vergi sistemi Gider Vergi Kanununda (UStG) düzenlenmektedir ve üretim ya da faaliyet ad mlar n n de er kayd n vergilendirir. Verilen hizmetin üstüne gider vergisi konulur; bu vergilendirme sonradan gelen ifl ad mlar nda genelde geri al nabilinir vergi olarak gider vergi yükümlülü ünden düflürülebilinir. Sonuç olarak aradaki pay yani üretilen katma de er vergilendirilir. Böylece sadece geri al nabilinir vergiyi baflka bir vergi zorunlu undan düflüremeyen tüketici gelir vergisini ödemektedir. Almanya'da normal olarak gelir vergisi %16'd r, fakat y l sonunda bu oran n %19 yükselmesi beklenmektedir. Kitap, g da, bas n ürünleri veya kamu h zmetleri gibi özel ürünler sadece %7 oran nda vergilendirilmektedir. Gider vergisinin her ay hesaplan p, vergi dairesine ödenmesi gerekmektedir. Bu süre düflük sat fllarda çeyrek veya y ll k bir süreyle uzat labilinir. fiayet di er Avrupa Birli i ülkelerinden gelen al c lara mallar sat l yorsa Ocak 1993 itibariyle tüketicilere verilen baz ürünler için menfle ülke sistemi uygulanmaktad r. Avrupa Birli i içinde olan flirketler aras hizmetlerde halen varma ülke prensipi geçerli. Ancak ithalat gider vergisinin kald r lmas sonras nda bu tür Avrupa Birli i içi teslimatlar için iktisap vergisi ç kart lm flt r. Bu demektir ki teslimat alan flirket iktisab vergilendirmelidir. ktisab n vergi ödemesini kontrol etmek için bir bildirme yöntemi uygulanmaktad r. fiirketler Avrupa Birli i içinde hangi boyutta hangi flirketlere mal teslim ettiklerini beyan etmek zorundad rlar. Avrupa Birli i iç pazar kat l m için flirketler gider vergi özdeflleme numaras için baflvuruda bulunmalar gerekmektedir. Bu numaraya sahip olanlar, flayet mal teslim alanda gider vergi özdeflleme numaras na sahipse, di er Avrupa Birli i ülkelerine vergisiz mal teslim edebilirler. Bu kontrol sisteminin temeli Avrupa Birli i s n rlar nda teslimatta bulunan her Alman flirketin üç ayda bir vermek zorunda oldu u özet bildiridir. Her durumda gider vergi uygulamas özelikle Avrupa Birli i'den ve üçüncü ülkelerden gelen ifl ortaklar ile çok komplikedir ve hesaplar n tutulmas nda baz formaliteleri gerektirmektedir. K sa bir süre önce getirilen bir öneriye göre, katma de er vergi sisteminin flirketler aras teslimatlarda gider vergisiz olmas önerilmektedir. (2) Emlak Al m Vergisi Gider vergisinin yan s ra emlak al m vergisi önemli bir muamele vergisi teflkil etmektedir; bu verginin temeli emlak al m vergi kanunudur. Her yerli emlak tasarruf de erinin %3,5'u oran nda vergilendirilmektedir. Baz sat fl ifllemleri, örne in de eri düflük olan bir emlak n al m vergilendirilmemektedir. Emlak al m vergisi imar edilmifl veya edilmemifl emlak sat fllar ndan ve eflit emlak haklar ndan (örne in irsi has lat icar ndan) al n r. Genelde emlak al m vergisi al c taraf ndan ödenir. Ancak sat fl durumunda kat lan flah slar, ödeme yükümlülü ünü aralar nda anlaflarak tek birisine yükleyebilirler. Bu durumlar da, boflanma sonras ve yak n akrabal k devirleri vergilendirilmemektedir. fiah s flirketleri ve flirketler aras devirleri muaf tutan düzenlemeler vard r. Di er yandan emlak al m vergisi, emlak sahibi olan ve sat fltan dolay %95 hisse de iflikli i gerçeklefltiren flirket hisse sat fllar ndan tahsil edilmektedir. Ayn flekilde bir emlak n bir limited flirketten di er flirkete transfer edilmesi halinde ve iki flirketin de orta ayn olsa bile vergi tahsil edilmektedir. 38 B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri B. Yabanc Vatandafllar n Afla Saksonya'daki Ekonomi Faaliyetleri 39