Sayı 3/Aralık Turk uaz. para k az anm ak. Açık Ak ade m i yayıne vi

Transkript

1 pngunc Sayı 3/Araık 2005 Turk uaz GNU/Lnux Ö z gür yaz ı ım v pa k az anm ak Açık Ak ad m yayın v Güv n k ana dan tşm pngun yaşam bçm drgs

2 pngunc çndkr p ngu nc 'd n /3 h ab r r /4 LK D 'd n /8 Br k t ça ışı ab r k s as ı - Türk r Gü üm ş m od r /11 Özgür yazı ım /açık k aynak k od v pa k azanm ak İz m Gözük ş açık ofs /16 O p no ffc 2.0 v y n k r dos ya /18 Turk uaz GNU /Lnux Proj s - H. Turgut Uy Turk uaz g ştrm grubu üy r röportaj düşünc /27 "İfad özgür üğ ü"nd k özgür ük ya da "özgür m k "t k özgür ük t k nk /31 Güv n k ana dan tşm - H uz yf Öna Açık anah t m za am a pt r - Em n İs am Tat ı m üzk /48 S s v m üzk - Bü nt Bo at Lnux v m üzk t k no oj r - S rv r Acm röportaj/53 Açık ak ad m yayın v th /56 M oz a Fr fox: Ph o nx' baş ayan yo cu uk düs tün /62 D ğ ş n D - Yas n Kok ca g zgn p ngu n /64

3 3 pngunc pngunc'dn Mrhaba, P ngu nc d rgs nn yön tm v ür tm n y n br k p o ak üs t nm ş bu unuyoruz. D rgnn ortaya çık ışı v bugün g m s nd ro ü o an, k atk ıda bu unan h rk s çok t ş k k ür d r, d s t k rn k sm m rn s t rz. P ngu nc p ngu n yaşam bçm d rgs Sayı 3 /Ara ık 2005 Lnux Ku anıcı ı D rn ğ (LKD ) G n Yön tm n : H ak an Uygun Yazı İş r : İz m Gözük ş T k nk İş r : S n Uğ uroğ u Grafk Tas ım : O nur Ü na Lojs tk D s t k : Fırat Işı dak Ür tm : Sb Ergun Önüm üz k oyduğ um uz h d f r s şun : - P ngu nc d rgs n k ay ık p ryod a düz n o ak PD F form atında yayım am ak. - G ç n dön m d o uşturu m uş d rg yapıs ını k urum s a aştırm ak. İş tanım ının v s ür ç rnn b r np b g nm s. - D rg ür tm s ür cn o ab dğ nc çok P ngu n k atı ım ını s ağ am ak. - D rgnn br t k nk b gs ay d rgs o m anın öt s nd br p ngu n yaşam s t d rgs o m as ını s ağ am ak. Bu h d f rn g rç k ştr m s k onus unda n büyük güv nc m z s s z ok ur ım ız v d rg-cg üy s p ngu n r. D rgm z h ak k ında h r tür ü fk r, ön r v k atı ım ınızı b k yor, br k t n yy başab c ğ m z nanıyoruz. H ak an Uygun

4 4 pngunc habrr $100'a D züs tü M IT v H r Çocuğ a D züs tü (O n Laptop P r Ch d) k uru uşunun ortak yürüttüğ ü 100 USD m a y t dzüs tü b gs ay ı çn R dh at Lnux'un br vyantının s ç dğ duyuru du. D ah a önc App 'ın yaptığ ı ücr ts z ş tm s s t m d s t k ön rs M aco S X'n özgür o m am as ı n d ny g r ç vr m şt. h ttp://w w w.t ctonc.co.za/v w r.ph p?d= 731 Sun Pos tgr SQL Sun, So s 10 ç rs nd pak t o ak y r a an Pos tgr SQL' d s t k dğ n duyurdu. So s yazı ım yön tcs Ch rs Ratc ff, ş tm s s t m çn büyük ön m o duğ unu düşündük r Pos tgr SQL'n g şm çn k aynak ayırdık ını fak at bu durum un uzun zam andır br k t ça ıştık ı O rac h rh ang br s orun yatacağ ını düşünm dk rn b rtt. h ttp://s oftw.n w s forg.com /tc.p?s d=05/11/23/ Tayıcı da O rtak Güv n k Ç k rd k KD E g ştrc rnd n G org Stak os 'un v s ah p ğ yaptığ ı top antıya k atı an, O p ra, M oz a v M cros oft t m s c r w b tayıcı ının güv n ğ k onus unda ortak k a dı. Buna gör O p ra, Fr fox, M S Int rn t Exp or r v Konq u ror'un y n s ürüm rnd, adr s çubuğ u açı an p nc r rd n gz n m y c k v güv n bö g /güv ns z bö g ayrım ı adr s çubuğ unun r ng b r n c k. Ayrıca öm rünü do durm uş o an SSLv2 güv n k s tandtı da k a dırı acak. Top antıya k atı m ayan br dğ r ön m w b tayıcı ür tcs App s Saf's nd bu k a uyup uym ayacağ ı k onus unda h rh ang br açık am a yapm adı. h ttp://dot.k d.org/ /

5 5 habrr Fr b rd 2.0 b ta Uzun zam andır g ştr m k t o an, Int rbas 'n açı m as ından s onra y nd n yazım s ür cn gr n Fr brd v r tabanı g ştrc r Fr brd 2.0 b ta s ürüm ünü duyurdu. h ttp://w w w.fr b rds q.org/nd x.ph p?op=f s & d=fb 2_b ta01 Pdus K uru an CD B ta Pdus Kuru an CD b ta 1 Ara ık tby yayın andı. Proj s ayfas ında v r n b gy gör : H azır anan zam an p anına gör 14 Kas ım, 30 Kas ım v 14 Ara ık 'da yayın anm as ı p an anan d n m s ürüm rnd n s onra, Pdus ş tm s s t m dağ ıtım ının k s ürüm ünün çık ış th 26 Ara ık 2005 o ak b r nd. w w w.u udag.org.tr M ysq -InnoD B-O rac M ysqlv r tabanı s unucus unun k a b o an InnoD B'y ür t n Innobas O Y şrk t O rac tafından s atın a ındı. InnoD B'nn h a h azırdak s ürüm ünün GPL s ans anm ış o m as ına rağ m n M ysql'n çft - s ans üz rn k uru u ş m od n nas ı tk yapacağ ı şm d k açık d ğ. h ttp://w w w.orac.com /corporat /pr s s /2005_oct/nno.h tm Program am a D r Sourc forg 'da yayın anan proj r ç rs nd k u anı an program am a d r çnd Java g ştr n proj r bugün k ad br num a o an C+ + 's ı g çm ş durum da. Sourc forg 'dak proj s ayı ı h r n k ad doğ ru br ö çüm o m as a da özgür yazı ım dünyas ındak t rch r d br fk r v rm k t... Ruby g ştr n özgür yazı ım çn br m rk z o uşturm ayı h d f y n RubbyForg 'da y r a an proj s ayıs ı 1000' g çm ş durum da. h ttp://w w w.s f.n t h ttp://rub yforg.org/

6 6 habrr Fr fox 1.5 yayın andı, Th und rb rd'd yo da... Fr fox tayıcıs ının y n s ürüm ü yayın andı. Y n s ürüm, s ayfa yön tm, günc m s s t m, SVG d s t ğ k onu ında y n k r ç ryor. Y n s ürüm ç rs nd öz k s ç n k r dya oğ u y n nm ş o s a da s k k u anıcı a g çş k onus unda s orun yaşatm ayacak tır... h ttp://w w w.m oz a.org.tr FSF Avrupa - M cros oft Özgür Yazı ım Vak fı Avrupa (Fr Softw Foundaton Europa-FSFE) Avrupa k om s yonuna, M cros oft'un s tandt ı k ötü uy ayak, br k t ça ışab r k v r k ab t ng o duğ una d dava açtı. Öz k LD AP, SM B v K rb ros s tandt ının üz rnd s ür k d ğ şk k r yapak özgür yazı ım o an Sam ba gb uygu am a ın, ortak ça ışab r ğ n ng m y ça ıştığ ı dda d d. h ttp://n w s.zdn t.co.uk /0, , ,00.h tm K D E 3.5 Yayın andı KD E m as aüs tü ortam ının, s t tk, k u anım k o ay ık ı v p rform ans y ştrm r ç r n y n s ürüm ü yayın andı. Bu s ürüm br k t görs b ş n uygu am as ı Süp rkam ba KD E'y bütün şk o ak dağ ıtı ıyor... Ayrıca Konq u ror v Kop t başta o m ak üz r br çok uygu am ada k üçük fonk s yon y ştrm r m vcut. h ttp://k d.org.tr O p n O ffc 2.0 O p no ffc 2.0'ın yayın anm as ı v 5. yı dönüm ü bütün dünyada o duğ u gb Türk y 'd d pt v r r k k ut andı. Ptd doğ um günü pas tas ı y nd v O p no ffc Türk y o ak n r yapı ab c ğ k onuşu du. h ttp://w w w.op noffc.org.tr/nd x.ph p?opton=com _cont nt& tas k =v w & d=55& It m d=1

7 g yor...

8 8 pngunc LKD'dn Br k t ça ışı ab r k s as ı Türk r Gü üm * Kam u k urum v k uru uş ı as ındak b g pay aşım ının t m rn b r mk v br k t ça ışab r ğ o anak s ağ am ak am acıy a "Br k t Ça ışab r k Es as ı R h b r"h azır andı v th R s m Gaz t d Başbak an ık G n g s y yayım andı. -D önüşüm Türk y Proj s Kıs a D ön m Ey m P anı çnd y ra an y m rd n br o an R h b rn h azır anm as ı aşam as ında D v t P an am a T şk atı M üs t ş ığ ı nın k oordnas yonu yaptığ ını v k am u k urum ı, s vtop um k uru uş ı v öz s k törd n görüş a ındığ ını b yoruz. R h b rn k bö üm rnd, k am u k urum v k uru uş ının b g a ışv rşnd dah a tk n o m as ını s ağ ayacak ortak s tandt ın b r nm s v böy c br k t ça ışı ab r ğ s ağ am ayı am aç adığ ı vurgu anm ak tadır. B k d bu s ür çt k n ön m, nok ta b g t k no ojs a tyapı ı s tandt a uym ayan k urum ın, k nd rn bütç r ç rç v s nd n k ıs a s ür d uyum u h a g trm rnn br Başbak an ık G n g s y zorun u k ı ınm as ıdır. Böy c r h b rd b rt n s as a uym ak çn k am u k urum ı ça ışm a a baş am ak durum unda k a acak dır. Ancak dk k at d m s g r k n br k onu da k am u k urum ının uyum u aştırm a s ür ç rn k ıs ıt ı bütç r ç rç v s nd yapm ak durum unda o duk ıdır. Ayrıca Br k t Ça ışı ab r k Es as ı R h b r, b g s s t m rn y n k uracak o an k urum ın uyu m as ı g r k n s tandt ı ç rm k t dr. D o ayıs ıy a k am u k urum v k uru uş ının b g v tşm s s t m rn şk n donanım, yazı ım v h zm t a ım ında v R h b r uyum k onus u k urah a n g tr m ştr. Br k t Ça ışı ab r k Es as ı R h b r n özd k bö üm d nc m k t y v. Brncs k avram ın o uşturu duğ u v r h b rn can ı br b g o m as ını s ağ ayacak m add r ç r n bö üm, k ncs s s tandt ın ayrıntı ı o ak açık andığ ı bö üm. Brnc bö üm d y r a an atıf v tanım ın R h b rn g c ğ nd k g şm n d gant a tına a an po tk a ı ç rdğ n görüyoruz. R h b rn, açık s tandt a uygun o ak, ö ç k n b r ğ gözönünd bu unduran br yapıy a v d javantaj ı vatandaş da dah o ak h rk s n şt rşm h ak ını s avunak h azır andığ ı Brnc bö üm d b rt m ş. Ancak h r n k ad R h b r, Avrupa Br ğ nn Europ an Int rop rab ty Fram w ork for Pan-Europ an -Gov rnm nt S rvc s b g r t m a ınak ür t m şs d R h b rd bu unan bazı m add rd açık s tandt tanım ının dışındak k rt r r ç rm s tuts ız ık o ak h m n fk d m k t. H azır anan R h b rn k nc bö üm ünd s br k t ça ışı ab r ğ s ağ am aya yön k g r k s nm r k şı ayan v uyu m as ı g r k n tanım v s tandt ı b rt m ş. Bu bö üm d D os ya Sunum u v D ğ şm baş ığ ı a tında başta k m ş m v k tronk çz g b g r o m ak üz r r s m dos ya ı, s ık ıştırı m ış dos ya, s s dos ya ı gb dos ya ın k tronk ortam dak do aşım ı s ıras ındak s tandt ı tanım anm ış. K m ş m b g rnd k u anı acak s tandt ;üz rnd d ğ şk ğ zn

9 9 ş modr v r n v v r m y n o ak k y ayrı m ış. Ü z rnd d ğ şk ğ zn v r n k m ş m dos ya ı çn z ngn m tn bçm (.rtf), düz m tn bçm (.txt), M cros oft W ord 9 7 m tn bçm (.doc) v O p nd ocum nt m tn bçm (.odt) s tandt v ya t k no oj baş ığ ı a tında b rt m ş. Bu m add d b rt n v ANSI, PC-8, M acntos h, IBM PC k ak t r s t rn k u anak k m ş m dos ya ının pay aşım ında yaygın bçm d k u anı an z ngn m tn bçm, h r n k ad tc br frm anın ürünü o s a da açık br s tandt h a n dönüşm üş o duğ u çn k abu d b r br s ç n k o ak görünüyor. Ancak yn aynı m add d b rt n M cros oft W ord 9 7 m tn bçm (.doc) R h b rn Brnc bö üm ünd y r a an m add s y cdd d r c d ç şm k t dr. Br k t Ça ışı ab r k Es as ı R h b rnn g m add s şöy dr: Açık Standt ın v U us as ı Standt ın Ku anım ı Br k t ça ışab r ğ m üm k ün k ı m a v r k ab t tırm a h d f k aps am ında açık s tandt ın k u anım ı b nm s nm ştr. Br s tanddın açık s tandt s ayı ab m s çn, aşağ ıda y r a an as g nt k r s ah p o m as ı g r k dr:. K am acı gütm y n br k uru uş tafından k abugörm üş v g c k t d bu k uru uş tafından d s t k n c ğ b rt m ş o m a ı, zam an çnd g ştr m s g tüm k s m rn k atı ab c ğ ş ffaf br k a ma s ür cnd yapı m a ıdır.. İ g dok üm an yayım anm ış o m a ı v b d s z ya da tb br b d t m n d b m dr. İs t y n h rk s tafından b d s z ya da tb br b d çoğ a tı ab r, dağ ıtı ab r v k u anı ab r o m a ıdır.. Standt üz rnd k fk r h ak (örn ğ n;pat nt gb), g r a ınam az ş k d h rh ang br h ak ta bnd n (roya t) bağ ım s ız o m a ıdır. v. Standdın y nd n k u anım ı k onus unda h çbr s ınır am a o m am a ıdır. Sözü g ç n m tn bçm k am acı güd n br k uru uş tafından g ştr m ş v yn aynı frm a tafından da rd d s t k nm y c ğ açık anm ıştır. Yn aynı frm a tafından h r n k ad ç rğ ndüs try açık anm ış o s a da ş ffaf br k a m a s ür cnd g ştr m y n.doc m tn bçm üz rnd k fk r h ak yn frm aya attr. Bu n d n r s özü d n m tn bçm h çbr bçm d açık s tandt s ayı am az v br k t ça ışı ab r ğ s as k m ş m s tandt ından br o ak r h b rd b rt m s cdd br ştr k onus udur. Açık s tandt ın k u anım ı AB tafından d s t k nrk n, Türk y d k urum ın bu ş k d br m k aya yön ndr m s s r k ab tn önünü tık anm a v t k rn o uşm as ına yo açm a gb k onu da D PT nn ştr r m uz k a m as ı b k n n br s onuçtur. 4 B nz r durum k tronk çz g program ı çn b rt n s tandt çn d g ç r dr. Yn br frm a tafından açık br s tandt o m ayan br form at r h b rd b rt m ştr. R h b rn dğ r bö üm rnd d b nz r örn k r ras t am ak m üm k ündür ancak yaşayan br b g o ak s unu an Br k t Ça ışı ab r k Es as ı R h b r üz rnd d ğ şk k rn yapı ab m o as ı ığ ının

10 10 LKD'dn o m as ı um ut v rcdr. D k k at d m s g r k n br başk a k onu da r h b rn Brnc Bö üm ünd y r a an Eşt Erşm H ak k ı m add s nd y r a an; B g v h zm t rn w b s ayfas ı v dğ r a t rnatf k ana dan, k u anıcı çn t s pt d n ayüz rn top um un tüm f rt r tafından k o ay k u anı ab c k v k u anıcı tafında g r k o ab c k k tc yazı ım ı m üm k ün o an n a t s vy d tutacak ş k d s unum u h d f nm k t dr. b s nn tüm çnd n k ad k orunduğ unun nc nm s g r k ğ dr. R h b rn yayım anm as ından s onra tüm k am u k uru uş ın uym a ı g r k n s tandt Başbak an ık G n g s y duyuru m uştur. Bundan s onra yapı acak k am u h a rnd n r h b r uygun uk k onus unda k am uoyunun da tak pç o m as ı g r k m k t dr. B g a ışv rşnn s ağ ık ı o m as ı, k am u k urum ının t m v ık s b b o an vatandaş ın a dığ ı h zm t k a t s n yük s t c k tr. Açık s tandt ın b nm s nm s nn r h b r d vurgu anm as ı s ön m br g şm o ak dk k at ç k m k t dr *LKD G n s k r t r Türky'y ntrnt taşıyaım Bahçşhr Ünvrsts Bşktaş kampüsü 9/11 aık

11 11 pngunc ş modr Özgür yazı ım /Açık k aynak k od v pa k azanm ak İz m Gözük ş Br s abah -pos ta k utunuza bak ıyors unuz v öğ r nyors unuz k ü k m zd s on yı da yaşanan d pr m rn n d n ABD 'nn bö g m zd k faa y t rym ş. H atta d pr m n tam am n ABD k ontro ünd g rç k ştğ b yazı ıyor. Br başk a m s ajda 11 Ey ü 'd k z k u r yapı an s a dırı dak uçak ın num a ından İs rabayrağ ı d d yor. Ah m t Kaya'nın as ında ö m dğ n, İng t r 'd yaşanan t rörs t s a dırı ın görüntü rnn düzm c o duğ unu öğ r nyoruz k adaş ım ızın t rnd n. Bu dda ın doğ ru uğ u/yan ış ığ ı br yana, nt rn t b rab r y n br d byat türü yaygın aşıyor: Kom p o t or r. O ay, k ş r k m zam an o k ad güz k urgu anıyor v ayrıntı andırı ıyor k nanm as ak, s açm a bu s ak b br acaba k a ab yor ak ı da. Bu yazı da h nüz -pos ta k utu ında do aşm aya baş am am ış br k om p o t ors nd n yo a çık ıyor. T ory öz t rs k : GNU/Lnux v m zah top u uk ı b üyük b r ş b r ğ çnd r. Bu ş b r ğ öz k Türk y 'd d şfr o m uş görüns d o uşm ak ta o an t h dt tüm dünyam ızı yak ından g ndryor. Yaş ı dünyam ızın cddy t t h dt a tında! Türk y 'd k s k v y n m zah d rg rnn s m r b u şk y göz r önün s rm yor m u?br zam an Ök üz vdı. Ök üz GNU as ındak b nz r k s z şaşırtm ıyor m u?(b k z: H ttp:// n.w k p da.org/w k /Im ag :B a ck -w d b s t-ak a-gnu.jpg) H ad onu g çtk, ya şm d yayın anan P ngu n d rgs n n d m? İnanm am ak ta k ı m ıs ınız? K k atürs t S çuk Erd m 'n Lnux v Özgür Yazı ım Ş n ğ 'nd n ş vdı? D ünyam ız a da ga g ç yor, dünyam ız GNU/Lnux v m zah top u uk ı şb r ğ nc a aya a ınıyor. İns an b oş zam an ında program yazıyor, pay aşıyor ;yab ancı d rd k dok üm an ı/program ı y r ştryor ;s m n r v rm k çn Türk y 'nn b r ucundan b r ucuna gdyor. V yaptık ı b u ş rd pa k azanm ayı önc k o ak görm üyor. Bu ns an b zm çok f na da ga g çyor... Kom p o t ors, brçok s os yab m cnn d h m fk r o duğ u s ağ am t m r dayanıyor. Norm aşt a tında br ns an yaptığ ı ş çn pa a ır. Ü cr t mk üz rn k uru u br top um s ayapıda, program cı ın h çbr ücr t a m adan yazı ım g ştrm s v bunu dağ ıtm as ı şaşırtıcı o uyor. Ş öy düşün m, br grup ç vr c braya g s v şöy d s t pk nz n o urdu? "Bz r, G n ram otors 'a k şıyız. Ş rk t ür ttğ otom ob r ç vr y z v rm k t dr. Bundan s onra, k ndm z v ns an ık çn b s k t ür t c ğ z. Bu b s k t r, s t y n r ücr ts z v r c ğ z." H rh a d ç vr c rn y ny t rnd n k uşk u duym as ak da d dk rnn yapı m as ının o anak s ız o duğ unu düşünür, h ad ordan d rdk. Am a 27 Ey ü19 83't brs çık ıyor, H rk s n k u anım ı çn UNIX uyum u br ş tm s s t m yazacağ ını s öy üyor. Sonra br ünv rs t öğ r ncs k an ık odas ında s ad c ğ nc çn ş tm s s t m yazm aya k a k ıyor v

12 12 ş modr yüz rc ns andan d s t k görüyor. Tüm dünyayı şaşk ına ç vr n yazı ım ortaya çık ıyor: GNU/Lnux, Apach, M ys q, Pos tgr s q, Fr fox, Th und rbrd, O p no ffc.org. Ü s t k yuk ıdak ababs k t k ğ nn d öt s nd brçok a anda s ah p (propr ty) yazı ım ı aşacak k a t y u aşıyor. 2000' yı a g ndğ nd ns an br bak ıyor k as ında Özgür Yazı ım /Açık Kaynak Kod (ÖY/AKK) h p vm ış. İnt rn t'n a tyapıs ının ÖY/AKK üz rn k uru duğ unu öğ r ndk rnd şaşk ın ık ı br k at dah a tıyor. Yaşam ak çn paya g r k s nm o duğ u açık -s çk ortada o an yaşadığ ım ız top um s as s t m d, ÖY/AKK dünyas ının f rt rnn d güz güz yaşayab dğ görü düğ ünd ak ı a s t r s t m z şu s oru g yor: ÖY/AKK'd n nas ı pa k azanı ıyor? H dy Ek onom s (Gft Econom y) Raym ond, H om s t adng th Noos ph r ad ı ça ışm as ında bu s orunun yanıtını H dy k onom s k avram ı açık am a yo unu t rch dyor. H dy k onom s nd br y rn s tatüs ü m ta ür tm n daya ı top um da o duğ u gb s ah p o duk ı ya da k ontro ttk r ö çü m üyor. Tam t rs n, n çok v r n dah a yük s k s tatüd o uyor. Örn ğ n b m dünyas ı bu norm a gör ş yor. H rh ang br b m adam ının n k ad b dğ nd n çok, bu k şnn ça ıştığ ı a ana v rdğ k atk ı ön p ana çık ıyor. Çok b p d pay aşm ayan b m adam ına boşa h canm ış br y t n k gözüy bak ı ıyor. ÖY/AKK k ü türünün ak ad m k dünyada doğ up g ştğ dk k at a ındığ ında, ÖY/AKK k onom s nn bu k ü türün k ök rn n r k an aşı m aya ça ışı dığ ı görü üyor. Ancak başta Raym ond o m ak üz r h dy k onom s t ors y n r k nd rn ön m br padok s tan da k urtm ış o uyor : Panın brncön m d o m adığ ı k onom k şk r. Raym ond'a gör ÖY/AKK k onom s nd r k ab t dah a çok pr s tj d tm k üz rn k uru uyor. D o ayıs ıy a h dy k onom s nd k tanınm a (r putaton) k avram ı, m ta ür tm n daya ı k onom rd k pas açık ı g r p ana tyor. Raym ond'a gör ÖY/AKK k ü türü çnd y br ün s ah p o m ak n büyük ödü. Bunun dışında ns an ın dk k atn ç k m k, on ı şbr ğ n k na tm k çn y br ün s ah p o m ak tk br öz k. Raym ond s on o ak da nas ıpa k azanı acağ ı s orus unu yanıt ıyor, "ÖY/AKK dünyas ındak ça ışm a ınız, k atk ı ınız s z m add o ak da dön c k tr,"dyor. ÖY/AKK dünyas ı dışındak r çn p k d nandırıcı o m ayan br dda gb gözük s d h ack r ın pratğ bunun o ağ an br durum o duğ unu gös t ryor. B gs v y t n ğ y tanınm ış o m ak şv r n r ya da potans y m üşt r r as ında da tanınm ış o m ayı s ağ ıyor. V rdğ nz, s z m add o ak g r dönüyor. H atta M cros oft b s z ş t k fnd bu unab yor. Örn ğ n, G ntoo Lnux k urucus u D an çok bp d payaşmayan bm adamına boşa hcanmış br ytnk gözüy bakııyor Robbns M cros oft'ta ça ışıyor. (b k z.h ttp://w w w.faz am s a.n t/nd x.ph p?a=tc & s d=3012). H atta M cros oft dah a r gdyor, Raym ond'a b g s n ş a a ım dy b yor. (h ttp://w w w.faz am s a.n t/nd x.ph p?s t t=15) V a, h dy k onom s k avram ını dah a g nş tyor v ÖY/AKK proj rn yapı an bağ ış ın m antığ ını s orgu uyor. Örn ğ n, br g ştrc g ştrdğ yazı ım ı h çbr ücr t ta p tm k s zn w b s t s nd n ndr b r yapab yor, br dğ r d yş Int rn t s ak n rn h dy dyor. Sonra br k u anıcı, g ştrcy b nz r m otvas yon a o h dy y m add k şı ık v r b yor: 1- G ştrc m an v tatm n br program ı k u anıcı a açıyor. 2- Ku anıcı program ı a ıyor, k nd m add

13 13 ş modr h tyaç ını gd ryor v b nz r m an v m otvas yon a proj y m add bağ ışta bu unuyor. 3- G ştrc v k u anıcı m add o ak tatm n o m uş o uyor. İnt rn t üz rnd böy br k onom nn ş r ğ nanı m az görünüyor. Yaşı 18'd n büyük o an çn br örn k : h ttp://m rrors.p ayb oy.com / (h ttp://w w w.faz am s a.n t/nd x.ph p?a= tc & s d=3005) Y n İş M od r ÖY/AKK'y h dy k onom s açık am a grşm n d brçok ştr g tr b r. H dy k onom s, h ack r' ın nas ıpa k azandığ ını (yan aç k a m adığ ını) gös t rm s açıs ından k nd çnd tut ı ığ ı o an br t ordr. Ancak o um s a br s ür ç o uşu h a a bazı s oru ı yanıts ız bırak m ak tadır: 1- IBM 'd n App 'a brçok büyük şrk tn ÖY/AKK'ya gs n r d n k aynak anm ak tadır?bu şrk t r nas ı pa k azanm ak tadır? 2- Y n br ş k urm ak s t y n yazı ım cı n d n ÖY/AKK'y s ah p yazı ım a t rch ts n? Nas ıbr ş k urs un k s ah p yazı ım a gör dah a avantaj ı durum a g s n?ya da yazı ım ını nçn s ah p s ans dan ındırs ın? As ında H om s t adng th Noos ph r 'nn Ürün yazı Raym ond da h dy k onom s s oruns a ının fk ındadır. Th M agc Cau dron ad ı ça ışm as ında k nds d bunu traf d r. Raym ond'un d dğ gb h dy k onom s h ack r' ın ps k o ojk davranış ını açık am aya ydım cı o s a da ÖY/AKK'nın m ta ür tm n daya ı k onom rd s ürdürü b r ğ düşünü düğ ünd y t rs z k a m ak tadır. H a a k aynak ın k ıt o m as ı üz rn k uru u k onom k yapının g m n o duğ u şt da Raym ond h dy k onom s k avram ını t rk d r k k onom po tk a anına da. Endüs try k apta zm nform as yon k apta zm as ına br çzg çz r k ş baş. H rh ang br m tanın k d ğ r vdır. Ku anım d ğ r v s atış d ğ r. M ta, ns an g r k s nm rn gd rm s y br k u anım d ğ rn s ah p o ur. Satış d ğ r s, m tanın d ğ şm s ür cnd k d ğ rdr. Raym ond br çok ns anın yazı ım ı, ndüs try k apta zm d k fabrk a m od d ğ r ndrdğ n b rtm k t dr. Örn ğ n ns an çoğ u zam an s atış d ğ rnn yazı ım da da g ştrm m a y t r orantı ı o duğ unu Copyrght Gr Lsans korunur ya da müştry dvrdr Kısıtamaı sans Tk sfrk proj ücrt Yazıım Projr Müştry yönk projr Yazıım Yayınama Ürün as Yazıım Abonğ Sçnk ürün Kısıtamaı sans Hzmt ücrtr v uyguama kraı Ürün yazıım Tm ürün ÖY/AKK sansı Hzmtr, ürün paktm, mka Lsans ücrtr

14 14 ş modr v g ştrc rn d bu d ğ r üz rnd n pa a dığ ını vs aym ak tadır. O ys a bu vs ayım ın büyük br önygıdan b t o duğ unu n başta b şm ça ışan ının k nd pratk r gös t rm k t dr. Satış d ğ r g ştrm m a y t r s ınır ı d ğ dr v bak ım /onım /d s t k h zm t rnn m a y t g n d g ştrm m a y tn aşm ak tadır. Yazı ım s k törünün özünd br h zm t (s rvc ) s k törü o duğ unun fk ında ığ ı b ÖY/AKK k onom s nn h zm t üz rn k uru u pratğ üz rnd k s s r dağ ıtacak tır. Bu bağ am da, ÖY/AKK ş m od rnn nc nm s nd n önc yazı ım s k töründ k g n ş m od rn göz atm ak fayda ı o acak tır. Bun çnd Va m ak 'nn d b rttğ gb n yaygını yazı ım proj r m od o uyor. Bu ş m od nd şrk t m ğ nn n s n şm s o an ürünü s atm ıyor, m k gücünü br h zm t o ak m üşt ry s unuyor. Örn ğ n IBM s s t m nt gras yon h zm t rn s attığ ında bu m od s çm ş o uyor. V bu nt gras yon h zm t rn s unk n ürün m a y t rn v nt gras yon ş m rn d m a y t rn m nm um a ç k m nn şrk t dah a çok k g tr c ğ n dk k at tm k g r k yor. İk ncs s, yazı ım yayın am a, M cros oft'un v s ah p yazı ım frm a ının s çtğ br ş m od. Raym ond'un ştrs nd b rttğ gb burda yazı ım ı fzk s br m add gb görm yak aşım ı g m n durum da. h ttp://w w w.catb.org/~ s r/w rtngs /cath dr a -baza/h om s t adng/, s on rşm 18 Ey ü, 2005 Pnch ot, G.,Th Gft Econom y, h ttp://w w w.cont xt.org/iclib/ic41/pnch ot G.h tm, s on rşm 18 Ey ü, 2005 V a, K., Int rn t gft conom s : Vo unty paym nt s ch m s as tangb r cprocty, h ttp://w w w.frs tm onday.org/s s u s /s s u 8_ 12/v a /nd x.h tm, s on rşm 18 Ey ü, Ancak yazı ım ın doğ as ı buna o anak v rm dğ nd n frm a ın t rch ttğ yas a ç rç v s nd yazı ım ı m add ştrm k. Yazı ım ın k nds d ğ s ad c k u anım h ak k ı s atı ıyor. Yazı ım ab on ğ, İnt rn t ortaya çık m ış ş m od rnd n. Yuk ıdak k m od n k aynaşm as ı ş k nd ortaya çık ab yor. M üşt ry k h zm t r br abon k m od ç rç v s nd v r yor. ÖY/AKK'nn n çok ön çık tığ ı ş m od s ürün yazı ım ş m od. Bu ş m od, h rk s n özgürc rş b dğ yazı ım ın k u anıcıya s unu m as ı üz rn k uru u. Tc GNU/Lnux dağ ıtım ı bunun n güz örn ğ. Ya da k u anıcıya k h zm t rn s ağ anm as ı;7x24 d s t k, s s t m k uru um u gb. Ko ayca tah m n d b c ğ gb, ÖY/AKK, yazı ım proj r v yazı ım abon ğ ş m od rnd ya da bun dan o uşan h brd m od rd tk n o ab yor. Tab bun s ad c yazı ım ş m od rnn ana h at ıy a gös t rm. P ngu nc 'nn önüm üzd k s ayı ında ÖY/AKK g ş m od r ayrıntı andırı acak v s k törd n s om ut örn k r ttışı acak. Öz k yuk ıda b rt n s oruya yanıt anacak : Y n br ş k urm ak s t y n yazı ım cı n d n ÖY/AKK'y s ah p yazı ım a t rch ts n? Nas ıbr ş k urs un k s ah p yazı ım a gör dah a avantaj ı durum a g s n?ya da yazı ım ını nçn s ah p s ans dan ındırs ın? 2005 v Örn ğ n, ÖY/AKK'y ür tm t m d ğ d dah a çok d ğ şm s ür c bak ış açıs ıy a yorum am ak tadır. v h ttp://w w w.catb.org/~ s r/w rtngs /cath dr a -baza/m agc-cau dron/, s on rşm 18 Ey ü, 2005 v Va m ak, M., Th Rs O f O p n Sourc Lc ns ng, h ttp://pub.turr.com / nk track.ph p?d=op nbook _va m ak, s on rşm 27 Ey ü, 2005

15

16 16 pngunc açık ofs O p no ffc 2.0 v y n k r o uşturab yor. Böy c h c br v r tabanına g r k duyu m uyor. Bu durum da tüm b g r (tab o tanım ı, v r r, s orgu, form, rapor vb) br XM L dos yas ında tutu uyor. Ayrıca h a h azırda k u anım da o an v r tabanı s unucu ınıza da k o ayca bağ anıp k nd rapor v form ınızı o uşturab rs nz. Özgür Yazı ım dünyas ının n ön m aç ından br o an O p no ffc 2.0 yayın andı. Bu y n s ürüm br k t O p no ffc k m ş m c (w rt r), h s ap tab os u (ca c.) s unum düz n yc (m pr s s ), çzm program ı (draw ) v y n v r tabanı uygu am as ı bas ) h tyaç a dah a y c vap v r b r h a g m ştr. Açık D ok üm an Bçm O p no ffc.org 2.0'dan tb n tüm O p no ffc.org ürün r (W rt r, Ca c, Im pr s s, v.b.) s tandt O ASIS O p nd ocum nt XM Lbçm n k u anm aya baş ayacak. Bu s ay d ür tcd n bağ ım s ız K u anıcı Arayüzü O p no ffc 2.0'da k göz çpan öz k k u anıcı a yüzünd k y n k r. Ku anıcı a çok dah a k o ay k u anım o anak ı s unm ayı h d f y n bu d ğ şk k r m önü v aç çubuk ı k u anım a ışk an ık ına gör k u anıcı tafından s t n dğ gb düz n n b m k t dr. V r tab anı Bu s ürüm br k t O p no ffc uygu am a a s n, özgür yazı ım açıs ından ön m br h tyaca c vap v r n y py n br uygu am a, Bas k atı dı. Y n baş ayan k u anıcı çn "Y n Tab o Sh rbazı"m ucz r yatıyor. H ç SQLb m y n r b k o ayca göm ü ü H SQLD B v rtabanı m otoru s ay s nd Java t k no ojs n d k u anak v rtabanı br ş k d h azır anan b g r, h rh ang br dtör ydım ıy a açı ıp nc n b c k. Bu dok üm an bçm s ad c O p no ffc.org d ğ, açık k aynak k od u KO ffc program ı v O p no ffc.org m uad StO ffc tafından da k u anı acak. O ASIS bçm aynı zam anda Avrupa Kom s yonu tafından da ön r m k t. G şm ş PD F k ayd tm öz k r O p no ffc.org 1.1 br k t g n v p k çok k urum un s tandt dok üm an şv m bçm o an PD F öz ğ, O p no ffc.org 2.0 br k t g şt v y n nd. Artık dos ya ınızı PD F o ak k ayd d rk n a ığ ı v ç rdğ r s m rn s ık ıştırm a s vy s n d tanım am ak m üm k ün o uyor. Ek o ak, tık PD F dos ya ı k üçük r s m r v k öprü r d tam o ak ç ryor.

17 17 açık ofs Önc k O p no ffc.org s ürüm rnd h azır anan dok üm an s tats tk rn D os yaöz k r m önüs ünd n bu ab rk n tık bu öz k r k o ayca Araç m önüs ünd n rş b yor. Ayrıca b r br s çm çnd k tüm s tats tk r (k m s ayıs ı, k ak t r s ayıs ı) yn aynı m önüd n a ınab yor. S ayt G çş r v Can andırm a XForm D s t ğ O p no ffc 2.0' a br k t W 3C tafından w b form ı s tandtı o ak tanım anan XForm ı başk a h rh ang br aca v program am a b gs g r k trm d n h azır anab c k. Artırı m ış s atır s ayıs ı Y n s ürüm d n çok g ştr n v öz k k n n br başk a uygu am a s Im pr s s s unum yazım ı. S ayt g çş rnd k y b c ğ nz y n can andırm a s ç n k r br k t dah a uyum u s unum h azır am anız m üm k ün. Y n öz k r v k u anım k o ay ık ıy a öz k Pow rpont k u anıcı ının k o ayca g ç b m s m üm k ün o acak. H azır adığ ınız s unum ın PD F v F as h o ak s ak anab m s s unum ınızın taşınab r ğ n ttırıyor. O p no ffc.org 1.1 zam an ında br b g d s ad c s atır d s t k nrk n k u anıcı dan g n yoğ un s t k üz rn bu s ayı M cros oft Exc aynı s vy y çık tı m ıştır. Artık Ca c h azır anan h s ap tab o ı s atır uzun uğ unda o ab m k t dr. G ştr m ş dok üm an s tats tk r Z m b r k G n O p no ffc y n k rnn dışında Türk ç k u anıcı çn çok dah a ön m br y n k bu unm ak ta. O p no ffc 2.0 tık h c m v m a d n tm çn Z m b r k d s t ğ n s ah p. K uru um Pak t r D s t k n n h r p atform çn o p atform a özgü k uru um s s t m ry g n O p no ffc 2.0'ı k urm ak tık s k s nd n çok dah a k o ay. Nas ı dn r? Türk ç ç vr v d s t ğ br k t dah a d tay ı b g çn O p no ffc Türk y s ayfa ını zy t dnz. [1] w w w.op noffc.org.tr

18 18 pngunc dosya Turk uaz GNU/Lnux Pdus 'un k u ağ ında. Çok yak ın br zam anda, k ı s ürüm üy k u anıcı a bu uşm as ı b k nyor. Pdus 'a o an yoğ un g Türk y 'd GNU/Lnux'un u aştığ ı aşam ayı gös t ryor. Ancak h çbr ş y brd nbr o m adı ' ın ortas ından günüm üz k ad g n s ür çt Türk y 'd ön m adım atı dı v k uşk us uz bu adım ın n ön m rnd n br Turk uaz GNU/Lnux proj s yd. Çok s ayıda GNU/Lnux dağ ıtım ı vk n y r br dağ ıtım a g r k v m ıydı? Turgut Uy'ın P ngu nc 'nn bu s ayıs ındak yazıs ında b rttğ gb: "Lnux'u k urab m k, k u anab m k v şnz yapm anızı s ağ ayacak b g r ok uyab m k çn İng zc b m nz g r k yordu. Program da Türk ç h f rn k u anı ab m s çn g r k a tyapı -braz dağ ınık o m ak a br k t vdı v nas ıyapı acağ ını an atan yazı yazm ıştık am a s on k u anıcı çn k o ay d ğ d. Ayrıca k u anım ı k o ay aştıran bazı yazı ım da s ans s orun ı n d ny dağ ıtım a grm yordu."turk uaz GNU/Lnux bu k aygı a yo a çık tı. Ü s t k Turk uaz GNU/Lnux, y r h d f rn öt s n g çt. R d H at't fk ı d rd k uru um yapı ab m s nn k adım ı da bu proj y atı dı. Sonuçta Türk ç, R d H at'n k uru um da d s t k dğ k d rd n br o du. Ancak Turk uaz GNU/Lnux'un n büyük başı ından br Türk y 'd böy br şn yapı ab r ğ n gös t r n öncü br proj o m as ıydı. P ngu nc o ak d rgm zn bu s ayıs ında, Türk y 'd Özgür Yazı ım 'ın g şm s ür cnn ön m uğ rak ından br o an Turk uaz GNU/Lnux'u, br dos ya o ak a m ak s t dk. D os yam ız, Turk uaz G ştrm Grubu'ndan *Turgut Uy'ın br yazıs ı baş ıyor. Yazıda, Turk uaz GNU/Lnux'un br th ç s an atı ıyor v Türk y Özgür Yazı ım th nd k y r ttı ışıyor. D ah a s onra Turk uaz G ştrm Grubu'nda y r a an Kağ an Gürk aynak v Gray D v t' yaptığ ım ız röportaj ı ok uyacak s ınız. Gürk aynak 'a v D v t', Turk uaz GNU/Lnux'u v Türk y 'd Özgür Yazı ım 'ın g şm n s orduk. Son o ak da, doğ rudan proj k bnd y r a m ayan, fak at Turk uaz h ab r şm s t s nd y r a an Turan Yük s ' görüştük : "Turk uaz dışıdan nas ıgörünüyordu?" D os yam ızı s v r k ok uyacağ ınızı um uyoruz. * G ştrm Grub u Üy r : Özgür Annak k aya, Nurh an Ç tn, Arna do Cva h o d M o, Gray D v t, F. K ağ an Gürk aynak, H. Turgut Uy

19 19 dosya Turk uaz GNU/Lnux Proj s H. Turgut Uy Turk uaz proj s nn br pças ı o m uş o m ak h r zam an yaşam ım da n s v r k andığ ım ş y rd n br o ak k a acak. H r ş yd n önc, Kağ an, Gray v Nurh an ça ışm ak çok z vk yd. G r k Br z ya, Frans a, Am rk a gb ç şt ü k rd n b gs aycı a, g r k s ttışm a s t rnd proj y k atk ıda bu unm ak çn nd n g n yapan ns an a ortak br ş y r ür tm k b nm çn ön m br d n ym o du. Övgüs ü-y rgs, k avgas ıgürü tüs ü, s vnc-öfk s v.b. h çbr dram atk uns uru k s k o m ayan am a h r ş yy güz h atır ayacağ ım br dön m o ak öz t y b rm. K ıs a Br Th ç B n ' ın orta ına doğ ru Lnux k u anm aya baş adığ ım da ç şt ünv rs t rd Lnux b gs n p yc r tm ş o an k adaş ım ız vdı. Açık yazı ım dünyas ının ruh una uygun ş k d, öğ r ndk rn pay aşm ak çn s ür k ça ışıyor, Lnux k u anm ak s t y n r ydım cı o acak b g r yazıyor, s m n r rd, k onf rans da Lnux'u tanıtıcı s unum yapıyor dı. B n d on a gör br yık ad br g ck m y tk n k r k atı m aya baş adım. Brk aç yı çnd g nş br b g brk m m z o uşm uştu am a ds orunu Türk y 'd Lnux k u anım ının yaygın aşm as ının önünd ön m br ng o ak duruyordu. Br k r Lnux'u k urab mk, k u anab m k v şnz yapm anızı s ağ ayacak b g r ok uyab m k çn İng zc b m nz g r k yordu. Program da Türk ç h f rn k u anı ab m s çn g r k a tyapı -braz dağ ınık o m ak a br k t - vdı v nas ı yapı acağ ını an atan yazı yazm ıştık am a s on k u anıcı çn k o ay d ğ d. Ayrıca k u anım ı k o ay aştıran bazı yazı ım da s ans s orun ı n d ny dağ ıtım a grm yordu. Bu s orun ı çözm k üz r k nd dağ ıtım ım ızı o uşturm a fk r ortaya çık tı. D ağ ıtım s t nrs Türk ç, s t nrs İng zc k uru ab c k v Türk ç g h r tür ü ay k nd ğ nd n yapı acak tı. B g rd v program ayüz rnd o ab dğ nc ç vr yapacak tık ; n azından k rtk b ş n rn Türk ç rnn bu unm as ına uğ raşacak tık. Bzm çn ön m o an am a s ans ı uygun o m ayan yazı ım çn d s ah p rnd n zn s t y c k tk. Proj nn vurgu anm as ı g r k n b k n ön m h d f br an am da k nds n yok tm k t. Yaptığ ım ız bütün d ğ şk k r g proj r gönd r r k Türk ç d s t ğ nn k aynak ta s ağ anm as ını h d f dk. Böy c ana dağ ıtım zat n Türk ç 'y Turkuaz'ın, Lnux'u yaygınaştırma hdfn kısmn d osa uaştığı söynbr. d s t k y c k, bzm k nd dağ ıtım ım ızı s ürdürm m z, n azından bu am aç a s ürdürm m z, g r k k a m ayacak tı. Sıfırdan br dağ ıtım h azır am ak çok zam an a acağ ından v o an dağ ıtım dan brnn üz rnd ça ışm aya k v rdk. O zam ana k ad n r d ys h pm zn bütün d n ym S ack w üz rn o m as ına k şın R dh at k uru um k o ay ığ ı açıs ından proj nn am acına dah a uygundu. R dh at' böy br proj nn s ak ıncas ı o up o m adığ ını s orduğ um uzda "proj nn bzm bağ antıs ı o m adığ ını açık ça b rttğ nz s ür c br s ak ınca yok "yanıtını a dık. İng zc dışındak d rd k uru um un o s ıra da R dh at'n -

20 20 dosya v dğ r dağ ıtım ın- günd m nd o m adığ ını b rtm k t y v. İş k uru um yazı ım ını v pak t yön tcs n nc y r k baş adık. R dh at'n pak t rn s t dğ m z gb d ğ ştrm k ya da y n pak t r k m k t p k br s orun o m ayacak tı. En ön m k ıs ım k uru um s ıras ında ça ışan yazı ım a Türk ç d s t ğ nn k nm s yd. Örn ğ n açı ış ds k tnn ça ışm aya baş am as ını s ağ ayan s ys nux İng zc br yazıtpy ça ışıyordu. Özgür'ün (Annak k aya) Türk ç br yazıtp yük m m z s ağ ayan yam as ıy a s orunu çözdük v yam ayı s ys nux proj s n yo adık. O duğ u h a y grm s b böy br s t k o duğ u çn s ys nux'un s onrak s ürüm rn yazıtp yük m y t n ğ nn k nm s k başım ız s ayı ab r. Sonrak ça ışm a R dh at'n k uru um yazı ım ında Türk ç k u anab mk k onus undaydı. Br z ya'da Arna do'nun (Cva h o d M o) b nz r br ş uğ raştığ ını öğ r ndk v br k t ça ışm aya baş adık. G r k a tyapıyı h azır ayıp Türk ç v Br z ya Port k zc s k uru um u ça ıştırınca o zam ana k ad yaptık ım ızdan br "Nas ıyapı ır"b g s yazdık v başk a ının da k atı m as ı um uduy a LIE (Lnux Int rnatona zaton Effort) dy br grup k urduk. Grubun duyurus unu yapm am ız a ç şt ü k rd n v R dh at't n k atı an o du. Grubun yazışm a ını h ttp://w w w.ro.um ontr a.ca/trans aton/ b ab y.cg?fo d r=rm a /goa s / adr s nd ok uyab rs nz. O grup ç rç v s nd yapı an ça ışm a da R dh at'n s onrak s ürüm rnd fk ı d rd k uru um yapı ab m s nn k adım ı atı dı. R dh at k uru um unun tam d s t k dğ k d r Türk ç Br z ya Port k zc s o du. Pak t yön tm v k uru um yazı ım ıy a g b gnn dn m s nd n s onra yazı ım ş r büyük oranda günd k br ş yş oturdu v s onrak brk aç ay R dh at'n pak t rnn g r k düz n m r y nd n pak t nm s v t s t rn yapı m as ıy a g çt. D ağ ıtım s ans ı çn görüştüğ üm üz bütün proj rd n o um u yanıt a m am ız a pak t r k onus undak h d f rm z u aşm ak ta zor anm adık. Proj nn yazı ım k ıs m ını tam am am am ıza yak ın Turk uaz EKtabı baş ığ ını k oyduğ um uz br k u anım k ı avuzu yazdık. O k ı avuz b nc Lnux üz rn Türk ç 'd yapı m ış n k aps am ı b g m ça ışm a ından brdr v proj nn başıs ında ön m payı vdır (h ttp://s uns t.b k nt. du.tr/pub / nux/tu rk uaz/t k /adr s nd h a a görü b r). Yazı ım a g ş r yapan 4-5 k ş k grubun dışında b g m, ç vr, t s t, ogo, tanıtım gb ça ışm a da proj y çok ns an k atk ı v rd. B n burada t k t k s m rn yazıp anam ayacağ ım am a k tabının "Turk uaz H ak k ında"baş ık ı s ayfas ında (h ttp://s uns t.b k nt. du.tr/pub / nux/tu rk uaz/t k /nod 218.h tm ) proj y m ğ g ç n h rk s n adı vdır, y r g m şk n ok ur dan o s ayfaya br göz atm a ını rca d rm. Proj nn Sonras ı Turk uaz'ın gördüğ ü d s t ğ n proj d payı o an h rk s faz as ıy a m ut u tm y y ttğ n düşünüyorum. Brk aç ünv rs t m z İnt rn t üz rnd n Turk uaz'ı dağ ıttı. Ç şt ş h r rd ns an Turk uaz CD ' r bas ak v k tabını çoğ a tak yayı m as ına ydım cı o du. Br b gs ay d rgs övücü br yazı ş ğ nd Turk uaz'ı ok uyucu ına dağ ıttı. Fu da,

21 21 dosya k onf rans da gördüğ ü gd n, s t rd k can ı ık tan Turk uaz'ın h atırı s ayı ır br k u anıcı k t s n rştğ n tah m n d b rz am a m zd h çbr zam an k aç k şnn k u andığ ına şk n n t v r r o m adı, açık ças ı bu s orunun yanıtını am ak a da uğ raşm adık. T k r s rs büyük oranda R dh at'n uy am as ı ş k nd yürüm üştü, Sm an s rs nd s pak t r üz rnd dah a faz a k ontros ah b o m ayı h d f dk. Sonuç o ak Sm an s rs dah a bz at am a buna k şı ık T k r' gör p k y n br yanı o m ayan br s r o du. Sm an s ıras ında öz k Kağ an, Nurh an v Gray'ın yurtdışına gtm ş o m a ı proj nn r yşn çok yavaş attı. Ercan'ın (A tuntaş) ön m d s t ğ y proj nn tam am anm as ından s onra b nm d as k r gtm m proj s ah ps z k a dı. Proj y uzun zam ana yayacak, s ür k ğ n s ağ ayacak yapıyı o uşturam am ış o m am ız h rh a d n ön m başıs ız ığ ım ızdır. Yn d, dah a önc s öy dğ m "k ndn g r k s z h a g trm "h d fn ön m ö çüd u aştığ ı çn bunun cdd br s onuç yatm adığ ını düşünüyorum. Proj nn K atk ıs ı Turk uaz proj s k aps am ını y çzdğ, h d f n n s ür d ürününü ortaya k oyduğ u v bunu g r k dok üm antas yon a d s t k dğ çn t k nk açıdan başı ı br proj dr. Türk y 'd Lnux'u yaygın aştırm a h d fn k ıs m n d o s a u aştığ ı rah at ık a s öy n b r. En azından Türk y 'd Unx k ü türünün g şm s n k atk ıda bu undu, LaT X, Em acs gb s ık k u anı an Unx aç ına rşm k o ay aştırdı. Ancak b n Turk uaz'ın ön m nn g ştr n yazı ım dan, yapı an ç vr rd n ya da yazı an b g rd n d ğ, bu ça ışm a ı br ştrc br üs tproj o m as ından k aynak andığ ını düşünüyorum. Ev t proj k aps am ında yazı ım g ştrdk, v t cdd m k tda ç vr yaptık, v t cdd m k tda b g yazdık am a as ıön m o an bun ın br şm s y ortaya çık an s onuçtu. D ğ r yandan, Turk uaz'ın btm s nd n 6 yıs onra h a a zam an zam an afının d yor o m as ının a tında t k nk başıs ından çok Türk y 'd böy br proj nn yapı ab r ğ n gös t r n br tür öncü proj o m as ının yattığ ını düşünüyorum. İns an ı braya g trm h d f n d ny proj y tam am n bağ ım s ız tutm aya öz n gös t rdk. Bu bak ım dan d ğ br tc bağ antı, h rh ang br k urum un adıy a br k t anı m am as ına dk k at ttk. Açık yazı ım proj rnn tc ya da dğ r ş k rd k urum a şk ndr m rnd h çbr t rs k o m adığ ı görüşünd o s am da Turk uaz'ın günün m oda t rm y "m s yonu"braz da bağ ım s ız br proj örn ğ ortaya k oym ak o ak ş k nm şt. B k d Turk uaz "tadında btm ş"br proj o ak rd tk n b c ğ o um s uz uk dan k urtu m uş o du v k onuy a g nm ş çoğ u k şnn -b nm çn o duğ u gb- y anı ının o duğ u br ça ışm a o du. Son o ak, o gün rn n ğ nc o ayı çn şu nk v rm d n g ç m y c ğ m : h ttp://w w w.cs.tu. du.tr/~ uy / s s k /

22 22 dosya Turk uaz GNU/Lnux Proj s g ştrm grub u Gray D v t, 9 4'd n b r Lnux uğ raşıyor, 9 9 'dan b r s O SC şrk tnd Özgür Yazı ım D anışm an ığ ı yapıyor. Gray şu anda ş As na Am s t rdam 'da yaşıyor. 1- Turk uaz Lnux'un Türk y b şm th nd k y r s zc n dr? Nas ı /h ang h d f r yo a çık tınız? gd m d. Am a şu anda vo an br k aç proj nn o uşm as ına ydım cı o duys a n m ut u bz. 9 7 s n s yd s anırım. D ağ ıtım ın h çbrnd Türk ç d s t ğ yok tu. Yazı tp rn (font) br y rd n ndrrk n, dğ r br y rd n d k avy ay ını bu m ak g r k yordu. Brçok zam an v çaba h cadık tan s onra Türk ç k ak t r r görm k ancak m üm k ün o uyordu. H d f as ında n tt. O rta ık ta do aşan br çok Türk ç k ak t r d s t ğ v Türk ç ştrm proj rn t k çatı a tında top am ak. 2- Turk uaz Lnux'tan b r n r uğ raştınız? Th t k y rn g nc, k Türk ç dağ ıtım o m ak tan m aa s f çok r Y d s n dr Am s t rdam 'da b şm s k töründ ça ışıyorum v Özgür Yazı ım danışm an ığ ı yapıyorum. Bu ç rç v d br çok fk ı s k törd fk ı ş y r uğ raşm a şans ına s ah p o dum. Nagos M ontorng, Intrus on D t cton, Z op /P on, LAM P v ç şt dağ ıtım. 3- Özgür yazı ım dünyas ının b ugün g dğ nok tada y r h d f dağ ıtım ın durum unu nas ı görüyors unuz? Eğ r oturup doğ ru k onuşm ak g r k rs çok p ak görm üyorum. Bunun m aa s f t k n d n özgür yazı ım cının da k nını doyurm a h tyacı. D ağ ıtım uğ raşan ns an g çm rn bu 'ş't n k şı am adık ında dağ ıtım ın s ür k ğ rs k gryor v br nok tada as k r, yurt dışına gd n v ya yoğ un ş h ayatına baş ayan yazı ım cım ız s k ş vk v zam anı bu am az o uyor. Tıpk ı Turk uaz'da o duğ u gb. Bu prob m n önün g çm nn br yo u D ban gb BÜ YÜ K br g ştrc cam as ına s ah p o m ak. Am a

23 23 bunun çn d şu anda vo an 4-5 y r dağ ıtım ın güç rn br ştrp t k br dağ ıtım çatıs ı a tında top am ak g r k r. Br d h rh a d brbrm z k d br k üs üp k nd proj m z baş atm a güdüs ünü k ırm am ız g r k yor :) Bu o uşum un k as ında da tc br k urum o ur v R d H at/f dora, v ya Sun St O ffc /O p n O ffc gb br yapı anm a k uru ab nrs y r h d f br dağ ıtım çn br g c k gör b rm. 4- Türk y 'd b ugün k am uda Pdus Lnux (h ttp://w w w.u udag.org.tr/), öz s k törd G c k Lnux (h ttp://w w w.g c k.com.tr), ç şt r ufak ı k p r tafından Bor as (h ttp://w w w.b or as.g n.tr/), Turk x (h ttp://w w w.turk x.org/) gb dağ ıtım g ştr yor. O n h ak k ında düşünc rnz n r? Ön r rnz n r o ab r? M aa s f h çbrn yak ından tak p tm şans ına s ah p o am adım. B nm k ork um br önc k s oruda da s öy dğ m gb bu dağ ıtım ın br k aç s n s onra ns an gücü k s k ğ nd n s önüp gtm r. 5- Szn ak tf ça ıştığ ınız dön m d n b ugün k ad g n s ür çt Lnux Ku anıcı ı D rn ğ 'nn g şm n nas ı d ğ r ndryors unuz? In t-tr 9 5'd nux.org.tr dy k onuştuğ um uz gün r h atır ıyorum. Sanabr o uşum dan d rn k şm ş br k urum h a n g m s s vndrc. 6- Turk uaz Lnux proj s nd k azandığ ınız d n ym r rk dön m d ça ışm a ınıza k atk ıda b u undu m u? K s n k o du! Br k aç m üşt ry öz ştr m ş dağ ıtım h azır adım, v brk aç proj nn Türk ç ştrm s nd dosya ydım cı o dum. 7- G nş k atı ım a g rç k ştr n özgür yazı ım /açık k aynak k od proj rnd k urum s a(d v t/öz s k tör) d s t ğ nas ı d ğ r ndryors unuz?szc g r k m? H rh ang br proj d 20/80 k ura ı g ç r. İş'n % 80' ça ışan ın % 20's tafından g rç k şyor. Bu ş çık an % 20' k gurubu d s t k m k g r k yor. Bu donanım, pa /m aaş o ak g rç k ş b r. Tabk bu durum da payı v r n braz da düdük ça m ak s tyor v bu da ak k ötü br ş y o m ak durum unda d ğ. Özgür Yazı ım /Tc t d ng s n bazı şrk t r dah a y yak a k n bazı k urum ın s Özgür Yazı ım f s f s n dah a y k avrayab m r çn vak t tanım am ız g r k yor h ttp://gray.d v t.cc/ab out/

24 24 dosya K aan Gürk aynak : "K nds n b r tür ü ünv rs t ortam ından k opm ayı b c r m m ş b r k tronk m üh nds ym. H a n İs vçr 'd ETH Z ürh 't s ayıs ad vr tas ım ı, k rptograf v tüm d vr tas ım ı üz rn ça ışm ak tayım, tüm yışm acı k adaş a b aşı d rm :)" 1- Turk uaz Lnux'un Türk y b şm th nd k y r s zc n dr? Nas ı /h ang h d f r yo a çık tınız? B nc adının h atır anıyor o m as ı b y t rnc h oş. Z am anında ç şt k onu da Türk ç d s t ğ v r n pça vdı. Bzm am acım ız Türk ç d s t ğ v r n tüm pça ı br aya g trm k v s ık k u anı an yazı ım pak t rn Türk ç d s t ğ k m k t. 2- Turk uaz Lnux'tan b r n r uğ raştınız? Yazı ım k onus undan o duk ça uzak k a dım, d vr tas ım ı uğ raşıyorum. 3- Özgür yazı ım dünyas ının b ugün g dğ nok tada y r h d f dağ ıtım ın durum unu nas ı görüyors unuz? Ön m o an Türk ç d s t ğ nn yazı ım pak tnn ana k aynak k oduna grm s v bu d ğ şk k rn d vam ının s ağ anm as ı. Örn k v rm k g r k rs Turk uaz zam anında LyX'n Türk ç ç vrs n tam am am ıştık. Turgut, d ğ şk Türk ç k avy d s t ğ n k m ş v k üçük (nok tas ız) h fnn k randa düzgün gös t r b m s çn g r k n d ğ şk k rn k aynak k oduna k nm s n s ağ am ıştı. N v k bu k onuda s ür k ça ışm ak g r k yor, yazı ım h r günc ştr dğ nd y r d s t ğ n d gözd n g çr m s v günc ştr m s g r k yor. Br a üzü r k LyX'n Türk ç m s ajk ata oğ unu k a dırdığ ını duym uştum. G ç n dağ ıtım da (1.3.6) y nd n g dğ n duydum. N v k 2818 m s ajın 1366's ç vr ( )m m ş. Türk ç m s ajk ata og ı (.po dos ya ı), k tabı ç vr r, çok zah m t, btp tük nm y n v üz rnd ça ışan k şy doğ rudan faz a br g trs o m ayan ş r. Bun üz rnd ça ışacak gönü ü r h tyaç v. N v k bu ş r dağ ıtım h azır am ak gb göz önün s ürü b c k ş y r d ğ, k a p anda k a an, p k az k şnn fk ttğ ş y r. Br dağ ıtım h azır aya ım

25 25 d dğ nz zam an 100 k ş "h ad h m n yapa ım "d yv ryor. Ancak "H ad k adaş, 600 m an s ayfas ı v, h rk s 6 tan s n ç vrs bu ş tam am ız" d dğ nzd 9 8 k ş burun k ıvırıyor. 4- TÜrk y 'd b ugün k am uda Pdus Lnux (h ttp://w w w.u udag.org.tr/), öz s k törd G c k Lnux (h ttp://w w w.g c k.com.tr), ç şt r ufak ı k p r tafından Bor as (h ttp://w w w.b or as.g n.tr/), Turk x (h ttp://w w w.turk x.org/) gb dağ ıtım g ştr yor. O n h ak k ında düşünc rnz n r? Ön r rnz n r o ab r? Lnux dağ ıtım ından o duk ça uzak k a dım, m aa s f dağ ıtım h ak k ında b g s ah b d ğ m. Bu tür ça ışm a ın o m as ı çok güz. Um ım bu proj r s onucunda dah a çok s tandt pak tn Türk ç d s t ğ g ştr r. Örn ğ n LyX'n Türk ç m s ajk ata og ı ç vr dğ zam an, k u andığ ınız dağ ıtım s t r y r dağ ıtım dan brs, s t r R dh at, D ban gb br dağ ıtım o s un, LyX Türk ç ça ışab yor o acak s ınız. 5- Szn ak tf ça ıştığ ınız dön m d n b ugün k ad g n s ür çt Lnux Ku anıcı ı D rn ğ 'nn g şm n nas ıd ğ r ndryors unuz? Ü zü r k s öy y ym, Lnux Ku anıcı ı D rn ğ 'nn ak tvt r h ak k ında br b gm yok. 6- Turk uaz Lnux proj s nd k azandığ ınız d n ym r rk dön m d ça ışm a ınıza k atk ıda b u undu m u? Turk uaz t m o ak Turgut (Uy)'un s r. Turk uaz g ştrm -pos ta s t s nd, 100 k üs ur ns anın adı g çyor. Ancak şn % 9 5'n Turgut yaptı. Bu ş baş adığ ım ızda, açık ças ı çok dah a faz a d s t k bu acağ ım ızı, dah a çok ş r yapab c ğ m z düşünm üştük. B r br s onuca u aşab m m z ancak Turgut'un özv rs, s abrı dosya v k ı ığ ı s ay s nd m üm k ün o du. B k d bu yüzd n, b nz r proj rd dah a t m k n o m ayı öğ r ndm. 7- G nş k atı ım a g rç k ştr n özgür yazı ım /açık k aynak k od proj rnd k urum s a(d v t/öz s k tör) d s t ğ n nas ı d ğ r ndryors unuz?szc g r k m? Gönü ü ça ışm a a k a ıcı br proj yapm ak çok büyük özv r s tyor. Bu tür proj r yürüt b c k b gs o an ns an ın doğ ru ortam da br aya g m s v ortaya br ş y r k oyab m s br çok ras t antıya bağ ı. Bu ş k d ortaya çık an proj rd, nas ıd s m, br başk a öz n y r a ıyor, ayrı br s vg ortaya k onu uyor. Böy ras t antıs a g şm y b k m y s abrınız o m adığ ı zam an, k ş r br proj trafında top am ak v ça ışm a ını s ağ am ak çn br başk a m otvas yona h tyacınız o uyor: Pa. Bunu da k urum s ad s t k o m adan s ağ am anız m üm k ün d ğ. B nm z vk a dığ ım k onu Turk uaz'ın GPL s ans ı yayın anm ış o m as ı d ğ d -zat n Turk uaz çnd GPL' uym ayan y t r k ad yazı ım pak t v-, b n h y can andıran, br k aç k şnn zam an ından f dak ık d r k özv r başk a ının k u anab c ğ br ş y yatab m s yd.

26 26 dosya Turan Yük s 1. Türk y 'd o dön m d çok s ayıda nux m rak ıs ı ns an yok tu;zat n nux k urup nux' a ça ışan d m yorum bak ın :) "G rç k ş"yapan nux s ayıs ı azdı, bun ın çoğ u da ak ad m k y r rd yd. M rak ıs ı da çok tu; m rak ı ş rn bu bas t, b dava am a k ı ortam da yapab r k rn ya da ş rn bu ortam da yapan ın pa k azanab r k rn m rak dyor dı. Tam t ş k k ü ü br nux br CD 'y s ığ ıyordu, bas tt v k ı ça ışıyordu. Öt yandan, o dön m d yüz do a W ndow s 9 x a m ak m üm k ündü v r k am şk ıs ındak gbyd (*), ns an s ık k ındı. O dön m k nux dağ ıtım ı, g öğ r nc r çn d öğ r tc oyuncak dı;h ak m o m ak çn başına oturup braz uğ raşm ak y t r yd. Bu durum nux' a g br k adaş grubu çnd bu unm ay a br ştğ nd "b n d vım "d m k s t dm. 2. Turk uaz' a g n n nok ta, Türk y 'd br dağ ıtım ın ür t b c ğ nn gös t r m s. Pak t yön tcs, yön tm aç ı vs. h a a dış k aynak ıydı, ancak bu aç ın y r ştr b c ğ görü dü. D ah a ön m s, dağ ıtım ın günc nm s v bak ım ının dağ ıtm ak k ad ön m, br o k ad zor o ab c ğ göz nd. Um ım şm dk ça ışm a ın bu h ataya düşm y c k k ad n rj r vdır. Ü k m z açıs ından Turk uaz d n ym nn br s onucu, GPLtaban ı br yazı ım bütününün tam am n k u anı ab c ğ nn görü m s. İşç s ınıfı Avrupa's ının ya da y n y tm z ngn Rus ya'nın Türk y 'd g z rk n n k ad pa h cadığ ını b yoruz ancak yazı ım çn yurt dışına n k ad pam ız gdyor, b m yoruz; rak am k am uoyunda t affuz d m yor. Km s nn bu k onuda br şk ay t d yok. Küçük ş tm r k ors anı br s ç n k o ak gör b yor, bu n d n k nd rn dah a düşük m a y t çözüm r (ya da s rb s t yazı ım a) g çm k zorunda görm üyor. Bun a rağ m n bas ına da yans ıyan büyük yazı ım a ım ında y r m ontaj-y r d s t k çözüm r d gör b m k (ya da gör m m k t n şk ay t d b m k ) güz o urdu. 3. Turk uaz k bnn k oordnas yonunda bu unm adığ ım v bu k onuya da gm o m adığ ı çn o Turk uaz k bnn ortak ça ışm a ds p nn h ç d ğ r ndrm dm. Ancak, h atır ayab dğ m k adıy a top u uk -am atör br top u uk o duğ u çn- Turk uaz'a uzun s o uk u d s t k v r b c k br grup d ğ d, yapı tby (*) "You m ak a grow n m an cry"s öz rn duyab rs nz, Ro ng Ston s 'un "Stt m up"ını dk k at dn rs nz. Özgür yazıımın özgür drgr w w w.fr s oftw m agazn.com

27 27 pngunc düşünc "İfad özgür üğ ü"nd k özgür ük ya da "özgür m k "t k özgür ük D avd M. B rry * Özgür Yazı ım, Int rn t' s ürdürüyor v o anak ı h a g tryor. Bütün dünyada ns an, ön m v gd r k büyüy n br h k t özgürc fk r v us ta ık k atk ıs ı s unuyor. Int rn t'n k nds dah a çok, k od v ç rk k atk ıs ının k tronk k am us a a an da k ür s boyut da o duğ u br k ü türd n doğ du. Bunun an am ı Int rn t' ayak ta tutan yazı ım k üm r v onun ç rğ, büyük oranda pyas a dışındaydı, k adaş as ında ür t yordu, özgürdü v ücr ts zd. Am a ns an nçn k od adı, h ack şn grd r, t s t tt r, yazdı v y n br k ü tür yattı? Özgür m k, özgür yazı ım v özgür k ü tür h k tn s ürdürü b r k ı ıyor, ancak ns an ın n d n bunu yaptık ı k onus unda h nüz çok ça k an ık nok ta v. As ında bu s oru, k onuyu ür tm d g n k s k avram a uydurm aya ça ışan brçok k şy b m c gb görünüyor. T ors y n r v aştırm acı ç şt yak aşım d n d r: k şs t rch r ya da m otvas yon s onucuna u aşan br ys ya da ps k o ojk t m t or r;s ürtünm s z b şm ya da k urum s aç rç v r;ns anoğ una d özcü dda ;h dy k onom s ;k am u m a ı t or r;v d doğ rudan ğ nc k avram ının k nds ç şt açık am a. Am a yn d bu açık ayıcı tk n r br s ır örtüs ü a tında k a m aya d vam tt. V o an t or rd n h çbr şu s oruya tatm n dc br yanıt v r m d: Kodçu, k u anıcı v çok s ayıda am atör s anatçı özgür k ü tür proj rn n d n k atk ı s unuyor? Bu m ak a d, özgür yazı ım v özgür k ü tür, H annah Ar ndt'n İns an ık D urum u k tabındak k avram a, Yoch a B nk r'n k adaş -as ı ortak ür tm nd k m ğ n t m ög r, br ştr r k açık anm ak tadır. M ak a, H ack r Etğ dy ad andırı an, şn yüz ynd y r a an bas t m otvas yons a fak tör rd n dah a faz a ş y rn o up o m adığ ını s orgu am ak tadır. Ayrıca ş y rn yapım ı yaşam s adünyanın dışında s ınıf andırı m ak ta v özgür yazı ım, bzm ş'n g rç k g n doğ as ı h ak k ındak ortak -düşünüşüm üzü s oruns a aştırm ak tadır. Hannah Arndt'n mk v ş asında yaptığı ayrım, özgür yazıımın nçn ürtdğn d yı kavram sun. Yazı ım dak gb Özgür ük Yazı ım ür tm nn dnam k r k m aşık tır v yazı ım ür tm, onun d vam ı ığ ını s ağ am ak çn g r k aç v t m g r k s nm r yönünd n pah a ıdır, b gs ay ndüs trs nn dah a g nş k onom s an am ında da. Yazı ım g ştrm o duk ça k ıdır v çok yük s k s ayıda ns anı, t f (copyrgh t) v pat nt m onopo r acı ığ ıy a, m k -yoğ un, k m aşık v ta p d n br ş tab k ı. Bu, s onuç o ak, yük s k k ı ık oran ı s ağ v br çok program cıyı, m aaş düz y rnd n d görü b c ğ gb, güz c ödü ndrr. Fak at yazı ım

28 28 düşünc program am a h a a br m k tk n ğ dr, br dğ r d yş, program cı tafından g rç k ştr n tk n k, ücr t k şı ığ ında d ğ şm tab o ur. Bu m ğ n ürünü, k od, ş v r n frm a tafından s ah p n r v (program cıya ç v.) yabancı aştırı ır. Ancak Özgür Yazı ım, ofs -fabrk a dışında ür t r;ayrıca çok s ayıda proj nn ortak öz ğ ür tm n v k atk ı s unm anın özgür üğ üdür. Eğ r g rç k t n br s ah p o m adan bah s d c k s, özgür yazı ım, h rk s ndr v k m zam an ç şt s ans a s ınır andırı s a da (ör. GNU G n Kam u Ls ans ı) özgürc a ınıp k u anı ab r. Ü r t n bu k od n tam am n br ştr n d br h ob. Am a onun ortak aşa (com m on) yak aşım ı, özgür yazı ım a tam am n s ah p o unam ayacağ ı ya da ür tcd n yabancı aştırı am ayacağ ı an am ı taşır. Bu durum, bu yazının da k onus unu o uşturan günüm üzd özgür yazı ım g ştrm g k k onunun nc nm s n g r k tryor: (1) Program cı nçn Özgür Yazı ım uğ raşıyor?v (2) özgür yazı ım, rm z ş d fk ı br şk s ğ v zorun u uk tan k urtu m a o anak ına m ı ş t dyor? H annah Ar ndt'n Em k (Labor) v İş (W ork ) as ında yaptığ ı ayrım, özgür yazı ım ın nçn ür t dğ n v on a g dğ r tk n k rn an aşı m as ına d y ı k avram s unm ak tadır. Ar ndt'n İns an ık D urum u'nda açık adığ ı gb, k k m nn tm o ojs, Em k v İş k avram ını bugün brbrnn y rn k u anıyor o s ak da, bunun h r zam an böy o m adığ ını gös t rm k t dr. Örn ğ n Joh n Lock, r ça ışm a v b d ns m k as ında br ayrım yap v bu s k Yunan' dak zanaatç v k ö m ğ as ındak ayrım a b nz r. Bu ür tm s ür cnn çata aşm as ı, v k afa m ğ v bun a add d n d ğ r r as ındak ayrım da da k ndn gös t rr. Ar ndt bunu k as k zam an da, Em ğ n, zorun u uk a, z bırak m ayan br tk n k, s ıradan ık a v h atır anm aya d ğ m z o uşuy a şk ndr m ş o m as ıy a açık. Em k, k ö r v vch ayvan gb b d n ry ş yapan, zorun u uk a bağ ım ı o an çndr. Syas a o ab m m z -bz h ayvan dan ayıran br nok ta- zorun u uk tan k urtu m uş o m am ıza bağ ıdır. Bugün, m ğ n ür tm, k t rn ür tm dr v M x'ın b rttğ gb bu ür tm, m ü k s ah b s ınıf ca th s o ak ç şt üs t yapı ca k ontro d m ştr. Örn ğ n, Foucau t'un şç rn yum uşak baş ı b d n rn ür ttğ n s öy dğ ok u u, h as tan y v aba ın k t s ür tm bant ını düşün m. Bu şç r, tüm ür tm s ür cnn br pças ını y rn g trm k t dr r v bu s ür çt k nd m k rnd n yabancı aşm ak tadır. Z orun u uk yüzünd n (örn ğ n yy c k a ab m k, bınak s ağ ayab m k çn) ça ışıyor o m a ı, on ın tam am n ns an o m as ını ng m k t dr;k nd ry ür ttk r ürün rd n yabancı aşm ak ta, y m g ç m m k t ya da s yas a düşün m m k t v ürünü k ontro d m m k t dr. Ancak Ar ndt, ça ışan ın -Em k 't n çok İş an am ındaöz dönüş bağ am ında (örn ğ n k nd y m nn b ncnd o ak ) dah a çok şans ı o duğ unu s öy m k t dr. İş, Ar ndt çn, k a ıcı ığ ın ür tm dr;iş'n ürün r yaşam ım ızdan k aybo m az fak at ortak yaşantım ıza k ı ık v k a ıcı ık s ağ, örn ğ n h rh ang br y rd h canan Em k z bırak m azk n, br m as a k uşak tan k uşağ a g ç r. P aton'a gör, Po s s, yapm ak v ya m a tm k, gös t rm ştr k zanaatç b nç br m add s tas ım ı fk r o ak ak ında bu undurm ak tadır. Em k, s ad c şçnn tük tm v zorun u uk ı çn ür trk n, İş s ür k ğ yatır (Burada şm d k, k aynak k odunun, k nd natçı

29 29 düşünc s tatüs ünd n k aynak anan onto ojk s oruns a ına grm yoruz). Bu ön m dr, çünk ü ancak zorun u uk tan (g r k s nm rm z çn şt o an ür tm ) k urtu duğ um uzda tşm baş ız v s yas ah ayvan o ak ns an aşırız. Ar ndt' gör İş, Ey m 'n (yan büyük k ah ram an ık v büyük s öz r a anının) ön k oşu udur. H om r us 'dan da görü b c ğ gb Aş y m y vdır: aç ığ ını v b d nn örtm h tyaç ını gd rm öz k ry d ğ. Z orun u uk tan ça ışm a, çoğ um uzun çağ daş tük tm top um um uzda yaptığ ı gb, Ar ndt' gör Em k s ınıfındadır. As ında Ar ndt br Em k top um u o duğ um uzu s öy m k t dr:br dğ r d yş, tüm ns an tk n k r, g r k s nm rm zn güv nc a tına a ınm as ı v bun ın bo uğ unun g r k s nm r doğ ru tus unda m k h cayan ns an a ya da k ö r uygu anab m k t yd. H ayat ona dayandığ ından, g r k s nm r o duk ça güç ü br tk dr. Em ğ m z g r k s nm r yön t r k, k apta zm top um s abr s s t m o ak k ndn ür t b m k t dr. Ancak özgür yazı ım, Em k a anından çok İş a anıy a g dr, br bak ım a pyas anın dışındadır. O nun ortak aşa ür tm v ür t n rn y m r onu g r k s nm d n çok s ağ am, k a ıcı ş y rn ür tm şk ndrm k t dr (k od). Özgür Yazı ım ür tm n yapı an k atk ı dah a çok zanaat g dr, k odun ür tm br çok bağ am da k am us a dır v k aynak k odu başk a ınca ok unab r v h ayran k a ınab r. Bu doğ ru tuda m uh t ş m br k onuşm ay a ya da s anats abr ça ışm ay a b nz rdr. Özgür ük t k Özgür (1) "Grkkr muz kadığımızın fkına vmadıkça v bundan kurtumadıkça özgür oamayız." s ağ anm as ı düz yn g trm y başm ış bu unuyoruz. Öy k, bugün n yapıyors ak, yaşam ak çn yapıyoruz. Yaşam ak çn yapm adık ım ızı s h ob dy s ınıf andırıp oyuns aya da cdd o m ayan tk n k r o ak d ğ r ndryoruz. Bugün top um um uz, tük tm n n s n rn ür tm doğ ru tus unda ş k nyor v k ı ık tk s h m n tük n c k n s n rn ür tm n t şvk dyor. G r k s nm r üz rn k uru u br yaşam, h ayvan a özgüdür: Yunan ı şk nc k m s n, şdd tt n d ğ (s avaş a anı), g r k s nm d n ( m k a anı) uzak o m ak tan tür tm ş rdr v s k top um da şk nc Özgür ns an a uygu anam am ak tadır;s ad c Bu m ak a nn k nc s orus u, özgür yazı ım ın k o m ğ nd n fk ı br şk s ğ ş t dp tm dğ v g r k s nm rd n k urtu uşa o anak s unup s unm adığ ıdır. As ında özgür yazı ım g r k s nm r doğ rudan bağ ı d ğ dr v brçok yönd n s anatçı ın ça ışm a ına b nz m k t dr. Sanatçı Ar ndt' gör top um da k a an y gan şç rdr. Ar ndt, g r k k r m uz k a dığ ım ızın fk ına vm adık ça v k ndm z ondan k urtm adık ça özgür o am ayacağ ım ız ddas ındadır. Yaşam ak çn ça ışm aya zor andık ça, h r zam an m k h cam ak v tük tm d n o uşan s ons uz br s pra a m ah k um o acağ ız. T k no oj dah a çok boş zam an ür ttk ç, bzm tutk u ım ızı bçm ndr n r k am ndüs trs bz dah a açgöz ü yapacak v s t k rm z k am çı ayacak tır v bun ancak tük tm n s n rnn tük tm k şı anab c k tr. Özgür Yazı ım, burada ür t m k t dr;gp ş k d tük tm a anında. Ancak ür tc ğ v yatıcı ığ ıy a ayrı m ak tadır. Özgür br k ü tür yatm ak, k ü türü tük tm k t n (m h a tm k ) çok ona k atk ıda bu unm ak tır. Özgür k ü tür tafından s unu an o anak

30 30 düşünc (h nüz) tam am n bağ antı andırı m am ış ya da k urum ın ş yş v g r k s nm r doğ ru tus unda do ayım anm am ıştır. İns an h a a k od, b og yazm ak ta v düşünc rn w b'd pay aşm ak ta v bu tür pay aşım br tür tşm o uyor. Fak at k ırı gan yapıs ı, H ak m B y tafından popü r ştr n g çc otonom bö g r (TAZ ) b nz m k t. Özgür k ü türün ya da özgür yazı ım ın yatıcı ı bunun üs tk od anm as ına, k ontro d m s n ya da tük tm k ana z d m s n zn v r c k m?işn g rç ğ, k urum ın proj r ayırdığ ı büyük k aynak çoğ un uk a bürok ratk m nta t ng y yüz yüz k a ıyor. Kaçını m az ş k d yatıcı g n k, pa k azanm ak s t y n rd n fk ı duygu a s ah p o acak tır v s onunda (azam k 'ı h d f y n) k urum ın açs as yona t s t rs düş c k tr. Bazı ndş v rc örn k r: İnt rn t'n d vam d n tc şm s, IBM 'n Lnux ç k rd ğ n bas k ı ı, v h atta b og' ın v fotoğ raf pay aşım ının k o on şm s. Eğ r özgür yazı ım ı v açık k aynağ ı tık tam am n g r k s nm ya da aç o ak (ör. Sad c t k nk br tk n k o ak ) görm y bırak ırs ak, onu ns an yatıcı ığ ı a anında y nd n k onum andırab rz. Eğ r özgür yazı ım Em k k ür s dışına y r ştr rs (Arr ndt' tak p d rs k ) b k onu, po tk tk n ğ n baş am as ının ön k oşu u o ak o ak an am aya baş ayab rz. Özgür yazı ım, gnç br ş k d İş'n v Ey m 'n (ns anın büyük y m rn v k od üz rnd n k onuşm aya) k oşu ının o anak ına k atk ıda bu unm ak tadır. Örn ğ n, M ath w Fu r'n k rtk yazı ım k avram ı, s yas a y m, v o an k od ı a t üs t tm y v g n d pas f o an k u anıcıya güç v özgür ük v rm y h d f m k t dr. Özgür yazı ım da k aynak k odunu v r r k b nz r ş k d ür t n güç v rm k t v k u anıcıyı yön tm k ya da k ontro tm k y rn (örn ğ n k m -ş m c rn m a v gram r d n tm ön rs y g rç k ştrdğ k u anıcı k ontro ünü düşün m ), k u anıcıya Ey m çn y n o anak s unm ak tadır. Ek onom v pyas a, g r k s nm r k ür s nd y r a m ak tadır. K nd rad nz yatıcı v ya s yas a y m g çm h ak k ınız yok tur. Tam ak s n özgür yazı ım ın v özgür k ü türün tşm s o ak (gönü ü r as ında br k onuşm a o ak ) o uşturu duğ u görü m k t dr v bu yüzd n, ç rs nd y n br s yas tn (ortak aşa s yas tn) toh um ının bındığ ı y rnd n yön tm (d c ntra s d), pyas a dışı ortak başa ür tm o anak s ağ am ak tadır. (1) Fr as n fr dom *Fr Softw M agazn 'n 3. s ayıs ından İz m Gözük ş tafından ç vr m ştr. Yazının orjna çn bk z.: h ttp://w w w.fr s oftw m agazn.com /fr _s s u s /s s u _03/fr _ abour/ Özgür yazıımın özgür drgr

31 31 pngunc tknk Güv n k ana dan tşm H uz yf Öna Güv n k ana dan tşm SSH SSH N dr? SSH (S cur Sh /Güv n Kabuk ) ağ üz rnd n başk a b gs ay a rşm s ağ am ak, uzak br b gs ayda k om ut ça ıştırm ak v br b gs aydan dğ rn dos ya trans f r am aç ı g ştr m ş br protok o dür. Güv ns z k ana (nt rn t vs ) üz rnd n güv n h ab r şm o anağ ı s ağ. Br tşm d SSH aşağ ıda b rt n t m uns ur ı s ağ. - auth ntcaton /k m k d n tm - ncrypton /şfr m - Int grty /bütün ük. SSH g t m tanım SSH 1, Tatu Y ön n tafından g ştr n k orjna SSH ürünü. SSH -1 protok o ü t m a ınak g ştr m ştr. SSH 2, Tatu Y ön n tafından g ştr n SSH -2 ürünü. w w w.s s h.com SSH -1, SSH protoco1. SSH -2, SSH protoco2. Günüm üzd yaygın k u anım da o an v k u anım ı tavs y d n s s h s ürüm ü. IETF SECSH ça ışm a grubu tafından s tandt ı b r nm ştr. SSH Th ç s v O p nssh SSH -1 protok o u v SSH 1, k o ak yı ında H s nk t k no oj unv rs t s nd aştırm a gör v s o an Tatu Y ön n tafından g ştr m ştr. Aynı yı ın H azran ayında SSH 1 k aynak k od ı br k t özgür o ak dağ ıtı m aya baş am ıştır. SSH protok o ünün özgür br uy am as ı o an O p nssh *BSD Unx rn as çocuğ u o ak ad andırı an O p nbsd proj s ç rç v s nd yürütü n SSH 1 v SSH 2 protok o rn ç r n yazı ım tak ım ıdır. O p nssh s on özgür SSH v rs yonu o an s s h d n tür t m s tr. M k us Fr d (Aon Cam pb, Bob B ck, N s Provos, Th o d Raadt, D ug Song) önd r ğ nd g ştr n O p nssh proj s dünya üz rnd brçok yazı ım cının k atı ım ı y br yo k at tm ştr. Gör c o ak özgür yazı ım proj r as ında n faz a k u anı an yazı ım dan brdr. O p nbsd br k t dağ ıtı an O p nssh s ürüm ü h ç dğ r tüm s ürüm r O p nbsd çn g ştr n s ürüm ün g r k s s t m uy anm ış h a rdr(port d m s ). O p nssh ın brçok p atform a uy anm ış s ürüm rn bu ab rs nz v p atform as ı

32 32 tknk k u anım ı çok az fk ı ık gös t rr. Aşağ ıda O p nssh ın k u anı ab c ğ bazı p atform a örn k v r m ştr. D tay ı b g v s t çn h ttp://w w w.op ns s h.org/portab.h tm adr s n zy t d b r. AIX, H P-UX, Irx, Lnux, N XT, SCO, SNI/R ant Unx, So s, D gta, Unx/Tru64/O SF, M ac O S X O p nssh, bu s t h cnd W ndow s ortam ında da ça ışm ak tadır. O p nssh ı w ndow s üz rnd k u anm ak çn (h ttp://s s h w ndow s.s ourc forg.n t/) adr s nd k cygw n+ op ns s h w ndow s portunun yük nm s g r k r. Int rn tt k u anı an SSH s unucu ın büyük br çoğ un uğ u (~ % 9 0)nu O p nssh o uşturm ak tadır. Bu s onuç s canssh (h ttp://w w w.m onk y.org/~ provos /s cans s h /) ad ı program yapı an d ğ şk tam a s onuç ından çık ı m ıştır. D tay ı b g çn h ttp://w w w.op ns s h.com /us ag /nd x.h tm O p nssh BSD s ans ı dağ ıtı m ak tadır. O p nssh s ans ı g d tay ı b g çn: h ttp://w w w.op nbs d.org/cg-bn/cvs w b/s rc/us r.bn/s s h /LICENCE?r v=h EAD K u anım A an ı SSH güv n tşm n g r k tğ h r ortam da k u anı ab r. Sad c k şı s s t m bağ anıp k om ut ça ıştırm ak ya da dos ya ak tım ı yapm ak çn d ğ, doğ as ında güv ns z(şfr nm m ş trafk ) o ak ça ışan protok o r SSH üz rnd n güv n br ş k d k u anab r. M s a PO P3 s rvs ağ üz rnd n tüm tşm n şfr nm m ş ş k d g rç k ştrr, bz pop3 s rvs n SSH üz rnd n ak tak şfr nm ş v güv n h a g tr b rz. O p nssh K uru um u O p nssh brçok Unx/Lnux dağ ıtım ı öntanım ı o ak g m k t dr. O p nssh k uru um u k u andığ ınız Lnux/UNIX dağ ıtım ına gor d ğ şk k gös t r b r. Ss t m d k uru u d g s Ku anı an pak t yön tm s s t m k u anı ak s on s ürüm (bu yazı h azır anırk n 4.2 d.) O p nssh s s t m k uru ur. Aşağ ıdak k om ut a h ang SSH v rs yonunun k u anı dığ ı öğ r n b r. $ssh -V OpnSSH_4.2, OpnSSL 0.9.7g 11 Apr 2005 T m SSH K u anım ı H rh ang br SSH s unucuya k bağ anı dığ ında SSH s t m cs br uyı v rr. Bu uyıda bağ andığ ı s unucuya dah a onc bag anm adığ ını b rtr v s unucu k m k b gs y rn g ç n at rs a anah tn k rana bas, y s d dk t n s onra da bunu br dos yaya (~ /.s s h /k now n_h os ts ) k ayd d r v br s onrak bağ antıda s orm az. Eğ r s unucu Ip adr s ya da SSH s unucus unda k m k d ğ şm gb br d ğ şk k o urs a bu uyı fk ı br ş k d t k r görün c k tr. $ ssh ssh_sunucu Th authntcty of host 'ssh_sunucu ( x)' can't b stabshd. RSA ky fngrprnt s f3:c:14:99:d7:19:44:ca:ff:5:83:b6:79:52:4:45. Ar you sur you want to contnu connctng (ys/no)?ys Wnng: Prmannty addd 'ssh_sunucu, x' (RSA) to th st of known hosts. huzyf@ssh_sunucu's password: Szd n k şı s s t m rşm k çn g r k po ayı grm nz b k r. Burada dk k atnz br

33 33 tknk nok taya ç k m k s tyorum, s s h h rh ang br s unucuya bağ anm ak s t dğ m zd SSH vs ayı an o ak k şı s s t m şuank y r k u anıcı adınız a gr c ğ nz düşünür. Bunu k şı s s t m d bu k u anıcı adı v m ı yok m u k şı aştırm adan ş tr. B nm k u andığ ım m ak n d k y r k u ancı adım h uz yf,bunu $ cho $LOGNAME huzyf k om utu öğ r n b rs nz. SSH _s unucu m ak n s n s s h bağ anm aya ça ıştığ ım da yuk ıda bah s ttğ m durum g rç k şt v bana h ang k u anıcı adım a bağ anacağ ım ı s orm adan şu ank bağ ı bu unduğ um k u anıcı adı bağ antı s ağ adı. Bunu d ğ ştrm k çn O p nssh bz -pam tr s k u anı an k u anıcı adı b rtm s ç n ğ s un. Ku anım ı şu ş k d dr; $ ssh - rapsod ssh_sunucu -pam tr s nd n s onra k şı s s t m bağ anm ak s t dğ m z k u anıcı adı gr r ya da - pam tr s aynı ş v s ağ ayan aşağ ıdak yönt m d k u anı ab r. $ ssh huzyf@ndrunx.org h uz yf : SSH s s t m n bağ anm ak s t dğ m z k u anıcı : br ştrc k k t r nd runx.org : bağ anm ak s t dğ m z SSH s unucunun adı ya da IP adr s Fk ı Porttan Ça ışan SSH s unucu ına Bağ antı Buraya k ad o an örn k rm zd SSH s unucunun SSH s unucu yazı ım ını vs ayı an o ak 22. porttan h zm t v rdrdğ n h s aba k atak ş m yaptık. SSH s unucu yazı ım ı başk a br porttan h zm t v ryors a bu durum da -p pam tr s h ang porttan bağ anm ak s t n dğ b rt b r. Aşağ ıdak örn k r nc y r k durum u dah a y k avraya ım, k örn k t s s h s unucum uza p pam tr s b r m d n bağ anm aya ça ışıyoruz,fak at k şı s s t m d k s s h s unucus u 22.porttan h zm t v rm yor v bz bağ antı r ddd d d m s ajı yo uyor. $ ssh - huzyf ndrunx.org ssh: connct to host ndrunx.org port 22: Conncton rfusd 2.örn ğ m zd s k şı s s t m n h ang porttan SSH h zm t v rdğ n b rt r k bağ anm aya ça ışıyoruz v başı ı o uyoruz. $ ssh huzyf ndrunx.org -p 200 Th authntcty of host 'ndrunx.org ( )' can't b stabshd. RSA ky fngrprnt s 3f:98:8:53:d7:62:1a:34:2:57:39:47:f2:19:66:a. Ar you sur you want to contnu connctng (ys/no)? Görü düğ ü gb k şı s s t m d k SSH s unucus u 200. porttan h zm t v rm k t dr Uzak s s t m rd k om ut ça ıştırm ak SSH n uzak s s t m r bağ anm adan k om ut ça ıştırıp çık tıs ını k nd k randa a m a m k anı da s un. Örn k ; $ssh huzyf@cc.kou.du.tr s /hom/huzyf/ Th authntcty of host 'cc.kou.du.tr ( )' can't b stabshd. DSA ky fngrprnt s a6:d6:35:52:75:66:63:15:5d:f6:76:b4:52:56:b4:64. Ar you sur you want to contnu connctng (ys/no)? ys

34 34 tknk Wnng: Prmannty addd 'cc.kou.du.tr, ' (DSA) to th st of known hosts. Password: XXX 6.0-BETA dsc2.so 6.0-BETA4-386-dsc2.so 6.0-BETA4-386-dsc2.so BETA4-386-dsc2.so.2 Madr Mannng,.Swt.JFac.n.Acton.(2004).LB(1).pdf Mannng.JUnt.Rcps.2005.pdf Ev. SSH D os ya Trans f r Günüm üzd k u anı an n popü dos ya trans f r acı FTP dr. SSH k u anak h m ftp k o ay ığ ında dos ya trans f r yapı ab r;h m d trans f r d n dos ya şfr n r k m rak ı göz rd n k orunm uş o ur. SSH dos ya trans f rnd t m k s ç n k v;br SCP (s cur Copy) dğ r d Sftp (S cur FTP). T m bazı fk ı ık dışında h r k yönt m yapı ab c k r aynıdır. SCP K u anım ı Örn k ; $scp kuanc_ad@sunucu1:dosya kuanc2@sunucu2:dosya a m ak n s nd n t s t. x dos yas ını b m ak n s nn /us r/tm p dznn k opya am ak çn, huzyf@a$ scp tst.x huzyf@b:/usr/tmp/ Sftp K u anım ı $sftp huzyf@tst.ndrunx.org Connctng to tst.ndrunx.org... Password: sftp> gt v Ftchng /usr/hom/huzyf/v to v Cannot downoad non-rgu f: /usr/hom/huzyf/v Sftp> hp Not: Sftp s ad c bny m odda trans f r yapı ab r SSH Sunucu K onfgüras yonu SSH Sunucuyu fk ı porttan Ça ıştırm ak İs t m c tafında fk ı porttan bağ anm ayı gördük şm dd s unucu tafında SSH s ununucum uzun fk ı porttan h zm t v rm s çn g r k o an ş m r bak a ım. O p nssh ın k u andığ ı yapı andırm a dos ya ı / tc/s s h /dznnd bu unur(başk a Lnux/UNIX v rs yon ında başk a dzn rd bu unab r) # cd /tc/ssh #s - -rw-r--r-1 root root 1167 Ey ssh_confg -rw root root 2474 Ey sshd_confg. s unucu çn ay am a yapacağ ım ıza gor nc y c ğ m z dos ya s s h d_confg dır. H rh ang br dtör bu dos yayı açak # Port 22 s atırını bu unuz v bunun önünd k # k k t rn k a dırak 22 y rn d s t dğ nz port num as ını yazınız. Bun ı yaptık tan s onra da SSH s unucus unu y nd n baş atm ayı unutm ayınız R d H at taban ı s s t m rd bunu

35 35 tknk #/tc/nt.d/sshd rstt k om utu yapab rs nz. s s h d_confg dos yas ı bz bundan dah a faz as ını s un. s s h d_confg dos yas ındak tüm s ç n k r v yapı andırm a ay ını gör b m k çn # man sshd_confg k om utunu v rm nz y t r dr. Root o ak SSH s unucus una grş Root o ak s s t m grş znn d ğ ştr b c ğ nz yapı andırm a s atırı # P rm trootlogn y s dır, YES yapak root k u anıcıs ının s s t m s s h üzrnd n bağ anm as ını, no yapak da bağ anam am as ını s ağ ayab rs nz. SSH a b r k u anıcı ın b ağ anm a zn Bunun çn k u anm am ız g r k n s ç n k A ow Us rs dır. AowUsrs Huzyf, sma, murat Bu tanım am a bu s s h s unucus una s ad c yuk ıda s m yazı an k u anıcı ın gr b m s n s ağ am ış o du. Burada k u anıcı adı y rn *?ş k nd jok r k k t r r d k u anab rz. M s a s ad c s on üç h f ray o an k u anıcı ın bağ anm as ını s ağ am ak çn AowUsrs *ray Ş k nd br tanım am a yapab rz. Bu durum da Gray, nuray, fray ray k u anıcı ı SSH s unucuya bağ anab c k tr. B k u anıcı ya da grub un b ağ anm as ını ng m : Grup yas ak am as ı çn ; DnyGroups root bn admn Ku anıcı yas ak am as ı çn ; DnyUsrs cn a A ow us rs ops yonunda g ç r o an "w dcd(*?)"k u anım ı burada da g ç r dr. K onfgüras yon dos yas ı k ontro ü # sshd t Kom utu s s h d_confg dos yas ındak yan ış yazım contro d b r. K şı am a M s ajı SSH s unucuya bağ anan k u anıcıya s s t m g uyı am aç ı b g m s ajı gös t r b r. Bunun çn O p nssh öz br dos yada m tn k u anıcıya gös t rm o anağ ı s un. Bannr /usr/oca/tc/wnng.txt Ek o ak O p nssh da k u anıcı s s t m grdk t n s onra m s s ag of th day(m otd) b g ndrm yapı ır. Bunu k apam ak Prntm otd yapı ab r. Prntmotd no SSH r s vy Uygu am a Anah t K m k dogru am a SSH, k u anc ad/po a k s h cnd şfr anah t acı ığ ı d k m k k ontro ü yapab r. pubc ky authntcaton Anah t s fr m dünyas ndak k m k rm zdr. Km gm z 2 anah tdan o us ur;br açk anah tm z -k bunu h rk s pay as rz-. D g r d gz anah tm z bunu s ad c bz b rz. Anah t k m k doğ ru am a adım ı;

36 36 tknk 1.s s h s t m cs s unucuya xxx k u anc ad bag anm ak s t dgn b rtt 2.s unucu s t m cd n g n s t g a r v s t m cnn k ndn k ant am as cn ch a ng m s aj gond rr 3.s t m c ch a ang o ak gz anah tn v g n ch a ang v rs n k u anak s unucuya c vap dön r 4.s unucu k nd tafnda g n s fr y k s as trak k u ancya grs h ak k tanr ya da r dd d r. NO T:Burada dk k at d m s g rk n nok ta bu ts m d ada n açk anah t n d gz anah t g çm dğ dr. SSH s t m cs nd anah t o us turm ak s s h anah t çftn o us turm ak çn O p nssh br k t g n s s h -k yg n program k u an r. RSA v ya D SA tpnd s çm yap m as s t nr, -t s çm yap r. $ssh-kygn -t rsa Gnratng pubc/prvat rsa ky p. Entr f n whch to sav th ky (/hom/huzyf/.ssh/d_rsa): Cratd drctory '/hom/huzyf/.ssh'. Entr passphras (mpty for no passphras): Entr sam passphras agan: Your dntfcaton has bn savd n /hom/huzyf/.ssh/d_rsa. Your pubc ky has bn savd n /hom/huzyf/.ssh/d_rsa.pub. Th ky fngrprnt s: 58:af:43:fd:b9:ba:26:d3:38:21:45:5d:dd:ac:d4:d huzyf@homfw.my.doman s s h -k yg ns s onucu as agdak dos ya o us ur. $ s ~/.ssh d_rsa d_rsa.pub Açk anah t s unucuya ak tm ak çn güv n br s çm yap m a dr bunun çn s cp k u an ab r. Anah t k u anak bağ anı m ak s t n n h os tta ~ /.s s h /auth orz d_k ys dos yas ı o uşturu ak, s t m cnn d_rs a.pub dos yas nn ç rg ak t m a dr. Ak tım tam am andık tan s onra bağ anı m ak s t n n SSH s unucuya anah t acı ığ ı bağ anı ab r $ssh tst.ndrunx.org.. huzyf@tst.ndrunx$ Po as z s s h rs m r $chmod 600 ~/.ssh/d_rsa Buras ı ön m, bu dos ya başk a ı tafından ok unab r o urs a s s h bağ anm ayı r dd c k tr. Örn k o ak bu dos yanın h ak ını tum k u anıcı tafındanok unab r h a g trp bağ anm aya ça ışa ım ; $ chmod 755 ~/.ssh/d_rsa $ ssh tst.ndrunx.org

37 37 tknk WARNING: UNPROTECTED PRIVATE KEY FILE! Prmssons 0755 for '/hom/huzyf/.ssh/d_rsa' too opn. It s rcommndd that your prvat ky fs NOT accssb by othrs. Ths prvat ky w b gnord. bad prmssons: gnor ky: /hom/huzyf/.ssh/d_rsa Entr passphras for ky '/hom/huzyf/.ssh/d_rsa': NO T:SCP v s ftp k u anırk nd po as ı(anah t ) rs m s ağ anır. SSH Port Forw dng Forw dng br tür tünn m o ak düşünü b r. Yapı an ş br protok o u başk a br protok oacı ığ ı k u anm ak tır. G n k yapı an, tşm d s fr m a tyapıs ına s ah p o m ayan protok o rn (pop/m ap/s m tp vs ) şfr m k u anan br protok oacı ığ ı güv n br ş k d k u anım ıdır. Y r Yön ndrm ( ocaforw dng) Örn k r PO P3 protok o u üz rnd n yürüt c k o urs ak, PO P3 TCP/110 uz rnd n ça ışır. Is t m c PO P s unucu as ndak tşm c t xt(s fr nm m s ) o ak g rc k s r. Uzak tak PO P s unucu s t m c as ndak trafg SSH port forw dng k u anak şfr y b rz. Nas m? Y r m ak n m zd as ı br port s ç m, m s a 5000 o s un. PO P s t m cm zd k u andgm z pop s unucuyu oca h os t v portunu da 5000 o acak s k d d gs tr m. Sonra s s h as agıdak yön ndrm y yapa ım $ssh L5000:ocahost:110 ma_sunucu(pop) Bu k om ut yapı an ; M a _s unucu m ak n s n g c r br h s ap s s h bag antıs ı yapı m ış o ur v oca h os t un portu m a _s unucu m ak n s nn 110. portuna SSH üz rnd n tunn m yap m ş o ur. Böy c PO P s t m cm zn ayını oca h os t v portunu 5000 o ak d ğ ştrdğ m z zam an m as unucu am ızdak trafk SSH ac g şfr nm ş o ur. Adım adım nc y c k o urs ak ; 1.PO P s t m cs y r agdak porta bag anıyor 2.Y r agdak s s h s t m cs porta g n v ry şfr yor v s s h acı ığ ı m a _s unucu m ak n s n gönd ryor. 3.M a _s unucu m ak n s s s h acı ığ ı g n v ry çöz r k 110.porta tyor 4.M a _s unucu m ak n s nd k PO P s unucu s t ğ c vap ıyor v pak t aynı ş k d t rs yönd n s t m cy u aşıyor. Burada dk k at d m s g r k n yapı an forw dng ş m nd s ad c s s h s t m cs nn ça ıştığ ı m ak n nn tunn ng yapab c ğ dr. H os t:loca h os t, port:5000 bnd ş m o ur. Yan forw dng ş m nd s s h s t m cs oca h os t u k u anır. Bu da d m k tr k bu tun m y s ad c bu m ak n uz rnd k PO P3 s t m cs k u anab r. O p nssh bu k ıs ıt am ayı k a dıracak br s ç n k ç rr. -g dışıdak m ak n rn d bu tun m y k u anab m s n zn v rr. Fak at bu s c n k vs ayı an k uru um da ak tf o ak g m z. $ssh g -L2001:ocahost:110 Srvr R m ot forw dng

38 38 tknk Locayön ndrm d n fk ı ş m rn t rs o m as ıdır yan tun m ş m n s unucu tafında yapı ıyor. $ssh R5000:ocahost:110 stmc_makn Bu k om ut a s t m c m ak nn portu s unucu m ak n as ında br tunn o uşturu m uş o ur. Is t m c m ak n d g c r br s s h h s abının o m as ı g r k r. Ek not : G n k s s h zn, fr w a dan zn v r m y n dg r port /protok o rn k u anm cn k u anı ır. ftp protok o u cn s ad c controbag antıs ını yanı k u anıcı adı v po a b g rn k orum a a tına a ab r. Arada gdp g n v ry tün m z (O p nssh da şm d k ) s s h s ad c tcp taban ı protok o r tünn n b r. Udp taban ı protok o r ya da p taban ı o m ayan protok o r tün n m z. Bu da s s h n g rc k VPN bag antı k şıs ında br d zavantajıdır. D ynam c port forw dng O p nssh D ynam c Port forw dng d s t ğ br n v s ock s proxy vazg s görür. Sock s RFC tanım anm ış bas t am a güç ü br TCP protok o dür. Sock s 5 UD P d s t ğ d k nm ştr. $ssh D 8080 ssh.ndrunx.org Bundan s onra k u andığ ım brow s rn proxy ay ından 8080 o acak ş k d yapı andırırs am h rh ang br k ıs ıt am a o m ak s ızın s s h. nd runx.org m ak n s acı ığ ı özgürc g z b rm. Scpon y K u anım ı Scpon y s s t m ogn zn o m ayan k u anıcı a s s t m d n dos ya a ışv rşn zn v r n br program. / tc/pas s w d dos yas ında k u anıcının s h /bn/s cpon y o ak ay anr. Ayrıca SCPon y d tay ı og am a öz k rn s ah ptr. H ang IP d n h ang zam anda, h ang k u anc ad bağ anı dı gb b g r s ys og a gönd r b r. Ku anıcı ı k nd v dzn rn h aps d r k dğ r k u anıcı ın dzn v dos ya ını görm s n ng r. (Ch root) Kuru um h ttp://w w w.s ub m aton.org/s cpon y/adr s nd n s on s ürüm s cpon y pak t ndr r k k as k unx k uru um pros dürü uygu anır. Fr BSD çn ; #cd /usr/ports/shs/scpony #mak nsta SSH s unucu güv n ğ n tırıcı ön m r Son zam an da SSH protok o ün k şı yapı an s a dırı tm ıştır. Eğ r br SSH s unucu ça ıştırıyors anız s s t m og ında s unucunuzdak SSH s rvs n yapı an atak ı gör b rs nz. Bu atak g n k SSH s unucudak zayıf po a a k orunm uş s s t m h s ap ını g çrm k çn yapı ır. Bu tp atak a brçok fk ı ş k d ön m a ınab r. Kom p k s çözüm r k açm adan yapı acak brk aç bas t ay bu tp s a dırı ın % 9 0 na k şı doğ ak orum a s ağ anm ış o ur. Bu doğ ak orum a ; Ku andığ ınız O p nssh s ürüm ünün günc o m as ına öz n gös t rn. Çok öz br g r k s nm z yok s a SSH s unucunun portunu 22 d n fk ı br porta a ın.m s a doğ um th nz. Ss t m rşm y tk s v rm k s t dğ nz k u anıcı ı yapı andırm a dos yas ında b rtn. Ss t m root o ak rşm zn v rm yn M üm k üns s s t m po a grş yas ak ayıp rşm r anah t a acı ığ ı yapm aya ça ışın.ssh rşm n tüm nt rn t açm ayın. Vs a s abt bağ antınız s ad c b r Ip r

39 39 tknk rşm açın. H rh ang br fr w a k u anak ya da h os ts.a ow /h os ts.d ny dos ya ı k u anak yapı ab r K aynak : SSH, th S cur Sh, 2nd Edton w w w.op ns s h.com h ttp://w w w. nux.com /tc.p?s d=05/02/02/ h ttp://w w w. nuxjourna.com /tc /8600 h ttp://w w w.op ns s h.com /pr s s.h tm H uz yf ÖNAL h uz nd runx.org End runix Yazı ım G ştrm Ek b "Son zam an da -pos ta s t m cnz an t ok um aya b aş adıys anız b r d Th und rb rd'ü d n yn. Th und rb rd uzun zam andır -pos ta am anın b aşına g n n y ş y." Forb s d rgs w w w.m oz a.org.tr

40

41 41 pngunc tknk Açık Anah t İm za am a Pt r Em n İs am Tat ı 1. Grş: P ngu nc 'nn 2. s ayıs ında Açık Anah t ı Ş fr B m (Pub c K y Cryptograph y) h ak k ında A. M urat Er n m za ı dah a çok t k nk ç rk br yazı ok uduk [9 ]. B n bu yazım da, Er n'n yazıs ına tam am ayıcı o ak açık anah t ı şfr b m nn günüm üz uygu am a ında nas ı k u anı dığ ı, açık anah t a tyapıs ı (pub c k y nfras tructur ), PGP v güv n ağ ı (w b of trus t) k onu ından bah s d c ğ m. Yazım ın ana t m as ı o ak da güv n ağ ının g nş t m s n h d f y n açık anah t m za am a pt rnn nas ıorganz d dğ n, pt önc s v s onras ı yapı m as ı g r k n r an atacağ ım. 2. Açık Anah t ı Ş fr B m : Açık anah t ı şfr m b m açık (pub c k y) v öz (prvat k y) anah t çft t m n dayanan br s s t m dr. As m trk şfr m (as ym m trc ncrypton) v s ayıs am za am a (dgtas gnatur ) uygu am a ı baş ıca açık anah t ı şfr b m uygu am a ıdır. Ş fr m, t rn gz ğ n (confd nta ty) s ağ. Ku anı an anah ta gör k tür ü şfr m vdır: Ş fr m d v d şfr m d aynı anah tı k u anan s m trk şfr m v şfr m d şfr m d fk ı anah t ı k u anan as m trk şfr m. As m trk şfr m, gz ğ g r k n br tnn ( -pos ta vb.) şfr np gönd r m s nd n zyad, bu gz k g r k tr n tnn s m trk şfr nm s nd k u anı acak o an s m trk anah tın güv n br ş k d tşm ptn r r as ında ak tı m as ında k u anı ır. Bu am aç a o uşturacağ ınız br s m trk anah tı ptn rnzn açık anah tı şfr yp ptn rnz gönd rrs nz v ptn rnz, şfr nm ş o an s m trk anah tı s ad c k nds nn s ah p o duğ u öz anah tı d şfr d r. Sayıs am za s bütün ük (nt grty), as ı am a (auth ntcaton) v nk d m m (non-r pudaton) g r k s nm rn y rn g trr r. Sayıs a m za am ada tnz k nd öz anah tınız m za ayıp ptn rnz gönd rrs nz v ptn rnz s zn açık anah tınızı k u anak k nds n u aşan tnn g rç k t n s zn tafınızdan gönd r p gönd r m dğ n (as ı am a) v tnn tşm k ana ı üz rnd taşınırk n zns z d ğ şm uğ ratı m ış o up o m adığ ını (bütün ük ) s ın. Yn ptn rnz, t üz rnd k m zanız s ay s nd bu tnn s zn tafınızdan gönd r dğ n s pat d b r (nk d m m ). Açık anah t ı şfr b m h ak k ında dah a d tay ı v t k nk b g çn P ngu nc 'nn 2. s ayıs ındak [9 ]yazıs ına göz atm anızı tavs y d rm. Buraya k ad öz t rs k br s z öz, dğ r h rk s açık o an br anah t çft o uşturuyors unuz v bu anah t çft s ay s nd b g güv n ğ nn t m g r k s nm rnd n o an gz k, bütün ük, as ı am a v nk d m m g r k s nm rn y rn g tryors unuz. N yazık k şm z bu cüm d bah s d dğ k ad bas t d ğ. Ş u örn ğ br nc y m : E-pos tanızı şfr yp gönd rm k s tyors unuz. D o ayıs ı pos tayı gönd r c ğ nz ptn rnzn açık anah tına önc d n s ah p o m a ıs ınız. Bu açık anah t d ğ şm ş m güv n r br ş k d yapı m ış o m a ık h r ptn r dğ rnn açık anah tının

42 42 tknk doğ ru uğ undan m n o s un. Bunun br yo u ptn rnz yüz yüz bu uşup ds k t, CD gb br k ayıt m dyas ı acı ığ ı açık anah t ınızı d ğ ş tok uş tm k o ab r. Ancak tşm k uracağ ınız brd n faz a ptn rnz o duğ unu düşündüğ üm üzd bu yönt m y t rnc ö ç k n b r (s ca ab ) d ğ dr. Ü s t k ptn r rnzn açık -öz anah t çft rn zam an a y n dk rn düşünürs k bu ş çnd n çık ı m az br h aa ır. Bu prob m n çözüm ü açık anah t a tyapıs ıdır (PKI-Pub c K y Infras tructur ). PKI'nın n t m fonk s yonu, k u anıcı k m ğ n açık anah tına bağ ayan s rtfk a ın yön tm n g rç k ştrm s dr. Br k u anıcının s rtfk as ını onun açık anah tının g ç r ğ nn br k anıtı o ak düşün b rz. S rtfk a yön tm ;s rtfk a başvuru ının d ğ r ndr m s, s rtfk a ın o uşturu m as ı, dağ ıtı m as ı, s orgu andığ ında t m s v g r k tğ nd pta d m s gb ş m r k aps. PKI ç rs nd k bu fk ı gör v rd n s orum u ç şt b ş n r bu unm ak tadır. S rtfk a Y tk s (CA-C rtfcat Auth orty) bu b ş n rn m rk znd bu unur. CA'nın o uşturduğ u s rtfk a üz rnd k nd s ayıs am zas ı bu unur. Böy c br k u anıcıya at s rtfk anın (do ayıs ı açık anah tın) g ç r ğ s rtfk a üz rnd k CA m zas ı s ay s nd s ınanab r. 3. Güv n Ağ ı (W b of Trus t): PKI v CA s ay s nd s t dğ m z ptn rm zn açık anah tını güv n r ş k d d d b yoruz. Am a bu nok tada dğ r br s orun a k şı k şıyayız. PKI v CA'nın yön tm nd n k m s orum u o acak?sad c br organzas yon, br şrk t ç tşm n güv n ğ n s ağ am ak s tyors ak bu organzas yon ya da şrk t çnd k uru acak o an br PKI prob m çöz c k tr. Ancak vr ns br dünyada yaşam ak ta o an bz rn h ç görüşm dğ m z, dünyanın dğ r ucundak br k m s ya da br k urum güv n tşm k urm am ız g r k tğ nd yn vr ns br PKI'ya h tyacım ız vdır. Öy k bu vr ns PKI dünyadak bütün k u anıcı ı çn a an, n azından a ab c k o an br yapıya s ah p o m a ıdır. B r br ücr t k şı ığ ı böy vr ns PKI h zm t s unan ç şt frm a bu unm ak tadır [1,6]. D ğ r taftan, m rk z yön tm ş k n daya ı PKI'nın ns an ın m ah r m y tn t h dt ttğ n s öy y n Ph p R. Z m m rm ann yı ında PGP (Pr tty Good Prvacy) yazı ım ını g ştrd. Z m m rm ann "PGP ns an a m ah r m y t rn k nd rnd tutm a y tk s v rr. Bu k onuda büyüy n br h tyaç v. Bu yüzd n böy brş y yazdım.'' d m k t dr [10]. PGP, m rk z br yapının ak s n güv n ağ ı m od n (w b of trus t) dayanan br PKI yapıs ı s unm ak tadır. Güv n ağ ı m od nd, k u anıcı k nd s rtfk a ını k nd r o uşturup v aynı zam anda k nd r m za ayıp (s f-s gn d c rtfcat s ) k u anır. Bu m od d, k atı ım cı brbr rnn açık anah t ını m za am ak s ur t güv n ağ ını g nş tr r v bu s ay d ağ ın k u anım a anı g nş t m ş o ur. Br k m s nn açık anah tını m za am ak o k şnn k m ğ n bağ adığ ı açık anah tının g ç r ğ n onay am ak an am ındadır. Örn ğ n brbr rn tanıyan A v B k u anıcı ı brbr rn güv ndk r çn açık anah t ını k şı ık ı m za. Yn B v C k u anıcı ı da brbr rnn açık anah t ını m za am ış o s un. Bu s ay d A v C k u anıcı ı as ında çft yön ü br güv n ağ ı o uşm uş o ur. A v C k u anıcı ı o uşan bu güv n ağ ına dayanak şfr m v s ayıs am za doğ ru am ada brbr rnn açık anah t ını k u anab r r. 4. Anah t İm za am a Pt r: PGP'nn dayandığ ı güv n ağ ı m od nd

43 43 tknk d ao an m üm k ün o duğ unca faz a k atı ım ıcının brbrnn anah tını k şı ık ı m za ayıp güv n ağ ını g nş tm s dr. Bu am aç a PGP şfr m s s t m n k u anan ın br aya g p güv n ağ ına k atı m a ını s ağ am ak v ağ ın k s k o an h a k a ını tam am am ak çn anah t m za am a pt r düz n m k g r k m k t dr. Bu pt r, güv n ağ ının g nş m s n s ağ am a ı yanında k atı ım cı ın br aya g p tanışm a m k anı bu m a ına, b şm dünyas ının s os yak onu ı v öz k açık k aynak k od dünyas ı h ak k ında b g a ışv rşnd bu unm a ına m k an s ağ. Buraya k ad güv n ağ ı m od v açık anah t m za am a pt rn nçn g r k o duğ u k onu ı an aşı m ış o m a ı. Bundan s onrak bö üm d bu pt rn organzas yonunda n r dk k at d m s g r k tğ n, k atı ım ıcı ın pty nas ıh azır anm a ı g r k tğ n, n r b rab r rnd g trm r v d g trm m r g r k tğ n v pt s onras ı yapı m as ı g r k n r an atacağ ım [7]. 4.1 K atı ım cı : Katı ım cı ın pty g m d n önc br tak ım h azır ık yapm a ı g r k m k t dr. Önc k açık -öz anah t çft bu unm ayan k atı ım cı k nd rn br anah t çft o uşturm a ıdır Anah t O uşturm a PGP yazı ım ı şu anda PGP Corp. şrk t tafınfan ücr t o ak s atışa s unu m ak tadır. GnuPG (GNU Prvacy Gud) program ı, PGP'nn açık k aynak k od u v ücr ts z k şı ığ ı o up anah t yön tm, şfr m v s ayıs am za am a gb ş v r d s t k r. GnuPG'nn s on s ürüm ünü w w w.gnupg.org s t s nd n ndr b r v d tay ı k u anım b g r çn türk ç y ç vr m ş [8]b g s nd n y anab rs nz. GnuPG k uru um unu g rç k ştrdk t n s onra anah t çftnz o uşturm aya baş ayab rs nz: $ gpg -gn-ky k om utu anah t ç şd, uzun uğ u v g ç r k s ür s gb s oru ın c vabını s zd n a dık tan s onra açık v öz anah t çftnz o uşturacak tır. Güv n br anah t çn anah t uzun uğ unu n az 1024-bt s çn. Bu k om ut, k u anıcının ana k as örü a tında.gnupg s m nd y n br k as ör o uşturur. Ku anıcının v ptn r rnn açık anah t b g rn ç r n pubrng.gpg dos yas ı (anah t zncr) v yn k u anıcının öz anah t b g rn ç r n po a k orum a ı s crng.gpg dos yas ı.gnupg k as örü a tına y r ştr r. s crng.gpg dos yas ını çok y k orum a ıs ınız. Z ra bu dos yanın yabancı r g çm s br n v k m ğ nzn ça ınm as ıdır. Anah t o uşturm a ş m nd n s onra açık anah t başk a ının rşm n s unu m ak üz r m rk z anah t s unucu ına (örn ğ n h ttp://pgp.m t. du) gönd r m dr. Ancak bazı k m s r açık anah t ını da aynı öz anah t ı gb k nd rnd s ak ayıp m rk z s unucu a gönd rm m y t rch d r r. Bu k m s r, açık anah t ının m rk z s unucu da d ğ şk ğ uğ ratı m as ından ya da m rk z s unucu ın s orgu andık ında günc o m ayan anah tı s unm a ından ndş d r r v açık anah ta ını g r k tğ nd g k şy k nd r gönd rr r. Bu n k ad h ak ı br g r k ç o s a da PGP'nn k u anım ını k ıs ıt am ak tadır. Bunun y rn anah t pm ak znz -pos ta ınızın m za k ıs m ına k y b r ya da w b s ayfa ınızda yayın ayab rs nz. Bu s ay d, dğ r k u anıcı ın günc o an açık anah tınızdan h ab rd o m a ını s ağ ayab r v m rk z s unucu dan k aynak anan rs k rn önün g ç b rs nz. Ş ay t açık anah tınızı m rk z s unucuya gönd rm y k

44 44 tknk v rdys nz, şu k om utu k u anın: k m ğ d b rab rnzd götürm s nz. $ gpg -kysrvr anaht_sunucusu snd-ky anaht_d - Ka m : M rk z pt rd yanınızda m ut ak a br k a m bu undurm a ıs ınız. 4.2 O rganzas yon: G r k Evrak : Katı ım cı ın pty g rk n b rab r rnd g trm r g r k n r s şun dır: - K ndnz: Pty s z t m s n k m s y gönd r m zs nz. Ptd k atı ım cı ın k m k doğ ru am as ı yapm a ı g r k m k t dr, ancak bundan s onra anah tınızı m za am ayı k abu d r r. - Açık anah t b g r: İm za anm as ını s t dğ nz açık anah tınızın d, pm ak z, uzun uğ u v ç şd, s ah bnn adı-s oyadı v -pos ta b g rn ç r n br b g y (Tab o 1) çık tı a ıp pty b rab rnzd götürm s nz. Ş ay t dağ ınık br pt yürütü c k s (bak ınız bö üm O rganzas yon) bu b g d n k atı ım cı s ayıs ı k ad h azır am anız g r k m k t dr. V o an açık anah tınıza d bu b g r öğ r nm k çn $ gpg -st-kys anaht_d k om utunu k u anm a ıs ınız. - Km k : Ü z rnd r s m nz bu unan nüfus cüzdanı, h y t ya da pas aport gb br Anaht ID Pmakz Anaht onay? Uzunuğu 1024 O rganzas yon çn önc k ptnn ş k n v y rn t s pt dp duyurus unu yapacak, pt düz nn s ağ ayacak br organzatör h tyaç vdır. Ptnn ş k, m rk z v ya dağ ınık o m ak üz r k tür ü o ab r. Pt duyurus u pos ta, w b s ayfas ı v /v ya bas ın yo uy a yapı ab r. D uyuruda öz k ptnn zam anı v y r, k atı ım cı ın g trm r g r k n r v ptnn ş yş g b g r b rt m dr. Bun a k o ak, açık anah t m za am a pt rnn n o duğ u v bu pt rn nçn g r k tğ üz rn açık ayıcı b g rn d duyuru m as ı k atı ım cı s ayıs ının tm as ını s ağ ayab r. M rk z pt r, k atı ım cı s ayıs ının az o duğ u v ptnn düz n ndğ ortam ın s ak n v uygun o m as ı h a nd t rch d m dr. M rk z pt rd, pt k atı ım cı ı k nd açık anah t ına at tanım ayıcı b g r (Tab o 1) pt önc s nd organzatör -pos ta yo u gönd rr r. O rganzatör, bütün k atı ım cı a at anah t b g rn br aya g trdğ b g y pt s nas ında bütün k atı ım cı a dağ ıtm ak üz r Sahb Çşd DSA Emn İsam Tatı < tat@th.nformatk.un-mannhm.d > 105E E5CE E0C 96C9 5DCE 53DB D21C Kmk onay? Tab o 1: Açık anah t b g r

45 45 k atı ım cı s ayıs ı k ad çoğ a tır. M rk z pt rd anah t v k m k onay am a ş m aynı anda s ad c br k atı ım cı çn yapı ır v bu s b p bu tür pt r uzun s ürm k t dr. D o ayıs ı k atı ım cı s ayıs ının çok ya da ortam ın m üs at o m adığ ı durum da organzatör r dağ ınık br pt düz n m dr r. D ağ ınık pt r çn k atı ım cı k m k b g rn k o ak açık anah t tanım ayıcı b g rn k atı ım cı s ayıs ı k ad çoğ a tıp b rab r rnd g trm dr r. O rganzatör, k atı ım cı ı m otv tm k v k atı ım cı ın g rn ç k m k çn k atı ım cı as ındak pt önc s v s onras ı güv n bağ ını grafk s o ak o uşturup bunu k atı ım cı a pay aştırab r. s g2dot [5]v n ato [4] program ı ydım ıy a bu grafğ o uştum ak o duk ça k o aydır. D ah a d tay ı b g çn [2]'y başvurunuz. 4.3 Ptnn İş yş: Anah t m za am a pt rnd baş ıca k tür doğ ru am a yapı m as ı g r k m k t dr: Katı ım cı ın açık anah t ının doğ ru anm as ı v k m k rnn doğ ru anm as ı. M rk z v dağ ınık pt rn t m fk ı bu doğ ru am a ın ş yşnd dr. M rk z pt rd önc anah t dah a s onra k m k doğ ru am as ı g rç k ştr r. O rganzatör, baş angıçta bütün k atı ım cı a h rk s n anah t tanım ayıcı b g rn ç r n b g d n dağ ıtır v s onra bütün k atı ım cı ı s ıras ı yanına çağ ırır. H r k atı ım cı, yanında g trdğ anah t b g r organzatörün dağ ıttığ ı b g üz rnd k anah t b g rn k şı aştırır. Bu doğ ru am ada br s orun yok s k atı ım cı yük s k s s anah t b g rn dğ r k atı ım cı a ok ur. D ğ r k atı ım cı da organzatörün k nd rn v rdğ b g üz rnd bu k atı ım cının anah t b g rn k ontro d r r v şay t br fk ı ık yok s bu k atı m cı çn Anah t O nay k ıs m ına br onay ş t k oy. Bu ş m, s ıras ı bütün k atı ım cı çn yapı dığ ında anah t doğ ru am as ı s ona tknk r r v s ıra k m k doğ ru am as ına g r. Km k doğ ru am as ı çn bütün k atı ım cı yan yana t k s ıra h a nd dz r r. En baştak k ş yanındak nd n baş am ak s ur t h rk s n k m ğ nd k adının v fotoğ rafının doğ ru am as ını yap. D oğ ru am a s onucunda, k m ğ doğ ru ayan k atı ım cı dğ r k m ğ n doğ ru adığ ı k atı ım cının Km k O nay k ıs m ına da br onay ş t k oy. H m anah t h m d k m k çn onay a m ış br k atı ım cının anah tı tık m za anm ak çn k abu d m ştr. Bu k m k onay am a ş m n s ıras ı bütün k atı ım cı yap. Görü düğ ü üz r m rk z pt rd pa br onay am a m üm k ün o m adığ ı çn k atı ım cı s ayıs ının az o duğ u durum da bu pt ç şd s ç m dr. Ak s tak drd dağ ınık pt r t rch d m dr. D ağ ınık pt rd h r k atı ım cı ras tg dğ r k atı ım cı a bu uşak k şı ık ı k m k doğ ru am as ı yap v bu doğ ru am a s onucunda dğ r rn b rab rnd g trdğ anah t tanım ayıcı b g s nd n v rr. Böy c k m k doğ ru am a ş m pa br ş k d dah a k ıs a s ür d tam am anır. D ağ ınık pt rd organzatör rn öz k dk k at tm r g r k n k atı ım cı ın m üm k ün o duğ unca faz a s ayıda k atı ım cı bu uşm a ını s ağ am ak o m a ıdır. 4.4 Pt Sonras ı: Ptnn s onunda h r k atı ım cının nd m za am as ı g r k n br açık anah t s t s bu unm ak tadır. O rganzatör ya da k atı ım cı pty b gs ay ını g trp h m n pt s onras ında m za am a ş m nn g rç k ştr m s çn bu b gs ay ı k u anım a s unab r r. Ancak bu k s n k yapı m am a ıdır. Çünk ü bu b gs ay dan brnn üz rnd v o ab c k br truva atı, örn ğ n k atı ım cı ın m za am ada k u andık ı gz po a ı ça ak PGP s s t m nn t h k y düşm s n s b p o ab r. İm za am a ş m çn vnzd k ya da ofs nzd k k nd şah s b gs ayınızı k u anın Anah t İm za am a:

46 46 tknk Ş k 1: K GPG (gpg yazı ım ı çn grafk s ayüz) Br açık anah tı m za am ak çn s ıras ı ş şu adım ı g rç k ştrn: $ gpg -sgn-ky mzaanacak_anaht_d 1. Katı ım cının açık anah tını m rk z s unucudan k nd s s t m nzd k anah t zncrn k yn: 5. Son o ak m za adığ ınız anah tı m rk z s unucuya gönd rn: $ gpg -kysrvr anaht_sunususu rcv_kys mzaanacak_anaht_d 2. Ş ay t k atı ım cı açık anah tını m rk z anah t s unucus una gönd rm m ş s s z açık anah tını -pos ta yo u gönd rm dr. Bu durum da s s z gönd r n anah tı anah t zncrnz k m s nz: $ gpg -mport açık_anaht_dosyası 3. Katı ım cının ptd b rttğ anah t pm ak z b gs ayınızda m za am ak üz r o duğ unuz anah t pm ak znn aynı o up o m adığ ını k şı aştırın: $ gpg -kysrvr anaht_sunususu snd_ky mzaanan_anaht_d 6. Ş ay t k atı ım cı m za adığ ınız anah tını m rk z s unucu y rn k nds n -pos ta yo u gönd r m s n pt s nas ında b rtm ş s m za adığ ınız anah tını önc dışa ak tın: $ gpg -xport anaht_sahb output anaht_dosyası D ah a s onra anah t_dos yas ı'nı g k atı ım cıya -pos ta gönd rn. $ gpg -fngrprnt mzaanacak_anaht_d gpg yazı ım ı çn br grafk s abrm s unan KGPG [3](Ş k 1) yazı ım ı s ay s nd yuk ıda an attığ ım bütün gpg k om ut ını br grafk abrm üz rnd n d k o ayca yapab rs nz. 4. Açık anah tı m za ayın: 5 Sonuç:

47 447 tknk B g güv n ğ s ağ ığ a b nz r. Ön m ancak k ayb d dğ zam an (dah a y) an aşı ır. Ancak an aşı dığ ı zam an da ş şt n g çm ş o ab r. PGP s s t m, s ayıs a dünya tşm nzd güv nd o m anızı s ağ ayacak ç şt çözüm r s unm ak tadır. Tavs y m odur k PGP'nn güv n k ağ ına k ndnz bran önc k yn v güv n tşm n nm t rnd fayda anm ak çn zam an k ayb tm yn. Son o ak, m rk z ptnn ş yşn öz t dğ m Ş k 2 yazım ı burada nok ta ıyorum. H rk s bogüv n gün r d ğ y! [5] s g2dot.p. w w w.ch aos r gns.com /cod /s g2dot/s g2d ot.p. [6] V rs gn Inc. w w w.v rs gn.com. [7] V. A x Br nn n. Gnupg k ys gnng pty H O W TO. w w w.cryptn t.n t/fdp/crypto/gpgpty.h tm, H azran [8] Br nno d W nt r, Ç vr n: Bış Çç k. GnuPG M nk Nas ı. w w w.gnupg.org/h ow tos /tr/gpgm nk Nas.h tm, Ns an [9 ] A. M urat Er n. Açık Anah t ı Krptograf. P ngu nc, 2:28-32, [10]Ph p R. Z m m rm ann, Ç vr n: Burak D m rcan. N d n PGP'y İh tyaç v?w w w.pgp.org/doc/w h ypgp/tr/. Kaynak ça: [1] Entrus t. w w w. ntrus t.com. [2] Güv n ağ ı grafğ o uşturm a. w w w.ch aos r gns.com /cod /s g2dot/ [3] KGPG. h ttp://d v op r.k d.org/k gpg. D ptm nt of Com put r Sc nc, Unv rs ty of M annh m [4] N ato. w w w.graph vz.org/. Ş k 2

48 48 pngunc müzk S s v m üzk Bü nt Bo at G ç n s ayıda ns an duym a s s t m n k ıs a br grş yapm ış v bazık fzyoak us tk tk rd n bah s tm ştk. Bu ay, önc ak us tk s nya n k uvv tnd n braz bah s dp dah a s onra k u ağ ın byo ojk yapıs ı üz rnd duracağ ız. Böy k, duym a ş m nn nas ıg rç k ştğ n an ayıp, s s ş y n br program yazk n n r dk k at tm m z g r k tğ n an am ış o acağ ız. H r h ang br k aynağ ın gücü w att cns nd n ö çü b r. Fak at, s s da ga ı k ür s o ak yayı ır v bu öz k rnd n do ayı g n da ganın m tr k başına taşıdığ ı gücü, yan güç yoğ un uğ unu ö çm k dah a v rm dr. Güç yoğ un uğ unun brm w att/m 2'dr. En yak ınınızdak h op ör bak s anız, h op ör gücünün w att/m 2 o ak d ğ, d s b (db) cns nd n yazı dığ ını görürs ünüz. Bunun n d n, db h s abının dah a k o ay o m as ıdır. Ancak db cns nd n gördüğ ünüz d ğ r s s n güç yoğ un uğ unu d ğ, şdd tn gös t rr. Ş dd t v güç yoğ un uğ u as ında ogtm k br şk vdır: Ş dd t= 10 og (Yoğ un uk /R f rans ). Bu dönüşüm s ıras ında r f rans o ak w att/m 2, yan ns an k u ağ ının duyab c ğ n düşük güç yoğ un uğ u k u anı ır. Gördüğ ünüz üz r ns an k u ağ ı çok düşük güçt k s s r b a gı ayab c k k apas t d dr. Br örn k v rm k g r k rs, 1 w att gücünd, 3500 H z fr k ans ı br s af tonu, ğ r ada h rh ang br ng yok s a, 564 k om tr uzak tan duyab rs nz. Ku ak ım ızın bu k ad h as s as o uşu, s s ş m uygu am a ında çıtırtı gürü tüs ü (tck and c ck ) d n n gürü tü tpn öz k dk k at d m s n g r k trr. Çıtırtı gürü tüs ün v nas ıbaş d c ğ n rd y nd n bak acağ ız. S s şdd t h ak k ında s öy y c ğ m z n s on ş y, k fk ı s s n top am nas ı durum unda şdd tn n o acağ ı. Eğ r bu k s s brbr rnd n k rtk bant g nş ğ nd n dah a uzak ta s r, top am şdd t bu k s s n top am ına şttr. Fak at s s r brbr rnd n k rtk bant g nş ğ k ad ayrı d ğ rs, top am güç yoğ un uk ı, güç yoğ un uk ının top am ına şttr. Yan, güç yoğ un uk ı şt, v k rtk bant g nş ğ çnd k k s s top s anız d d c ğ nz s s n şdd t, s s rd n brnn şdd tnd n 3 db dah a yük s k tr. G ç n s ayıda k u ağ ın dış, orta v ç o m ak üz r üç k ıs m a ayrı dığ ından bah s tm ştk. D ış v orta k u ağ ın gör v, ak us tk da gayı m k ank da gaya ç vr r k ç k u ağ a tm k tr. Bu m k anzm ayı br m k rofon v m k rofonun ucundak k ab o o ak düşün b rz. İç k u ak s, m k ank da gayı b ynn

49 49 müzk yorum ayab c ğ k trk s da gaya ç vrr k, bunu da s s k tınızı üz rnd k ana og/s ayıs aç vrcy b nz t b rz. İç k u ak k ıvrık br tüp (k ok a), tüpün ağ zındak br z, tüpü do duran br s ıvı v tüp boyunca s ıra anm ış s nr uç ından o uşur. M k ank da ganın za çpm as ıy a br k t z g r p g vş y r k tüpün çnd k s ıvıyı da ga andırır. Tüp boyunca s ıra anm ış o an s nr uç ı bu da ga anm ayı a gı ayak k trk s s nya r ür tr v b yn tr. B yn, g n k trk s s nya r yorum ayak duyduğ um uz s s n ç rğ n k v rr. Buradak s nr rn h r br fk ı fr k ans bö g rnd duy. Yan h rbr s nr h ücr s b br fr k ans bö g s n duy ı k n, dğ r bö g r k şı s ağ ırdır. İç k u ak s nr rnn bu yapıs ını pa bağ anm ış br dz bant g çr n s üzg ç m od m k m üm k ündür. Süzg ç rm zn bant g nş k r v m rk z fr k ans ı doğ rus ad ğ, ogtm k o ak tm ak tadır. Fk ı ogtm a ö ç k rn k u anan fk ı k ok m od r m vcuttur, am a bun dan k s, Bk v M s k a a ı yaygın o k a k u anı an k s k a adır. Bk v M s k a a ı çn ayrıntı ı b gy g bağ antı k ıs m ından u aşab rs nz. Bu s ayının s on k onus u nota v nota d ğ r r. D uym ak ta o duğ unuz s s n n k ad tz ya da p s o duğ unu b r y n ş y, s s n p rd s dr. G ç n s ayıda fr k ans ın n o duğ unu s öy m ştk. P rd, s s n ana h m onğ nn fr k ans ı ö çü ür. H rh ang br p ryodk s s n p rd p ryodu, h rh ang br d ğ r a ab r. Am a m üzk as s rn p rd p ryot ı ya da dğ r br d yş ana h m onk fr k ans ı s abt d ğ r r b r nm ştr. Örn k v rm k g r k rs, br pyanonun ür t b c ğ n k a ın s s 27.5 H rtz k br a notas ı, n nc s s s 4186 H rtz k do notas ıdır. S k z dışınotadan o uşan br ok tavın n k a ın s s örn ğ n do s, n nc s s br ok tav yuk ıdak do s s dr v bu k notanın fr k ans ı as ında 2 k at fk vdır. Öz t, nota ın fr k ans ı da ogtm k br s k a ay a dz m ştr. Pyano d vam d m, n k a ın a s s nn fr k ans ı 27.5 H rtz d. La notas ı nc dk ç fr k ans ı şu ş k d d ğ şr: 27.5, 55, 110, 220, 440, 880, 1760, Eğ r 27.5 d ğ rn r f rans a ır v dznn k tabanında ogtm as ını a ırs anız şu d ğ r r d d rs nz: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6 v 7. Fk ı ogtm k taban k u anak nota çn fk ı fr k ans d tm k m üm k ündür am a bu durum da d d c ğ nz dz m batı m üzğ n uygun o m ayacak tır. Örn ğ n K as k Türk M üzğ nd fk ı m ak am as ında nota d ğ r r fk ı aşab m k t dr. Önüm üzd k s ayıda önc s s rn s ayıs a aştırı m as ından bah s d c ğ z. D ah a s onra k f k tm z yazacağ ız. Görüşm k üz r bbo at@ y dz. du.tr Yı dız T k nk Ü nv rs t s E k tronk v H ab r şm M üh nds ğ Bö üm ü Bü nt Bo at : yı ında doğ du. YTÜ E k tronk v H ab r şm M üh nds ğ bö üm ünd n m zun o du. Aynı bö üm d h ab r şm a anında yük s k s ans yaptı, dok toras ı h a n s ürm k t dr yı ından bu yana bu bö üm d aştırm a gör v s o ak ça ışm ak tadır. B m s g a an ı ş m s z k a, yapay s nr ağ ı, s s ana z v s nt z o ak s ıra anab r.

50 50 müzk Lnux ş tm s s t m v m üzk t k no oj r - 1 Yrd. D oç. S rv r Acm * Lnux ş tm s s t m üz rn g r k dünyada, g r k s ü k m zd p k çok yazı, m ak a yazı ıyor. H ang ş tm s s t m dah a y?, H ang ş tm s s t m dah a güv n, dah a k u anıcı dos tu?, H angs n vrüs gryor? gb dı k as ı g m y n s oru, cüm r, k şı aştırm a h avada uçuyor. W ndow s bağ ım ıs ı k u anıcı ın çoğ un uk ta o duğ u g rç ğ n k m s nk tm yor doğ a o ak. Ancak, Lnux ş tm s s t m dürüs t, açık k aynak k od u, k u anıcının m k v rm s g r k n br ş tm s s t m dr. W ndow s 'ta a ışı ag n h m n h m n tüm k u anım o anak ına s ah ptr. Sür k g ştr m k t o an br ş tm s s t m dr. Lnux k u anıp k u anm am ak k şnn t rch n k a m ıştır. Sz r bu yazıda AGNULA proj s n v Lnux ş tm s s t m nd k u anı an br s q u nc r yazı ım ını tanıtm ak s tyorum. İs v ç Kra y t T k no oj Ens ttüs ü'nün Sch ooof Com put r Sc nc and Com m uncaton ad ı brm n a t k uru uş ından brs d Sp ch, M us c & H ng adını taşım ak tadır. Bu bö üm ün am acı, ns an as ı tşm n üç b şk uns urunun, -k onuşm a, m üzk v duyuş'un aştırı m as ıdır. Bö üm, m u tds p n r tk n k r -k onuşm a tşm, k onuşm a t k no ojs, k onuşm a k od am as ı, m üzk ak us tğ, şts m ük m m k gb g nş a an dak yayı ım ını v durum unu nc m k t dr. Bu bö üm dört a t Anab m D a ı o uşturm uştur. Bun Sp ch Com m uncaton & T ch no ogy, M us c Acous tcs, CTT: C ntr for Sp ch T ch no ogy v Voc R s ch C ntr adını taşıyan a t brm rd n o uşm ak tadır. Bu a t brm rd n br o an Th M us c Acous tcs Group ç şt a an da aştırm a yürütm k t dr. Bu aştırm a üç a anda yapı anm ak tadır: a) Voc (İns an S s ), b) M us c P rform anc (M üzk İcracı ığ ı), c) Ins trum nt Acous tcs (Ça gı Ak us tğ ). M us c P rform anc (M üzk İcracı ığ ı) a anında yapı an aştırm a da br d EU (Avrupa Br ğ ) d s t k br proj dr: Bu proj nn adı AGNULA. (h ttp://w w w.agnu a.org) Am acı Lbr yazı ım ını prof s yon şts /görs a anda yaygın aştırm ak o an bu Lnux s ürüm ü, m üzk t k no ojs uzm an ı v b s t c r h tap tm k t dr. Gönü ü g ştrc rd n o uşan v g şm n s ürdür n br Lnux s ürüm ü o an AGNULA proj s k ayrı dağ ıtım a s ah ptr. D M UD adını taşıyan dağ ıtım D ban t m dr. R H M ud adını taşıyan dağ ıtım s R d H at t m dr. Avrupa Kom s yonu'nun AGNULA Proj s n d s t ğ Ns an 2004'd s ona rm ştr. Ancak, AGNULA proj s nn g ştrm yı öd n k, yı gönü ü br yapı çnd s ürdürü m k t dr. Ancak bu, Lnux dağ ıtım ı prof s yon rn gözünü k ork utm uş o acak k, bu w b s ayfas ı k ıs a br s ür önc h ack ' nm ş, ancak, br s ür s onra W b s ayfas ı t k r yayın h ayatına baş am ıştır. Ş u anda gönü ü rn d s t ğ y yaşam ına d vam d n AGNULA proj s n aşağ ıdak k uru uş br ş k d d s t k m k t dr. Fr nz T ch no oga İs v ç Kra y t T k no oj Ens tüs ü R d H at Frans a IRCAM (M üzk Ak us tğ Araştırm a ı v Koordnas yonu Ens ttüs ü)

51 51 CCRM A ( Stanford Ü nv rs t s - M üzk v Ak us tk üz rn B gs ay D s t k Araştırm a ı M rk z) M üzk ndüs trs nd ça ışan ın, yoğ un o ak anjör rn, s s k ayıt t k ns y n rnn k u andığ ı b baş ı bazı yazı ım vdır. Bun dan brn s q u nc r yazı ım ı baş ığ ı a tında top ayab rz. CUBASE, CAKEW ALK, SO NAR gb yazı ım çok g nş br k t tafından k u anı m ak tadır. Bu yazı ım acı ığ ıy a brd n faz a ça gının s ana ça gıs as s r k u anı ak k ayd d m s m üm k ün o m ak tadır. Bundan yak aşık b ş s n önc s n k ad M İD İ SES M O D Ü LLERİ adı v r n v çnd bnd n faz a s s o an k utu, br ucu da çnd s s o an am a k u anı m ayan v ya çnd h çbr s s o m ayan M ASTER KEYBO ARD adını a an aygıt, M İD İ ARABİRİM LERİ acı ığ ı b gs ay a tşm k uruyor v m üzs y n r bu k utucuk dak s s r k u anak b gs ay yazı ım ı acı ığ ı s ad c data ı k ayd dyordu. Ancak, müzk g ş n t k no oj tık ayrı k utucuk h a nd s atı an pah a ı s s m odü rn d vr dışı bırak tı v br yazı tp form atı o an Trutyp Font k m s nd n h am a ak o uşturu an v Soundfont adı v r n g rç k ça gı dan örn k nm ş s s form at ı k u anı m aya baş andı. D ah a s onra CUBASE yazı ım ını ür t n frm a o an STEINBERG'n g ştrdğ VST INSTRUM ENTS form atı ortaya çık tı. K ndn özgü br form ata s ah p o an bu s s r h d ds k r yük np k u anı m aya baş anak s s m odü r gd r k d vr dışı k a m aya baş adı. Ayrıca AKAI frm as ı SAM PLER adı v r n v türk ç y ÖRNEKLEYİCİ o ak ç vr b c ğ m z, g rç k ça gı s s rnn örn k n r k br data h a n g tr dğ form atı g ştrm ş rd. W İND O W S v M AC ş tm s s t m rnd bu yazı ım ı s ağ ık ı br ş k d k u anm ak çn n az 1.GB büyük üğ ünd br RAM h tyacı vdır. Ayrıca H d D s k rn k apas t rnn d a g nş ğ n az 120 GB o m ak

52 52 müzk durum undadır. İş m cnn d o duk ça h ız ı o m as ını g r k tm k t dr bu yazı ım. Ayrıca GIGASAM PLER adı v r n v k ndn özgü br form at o an ayrı br örn k m t k nğ dah a vdır. SAM PLE ürün rn k u anım a s unan frm a, örn ğ n br S nfonk O rk s tra Sam p CD v ya D VD 's n k u anıcı a s unk n bun ın form at tür rn d b rtm k t dr r. NATIVE INSTRUM ENTS (w w w.natv ns trum nts.d ) frm as ı da b gs ay da k u anı an Sam p ch azını dah a da g ştrm ş v s am p dos ya ını k nd form atı uyum u h a g trm y ça ışm ak tadır. Lnux ş tm s s t m çn CUBASE yazı ım ına n yak ın yazı ım Ros gd n Yazı ım ı'dır. h ttp://w w w.ros gd nm us c.com İng t r 'nn önd g n m üzk t k no ojs d rgs SO UND O N SO UND, bu yazı ım çn CUBASE yazı ım ına n yak aşan yazı ım tanım ını k u anm ıştır. Bu yazı ım ı br s q u nc r o ak k u anab r, m d k aydı v s s k aydı yapab rs nz. Yuk ıdak r s m d RO SEGARD EN yazı ım ını ça ışırk n görm k t s nz. O k uyucu a yuk ıda v rdğ m W b s ayfa ını nc m rn ön rrm. W ndow s ş tm s s t m nd n başk a br ş tm s s t m n g çş yapm ak, öz k m üzs y n r çn o duk ça zordur. Çünk ü on, a ışk an ık ını bırak m ak s t m z r. H k y n br ş tm s s t m n öğ r nm k on çn n r d ys m k âns ız gbdr. Ara ından b k m rak d n r çık ab r. G c k yazıda b n an atm aya d vam d c ğ m. Bu adak boş uk ta on RO SEGARD EN yazı ım ını W b s ayfas ından braz nc s n r. Br s onrak yazıda LnuxSam p r, br nota yazm a program ı o an L ypond v h d ds k çok k ana ı s s k aydı yazı ım ı o an Ardour'dan bah s d c ğ m. G c k yazıda görüşm k üz r *M a atya İnönü Ü nv rs t s Güz Sanat Fak ü t s M üzk Bö üm ü Başk anı

53 53 pngunc röportaj Açık ak ad m G ç n yık tap pyas as ına y n b r yayın v grd. İ k k tap ı k ıs a s ür d tük nd. K as k b r yayın vnd n fk ı o ak özgür yazı ım a v t k no oj r odak anan Açık Ak ad m 'nn ortak ından Bış Ş m ş k k onuştuk. Soru : Açık Ak ad m fk r nas ıo uştu? Yanıt : Yayın v k urm ak gb br fk rm z k s n k yok tu. Ancak Fr BSD k tabım ızı yazdık tan s onra uzun s ür yayın v adık. Çoğ u yayın v k tabım ızı s atm az dy bas m ak s t m d. Bu durum h ay düşündürücü d. Çünk ü güz br ça ışm a m add k aygı a tak ı ıyordu. Yazdığ ım ız k tabın ç rk o ak k a t o duğ una nanm ak taydık. Bunu m uh ak k ak ok uyucu a v k u anıcı a u aştırm am ız azım dı. Br g c Tak s m 'd çay ç rk n İs m a(y ngü ) b n adı v tüm rs k göz a ıp ortak br yayın v k urm ayı t k f tt. B nc d çok m antık ı d. Kabaca br rs k h s abı yaptık v tam am n z ts k d a tından k a k ab c ğ m z k v rp Açık Kod s m yayın vn k urduk. Açık Kod k avram ı bz s ınır andırıyordu. Am acım ız t k no oj g k a t k tap ı s unm ak o duğ u çn Açık Ak ad m o ak d ğ ştrdk. Soru : Ktap ınızı k nd yayın vnzd yayım am anın avantaj ı v d zavantaj ı n dr? Yanıt : Yayın pyas as ında yazı k oruyacak tk m k anzm a yok. En azından h ak ım ızı t m nat a tına a ıyoruz. Ayrıca bz yaz o ak açık k od ağ ır ık ı k tap yazıyoruz v bu k tap ı yayın v rn an atm ak ta zor anıyoruz. O n a bu şt n pa k azanacak ını s pat am ak zorunda k a ıyoruz. Ancak şu an pyas ayı b m m zn avantajı k ım ızı k ndm z v rp s t dğ m z k tabı bas ab yoruz. Soru : Açık Ak ad m End runix as ında nas ıbr şk v? Yanıt : Açık Ak ad m, End runix'n k üy s tafından k uru du. Bunun dışında k urum s ak m k o ak tam am n bağ ım s ız. Ancak bz End runix'n brk m rn k ayıt a tına a m aya ça ışıyoruz. O n d n dğ r k adaş ım ızı k tap yazm aya t şvk dyoruz. Ayrıca k tap ın r dak s yon aşam as ında tak ım dan k adaş ım ızdan m uh ak k ak ydım a ıyoruz. Öt yandan tc br şrk t o duğ um uz çn End runix s m n k u anm ayı tk o ak doğ ru bu m uyoruz v g r k m dk ç organk şk k urm am aya ça ışıyoruz. End runix g ştrcs nn k tabını yayın adığ ım ızda h rh ang br yaz gb t f h ak k ını şrk t o ak öd m k t yz. Tab End runix üy s o ak bu k o uşum u brbrnd n k s n çzg r ayırm am ızın n k ad zor o duğ unu tah m n dyors unuzdur. Soru : Özgür yazı ım dünyas ının dğ r a an a gör h ız ı g şm s k tap ı tk yor m u?

54 54 Yanıt : Ev t tk yor. Stok ın rm s zam an a ıyor. Ancak bunun yanında avantajı da o uyor. Ktap ın y n bas k ıs ı çn s k bas k ının btm s n b k mk zorunda k a m ıyoruz. Y n bas k ı çn br bah an o uyor. Örn ğ n Fr BSD 6 çık tı v a t yapıda o duk ça faz a d ğ şk k yapı dı. Bz k nc bas k ıyı s ırf y n s ürüm çık tı dy yapacağ ız. Soru : Yayın ayacağ ınız k tap ı n y gör s çyors unuz?konu b r yp yaza t k f m götürüyors unuz yok s a yaz ın s z g trdğ k onu as ından m ı s çm yapıyors unuz? Yanıt : Önc k k onu v ç rk ön m, s onra da yazın k m ğ. Bz yayın v s ah byz ancak aynı zam anda s k tör çnd n ns an ız. O n d n g n s r r m uh ak k ak k ndm z ok uyup d ğ r ndryoruz. Önc k o ak özgün o m as ına v h tyaç duyu an br s r o m as ına dk k at dyoruz. Eğ r ç rk k a t s v böy br h tyaç vs a m add k aygı ı k nc p ana atıyoruz. Soru : Son yayın adığ ınız TCP/IP k tabı, önc k rd n fk ı o ak b r br yazı ım a odak anm ak y rn bağ ım s ız br t k no oj k tabı o ak dk k at ç k yor. İ rd b r br yön ağ ır ık v rm y düşünüyor m us unuz? röportaj Yanıt : Bu tür t k no oj k tap ı bas m ak h d f rm z as ında. Ancak bunun yanında b r br yazı ım ı an atan k tap ı da s r o ak yayım am aya d vam d c ğ z. Açık Ak ad m açık k oda öz d ğ r v rm k b rab r t k no oj v h atta b gs ay b m rn at d rs k tap ını da bas m ayı h d f yor. Soru: Br k tabın yayım anm a s ür c nas ı g rç k şyor?n tür zor uk a k şı aşıyors unuz? Yanıt : Yazın k tas ağ ı t s m tm s y s ür ç baş ıyor. En zoru düz tm aşam as ı. H r k tap n az on d fa gözd n g çr yor. H atta q m ak tabını yrm k r d n faz a ok um uştum. H r ok um ada brş y r düz t yor v h ata as a btm yor. Bu şn doğ as ında v bu. Z or andığ ım ız dğ r k onu s t k nk t rm r k şı ık bu m ak. Yaz ım ız g n k orjnat rm r k u anıyor. R dak s yon aşam as ında yayın vm zn b r dğ k şı ık ı k u anıyoruz. Burada öztürk ç c an ayış türk ç y yok s ayan an ayış as ında br d ng k urm aya ça ışıyoruz. İ k ok uyuşta an aşı m as ı çn d m z yc y r şm ş k şı ık k u anıyoruz. D m z tam o ak y r şm m ş t rm rn pant z ç rs nd ng zc s n v ryoruz. D üz tm aşam as ından s onra k apak tas ım ı br k t dzgy v r yor.

55 55 Burada da şöy br s orun a k şı aşıyoruz. D zgc r g n d t k no ojk k onu a h âk m d ğ r, b rab r ça ışm ak zorunda k a ıyoruz. Örn ğ n, s atıra s ığ m ayan br k om ut çık tıs ını k s m ş t ayırıp a t s atıra atab yor. D zgcd n çık an s rn s on h a m atbaaya gryor. O radan t s m a ındık tan s onra dağ ıtım a v r yor. Soru : H azır anan y n k tap dan m üjd y b c k rnz v m ı? Yanıt : Ş u an güv n k üz rn güz puç ı donatı m ış br k tap h azır. Önüm üzd k ay çık acağ ını üm t dyoruz. O r y' at br k tap, Türk y çn t f h ak ını s atın a dık, End runix tak ım ından Öm r Fuk Ş n v Özgür Özd m rc t rcüm tt r. Bunun yanında önüm üzd k m ayıs -h azran ay ında Fr BSD k tabının 6 s rs çn y n nm ş k nc bas k ıs ı çık acak. D ğ r proj rm z şm d k s ürprz o ak k a s ın. :) röportaj Soru : Ktap ın dağ ıtım ını nas ı yapıyors unuz? Yanıt : D ağ ıtım şn tam am n dış k aynak a (outs ourc ) yaptırıyoruz. Prof s yon br dağ ıtım frm as ı Kıbrıs dah s t dğ m z h r y r u aştırab yoruz. Soru : Ktap ınızın s atış ı nas ı gdyor?k nd h cam a ını çık ab yor m ı? Yanıt : Ş u ana k ad k nd h cam a ını çık am adı. Bunun s b b çok faz a k tap bas m am ış o m am ızdır. Kra, m uh as b c v s abt v rg gd r r v. G ç n aya k ad k k tabım ız vdı v k yı dır gd r r bu k k tabın g r r k şı am aya ça ıştık. Ancak bundan s onra dah a s ık k tap yayın ayak bu prob m aşm ayı p an ıyoruz. Br d q m ak tabında o duğ u gb ok uyucu k t s az o an k tap s t r s t m z az s atı ıyor. M s a Fr BSD k tabının % 70' k 3 ayda btt. Y n br yapı anm aya gttk. Yayın vm z t crüb prof s yon br yayıncı k atı dı. Bz r k nd ş rm z n d n yayın v ş rn yavaştan a ıyorduk. Y n k adaşım ız br k t tık çok dah a y o acağ ına nanıyoruz. Fr BSD k tabından s onra görs k a t d k d ğ şk ğ fk tm şs nzdr zat n. Soru : D ğ yor m u? Yanıt : Sad c tc düşündüğ üm üzd şu an çn d ğ m yor. Çünk ü m add gd r r br yana o duk ça faz a zam anım ızı a ıyor. H br k tap proj s vs a dğ r ş rm z bırak m ak zorunda k a ıyoruz. Ancak yayın vnn k uru uşunda br d a m z vdı. O n d n s ad c tc göz bak m ıyoruz. Ş unu dda dyorum k, şay t Andr w Tan nbaum 'un v W. Rch d St v ns 'ın k tap ı türk ç d yayım anm ış o s aydı v dah a da ön m s bzm b gs ay öğ r nc rm z bun dan h ab rd o s aydı m nm şu an Türk y 'd yazı m ış v btm ş n az br ç k rd k o urdu. V bz r çok dah a fk ı ş y r odak anm ış, fk ı yazı ım g ştryor o acak tık. İşt bu açıdan bak tığ ım ızda h r zam an d ğ yor.

56 56 pngunc M oz a Fr fox: Ph o nx' b aş ayan yo cu uk Fr fox s ad c br w b tayıcıs ı d ğ, k m r çn br tutk u, k m r çn br yaşam tzı;k m r çns w b' s oruns uzca u aşm ak. Fr fox'un, br çok s m d ğ şk ğ d bındıran v y n öz k rk nm s y d vam d n yo cu uğ unun g dğ s on nok ta dünyanın n popü r açık k aynak w b tayıcıs ı o m a öz ğ. Fr fox m yon a s ad c w b yo uy a d ğ, Fr fox k u anıcı ının fnans ttğ gaz t an ı s ay s nd d u aştı. Ş u ank k u anıcı ının brçoğ unun Fr fox'u k uçuşa k a k tığ ı zam an dan b r tak p d n k ıd m k u anıcı o m as ıy a b rab r bu m uh t ş m tayıcının nm t rn tadan a h r g ç n gün y n r k nyor. th k u anıcının ça ıştırı ab r o an dos yayı ndrm s g r k yordu. M nü rn s t ğ gör yapı andırı ab m s nn o anak ı o m as ına rağ m n, aç çubuğ una h om k onu, yazdır, s ayfaya gt v M oz a s ayfas ına g r dön tuş ından başk a k n c k ş y yok tu. Fak at dah a s ad c br b b k o an Ph o nx'd, Int rn t Exp or r'da bu unm ayan y n k r vdı, ndrm yön tcs gb. S ç n k r bak ı dığ ında, y n s ürüm r k ıyas anı ırs a Ph o nx 0.1 k u anıcıya çok ops yon bırak m ıyordu. İ k s ürüm, aç çubuğ unda Goog 'da aştır butonu bu undurm uyordu, fak at pop-up ng yc v s k m k u anm a m k anı vdı. Ur ' y yazk n nt r'a bas ınca.com k ıs m ının k nm s gb k m k ıs ayoöz k r d Ph o nx 0.1'd bu unm uyordu. Bunun a b rab r Ph o nx 0.1'd k n çubuğ u da yok tu, fak at 2. s ürüm d M oz a k b bu k s ğ tam am adı. Fr fox bundan önc Fr brd, k zam an da s Ph o nx o ak b nyordu. Ad d ğ şk k rn rağ m n k ons pt h p aynı k a dı: Fr fox vo an w b tayıcıs ını dah a h ız ı v güç ü yapm ak düşünc s y ortaya çık m ıştı. Ph o nx' d n s ad c brk aç yıs onra tayıcı br d vrm dönüştü, Int rn t Exp or r'ın güv n k açık ından k urtu m ak s t y n r çn br k açış nt ğ k azandı. H rş y Ph o nx 0.1' b aş am ıştı... Ph o nx 0.2 Ph o nx 0.1 Fr fox, k d fa 28 Ey ü2002'd Ph o nx adıy a ortaya çık tı. Büyük oranda M oz a k odunu k u anan Ph o nx'n, M oz a'dan yak aşık k k at h ız ı o m as ı am aç anm ıştı. Önc k s ürüm, İs panyo ca'da ba ık çı an am ına g n P s cad ro, br k uru um s h rbazı ç rm yordu, onun y rn Ph o nx 0.2, nam ı dğ r Santa Cruz, 0.1'd n brk aç gün s onra 10 Ek m 2002'd s ürü dü. Br çok y n öz ğ n k ndğ bu s ürüm d tık k u ancı ın y rm rn, g çm ş rn v s on yük n n r gör b c ğ k n çubuğ u bu unuyordu. S ç n k r k ıs m ında, Java'yı tk n ştrm k v s k m tam ayı

57 57 th öz ştrm k çn br tak ım g ştrm r yapı dı. Ph o nx 0.2, uzantı v t m a k nm s gb öz k r d taşıyordu. Aram a çubuğ u açı an s ayfada, dm oz.org'da v Goog 'da am a yapab yordu. Aradak fk ı fk d b m k zor o s a da, Ph o nx 0.2, 0.1d n dah a h ız ıydı. M oz a k b bu s ürüm d dah a çok tayıcının k om p k şm s n yoğ un aştı, tab bunun yanında br tak ım bug da onı m ıştı. bu unuyordu. Fak at br w bs t s n w h t s tng öz ğ k azandırm ak s ad c o w bs t s pop-up ür ttğ zam an m üm k ündü, URL'y yazk n m anu o ak bu öz ğ k azandırm ak m üm k ün d ğ d. Ph o nx 0.3 ayrıca boyut o ak da k üçü m üştü;br önc k s ürüm o an 0.2 a ında 1 M B' ık fk vdı. Ph o nx 0.4 Bu d 0.4'd aç çubuğ una h om pag k onu ön tanım ı o ak k nd. Pop-up w h t s tng öz ğ k u anıcı ın pop-up ng ycd n m uaf tutu an s t rn URL's n gr b m s n o anak tanıyacak ş k d g ştr d. S k m tam ada v k ıs a yo da da r m o du: S k m p nc r r k ıs ayo a g ç b m öz ğ k nd. M oz a k b, k u anıcı ın s ad c URL'nn adını yazıp CTRL+ Ent r'a bas ak w w w. v.com uzantıs ının k nd ğ nd n k nm s n s ağ adı. Ph o nx 0.3 Ph o nx 0.3, M oz a k bnn k d fa d fau t o ak am a m otorunun aç çubuğ una k onu duğ u s ürüm dü. D ur v y n düğ m s d aç çubuğ unun s ağ tafından s otafına ak tı dı. Araç çubuğ undak k on k üçü tü dü. S ç n k r aç s k m s nn aşağ ıs ına k onu du. Ph o nx 0.3 k u anıcıya b r br w b s ayfas ındak r s m r görüntü m y ng m m k anı s undu. Bu s ürüm d ayrıca k d fa k u anıcı ın s çtğ w b s t rnd k pop-up ı görm s n s ağ ayan pop-up w h t s tng öz ğ d Ph o nx 0.5 Ph o nx 0.5'd UI çok g ştr m s d, br çok bug onı dı. Ph o nx 0.5'd nt m ous d s t ğ bu unuyordu, yan k u anıcı f nn g r v r tuş ını k u anak w b'd g zn b yordu. D ah a önc k s ürüm rd Ph o nx k apatı ırs a, k apatı m adan önc k durum, (k n çubuğ unun açık k a ıp k a m am as ı gb) k ayd d m yordu. Ph o nx 0.5' tayıcının n s on bırak ı dığ ı durum u h atır am as ı öz ğ k nd. D os ya büyük üğ ü v h afıza k u anım ında büyük br aza m a göz n n Ph o nx 0.5'd

58 58 th g çm ş h ız ı am anın büyük - k üçük h f duy ı (cas s ns tv ) o m as ına yoaçan bug düz t d. İndrm yön tcs nd k bug da t m z nd, öz k d yük m d vam d rk n -1 h atas ı v r n bug yok d d. G n o ak Ph o nx 0.5, büyük br bug t m z m op ras yonundan g çt. D üz t n bazı bug as ında, aç çubuğ unu öz ştrrk n tayıcının k u anı m as ını ng y n bug v tam k ran öz ğ n k u anm ayı br m s h a n g tr n bug da bu unuyordu. Fr b rd 0.6 Fr b rd Ph o nx k u anıcı ı tayıcının görünüşünün d ğ şm s n b k rk n, M oz a k bnn s m d d ğ ştrdğ n görünc s üprz yaşadı. İs m n, Ph o nx T ch o og s ad ı k nd tayıcıs ını s atan br şrk t t f h ak k ı s orunu yaşam am ak çn d ğ ştr m s g r k yordu. Ay s ür n fk r a ışv rş s onucunda M oz a k b y n s m n Fr brd o m as ına k v rd. İs m, s onra yn d ğ ştr mk zorunda k a ınacak tı, çünk ü Fr brd aynı zam anda v rtabanı ür t n açık k aynak yazı ım proj s nn d adıydı. Fr brd 0.6.1' k urm adan önc k u anıcı Fr brd'n ça ıştırı ab r s m g s nn d ğ ştğ n gördü r: Y n s m g tık M oz a Brow s r s m g s n b nz m yordu: Fr brd k nd k m ğ n k avuşm uştu. FFr brdr brd g rç k t M oz a Fr brd 0.6' dak bazı h ata ı gd rm k çn çık ı m ış bfr brdr s ürüm dü. Bu s ürüm d düz t n h ata ın bazı ı : Tayıcı s m n y n nm s n k şın, g n yapı faz a d ğ şm d, y n br ön tanım ı t m a h cnd. Araç çubuğ undak h r düğ m Fr brd çn y n k on o uşturu du. Pr f r nc s t rm O ptons 'a ç vr d, v optons p nc r s dah a s vm br görünüm k avuştu. Fr brd 0.6, ayrıca k u anıcının t k br tık am ay a bütün gz b g rn, form b gs n, g çm ş, cach y v cook r t m z y b c ğ br gz k öz ğ d k azandı. Fr brd h rh ang br n d n çök tüğ ü zam an, k u anıcı g ştrc r bu h atayı b dr n br m s ajgönd r b yordu. Ayrıca bu Fr brds ürüm d, otom atk o an p nc r d n büyük r s m r bütünüy görüntü m k çn otom atk r s m boyut andırm a öz ğ n d tanıttı. Ak ı ı k aydırm a"da k k z bu v rs yonda tanıtı dı. Fr brd 0.6'dak O S d s t ğ y M AC O S X k u anıcı ı da s vnd. Fak at Fr brd O S X k u anıcı ı büyük bug s orun ı yaşadı.. K nd ğ nd n tam am am a (Auto Com p t ) h atas ı. Çoğ u y rm n k ıran D O M güv n k k ıs ıt am as ı h atas ıydı. Fr b rd 0.7 Fr brd 0.7 S ç n k r p nc r s n g şm ş s ç n k r s k m s n k d. Ak ı ı k aydırm a öz ğ n k apatm a v r s m r otom Fr brdatk boyut andırm a s ç n ğ bu s k m y k nd. Fr brd Cook s, w h t s tng'd d ğ şk k yapı an öğ Fr brd r as ındaydı v böy c k u anıcı h ang s t rn cook rn zn v r p v r m y c ğ n k nd ns yatf rn a dı. Ku anıcı a h ang w bs t rn v k u anıcı ad ın k ayd d dğ n gös t r n po a yön tcs d bu s ürüm ün g trdk r as ındaydı. Sayfayı gönd r, nk gönd r, r s m gönd r gb m nü s m g r aç çubfr brduğ una k n b n s m g r as ına k atı dı. Fr brd 0.7 önc k s ürüm o an 0.6.1' d n 2 M B k ad k üçü dü.

59 59 th Autos cro öz ğ s ay s nd k u anıcı f nn t k r ğ n tık ayınca dah a faz a f h k tn g r k k a m adan s ayfayı aşağ ı v yuk ı k aydırm a m k anına k avuştu. Fr b rd Fr brd 0.7.1, M oz a Fr brd 0.7'nn M aco S X çn br s rvs günc m s nt ğ n taşıyordu, dğ r O S' çn önc k s ürüm aynı k a dı. Fr brd büyük bug onm a op ras yonundan g çt, düz t n h ata as ında:. Ön tanım ı tayıcı o ak ay andığ ı zam an dğ r program tafından gönd r n URL' r açm am a (XM Lh atas ı v ryordu). Sayfayı fk ı k ayd t, r s m fk ı k ayd t v bağ antıyı fk ı k ayd t d h ata. Pns trb t m as ı k u anı ırk n br s k m y çft tık am anın fk ı br p nc r açı m as ına yoaçm as ı.. O tom atk o ak m as aüs tün dos ya ndrm nn ön tanım ı o m am as ı. Bütün p nc r r k apattık tan s onrak açı an k p nc r d UI'nn ça ışm am as ı bu unuyordu. Fr fox 0.8 M oz a Fr brd, br açık k aynak v rtabanıy a aynı s m taşım as ı yüzünd n k m k ayışına grd v önc k s m d o an b nz r ğ nd n do ayı y n s m o ak Fr fox s ç d. Y n s m b rab r y n ogo v s m g d g d: D ünyayı s an k ım ızı br t k... Fr fox 0.8 br w ndow s k uru um s h rbazı bu unan k s ürüm dü. Önc k s ürüm r ça ıştırı ab r dos yanın çnd bu unduğ u s ık ıştırı m ış dos yayı ç ryordu. Kuru um s h rbazı k u ancı a özgüydü çünk ü tık k u ancı tayıcının n k adını s t dk r t rch n yapab yordu, örn ğ n g ştrc aç ını yük yp yük mmk k nd rn k a m ıştı. T m a önc k v rs yondan b r faz a d ğ şm s d br tak ım aç çubuğ u öz k r d ğ şt;ön tanım ı am a m otorunun s ad c Goog o m as ı gb... Ku anıcı dğ r am a m otor ını da s tyor s a m anu k y b m m k anına s ah pt r. İndrm s h rbazı Fr brd'da dah a s ad br görüntü k azandı; XP ns ta front nd s ay s nd t m a ı v k nt r k urm ak dah a k o ay o du. Fr fox 0.8 k u anıcıya nt rn t off n o s a b g zn b m o anağ ını s ağ adı. Fr fox 0.9 Fr fox 0.9, k u anıcı ın n s ık k u anı an, g çm ş, ay, ç r z r v po a gb b g rn İnt rn t Exp or r'dan ak tm as ını s ağ ayan b g trans f r acının o duğ u k s ürüm dü. Fr fox 0.6' da 6.2 M B o an W ndow s k uru um s h rbazı 0.9 'da 4.7'y düştü. M oz a Fr fox 0.9, ayrıca dah a k öş g r v r k on a s ah p o an y n br

60 60 th t m aya s ah p o du. M oz a k b s m t updat yan h rh ang br günc m m üm k ün o duğ u zam an k u anıcıyı h ab rd d n öz ğ d bu s ürüm y r ştrd r. Y n br k nt v t m a yön tcs y k u anıcı ın k şıs ına çık an Fr fox'dan Lnux s v r r d fayda andı. Fr fox, Lnux/GTK2 k u anıcı ı çn d yük m s ür cn çok dah a bas t ştr n br k uru um s h rbazı çık ttı. Fr fox Fr fox önc k t m a y rn şu ank M oz a Fr fox'da öntanım ı o an t m a çık tı. Br yandan da brk aç bug da düz t d. Fr fox Fr fox s ad c W ndow s çn s ürü m üştü v Fr fox 0.9.1' n güv n k açıs ından günc nm s nt ğ taşıyordu. W ndow s k u anıcı ı bu s ürüm ü k urm ak zorunda k a m am ıştı; M oz a önc k s ürüm r çn ayrı br yam a s ağ adı. Fr fox Fr fox güv n k açık ını k apatm ak çn s ürü dü. Bu s ürüm d brçok bug onı dı. Fr fox PR 0.10 Fr fox Pub c R as 0.10 k u anıcı ın y rm rnd ok um ak çn RSS f ds k u anm as ına zn v r n k s ürüm dü. Y n br am a çubuğ u tayıcının a tına k onu du. Bu am a çubuğ u k u anıcı tafından b ğ ny k şı andı, zra s t n n yazı h gh gh t d b yordu. Popup ng ycs s dah a b c rk o du, k u anıcı tık ng n n pop-up p nc r s n açab m şans ına s ah p o du, böy c önc pop-up ng ycs n d vr d n çık m ak dından da s ayfayı y n m y g r k k a m adı. Ana po a öz ğ, po a g r k n y rd Fr fox tafından po anın otom atk o ak grm s n s ağ adı. Lnux k u anıcı ı da çn d tayıcı d ğ şt: Örn ğ n, önc k s ürüm rd g r düğ m s n bas m anın Fr fox çnd br an am ı yok k n, tık önc k s ayfa çn br k ıs ayotuşu nt ğ k azandı. D ğ r am a m otoro ı da ön tanım ı o ak k nd v am a m otoru s t s Goog.com, D ctony.com, Ebay.com, Am azon.com and Yah oo.com ' u da çn a acak ş k d g nş d. Fr fox PR 0.10'da ayrıca br çok güv n k açığ ı onı dı v br çok yam a yanı tm a ı ortaya çık m ak çn k nd. Fr fox PR as ındak t k fk güv n k açığ ının tam ryd. O nı an h ata Bug # : Tryng to s av f from data: protocow p s v ry f n tg t dr ctory not m k d r ad-on y. h atas ıydı. Fr fox Fr fox 1.1 Fr fox 1.0 Fr fox tık tam 31 dk onuşab yordu, İng zc, Frans ızca, Çnc, İbranc, Japonca, İta yanca v dğ r r k, bu Fr fox'un dünya yüz ynd tan tk s nn açık br s onucuydu. Fr fox 1.0'ın y n br t m a gb s as ı d ğ şk k r g çrm m s n rağ m n, M oz a k b yavaş yavaş y n k r k am u dağ ıtım ına dah tt. Ek n n y n öz k rd n br tan s d Fr fox 1.0

61 61 th k u anıcı ının öbür program ının nk nn açı dığ ını k ontro tm s ç n ğ yd. Fr fox 1.0 br s ürü bug tam rnd n d g çt. Bun dan ya nızca brk açı: Kaynağ ı görüntü : k ayd t bozuk uğ u,. N ts cap k nt rn bö n GIF h ap ov rf ow. XUL'n yük m s n s ürük v bırak Pag Info -> M da -> Sav As k u anak k ayd tm s orunu v çök r k ras tg bozuk H TM Lyatan bugdı. Fr fox Fr fox d k çoğ u d ğ şk k s tab t v güv n k açık ıy a g yd. Bu s öm ürü rd n br tan s s a dırganın yük m v güv n k g uyı p nc r r pop-up gös t r r k k apatm as ına yayan br s öm ürüydü. Sürük np bırak ı an r s m rn ça ıştırab r dos ya ın yatı m as ına ydım cı o an s ts m da düz t d.. Küçük p nc r rd s tatus bın yok o m as ı;pop-ups SSLk dn yanı ab r Fr fox 1.1 H a a yapım aşam as ında o an Fr fox 1.1' n bug a v güv n k açık ına k şı dah a güv n o m as ı v M SI pak t ç rm s b k nyor. Fr fox 1.1 k nt yön tcs nd 3. pt uygu am a ın k od ıy a b r b r g nk nt rn k ayıt o m as ında v k ayıt ın s nm s nd k o ay ık s ağ ayan k nt yön tcs nd d g şm o acak. Ş u ank Fr fox k uru um s h rbazı da k u anıcıya Fr fox ogos unu ya da k onu k oym a y rn (örn ğ n m as aüs tü, baş at ya da q uck aunch b) s çm özgür üğ ünü v r c k. Fr fox Fr fox 1.0.2, Fr fox 1.1'n pat am a yatm as ından s onrak s on s ürüm dü. H a n ndr b n 1.0.2'nn yatı ma n d n r aynıydı: Bug ı onm a v güv n k açık ını k apatm a. Fr fox 1.0.2' nn göğ üs dğ 4 güv n k t h dd: F xb ta'dan ç vr n S n Uğ uroğ u Kaynak : h ttp://w w w.f xb ta.n t/m an/prnttc.p h p?d=89. Fr fox k n çubuğ u pan nd n k yf k od yürütm Y n Fr fox 1.5 B k yş s ona rd! Tam br yı ık g ştrm nn dından Fr fox 1.5 k şınızda. D urm ayın, h m n ndrn. İnt rn t br d Fr fox p nc r s nd n bak ın. w w w.m oz a.org.tr

62 62 pngunc d üstün D ğ ş n D Yas n K ok ca Gaz t v d rg rd ras t adığ ım ız, öz d Türk ç, g n d düz rn yazı an yazı ın çoğ unda, d d k bozu m a dan, dyan ış ından, h ata ı k u anım dan bah s d dğ n tanık o uruz. Yaz a h ak ını t s m tm k br k t, bu k öş d, m zd n g dğ nc k onu a dah a g nş br açıdan bak m aya gayr t d c ğ z. Kas ıt ı çpıtm a dan, yabancı d h ayran ığ ından ya da öz ns z k t n k aynak anan h ata ı br k na ayırırs ak, d d m ydana g n h r d ğ şm n v bozu m anın s a t yık ıcı o duğ unu s öy y m yz. İns an, doğ um undan tb n trafındak k ş rn k onuşm a ını dn y r k öğ r ndğ d, ğ tm n b br aşam as ında br k ura bütünü o ak k şıs ında bu ur. Bu k ura bütününün adı d b gs dr. D b gs, br doğ ad n cüm yapıs ının v yazı ışının üz rnd an aşı m ış k ura ını açık. Kü tür açıdan g r k o an bu o gu, yapıs ı tbı dnam k o an d an am am ız çn y t r s d onu k avrayışım ız açıs ından y t rs z k a ır. Anad doğ ru k onuşm a v yazm a s anatını b tm s bak ım ından ön m ttışı m az o an d b gs, as ında br doğ ad n ya nızca o an çn g ç r k ura ını an atır v bu bak ım dan tutucu v k ura cı br öğ r tdr. Z am anın s ür k ğ n d ny d d k d ğ şm rn k açını m az o duğ unu h atırda tutak, bu d ğ şm r göz ata ım. Bu grup andırm ada h ç o uşum ı, fk ı d rn s yas v tc şk r yo uy a k aynaşm as ıy a o uşan d r (pcn, adno, k r o ) v jgon dk k at a ınm am ıştır. Bçm s (m orfo ojk ) d ğ şm r, s özcük yapıs ına şk n o an, cüm yapıs ına şk n o an v s öy m şk n o an o ak ayırab rz. T affuz d ğ şm r d d n öz s özcük rnd v yabancı s özük rd görü n d ğ şm r o ak k baş ık a tında top anab r. Sözcük yapıs ındak d ğ şm r, g n d yabancı k ök n s özcük rn bozu m as ı ş k nd k şım ıza çık. Kons ü tas yon dan k ons ü t, banyo dan banyo yapm ak gb. Cüm yapıs ına şk n o an a, d vrk cüm rn k u anım s ık ığ ının tm as ı v k bağ acının o um u cüm r çnd k u anı m as ı örn k v r b r. Yabancı d rd n b nz t r k k uru an k ork ım (k ), s anırım (k ) gb k a ıp da s öy m d k d ğ şm rd ndr. T affuz d ğ şm rn s dövüş, ög, ş fk at, zü, k ontör, şj, k o onya, n m a, Eğ rdr gb s özcük rd ras t ıyoruz. Saydığ ım ız bu d ğ şm r b br ç vr y, yaş v m s k grubuna özgü k a ab c k r gb yaygın k u anım a anı bu up tüm k onuşm a d n tk d b r v h atta yazı d n v s öz ük r d gr b r r. D d göz m dğ m z d ğ şm r s a t y-k ötü, doğ ru-yan ış o ak d ğ r ndrm m, d o as ı k atk ı ı ya da z ını Ddk dğşmr hr zaman doğa yodan mydana gmzr. ttışab m yz. D d k d ğ şm r h r zam an doğ a yo dan m ydana g m z. Br anad,o d k onuşan tafından da k as ıt ı br bçm d ş np d ğ ştr b r. Bunun n güz örn ğ d d öz ştrm ya da öz adıy a Türk ç d k dd vrm dr. Taft ı v uygu ayıcı ı o duğ u k ad m uh a f r d o an bu o guya dah a n s n yak aşm ayı d n y m. D b m, h çbr d n s af o m adığ ını;s s, ş k v an am d ğ şk ğ n uğ rayak d grm ş v b nm s nm ş o an yabancı m nş k m rn atı am ayacağ ını çok k s n

63 63 d üstün ş k d ortaya k oym ak tadır. 1 D n h r ş yd n önc br tşm acı o duğ unu h atırda tuts ak, tam am n öz s özcük rd n o uşan br dk urm anın o anak s ız o duğ unu dah a k o ay k avrayab rz. Br başk a s özcüğ ün y rn g çm s çn tür t n s özcük rn önünd k br ng d s k s özcüğ ün an am k aym as ı ya da an am g nş m s n uğ ram as ı, d ym şm ş o m as ıdır. Bu gb s özcük çft rn s ık ras t ız. Sözcük -k m, zam an-vak t gb. K m s k m s n v vak t nak ttr örn k rnd s özcük v zam an s özcük rnn bu d ym r y r şm dğ n görüyoruz. An am daş o an bu s özcük rd n vak t n dah a çok d ym rd k u anı dığ ına, zam an ıns a j o oj v gram r t rm no ojs n grdğ n tanık o uyoruz. Bun ın ışığ ında bu k s özcüğ ün fk ı yan an am k azandığ ını v fk ı vrm ştğ n s öy y b rz. Öt yandan an am ı tam am n aynı o an s özük r d ras t ız. Ş u cüm y a a ım : Kanuna gör önc d n 1 ay h aps c zas ı uygun görü n taats z k f, y n yas ada s uç uns uru o m ak tan çık ı dı. Yas a v k anun s özcük rnn bu cüm d b rab r k u anı m ış o m a ı an am açıs ından h rh ang br fk ı ık, z ngn k fad tm m k t dr. Bu gb durum da k s özcük t n brnd k k ı ıp ya nız brn k u anm a ı, bu durum k u ağ ım ıza h oş g m yors a, fk ı br fad bçm k u anm a ıyız. Br d n z ngn ğ nn o d n s özcük s ayıs ıy a doğ ru orantı ı o duğ unu v yuk ıda örn k t k gb aynı an am ı v r n k fk ı s özcüğ ün d d yan yana bu unm as ının d d z ngn ğ n tırdığ ını s öy m k h ata ı br tutum dur. H rş yd n öt, br d n z ngn, fak r, uyg ya da k o duğ unu düşünm k n s n k t n uzak o acak tır. Br d s top u uğ a at o an h r doğ ad n k ndn özgü an am d rn ğ, an atım v s özdzm s ç şt ğ o duğ u unutu m am a ıdır. 1 F.K.Tm urtaş, Türk D İçn II, s.7 ak tan T.Yüc, D D vrm v Sonuç ı Scrb us Özgür yayın çn... Okumakta oduğunuz Pngunc drgs Scrbus hazıranmıştır.

64 64 pngunc gzgn pngun Uzunca b r anın dından P ngu nc 'nn y n s ayıs ıy a t k r m rh ab a! Bu s ayım ızda da o tam ıza tak ı an b azı h ab r v b ağ antı ı s z r pay aşm aya d vam dyoruz... -Laps dopdo u! P ngu nc gb Türk y 'd Lnux ç rk yayın yapan k tronk d rg o an -Laps 'n bu ay k öz s ayıs ı v 3. s ayıs ı çık tı. Fr fox v D ban GNU/Lnux öz s ayı k onu ı o urk n, 3. s ayıda "Lnux A tında Y d k m "k apak k onus u o ak h azır anm ış. LAPIS Ek b (h ttp://w w w. nux-s v n r.org) tafından gönü ü o ak h azır anan d rgn tüm s ayı ına h ttp://w w w. - aps.org adr s nd n u aşab rs nz. G z g n Lnux'a k d ş g d! "B og"(w b gün üğ ü) t rm n duym ayan k a m am ıştır s anırım. N r d ys w b gün üğ ü o m ayana k ız v rm y c k r :-) Bu w b gün ük rnn t k br s ayfadan v rah at ık a ok unab m s n s ağ am ak çn br çok k p k nd as ında br "g z g n"s t s açıyor. Sanırım Türk y 'd k k w b gün ük g z g n d G z g n Lnux (h ttp://g z g n. nux.org.tr/). G z g n Lnux'un dından br çok k p k nd g z g n s ayfas ını o uşturm aya baş adı. İşt G z g n Lnux'a k d ş o ak g n y n w b gün ük r: End runx Bod (h ttp://w w w. nd runx.org/p op /) D b an Türk y G z g n (h ttp://g z g n.d b an.org.tr/) U udağ D ünyas ı (h ttp://g z g n.u udag.org.tr/)

65 65 gzgn pngun "H ang Lnux dağ ıtım ı?" Lnux'a y n baş ayacak k u anıcı ın k afa ındak n büyük s orudur, "acaba h ang Lnux dağ ıtım ını k u ans am "s orus u. Türk y 'd h m n h r dağ ıtım h ak k ında on ca dok üm an bu s anız dah k afa dak bu s oru ş t r h p vdır. G ç n ay Faz am s a.n t s t s n h ab r o an bu k onu h ak k ında, Cody H o s -P rdu 'ın h azır adığ ı t s t s ayfas ı (h ttp:// dok.vodofm nd.com / nux/ch oos r.h tm ) s z 11 s oruda h ang Lnux dağ ıtım ını k u anm anız g r k tğ n s öy üyor. D rs nz, aynı t s tn tafım dan Türk ç 'y ç vr m ş h a n d k u anab rs nz. h ttp://da. nuxm k t.org/ nuxt s t/ M S W ndow s b ozuk! Baş ığ ı ok uyunca "am an yn Lnux'cu k nd rn k andırıyor"vs. dy b rs nz. Am a W ndow s 'un bozuk o duğ unu b n d ğ, M cros oft'dan Jm A ch n, Th W a Str t Journagaz t s n açık adı (h ttp://w w w.s m toffc n w s.com.au/com putng/p atform s _And_App catons?t c =/Com putng/p atform s % 20And% 20App catons /N w s /E5T7U6H 8 )

66 66 gzgn pngun Faz am s a TV yn y n y nd n! Lnux v özgür yazı ım h ak k ında t vzyonda yayım anan t k program, Faz am s a.n t Ek b tafından h azır anıp s unu an Faz am s a.n t, T k no oj T vzyonu'nda y n yayın dön m y br k t y nd n yayında. H r çşam ba s aat 21:30'da yayın anan program ı d rs nz nt rn tt n d z y b rs nz. w w w.faz am s a.n t Java T k no oj r T vzyonda "Java h r y rd "s oganını m nm çok duym uşs unuzdur. Ş m d rd s Java'yı t vzyon program ı o ak z y b rs nz. Java T k no oj r D rn ğ 'nn (h ttp://w w w.java.org.tr) h azır ayıp s unduğ u Java Kah v M o as ı, h r s a ı g c s s aat 23:30'da T k no oj T vzyonu'nda (h ttp://w w w.t k no ojt vzyonu.com ) z n b r. Pdus m rak ı ına.. TÜ BİTAK-UEKAE tafından U udağ Proj s k aps am ında g ştr n Pdus Lnux'un n zam an çık acağ ına d br çok s öy nt vdı. G çtğ m z ay U udağ g ştrcs Bış M tn, dağ ıtım ın n zam an çık acağ ı h ak k ında k afa dak s oru ş t rn gd rm k adına br -pos ta gönd rd. Bış M tn'n bu pos tas ına u udağ s t şvnd n (h ttp:// s t.u udag.org.tr/u udag/2005s pt m b r/ h tm ) u aşab rs nz.

67 67 gzgn pngun Goog Vd o şnd! G çtğ m z ay 7. yaşına bas an Goog, am a m otoru gör vn ayık ıy a yapm aya d vam d rk n bu s f r d vd o gös t rm şn grd. İnt rn tt n h rh ang br k nt v ya pak t ndrm nz g r k k a m adan s ad c h ttp://vd o.goog.com adr s n gryors unuz v h a h azırda o an vd o ı k yf z yors unuz. Ş u an b ta aşam as ında o duğ u çn bazı ak s ak ık a k şı aşm anız doğ a dır, yak ında k u anı ab r s ürüm üy s z rn k şıs ında o acağ ına nanıyorum. Ayrıca Goog Vd o'dan, Lnux'cu p ngu n rn gs n ç k b c k br vd o: h ttp://vd o.goog.com /vd op ay?docd= Gay p ngu n r ayrı dı :( Ş ak a d ğ, g rç k! Br s ür önc Türk m dyas ında da büyük g gör n v N w York 'tak h ayvanat bah ç s nd 6 yı dır aşk yaşayan S o v Roy'un yo ı ayrı dı. S o br dş p ngu n çn Roy'u t rk tt. H ab rn d vam ını Sabah Gaz t s 'nd ok uyab rs nz: h ttp://s v.s ab ah.com.tr/2005/09 /28/dun113.h tm W ordpr s s Türk y 'y duydunuz m u? W ordpr s s, n çok k u anı an w b gün ük (b og) yazı ım ının başında g yor. Ko ay k u anım ı, yüz rc h azır t m as ı, k nts v GNU GPL s ans ı özgür br yazı ım Türk k u anıcıs ının da n b ğ ndğ gün ük yazı ım ı o du. Bazı Türk W ordpr s s k u anıcı ı da ay önc bu yazı ım ın Türk y s ayfas ını açm aya k v rm ş rd. V tık W ordpr s s Türk y, yurtdışındak W ordpr s s fan ı tafından da b n n br k p o m ayı başdı. Eğ r s z d W ordpr s s h ak k ında Türk ç ydım a m ak v ya d dos ya ına u aşm ak s t rs nz; h ttp://w w w.w ordpr s s -tr.com

68 68 gzgn pngun M oz a Avrupa tık tüm üy Türk ç! Açık k aynak ı v ödü ü tayıcı M oz a v tür v rnn "Avrupa yak as ı"s t s o an M oz a Europ (h ttp://w w w.m oz a- urop.org) s t s, M oz a Türk y 'nn (h ttp://w w w.m oz a.org.tr) ça ışm a ıy a tık tüm üy Türk ç o ak u aşı ab r. S m n r-cg'd y n k r! Lnux Ku anıcı ı D rn ğ, S m n r Ça ışm a Grubu yaz s zonunun btm s y s onbah s m n r rn baş adı. Y n s zon a br k t S m n rcg w b adr s o an h ttp://s m n r. nux.org.tr s ayfas ı da y n nd. Y n s ayfada k onuşm acı h ak k ında b g a ab r v üç büyük ş h rd k s m n r r ayrı o ak görüntü y b rs nz. Bu s ayıdak g zntm z b u k ad. 4. s ayıda görüşm k üz r!...