Açık k aynak dünyas ından

Transkript

1 Lnux K u anıcı Açık k aynak dünyas ından h ab r r O p no ffc.org proj s 4 yaşında Lnux ç k rd ğnn günc güv n k öz k r Y r ştrm ça ışm a arı Pos tgr SQL 8.0 dah a da güç ü N d n D ban? Lnus Torva ds h ak k ında Fr fox yada "açık dünyanın" y n göz b b ğ "P ngu nc " br Lnux K u anıcı yayınıdır. h ttp:// d rg. Yı: 1 Sayı: 1 Şubat2005 d rg@

2 Lnux K u anıcı 2 İ Çİ NDEK İ LER 4 B nc P ngu nc 6 P ngu nc "M rh aba" Doç. Dr. M us tafa Ak gü Erh an Ek c PENGUENCE E K IBI G n K oordnas yon Erh an Ek c rh an. k c@ 11 O p no ffc.org proj s 4 yaşında Görk m Ç tn K atk ıda Bu unan ar Barış Çç k Burak Dayıoğ u D vrm Gündüz Dd m K am oy Erçn Ek r Görk m Ç tn Ö z r Tayz Ta atuyar r 13 Lnux ç k rd ğnn günc güv n k öz k r Burak Dayıoğ u 16 Y r ştrm ça ışm a arı 18 LK D v Türk y 'd Lnux Barış Çç k P ngu nc d rgs nd k yaz ı v h ab r r, k aynak b rtm k s ur ty başk a ortam arda k ıs m n v ya tam am n yayın anab r. Lnux K u anıcı P ngu nc GNU FDL s ans ıdır. h ttp:// d rg. d rg@

3 Lnux K u anıcı 3 İ Çİ NDEK İ LER 20 N d n D ban? 25 Fr fox yada "açık dünyanın" y n göz b b ğ Ç vr : D ban Türk Grubu Erh an Ek c Pos tgr SQL 8.0 dah a da güç ü D vrm Gündüz Lnux 101 K om uts atırıv k abuk - 1 Erh an Ek c h ttp:// d rg. 37 Lnus Torva ds h ak k ında 39 U udağ'dan h ab r var D r y n : Erh an Ek c PARDUS fark ıbr d n ym d rg@

4 Lnux K u anıcı 4 B nc P ngu nc D oç. D r. M u s tafa Ak gü : B k nt ü nv rs t s öğr tm ü y s v Tü rk y nt rn tnn k u ru cu arından o an M u s tafa Ak gü aynı z am anda Tü rk y Lnu x K u anıcı arı D rn ğ b aşk an ığı gör vn yü rü tm k t dr. P ngu nc k b b nd n p ngu c 'nn k s ayıs ı çn br yaz ı s t d. Ny s t d r p k m n d ğ m : dnaz or br p ngu n o duğum çn m, "p ngu nc " y ön r n k ş o duğum çn m, LK D'nn yön tm k uru u başk anı o duğum çn m b m yorum. P ngu nc 'nn am aç arını, vz yonunu bu k p b nd n dah a y b r, v cam a br k t g şm r v g r k s nm r gör bunu günc y c k rdr. B n d, b nd n s t n n büyük br onur a v k yf yapm aya ça ışacağım. B nc P ngu nc n yapm aya ça ışm a ı, bunu k a ın çz g r an atm aya ça ışayım. "PENGUENCE, LK D'NIN Ö RGÜTLEDIĞ I BIR DERGI O LM ASINA RAĞ M EN, TÜM AÇIK K AYNAK DÜNYASINI H EDEFLEM ELI, K APSAM ALI, O DÜNYANIN SESI O LM ALIDIR " B n, Lnux'u b şm dünyas ının as çocuğu, taş arı y rd n oynatan g nç yaram az ı o arak görüyorum. O yunun k ura arını d ğştr n, d ğşm z or ayan, dnam k, y rnd duram ayan br g nç. Am a, Lnux as ında nt rn tortam ın br ürünü. İnt rn t o m as aydı, Lnux v açık k aynak k od dünyas ı bu nok tada o am az dı. nt rn tüz rnd n ça ışıyoruz. P ngu nc, bu g n yapıya çok uyuyor. Ek p ür t n, nt rn tüz rnd k r yön k br d rg. Bu s ayfa v bö üm s ınır am as ı m add o arak yok d m k. O k uyucu v yaz an s ayıs ının, düz n yc k bn z am anı v s abrı s ınır ı o duğu br yapı. B nc, P ngu nc, nt rn tn br çocuğu o arak, tk şm v çok g nş br cam ayı h d fa m a ı. Sür k g r b s m m k anz m a arını düşünm, k urm a ı, ça ıştırm a ı. h ttp:// d rg. B nc, P ngu nc 'nn s s n c ğ k s m d ğşk p ngu n d r c s nd k p ngu n r! Yan, Açık k aynak k od dünyas ına s m pat duyan ardan, h atta m rak d n rd n, uz m an aşm ış s s t m yön tcs n, yaz ı ım g ştrcs n, şrk ts ah bn k adar g nş br k s m ufuk çz gs n a m a ı. Sonra ok uyucu s ık ı br tk şm grm, s ür k g r b s m a m aya ca ışm a ı, dnam k o ab m. B nc P ngu nc 'd ön m br parça dünya üz rnd Lnux' a g g şm r öz t y n k ıs a h ab r r. Lnux'un k am u, ok u ar, k ob r, y r yön tm rd k az anım arı, ön m br açık tır. P ngu nc bunu k apatm ayı h d f m dr. Bun arı d r top u, br yaz ı çnd öz t y c k p ngu n bu ab rs k, çok yarar ı o ur. P ngunc, Lnux dünyas ında t k nk v örgüts g şm r, d r top u öz t y n yaz ı arı d s t k m dr. Br yaz ı ım a s nd ön m g şm r o unca, bunu öz t m k an am ı o ab r. Başarı v başarıs ız ık öyk ü r, ştr bak an v uz unca br dön m k aps ayan yaz ı ar o ab r. M ünh b dy s nn Lnux proj s, Lm ux gb. B nc p ngu nc, y n yaz ar ara s ayfa arını açm a ı. T k nk dışı k onu ara, s anat, m z ah, m üz k yaz ı arına da, y r v r b m dr. P ngu nc, Lnux v açık k aynak dünyas ındak tk n k rn, g şm rn h k ay s n yaz ab m. G z c s m n r rn, Lnux ş n ğnn, ak ad m k b şm n, u udağ'ın h k ay s n d, uz un br proj y b ara ık ar a tak p d b m. P ngu nc, y n çık an k tap arı, öz k türk ç k tap arı, d rg r tanıtab m. B k br s s t m yön tcs k öş s, br güv n k k öş s, br program cı k öş s o ur br gün. d rg@

5 Lnux K u anıcı 5 K ıs aca, P ngu nc, cam anın nabz ını tutm ayı h d f m, açık k od dünyas ı v ü k m z d k g şm r, g r k s nm r, s n k, öğr n n br ş k d k arşı am aya ça ışm a ıdır. Lnux v açık k aynak k odun, ç şt ğn,can ı ığını yans ıtm a ı, cam ayı br arada tutan tutk aş v gör b m dr. U NIX VE Doç. Dr. M us tafa Ak gü Lnux K u anıcı - Başk an Ç ALIŞK AN PENGUENLER PENGUENCE S Ö Z LÜĞ Ü LINUX H r p ngu nn s v r k ok uyacağı, v k atk ı v rm k s t y c ğ P ngu nc, p ngu n dünyas ına h oş g dn! SISTEM LERDE K ULLANILAN M ASAÜSTÜ VE GELIŞTIM E O RTAM IDIR. AÇILIM I K D ESK TO P E NVIRO NM ENT (K M ASAÜSTÜ O RTAM I) DIR. AĞ IRLIK LI O LARAK C+ + ILE GELIŞTIRILEN K DE M ASAÜSTÜ O RTAM I LINUX SISTEM LERDE K ULLANILAN EN YAYGIN M ASAÜSTÜ O RTAM IDIR. PENGUENCE DERGISI LINUX K ULLANICILARI D ERNEĞ I BÜNYESINDE E- DERGI ÇALIŞM A GRUBU TARAFINDAN YAPILAN TAM AM EN GÖ NÜLLÜ BIR ÇALIŞM ANIN ÜRÜNÜDÜR. E Ğ ER SIZ LERDE BILGI VE BECERILERINIZ LE EK IBIM IZ E K ATILM AK ISTERSENIZ BIZ IM LE ILETIŞIM E GEÇEBILIRSINIZ QT K ÜTÜPH ANESINI K ULLANAN K DE M ASAÜSTÜ O RTAM I ILE ILGILI DAH A AYRINTILI BILGIYE W EB SITELERINDEN [W W W.K DE.O RG ] ULAŞABILIRSINIZ YERELLEŞTIRM E EDERGI@ LINUX.O RG.TR. K DE M ASAÜSTÜ O RAM I ILE ILGILI TÜRK ÇE BILGIYE ISE K DE TÜRK IYE SISTESINDEN [W W W.K DE.O RG.TR ] ULAŞABILIRSINIZ. K DE TÜRK IYE AYNI Z AM ANDA K DE M ASAÜSTÜ O RTAM ININ. ADRESINE BIR EPO STA ATIN TANIŞALIM. ÇALIŞM ALARINI DA YÜRÜTM EK TEDIR. P ngu nc d rgs nn ogos u Dd m K am oy tarafından tas ar anm ıştır. h ttp:// d rg. d rg@

6 Lnux K u anıcı 6 P ngu nc "M rh aba" E rh an E k c : Lnu x/u nx ş tm s s t m r v v rtab anı s s t m r g n n E rh an E k c b r b şm frm as ında Lnu x ş tm s s t m ü z rn ça ışm ak tadır. K nds n rh an@ u z m.tu. du.tr pos ta adr s nd n u aşab rs nz. "G E R E K BIR E Y O LAR AK G E R E K S E K U R U M O LAR AK K U LLANILAN PLATFO R M U N, IŞLE TIM S IS TE M ININ VE U Y G U LAM ALAR IN S AD E CE K U LLANM A ( YAD A K U LLANAM AM A ) H AK K INA S AH IP O LM AY IP AY NI Z AM AND A O YAZ ILIM IN S AH IBI O LABILM E NIN Ö NE M I ANCAK U Z U N VAD E LI BAK ILD IĞ IND A G E R Ç E K TE N ANLAŞILABILIR." Açık k aynak dünyas ı k tanışm am "Lnux ş tm s s t m " o m uştu. İşn f s f yönünü v ön m n an am am ondan s onradır. Bugün b gs ayar dünyas ına y n adım atan br çok k ş çn d b nz r br durum s öz k onus udur. Sanı anın ak s n "açık k aynak k od u yaz ı ım " m od v bu m od n fk rs a tyapıs ını t şk d n "açık k aynak f s f s ", s on yı arda ortaya çık m ış v Lnux ş tm s s t m vm k az anm ış br ak ım d ğ. B gs ayar arın m k m dön m dy ad andırab c ğm z 60' ı yı arda o uşm aya baş am ış v 80' yı ara g ndğnd 'm anf s tos u' yaz ı m ış uz un nc br yo. K u andığım ız yaz ı ım ı, k odunu gör b m, g ştr b m v dağıtab m öz gür üğü k u anm ak g rç k t n çok ön m. V bu öz gür üğ s ah p o m am ız ı s ağ ayan "öz gür yaz ı ım " f s f s n v f s f nn k urucu arına, m k tar arına çok ş y borç uyuz. h ttp:// d rg. P k bu k adar yıboyunca varo an v öz k s on b ş-on yıçnd h r z am ank nd n dah a çok t k m ğ bürün n v tam br " k os s t m " h a n a an bu "dünyadan" n k adar fayda anıyoruz? G n bu s oruyu k ndm z br k r dah a fark ı ş k rd s ora ım. Ü k m z açık k aynak k avram ına n k adar yak ın?yak ın o m anın öt s nd k nd çn çok büyük fırs at ar barındırab c k bu ak ım dan n k adar fayda anıyor?br ü k nn b şm s k törü gb çok s trat jk o an v ön m arz d n br s k törd dışa bağım ı o m as ı k abu d b r br durum m udur? Bu v b nz r s oru arın t k br yaz ıda öz t n b ms b tt m üm k ün d ğ. Am a öz n v dk k at üz rnd duru m as ı g r k n nok ta ar o duğu aşk ar. G r k br y o arak g r k s k urum o arak k u anı an p atform un,ş tm s s t m nn v uygu am a arın s ad c k u anm a(yada k u anam am a) h ak k ına s ah p o m ayıp aynı z am anda o yaz ı ım ın s ah b o ab m nn ön m ancak uz un vad bak ı dığında g rç k t n an aşı ab r. d rg@

7 Lnux K u anıcı 7 İşt bu nok tada 2000 yı ından b r Lnux v açık k aynak k od u uygu am a arın ü k m z d yaygın aşm as ı v k u anı m as ı çn çaba h arcayan v ça ışm a arını 2004 yı ından tbar n k am u yararına ça ışan d rn k o m a yönünd s ürdür n Lnux K u anıcı büny s nd br grup açık k aynak gönü üs ü o arak, g r k br y r g r k s k am uyu 'Açık K aynak v Lnux ş tm s s t m ' h ak k ında b g ndrm k çn yo a çık tık. Bu yo dak k ürünüm üz P ngu nc nn k s ayıs ı s z r s am ıyoruz. S Ö Z LTÜĞ Ü L TARAFINDAN 19P9ENGUENCE 1 YILINDA ANDREW RIDGEL GELIŞTIRILM ESINE BAŞLANAN S AM BA U NIX VE LINUX SISTEM LERININ M S W INDO W S SISTEM LER H ABERLEŞM ESINI SAĞ LAYAN YAZ ILIM PAK ETIDIR. S AM BA W INDO W S SISTEM LERLE H ABERLEŞEBILM EK IÇIN MS W INDO W S SISTEM LERIN K ULLANDIĞ I SM B (S ERVER M ESSAGE BLO CK ) PRO TO K O LÜNÜ K ULLANIR. S AM BA SISTEM LER U NIX M S W INDO W S W INDO W S AĞ LARINDAK I GÖ REVLERINI YERINE YAZ ILIM I K ULLANARAK S AM BA SUNUCUSU, MS VE /VEYA SISTEM LERIN GETIREBILIR. ILE DO SYA YAZ ICI SUNUCUSU, SUNUCUSU VE K ULLANILABILIR. DO M AIN Erh an Ek c Lnux K u anıcı G EÇM Ş Z AM AN O LUR K... PENGUENCE S Ö Z LÜĞ Ü ILE Tüm dünyada k am u k urum v k uru uş arı öz s k tör frm a arı h ız ı br bçm d k nd rn açık k aynak dünyas ına yak ın aştırıp, açık k aynak dünyas ının k nd rn s unduğu avantaj arı k u anıyor. Tüm dünyada o uşan bu rüz garın ü k m z d tk y c ğn v ü k m z n bu ak ım dan az am ö çüd fayda anacağını görm k d ğy. U NIX/LINUX LINUX MS SISTEM LER CO NTRO LLER W INS O LARAK Aftr that t was pan sang: hary codng st, but I had som dvcs, and dbuggng was asr. I startd usng C at ths stag, and t crtany spds up dvopmnt. Ths s aso whn I start to gt srous about my mgaomanac das to mak a bttr mnx than mnx. I was hopng I d b ab to rcomp gcc undr Lnux som day... Two months for basc stup, but thn ony sghty ongr unt I had a dsk drvr (srousy buggy, but t happnd to work on my machn) and a sma fsystm. That was about whn I mad 0.01 avaab [around at August of 1991] : t wasn t prtty, t had no foppy drvr, and t coudn t do much anythng. I don t thnk anybody vr compd that vrson. But by thn I was hookd, and ddn t want to stop unt I coud chuck out Mnx. Lnus Torvads Hsnk h ttp:// d rg. d rg@

8 Lnux K u anıcı 8 Açık k aynak dünyas ından h ab r r R ED H AT FIRM ASINDAN 2.6 ÇEK IRDEK LI E NTERPRISE LINUX 4 R d H atfrm as ı 2.6 ç k rd ğn k u anacak o an Ent rprs Lnux 4(RH EL4) s ürüm ünü Şubatayında duyuracak. R d H atent rprs Lnux 4'ün b tas ını g çtğm z ay arda çık arm ıştı. R d H atfrm as ı RH EL4 k d fa 2.6 ç k rd ğ k u anacak. Dah a önc k s ürüm rd 2.6 ç k rd ğnd k ön m öz k r 2.4 ç k rd ğn yam a am a yönt m uygu ayan şrk t, RH EL4 tam am n 2.6 ç k rd k s ürüm ünü k u anacak. R d H atent rprs Lnux 4 s ürüm ü güv n k k onus unda da dda ı. Bu s ürüm d SELnux (S curty Enh anc d Lnux) proj s nd k br çok güv n k y ştrm r d bu unacak. Yn bu s ürüm b rab r LVM 2(LogcaVo um M anag r) k u anım ı şu ank s ürüm d 1 t rabyt o an dos ya s s t m büyük üğü p tabyt ar s vy s n çık acak. Dğ r br öz k s s anah afız a a ts s t m nd (VrtuaM m ory) o acak. Böy k g çc b k t (cach ) duran v rnn ds k ak tarım h ız ı artacak. I/O s s t m nd k bu d ğşk k büyük m k tardak v r rn s öz k onus u o duğu v rtabanı uygu am a arını h ız andıracak. Frm anın RH EL4'ü 14 Şubat2005 tarh nd Bos ton'dak LnuxW or d k onf rans ında duyuracağı s öy nyor. K aynak : Z DN t E Ğ ITIM DE AÇIK K AYNAK YAZ ILIM K ULLANIM INA G IRIŞ 23 O cak IO SN (Int rnatonao p n Sourc N tw ork - U us araras ı Açık K aynak Ağı), Eğtm d Ö z gür/açık K aynak Yaz ı ım (Ö AK Y) K u anım ına Grş K onu u br b g yayın adı. Bu b g, k öğr tm d n ünv rs t y, ğtm d Ö AK Y k u anım ını k aps ıyor. Eğtm k urum arında B g İş m a tyapıs ının k uru um unda, k urum un yön tm nd v şu anda b şm m üfr datı çn k u anı an (g n k k apa ı) program ar y rn h ang Ö AK Y k u anı ab c ğ k onu arına g n br bak ış s ağ ıyor. K AYNAK VE DAH A FAZ LA BILGI IÇIN : H TTP://W W W.IO SN.NET/EDUCATIO N/FO SS EDUCATIO N- PRIM ER h ttp:// d rg. K DE 3.4 M ART'TA H AZ IR K DE 4 v rs yonundan önc çık acak o an K DE 3 s rs nn s on büyük s ürüm ü K DE 3.4, 16 M art2005 tarh nd h az ır o acak. Açık anan 3.4 s ürüm p anına gör 3 Ara ık 2004 tarh nd çık an 3.4 a fa s ürüm ünd n s onra 7 O cak 2005 t b ta s ürüm çık tı. 16 M art2005 tarh nd s k arar ı K DE 3.4 s ürüm ü çık m ış o acak. 3.4 s ürüm ü y n k n n öz k r v arttırı an fonk s yon k r k u anıcı arın k arşıs ına çık acak. K DE 3.4 s ürüm ü 3 s rs nn s on s ürüm ü. K DE G ştrm Vak fı 3.4 s ürüm ünd n s onra K DE 4 s ürüm ünü çık aracak. K DE 4 s ürüm ü K DE v tüm Qtuygu am a arı çn d vrm nt ğnd y n k r s unacak. Ayrıca K DE 4 n h ız ı K DE s ürüm ü o acak. K DE tak ım ı h ız arttırım ı çn ça ışıyor. K DE 4 s ürüm ü Qt4 k ütüph an s n k u anacak. d rg@

9 Lnux K u anıcı 9 Ö Z GÜR YAZ ILIM VE AÇIK K AYNAK G ÜNLERI 2005 B g Ünv rs t s O p n Sourc Ent rprs C nt r tarafından düz n n n "Ö z gür Yaz ı ım v Açık K aynak Gün r 2005" 4-6 M art2005 tarh rnd B g ünv rs t s nn do apd r k am püs ünd yapı acak. Etk n ğn bu yı k k onuk arı aras ında M gu D Icaz a, G org Gr v v O p no ffc proj s nd n Lous Suar z k onuşm acı o arak y r a ıyor. "Ö z gür Yaz ı ım v Açık K aynak Gün r 2004" k aps am ında g ç n yıö z gür Yaz ı ım Vak fı k urucus u Rch ard Sta m an v D ban Lnux'un s m babas ı PO STGRE SQL 8.0 DUYURULDU. Ian M urdock B g'd br r s unum yapm ış ardı. Ö Z GÜR YAZ ILIM S ÜRÜCÜ BELGESI Avrupa B gs ayar Sürücü B g s (Europ an Com put r Drv r's Lc ns - ECDL), b gs ayar k u anıcı arı çn Avrupa s tandardı o m ayı h d f yor. K arşı ığında vaad ttğ s, vd v şt artan v rm k, b gs ayar b c r rnn u us araras ı g ç r ğ s ah p r s m br b g t s c, v bu s ay d nt k ş bu m ak çn dah a faz a şans. ECDLs rtfk as yonu W ndow s b c r rn v d n ym n s ah p ns an arı ödü ndrm y ğ m o s a da, öz gür yaz ı ım ı d s t k y n r çn br fırs ato ab r. Avrupa'da, brk aç grup bu yönd ça ışm a ara baş adı. Ö rn ğn cd - nux.d s t s, A m anya'dak bütün t s tm rk z rnd öz gür yaz ı ım ECDLs ınav arına gr b c ğn b rtyor. Ayrıca, İta ya'da da br grup, (h ttp://w w w. cd nfo.t) açık k aynak yaz ı ım a ECDLs rtfk as yonu g ça ışm a ara baş adı. Ö rn ğn, Ita yanca, v ECDLs rtfk as yonuna tam uyum u v öz gür yaz ı ım t m br m üfr dat h ttp://w w w.th s m art cd.tadr s nd yayın andı. Bu gb ça ışm a arın s onucunda, açık k aynak t m br ECDLs rtfk as yonunun o uşturu m as ının v yaygın aşm as ının Avrupa'da öz gür yaz ı ım ın yaygın aşm as ına çok fayda ı o ab c ğ düşünü üyor. N w s Forg.N t h ttp:// d rg. Pos tgr SQLG obad v opm ntgroup n s n - şk s v rtabanı yön tm s s t m o an Pos tgr SQL'n, k nds n dünyanın n g şm ş açık k aynak k od u v rtabanı s unucus u yapan 8.0 s ürüm ünü 19 O cak 2005 t duyurdu. Bu s ürüm br k t, dah a önc d n çok pah a ı v öz m ü k y tt k v rtabanı s s t m rnd o an öz k r ç r n Pos tgr SQL'n g r k k u anıcı ar, g r k s yaz ı ım s atıcı arı tarafından dah a faz a b nm s nm s h d f nm k t dr. Ö ç k n b r k, y n öz k r v başarım k onus undak b rgn g şm rn yanı s ıra, Pos tgr SQL8.0 açık k aynak k od u yaz ı ım arın g şm h ız ını da gös t rm k t dr. Ara arında R d H at, Fujts u, Af as, Softw ar R s arch As s ocat s, Inc., 2nd Quadrantv Com m and Prom ptinc., gb frm a ar a b rab r dünyanın dörtbr yanından yüz rc br ys g ştrc, Pos tgr SQL8.0'a dah a önc k s ürüm rd n çok dah a faz a k atk ı v rm ş rdr. Fujts u'nun Yaz ı ım Grubu'ndak Açık K aynak K od u V rtabanı'nın yön tcs o an Tak ayuk Nak az aw a, "Bu k urum s aöz k r Pos tgr SQL'n çok dah a faz a k u anıcıs ı o m as ını s ağ ayacak tır" d d v k d: " Fujts u Pos tgr SQL' s pons or o m ak tan v ça ışm a arını Pos tgr SQLtop u uğu pay aşm ak tan do ayı gurur udur. Pos tgr SQL' d r v rtabanı yön tm s s t m yapm ak ta k arar ıyız." d rg@

10 Lnux K u anıcı 10 GPL LISANSI REVIZ E EDILIYO R, GPL V3 YO LDA. GPL2.0 s ürüm ünün üz rnd n 13 yıg çtk t n s onra, GPL3 çn ça ışm a ar y nd n baş atı dı. FSF-Fr Softw ar Foundaton (Ö z gür Yaz ı ım Vak fı) tarafından g ştr n s ans ın y n s ürüm ü üz rnd Rch ard Sta m an v Eb n M og n ça ışm a arını s ürüdürüyor. M org n GPL3 h ak k ında yapı an br röportajda GPLşuan da bz m tas ar adığım ız ın üs tünd br h z m ts unuyor dy s öz rn baş adı. Yaz ı ım s k törü g ç n on yıda çok büyük d ğş k r yaşadı, bu yüz d n bas tc s ans ın çağdaş ç vr y uyar anm as ı g ça ışm a yürütüyoruz. Ö rn ğn,gpl3 d büyük br baş ık a tında pat nt s avunm a arı o acak ş k nd GPL3 ça ışm a arını öz t d. H ab rn tam am ına u aşm ak çn h ttp://w w w. w k.com /artc 2/0,, ,00.as p YAZ ILIM PATENTLERINDE YENI TARTIŞM A IBM, g çtğm z gün rd, k ndn ato an 500 pat nt, Lnux v Açık K aynak program cı arının k u anım ına açtığını br bas ın bü t n duyurm uştu. IBM, bu davranışı, Lnux cam as ında tartışm a yarattı. IBM, aynı z am anda Am rk a'da n çok pat nta an şrk t. F oran M u r, Avrupa NoSoftw ar Pat nts.com 'un s öz cüs ü, IBM 'n pat ntşam pyonu o duğunu b rtt, v br yandan pat nts tok am aya d vam d rk n, dğ r yandan böy br h am yapm as ını, k aba ık o arak d ğ r ndrd. Buna k arşın, başk a arı, d abr dünyada yaz ı ım pat nt o m am as ı g r k tğn h a n s avunurk n, Am rk a'da yaz ı ım ın pat nt n b dğ günüm üz d, bunun o um u br adım o duğunu düşünüyor. h ttp://w w w. w k.com /artc 2/0,1759, ,00.as p h ttp:// nuxtoday.com /d v op r/ o PBZ LL Durm ayın, s z d bu k b k atı ın! d rg@ h ttp:// d rg. S AM BA'NIN YARATICISI ANDREW TRIDGELL O SDL'DE Lnux ş tm s s t m nn, W ndow s dos ya v yaz ıcı s unucu arının y rn k u anı m as ını s ağ ayan açık k aynak k od u Sam ba yaz ı ım ının yaratıcıs ı Andr w Trdg ça ışm a arına O SDL(O p n Sourc D v opm ntlab. - Açık K aynak G ştrm Laboratuvarı )'da d vam d c k. O SDL, açık k aynak dünyas ının s trat jk g ştrc rn O SDL büny s nd top ayarak yaptık arı ş odak anm a arını v açık k aynak dünyas ına dah a çok k atk ı v rm rn s ağ ıyor. "Sam ba, yı ardır açık k aynak dünyas ının n ön m proj rnd n v k urum s ak u anım çn k rtk ön m d o an br yaz ı ım " dy n O SDL CEO 's u StuartCoh n, "Andr w gb br g ştrcnn O SDL' k atı m as ından do ayı çok m m nunuz. Böy c Andr w s am ba proj s n k atk ı s ağ am aya d vam d c k v bz d m z d k k aynak ar a yardım d c ğz." d d. d rg@

11 Lnux K u anıcı 11 O p no ffc.org proj s 4 yaşında Görk m Ç tn : Lnux v açık k aynak yaz ı ım arıy a g ça ışm a arı v k tap arıy a tanınan Görk m Ç tn, h a n s rb s t danışm an ık yapm ak ta v G bz Yük s k T k no oj Ens ttüs ü'nd B gs ayar M üh nds ğ Bö üm ü'nd dok toras ına d vam tm k t dr. Br k aç yıönc s n k adar düşük güç ü b gs ayar arda -pos ta arım ız ı pn yaz ıp dos ya arım ız ı pco k ayd d rk n, k ıs a s ür d ş m c h ız arındak başdöndürücü artış ş rm z grafk s ortam da h a tm y baş adık. Lnux, k u andığı t k no ojnn g şm s y, dah a k o ay, yaratıcı, yapıcı br ortam s unm aya baş adı. Bu s ay d k u anım a anı ünv rs t rd n çık ıp s ok ağa k am uya m ao du. "D Ü NYAD AK I E N BÜ Y Ü K S O S YAL AÇ IK YAZ ILIM PR O JE S I O LAR AK BILINE N O PE NO FFICE. O R G 4 Y ILI G E R ID E BIR AK IR K E N PE K Ç O K ALAND A O R TAYA K O Y D U Ğ U BAŞAR ILAR D IĞ E R PR O JE LE R E D E Ö R NE K O LU YO R." Çok d ğ, br k aç yıönc br prof s ör, «s ok ak tak s m tçy nux k u andıram az s ınız» d rk n, as ında radk ap k çok d ğşm n baş adığından h ab rs z d. Şm d Türk y 'd k Lnux k u anıcı arının s ayıs ı tah m n rm gör 200 bn yak aşıyor. K urum arın ortaya k oyduğu ş m od rnd açık yaz ı ım arın br y rnn o m as ı, ancak br k t ça ışab n açık v k apa ı k aynak k od u yaz ı ım arın s ayıca v nt k ç artm as ıy a açık anab yordu. Şm d, O p no ffc.org proj s 4 yaşında. 4 yı a g dğ nok ta, h çt n % 8' k başarı ı br k u anım oranı. Bu h ız a, O p no ffc.org'un yak ın z am ana bu anık fk r r d f th d c ğn m nm. Buna bağ ı o arak, O p no ffc.org gb, dğ r ş tm s s t m ry gör c o arak yük s k s vy d bütün şk v uyum u br ortam yaratan yaz ı ım ar, Lnux k u anıcı arının ş tm s s t m rn dah a çok bağ anm a arını s ağ adı. 4 yı ık s ür d, O p no ffc.org Türk y proj s ça ışan arı da boş durm adı. Çık an tüm s ürüm r Türk ç y ç vrd, h c m d s t ğ k d, Türk ç m nü r v Türk ç yardım dos ya arını dağıtım a yam adı. O p no ffc.org cam as ı uyum çnd ça ışarak h tyaç arı k arşı adı. O p no ffc.org, fark ı ş tm s s t m r aras ında b g a ış-v rşn m üm k ün k ı ark n, b k s ok ak tak s m tçnn d ğ, am a vnd k v k adınının Lnux k u anm as ına o anak v rd. h ttp:// d rg. Am s t rdam 'dan Z anz bar'a k adar h ük üm t r, u us araras ı s tandart ara d rg@

12 Lnux K u anıcı 12 uyum u br ofs yaz ı ım ı aradık arında k arşı arına h p O p no ffc.org çık tı. K urum ar, s ür k artan v baş d m z h a g n yaz ı ım m a y t rn ndrm k, ğtm k urum arı da yavaş yavaş artan b şm bağım ı ığını s ıfır am ak çn O p no ffc.org'u s t d r. G çtğm z h afta arda Sngapur Savunm a Bak an ığı'nın 5000 b gs ayarına O p no ffc yük tm s ras t antı d ğ, yuk arıda bah s ttğm z o ay arın br s onucu. O p noffc.org, bu h ız a ş tm s s t m rn grm y baş adığı anda br t rch s orununu da ortadan k a dıracak, k urum arın ns yatfa m a arı s ür cnd ana tm n rd n brs o acak. Sonuç arını çocuk arım ız d ğ, bz gör c ğz. Görk m Ç tn O p no ffc.org K O NU ILE ILGILI BAĞ LANTILAR - h ttp://w w w.op noffc.org - h ttp://tr.op noffc.org PENGUENCE S Ö Z LÜĞ Ü X11, 19 84'TE M IT 'DE U NIX GELIŞTIRILM ESI BAŞLAM IŞ O LAN, M IM ARISINE UYGUN SISTEM LER IÇIN SUNUCU /ISTEM CI ŞEK ILDE ÇALIŞABILEN U NIX/LINUX SISTEM LER IÇIN GRAFIK SUNUCU /ISTEM CI YAZ ILIM IDIR. S UNUCU - ISTEM CI M IM ARISINE UYGUN O LM ASI X11'I IŞLETIM SISTEM INDEN BAĞ IM SIZ YAPAR. M IT'DE GELIŞTIRILM ESININ K O NSO RSIYUM U TARAFINDAN LISANSLANM IŞ GELIŞTIRILM ESI BU YAPILM IŞTIR. h ttp:// d rg. ARDINDAN K O NSO RSIYUM X VE TARAFINDAN G EÇM Ş Z AM AN O LUR K... Startng ths Thanksgvng I am gong to wrt a compt Unx-compatb softwar systm cad GNU (for Gnu's Not Unx), and gv t away fr(1) to vryon who can us t. Contrbutons of tm, mony, programs and qupmnt ar graty ndd. To bgn wth, GNU w b a krn pus a th utts ndd to wrt and run C programs: dtor, sh, C compr, nkr, assmbr, and a fw othr thngs. Aftr ths w w add a txt formattr, a YACC, an Empr gam, a spradsht, and hundrds of othr thngs. W hop to suppy, vntuay, vrythng usfu that normay coms wth a Unx systm, and anythng s usfu, ncudng on-n and hardcopy documntaton. GNU w b ab to run Unx programs, but w not b dntca to Unx. W w mak a mprovmnts that ar convnnt, basd on our xprnc wth othr opratng systms. In partcuar, w pan to hav ongr fnams, f vrson numbrs, a crashproof f systm, fnam compton prhaps, trmna-ndpndnt dspay support, and vntuay a Lsp-basd wndow systm through whch svra Lsp programs and ordnary Unx programs can shar a scrn. Rchard Staman MIT AI Lab, Cambrdg d rg@

13 Lnux K u anıcı 13 Lnux ç k rd ğnn günc güv n k öz k r Burak Dayıoğ u : Lnux K u anıcı 'nn k urucu üy rnd n o an Dayıoğ u, Pro-G B şm Güv n ğ v Araştırm a Ltd.'nn (h ttp://w w w.pro-g.com.tr) danışm an arı aras ında y r a m ak tadır. Yaz ar, O DTÜ B gs ayar M üh nds ğ Bö üm ü'nd dok tora ca ışm a arını da s ürdürm k t dr. Grş D os y a S s t m S ağ am ığı Lnux, Torva ds 'ın k t s tk od arını İnt rn t üz rnd n pay aşm aya baş adığı günd n bu yana o duk ça ön m yok at tt. İ k ç k rd k s ürüm rnd v dağıtım arda güv n k g öz k r v b c r r s on d r c k ıs ıt ıyk n öz k s on üç yıç rs nd h m ç k rd k s vy s nd v h m d s s t m uygu am a arı düz ynd Lnux'un güv n k b c r r ön m ö çüd arttı. Bu yaz ıda, Lnux ç k rd ğnn güv n k öz k rn şk n g şm r k onu d c k tr. 2000' yı arın başında Lnux'un n ön m z aafy t rnd n brs dos ya s s t m çök m rn şk n prob m rd. Z am anının popü r dos ya s s t m xt2, trans acton d s t ğnd n yok s undu v bu durum öz k k trk k s m r, uyguns uz s s t m k apanış arı v nadr n görü n çök m r s onras ında s s t m n t k rar açı ışında ön m bütün ük s orun arı k arşı aşı m as ına n d n o uyordu. Bu tarh rd Lnux k u anan arın p k çoğu az ya da çok v r k ayıp arı m ücad tm k z orunda k a dı ar. K odun Y nd n O rganz as yonu Lnux'un k gün rnd n bu yana güv n k g n ön m öz k rnd n brs k aynak k odunun açık o m as ı, d y n h rk s n k odu nc y b m s v d ğştr b m s o m uştur. K odun açık ığı, k apa ı k aynak ı g ştrm m od r k ıyas andığında, yaz ı ım ı nc y n çok s ayıda bağım s ız uz m anı v on ar tarafından ür t c k yam a arın h ız ı dağıtım ını d s t k r nt k t dr. 2.6 s rs ç k rd k br k t p k çok b ş nn y nd n a ınm as ı (I/O, m odüm m ars vb.) v b ş n r aras ı s oyut am a düz ynn arttırı arak y nd n k od anm a arı k odun ok unur uğunu ön m ö çüd arttırm ıştır. G ştrc k bnn gd r k büyüm s d yaz ı ım ın k arar ı ığını o um u yönd tk m k t dr. h ttp:// d rg. "LINUX ÇEK IRDEĞ I Ö Z ELLIK LE GEÇTIĞ IM IZ ÜÇ - DÖ RT YILLIK SÜREÇTE GÜVENLIK Ö Z ELLIK LERI BAK IM INDAN ÇO K Ö NEM LI BIR YO L K ATETM IŞTIR. Ö NÜM ÜZ DEK I DÖ NEM DE ÇEK IRDEĞ E YENI EK LENEN BU Ö Z ELLIK LERIN GÜVENLI Ö N- TANIM LI AYARLARININ DAĞ ITIM LAR IÇIN STANDART H ALE GELM ESI K AÇINILM AZ GÖ RÜLM EK TEDIR." Dos ya s s t m düz ynd k bu ön m z aafy t s s t m k arar ı ığını o um s uz yönd tk yor v k urum s adüz yd k u anım da ön m ç k nc r b rab rnd g tryordu. Ek s k o an trans acton t m ş m gün üğü (ng. journa ) tutab n br dos ya s s t m yd v bu türd n dos ya s s t m r tcar UNIX' rn (AIX, Tru64, IRIX vb.) p k çoğu üz rnd m vcuttu. d rg@

14 Lnux K u anıcı 14 Paz ar s avaşı n d ny IBM v SGI'ın ardı ardına k nd dos ya s s t m r o an jfs v xfs ' öz gür yaz ı ım dünyas ına bağış am a arı, xt3 v r s rfs gb başından b r öz gür dos ya s s t m rnn y t r k arar ı ık düz yn u aşm as ı prob m aşı dı. Bugün k trk k s m rnd n v uyguns uz k apanış ardan tk nm y n, prob m k apanış arın ardından dos ya s s t m d n tm rn çok k ıs a s ür rd tam am ayarak dah a h ız ı açı ışa m k an v r n yük s k nt k v k arar ı dos ya s s t m r k u anıyoruz. Dos ya Ss t m Erşm D n tm Ls t s D s t ğ Lnux'un dğ r popü r ş tm s s t m rnd n ön m k s k k rnd n brs rşm d n tm m k anz m a arına şk nd. Lnux, rşm d n tm çn s a tg n k s UNIX rşm d n tm b c r rn d s t k yor, rşm y tk r k u anıcı, grup ya da dğ r r o m ak üz r üç fark ı n s n k üm s n atanab yordu. Bu g n k s rşm d n tm m k anz m as ı bu dos ya m uh as b grubuna attr;dos yayı yön tm grubu d ğştr b r, paz ar am a grubu nc b r am a dğ r grup ar rş m z ş k nd k br tanım ı yapm ak m üm k ün d ğ d. W ndow s tür v çok k u anıcı ı ş tm s s t m r m as aüs tün k adar n n rşm d n tm s t r Lnux'un ön m güv n k k s k k rnd n brs o arak s ık ıntı v ryordu k 2.6 s rs ç k rd k r br k t ç şt fark ı dos ya s s t m r çn ACLd s t ğ s ağ andı. Ç k rd ğ y n k n n bu b c r s ay s nd h r dos ya çn uz un v k arm aşık y tk ndrm tanım arını yapm ak v k u anm ak m üm k ün h a g d. Öz k gör v k rtk s unucu arda bu y n b c rnn k u anım ı z am an ç rs nd gd r k yaygın aşacak tır. Ç k rd k ACLd s t ğ g b g r çn m an 5 ac ok um aya baş am ak ta fayda var. h ttp:// d rg. Lnu x G ü v n k M od ü r (LS M ) M m ars Uz un br s ür g ştrm s ür n v 2.6 s rs ç k rd k r dağıtım a dah d n Lnux S curty M odu s (LSM ) m m ars Lnux ç k rd ğnn güv n k b c r rnn ön m bçm d arttırı m as ına m k an s ağ adı.t m o arak Lnux ç k rd ğ ç rs nd güv n k nt o ab c k h r fark ı ş v çn k anca nok ta arı (ng. h ook ponts ) tanım anacak bçm d tüm ç k rd k d n g çr d; ç k rd ğn büyük üğü göz önün a ındığında bu ça ışm anın n d n yoğun for g r k trdğn tah m n tm k h ç d güç d ğ dr. LSM s ay s nd, t m o arak, ç k rd k ç rs n y n güv n k ş vs ğ k mk o duk ça k o ay aştı. LSM önc s nd ç k rd k çn yapı an güv n k k nt r yam a ar h a nd dağıtı ırdı v k nt g ştrc r h r y n s ürüm Lnux ç k rd ğ çn yam a arını günc m k çn ön m m k tarda m k v z am an h arcar ardı. 2.6 br k t, güv n k k nt rnn h m n tüm ü LSM uyum u m odü r dönüştürü m y baş andı v k nt g ştrc r y nd n k nd a an arına odak anm aya baş ayab d r. İz y n bö üm rd LSM 'd n ön m ö çüd fayda anan Capab ty v S Lnux k nt r k onu d m k t dr. Capab ty Ek nts Capab ty k nts g n k s UNIX' r üz rnd görm y a ışag dğm z rooth r ş yapm aya y tk dr yak aşım ını d ğştrm y yön k br güv n k k nts dr. Bu k nt root'un y tk rn s s t m açı dık tan s onra az a tm ak m üm k ün h a g m k t dr. Capab ty m k anz m as ı ç k rd ğ 2.4 s rs br k t dah o duys a da, 2.6 ç k rd k br k t o duk ça o gun br h a g m ştr. d rg@

15 Lnux K u anıcı 15 Capab ty k nts 'ç k rd k truva at arı' (ng. k rn trojans ) m ücad k onus unda ön m br k atk ı s ağ am ak tadır. Bu m k anz m adan fayda anarak s s t m açı dık tan s onra y n ç k rd k m odü rnn yük nm s n ng mk v /d v/k m m aracı ığı s s t m b ğn m üdah a d b m s n ng m k m üm k ün h a g m k t dr. Bu k ş m n tam am anm as ından s onra s s t m bugün b n n h rh ang br ç k rd k truva atı s a dırı g rç k ştr m z h a g m k t dr. Yn capab ty k nts ya nız ca b r ş m r çn rooty tk s g r k tr n s ür ç rn y tk g r k s nm r d az a tı ab m k t dr. Ö rn ğn ya nız ca b n n br TCP portunu dn m k çn rooty tk s g r k tr n program, k nds n v r n ağ s ok t rn dn y b r capab ty's rooty tk s o m ak s ız ın 1024't n k üçük num ara ı port arı dn y b m k t dr. Capab ty' rn s ür ç r doğru bçm d dağıtı m as ı v açı ış s onras ında s s t m n gün ük ş m r çn g r k s z capab ty' r bırak m as ı ş tm s s t m nn s a dırı yüz y o duk ça dara tı ab m k t dr. SELnux Ek nts SELnux k nts, 2.6 s rs ç k rd k r br k t Lnux'a dah o an güv n k öz k rnn n h y can v rc o an arından brs dr. G n k s UNIX m od nd (DAC) k aynak ara rşm d n tm ya nız ca k u anıcı k m ğ v n s n s ah p ğ s ınanm ak tadır. Ancak bu g n k s m od, br k u anıcının truva at ı br program ça ıştırm as ı durum unda program ın k u anıcının y tk s o an tüm k aynak ara rşm s n d z n v rm k t dr. SELnux, Lnux ç k rd ğ çn g ştr m ş br z orun u rşm d n tm (ng. m andatory acc s s contro M AC) m k anz m as ıdır. h ttp:// d rg. SELnux br Lnux s s t m üz rnd k tüm öz n r (k u anıcı ar, program ar v s ür ç r) v tüm n s n r (dos ya ar, aygıt ar vb.) şk n s on d r c k aps am ı rşm d n tm k ura arı tanım anab m k t dr. SELnux, örn ğn, br program a ya nız ca şn yapm as ı çn g r k n y tk r v rm k m üm k ün o m ak tadır. Br s a dırgan program dak h ata ardan fayda anarak program ı am acı dışında ça ıştırm ayı d n s d, SELnux ç k rd k k nts bu durum u t s pt d r k ng y c k tr. SELnux'un önüm üz d k dön m d büyük br h ız a yaygın aşm as ını b k m k h ç d yan ış o m ayacak tır. Ö z k h z m ts unucu yaz ı ım ar çn (Apach, Pos tfx, M ysql) var o an SELnux k urak üm rnn rafn d p g ştr m s s onras ında s unucu güv n ğ çn çok büyük br k atk ıs ını görüyor o acağız. Lnux ç k rd ğ öz k g çtğm z üç-dört yı ık s ür çt güv n k öz k r bak ım ından çok ön m br yok at tm ştr. Ö nüm üz d k dön m d ç k rd ğ y n k n n bu öz k rn güv n ön-tanım ı ayar arının dağıtım ar çn s tandarth a g ms k açını m az görü m k t dr. Burak Dayıoğ u K O NU ILE ILGILI BAĞ LANTILAR - h ttp://w w w.s nux.org - h ttp://w w w. nuxs curty.com - h ttp://w w w.s curtyfocus.com d rg@

16 Lnux K u anıcı 16 Y r ştrm Ça ışm a arı Barış Çç k : Gnom Foundaton üy s o an Barış Çç k, yak aşık br buçuk s n dr Gnom M as aüs tü Türk ç ' ştrm ça ışm a arında gör v a m ak tadır. Gnom Proj s dah nd Gnom Trans aton Proj ct v Gnom Docum ntaton Proj ct cn k atk ı arda bu unm ak tadır. "LINU X Lnus Torva ds nux ç k rd ğ çn k k od arını yaz dığı gün rd, bu yaz ı ım ın Dünya'nın dörtbr yanında, on arca d ç vr m ş o arak k u anı acağını tah m n tm şm dr b m yorum ancak açık k aynak k od u yaz ı ım ar s ağ adık arı m k an bugün bn rc k şd n o uşan top u uk arın k nd coğrafya arına, k nd yör rn uygun yaz ı ım k u anm a arını m üm k ün k ı dı. K od arın y nd n d r n b m s m vcut yaz ı ım arın k üçük uğraş ar a fark ı yör r uyar anab m s n s ağ adı. Bu ak ım ın s onucu o arak Açık K aynak dünyas ı fark ı br k os pt s ah p o du v bu k ons pt trafında fark ı proj rd yüz rc ns an m k h arcam aya baş adı. Ö z gür Yaz ı ım dünyas ında y r şm k açıdan a ınab r. Brncs yaz ı ım g ştrc r açıs ından, k ncs s k u anıcı ar açıs ından. Burada yaz ı ım g ştrc r açıs ından y r şm nn n o duğu v nas ıyapı acağı gb t k nk d tay ardan bah s tm y c ğm ancak k u anıcı ar açıs ından y r şm nn ön m v durum undan s öz tm k s tyorum. K u anıcı ar açıs ından y r ştrm, k u anıcı arın s ad c yör ( oca ) ayar arını yaparak s ah p o duk arı y r ştrm dr. Bu öz k fark ı ş tm s s t m rnd fark ı ık gös t rm s n rağm n g oba şm nn k açını m az s onucu o arak tüm ş tm s s t m rnd az ya da çok m vcuttur. h ttp:// d rg. Ç E VIR ILE R I PR O JE LE R IN Ç E VIR I G R U PLAR I TAR AFIND AN TAM AM E N G Ö NÜ LLÜ INS ANLAR TAR AFIND AN YAPILIR VE G E NE LD E PAK E TLE R ILE AY NI LIS ANS LAR ALTIND A D AĞ ITILIR." Söz g m, M S W ndow s ş tm s s t m nd, yör ayar arınız ı yapı andırm a araç arını k u anarak yapab rs nz. Ya da k avy nz n düz nn fark ı d r ayar ayab rs nz. Ancak m a s fbu ayar ar t k başına y t r o am am ak tadır. Ö z k çok k u anıcı ı s s t m rn h ız a arttığını göz a ırs ak s ad c ö çü s s t m rn ya da k avy düz nnn d ğşm s y t r d ğ dr. Bunun br adım öt s s k u anıcı arabrm n k u anıcının d n ayar anab m s dr. Lnux ş tm s s t m GNU k ütüph an rnd k k o ay ık ar s ay s nd h r k u anıcı çn fark ı k u anıcı arabrm d s ç b m v yör ayar arını d ğştr b m m k anı s unar. Yör ayar arı çoğun uk a s s t m k u anan k u anıcı arın k atk ı arı o uşm uştur. Bu k ütüph an r k u anıcının fark ı yör r gör v t-h ayır s oru arına yanıt arından, h ata m s aj arının d n k adar d ğşm r o anak tanır. G nş br ş k d b g ndr n GNU yör ş v r v yapıs ı h ak k ında d tay ı b g r g bc k ütüph an s b g rnd n[1] dn b rs nz. d rg@

17 Lnux K u anıcı 17 K u anıcı arabrm nn k u anıcının d n ayar anab m s Unx tür v s s t m rn g rç k an am da uçbrm o m a yo unda dğ r ş tm s s t m rn gör avantaj arından brdr. Ö rn ğn Lnux çnd br k u anıcı aynı uçbrm d, aynı ş tm s s t m k uru um u m vcuto an d rd n s t dğn s ç b r. Bu s çm k u anıcıya yön t n s oru ardan, yardım m s aj arına k adar uygu am a arın k u anıcıy görüntü n n h r tarafında tk n o ur. Dah a da öt y gd r k aynı k u anıcı ç vr s ayar arını d ğştr r k fark ı uygu am a arı fark ı ç vr rd k u anab r. Lnux ç vr r proj rn ç vr grup arı tarafından tam am n gönü ü ns an ar tarafından yapı ır v g n d pak t r aynı s ans ar a tında dağıtı ır. Türk ç ç vr r grup arı bu unan b baş ı proj r, Gnom M as aüs tü [2], K DE M as aüs tü [3], GNU Ç vr Proj s [4], O p no ffc.org [5] v M oz a Proj s [6]'dr. D ğşk m odü rn bu unduğu bu proj rn h ps nd otuz un üz rnd fark ı dd s t ğ v h atta d rn d ğşk h ç r bu unm ak tadır. Bu açıdan Ö z gür Yaz ı ım, k ü tür rn yaşam as ına büyük ö çüd yardım cı o m ak tadır. Tcar k aygı ar a dğ r ş tm s s t m rnd d s t k nm y n d r, öz gür yaz ı ım ın k atı ım cı gücü d s t k n b m k t dr. Açık k aynak k od u yaz ı ım arda Türk ç çn ç vr r büyük ö çüd tam am anm ıştır. O nbn rc dz gd n o us an bu ç vr r yapm ak büyük br ns an gücün g r k s nm duym ak tadır. Sür k artan v z am an çnd d ğş n dz g r z am an çnd t k rar k ontro h tyaç duyar. H r n k adar bu g r k s nm m vcutaraç ar k o aya ndr s b, ns an gücü h tyacı h r g ç n gün Açık K aynak dünyas ında h tyaç o arak var ığını s ürdürm k t dr. Ç vr Lnux' adım atm ak s t y n r çn y br fırs attır. Ç vr yapm ak uygu am a arı dah a y tanım aya, k od arını göz d n g çrm y v d y n ns an ar a tanışm anız a o anak s ağ ar. h ttp:// d rg. Ç vr grup arının s ah p o duğu pos ta s t r, düz n dk r top antı ar b g rnz pay aşm ak v dah a k atı ım cı o m ak çn y br yo dur. Bu s ay d h m yabancı db m y n Lnux k u anıcı arına yardım cı o m uş h m d k ndnz g ştrm ş o urs unuz. Lnux'u dah a g nş ç vr r u aştırab mk çn y r ştrm çok ön m dr. Bu am aç a uğra aşan ç vr gönü ü r bugün k adar onbn rc dz gy Türk ç 'y ç vrm ş, h m n bütün açık k aynak k od u yaz ı ım ı Türk r v Türk coğrafyas ı çn k u anı ab r h a g trm ş rdr. Bu çaba ara d s t k v rm k s t y n rn k atı ım ıy a m vcut k s k rn tam am anm as ı v h ata arın düz t m s k ıs a s ür d m üm k ün o acak tır. Barış Çç k Gnom Türk y [1] h ttp://w w w.gnu.org/s oftw ar / bc/m anua / h tm _ nod /Loca s.h tm #Loca s [2] h ttp://w w w.gnom.org.tr [3] h ttp://w w w.k d.org.tr/ [4] h ttp://w w w.ro.um ontr a.ca/trans aton/h TM L/t am tr.h tm [5] h ttp://tr.op noffc.org [6] h ttp://w w w.m oz a.org.tr K O NU - h h h h h h h ILE ILGILI BAĞ LANTILAR ttp://w w w.gnom.org.tr ttp://w w w.k d.org.tr ttp://w w w.m oz a.org.tr ttp://tr.op noffc.org ttp://w w w.d ban-tr.org ttp://w w w.b g r.org ttp://s ourc forg.n t/proj cts /pgs q turk c d rg@

18 Lnux K u anıcı 18 LK D v Türk y 'd Lnux Lnux K u anıcı : Türk y 'd Açık K aynak k od u yaz ı ım arı,lnux ş tm s s t m n v Açık K aynak f s f s n tanıtm ak am acıy a 2000 yı ında k uru m uş, k am u yararına ça ışan br d rn k tr. Ayrıntı ı b g çn: h ttp://w w w. k d.org.tr K ıs a Tarh ç N r Yapıyoruz? Türk y 'd yı ında o uşm aya baş ayan Lnux cam as ı, 't nux@ b k nt. du.tr s t s trafında örgüt nm y baş adı. Top u uk k d fa yı ında k düz n n n Türk y 'd İnt rn t K onf rans ı'nda yüz yüz br araya g d yı ında w w w. w b s t s k uru du 't n 2000 yı ı ortas ına k adar Türk y Lnux K u anıcı arı Grubu adıy a br k o uşturan Türk öz gür yaz ı ım gönü ü r, M ayıs 2000'd baş ayan grşm r br d rn k s tatüs ün k avuşarak Lnux K u anıcı arı D rn ğ (LK D) adını a dı. Böy c öz gür yaz ı ım gönü ü rnn o uşturduğu br s vtop um k uru uşu o uştu. Bu yıdördüncüs ünü düz n y c ğm z Lnux v Ö z gür Yaz ı ım Ş n ğ, Türk y 'd öz gür yaz ı ım cam as ının bu uştuğu n büyük tk n k o m a öz ğn s ürdürüyor. 4 gün s ür n tk n k t, ü k nn dörtbr yanından öz gür yaz ı ım a gönü v r n p ngu n r, açık k aynak k odunu m rak d n b şm c r, k am u v öz s k tör t m s c r ak ad m s y n r br araya g yor. Tüm r nk ry öz gür yaz ı ım f s f s n k ucak ayan Lnux K u anıcı, ağır ık ı o arak GNU/Lnux ş tm s s t m trafında örgüt ns d ;bütün öz gür ş tm s s t m rn v g nş br y paz d açık k aynak k od s ans arını d s t k m k t dr. h ttp:// d rg. "TÜ M R E NK LE R IY LE Ö Z G Ü R YAZ ILIM FE LS E FE S INI K U CAK LAYAN LINU X K U LLANICILAR I D E R NE Ğ I, AĞ IR LIK LI O LAR AK GNU/LINU X IŞLE TIM S IS TE M I E TR AFIND A Ö R G Ü TLE NS E D E ; BÜ TÜ N Ö Z G Ü R IŞLE TIM S IS TE M LE R INI VE G E NIŞ BIR YE LPAZ E D E AÇ IK K AY NAK K O D LIS ANS LAR INI D E S TE K LE M E K TE D IR." H r yı Yı ın P ngu n r Ö dü r v ryoruz. D rn k üy rnn brçok da da yı ın n y rn s ç r k v rdk r ödü r, g n k s o arak ş n ğn k apanış tör nnd s ah p rn bu uyor. B şm dünyas ının bu uştuğu fuar, s m n r v tk n k rd s tand açıyoruz. K atı ım cı ara öz gür yaz ı ım arı tanıtıyoruz, s oru arına yanıtv ryoruz. Türk y 'nn dörtbr yanını do aşarak br ys k u anıcı arı, k am u v öz s k tör k uru uş arını Lnux k onus unda b g ndrm k çn s m n r r v ryoruz. S m n r rm z bugün k adar 30 fark ı k nt do aştı. G z c s m n r rn yanı s ıra, Ank ara v İs tanbu 'da h r ay düz n o arak da fark ı k onu arda s m n r r düz n yoruz. H r yıdüz n n n Türk y 'd Int rn tk onf rans ı, Ak ad m k B şm K onf rans ı'nda k yı ından b r br r s a onda tüm k onf rans boyunca öz gür yaz ı ım ı an atıyoruz. Tüm s m n r rm z n not arını nt rn tt yayın ıyoruz. d rg@

19 Lnux K u anıcı 19 Lnux k u anıcı arının k nd ara arında tşm k urab m r çn -pos ta s t rm z var. Bn rc p ngu n s t r aracı ığıy a s oru(n) arını v b g rn pay aşıyor. Ls t rn arşv r d, ç şt k onu arda araştırm a yapan p ngu n r ışık tutuyor. Türk y 'nn n büyük v h ız ı öz gür yaz ı ım dos ya arşvn ftp. adr s nd k u anıcı ara s unuyoruz. FTP s t m z, brçok öz gür yaz ı ım ın r s m yans ıs ı o m as ının yanı s ıra, popü r brçok Lnux dağıtım ına y r v ryor. W b s t rm z, başarı öyk ü r h az ır anm as ı, s ık s oru an s oru arın (v yanıt arının) top anm as ı, şu anda ok uduğunuz bu d rgm z "p ngu nc ", frm a ar nvant r v dah a brçok k onuda ça ışm a ar yapıyoruz. Yaptığım ız ça ışm a arın tüm ü gönü ü ük t m n dayanıyor. Ça ışm a arım ız ın tam am ını h a k a açıyoruz v h çbrn ücr t k arşı ığı s unm uyoruz. D rn ğ Üy k Yapı an h r s ür k ça ışm a çn br r ça ışm a grubum uz var. Sz d bu ça ışm a arın br parças ı o m ak s t rs nz, g ça ışm a grubu bağ antıya g ç r k ça ışm a ara k atı ab rs nz. H r ça ışm a grubunun y n gör v a acak p ngu n r g r k s nm vardır. D rn ğn üy s o arak, d rn ğn v yaptığı ça ışm a arın doğabr parças ı h a n g b rs nz. Ö n m k arar arda oy k u anab r, d rn ğ görüş rnz yön v r b r v n ön m s d rn ğn s ah p rnd n br o ab rs nz. N r Yapm ayıp an ıyoruz? K ıs aca öz t m k g r k rs, üy rm z n yapm ayı s t dğ v d rn ğn t m k r çatışm ayan bütün faa y t r :-) ÇALIŞM A GRUBU : LINUX K ULLANICILARI D ERNEĞ I SÜREK LI TTP://SEM INER.LINUX.O RG.TR ] E TK INLIK Ç ALIŞM A G RUBU : LINUX K ULLANICILARI D ERNEĞ I'NIN DÜZ ENLEDIĞ I ETK INLIK LERIN O RGANIZ E EDILM ESINDEN SO RUM LUDUR. [H TTP://ETK INLIK.LINUX.O RG.TR ] W EB Ç ALIŞM A G RUBU : LK D ÇALIŞM A GRUBUDUR. h ttp:// d rg. Lnux K u anıcı w w w. k d.org.tr VE GEZ ICI SEM INERLERINI O RGANIZ E EDER. [H Tam am n üy rm z n gönü ü çaba arıy a v brçok k urum a şbr ğ çnd ça ışm a arım ız ı g rç k ştryoruz. Ö z gür yaz ı ım f s f s n b nm s y n h rk s, p ngu n rn s s n dah a güç ü duyurab m k çn d rn ğ üy o arak örgüt nm y v br k o m aya çağırıyoruz. TÜRK IYE LINUX K ULLANICILARI D ERNEĞ I BELIRLI ÇALIŞM ALARI YERINE GETIRM EK IÇIN ÇEŞITLI ÇALIŞM A GRUPLARI O LUŞTURM UŞTUR. Ç ALIŞM A G RUPLARI DERNEK ÜYELERINDEN O LUŞUR. LK D Ç ALIŞM A G RUPLARI : S EM INER Nas ıyapıyoruz? D rn k üy ğ, öz gür yaz ı ım f s f s n duyu an s m paty v /v ya bağ ı ığı fad d r. W EB SITELERINDEN SO RUM LU O LAN d rg@

20 Lnux K u anıcı 20 N d n D ban? D ban Türk Grubu : Türk y 'd D ban GNU/Lnux k u anan br grup tarafından o uşturu an grup, ça ışm a arını h ttp://w w w.d ban-tr.org s t s v d ban-us r-turk s s ts.d ban.org pos ta s t s üz rnd n yürütm k t dr. Grup aynı z am anda D ban Türk ç ç vr ça ışm a arını da yürütm k t dr. M ak n nz d D ban GNU/Lnux'u k u anm ayı düşündüğünüz çn t ş k k ür r. D ban'ı nçn d n m nz g r k tğ k onus unda y t rnc k na o am am ışs anız aşağıdak h us us arı d ğ r ndrn: Brş y rn düz t m s v ya y ştr ms g r k yors a bunu bz yaparız. bık m adınız m ı?v ya br yaz ı ım ı k urark n yaz ı ım çak ışm a arından do ayı s s t m nz çak ı m as ından?d ban'ın dayanık ı pak t m s s t m Dpk g bütün bu s orun arı s z n y rnz h a d r. B nz rs z d s t k K o ay k uru um Epos ta s t rn gönd r n br t 15 dak k a (v ya dah a da k ıs a br s ür ) çnd c vap anır, üs t k D ban'ı g ştr n ns an ar tarafından. Bu durum u t fon üz rnd n v r n tpk br d s t k k ıyas ayın: t fon başında g ç n s aat r;s ad c s s t m nz y t rnc b m y n v h atta s orunuz u dah î an am ak tan acz br rnd n yardım a m ak çn, ücr t m uk ab nd. Eğ r GNU/Lnux'un k uru um unun z or o duğuna dar h ab r r s z tk m şs h nüz D ban'ı s on z am an arda d n m m şs nz d m k tr. K uru um s ür cn düz n o arak y ştryoruz. Doğrudan CD, DO S, ds k t r v ya h atta ağ üz rnd n b k uru um yapab rs nz. T rch nz d ya nız o m ayacak s ınız Çok s ayıda k uru uş v br y D ban k u anm ak tadır. D ban'ı k u anan v, nas ı k u andık arını v nçn D ban'ı s çtk rn k ıs aca açık am ayı t rch d n çok tanınm ış baz ı s t r g b g r çn D ban'ı K m r K u anıyor?s ayfam ız ı nc yn. D ban, 8710 v üz r s ayıda fark ı yaz ı ım a br k t g m k t dr. Bu yaz ı ım arın h r br z rr s öz gürdür. GNU/Lnux üz rnd ça ışan s ah p br yaz ı ım ınız vars a bunu da k u anab rs nz ;h atta yaz ı ım ı otom atk o arak k uran v h rş y s z n y rnz ayar ayan br k uru um program ı bu m anız b D ban'da m üm k ün o ab r. Dünya üz rnd k n y pak t m s s t m. Üs ts vy d tüm ştr m ş pak t r Üç s ürüm önc k yaz ı ım dan k a an s k dos ya arın s s t m nz k r tm s nd n Pak t rn tüm ştr m s yönünd n D ban dğ r tüm dağıtım arı g rd bırak m ak tadır. D ban k u anıcı arıtarafından g ştr m k t dr. h ttp:// d rg. O ağanüs tü m k tarda yaz ı ım d rg@

21 Lnux K u anıcı 21 H ata tak p s s t m D ban'ın h ata tak p s s t m h rk s açık tır. Yaz ı ım arın h r z am k u anıcının arz u ttğ ş k d ça ışm ayacağı g rç ğn gz m gayr tnd d ğ z. K u anıcı ar h ata b drm y t şvk d m k t v, h ata b drm rnn n z am an v h ang g r k ç y k apatı dığı k onus unda b g ndr m k t dr r. Bu s s t m D ban'ın prob m r h ız ıca v dürüs to arak c vap v rm s n m üm k ün k ı m ak tadır. Bütün yaz ı ım ar tutar ı o arak br grup tarafından pak t ndğnd n, s ad c yaz ı ım arın t k br s t d bu unab m s nd n d ğ, k arm aşık bağım ı ık ar gb tüm h us us ar üz rnd ça ışı dığından da m n o ab rs nz. Pak t bç m o arak d b'n rm p' gör baz ı artı arı o duğuna nanıyoruz, fak atbr D ban s s t m n dayanık ı k ı an as ıh us us pak t r aras ındak tüm ştrm dr. K aynak k od Br yaz ı ım g ştrcs ys nz, yüz rc g ştrm aracı v d n k o arak m yon arca s atır k aynak k odun t m s s t m d bu unm as ından çok m m nun o acak s ınız. Ana dağıtım dak bütün yaz ı ım ar D ban Ö z gür Yaz ı ım Yön rg r (DFSG) ö çüt rn k arşı am ak tadır. Yan bu k odu nc m k v ya y n br öz gür yaz ı ım proj s nd d ğ r ndrm k gb ş k rd öz gürc k u anab rs nz. Ayrıca s ah p k tas ayan proj rd k u anı m aya uygun çok s ayıda araç v k od da m vcuttur. K o ay s ürüm yük s tm r Pak t m s s t m m z s ay s nd y n br s ürüm yük s tm D ban'da an ık br ş m dr. Sad c apt-g tupdat ;apt-g tds t-upgrad k om ut arını ça ıştırın. Brk aç dak k a çnd CD'd n v ya 150'nn üz rnd k D ban yans ı arından brn apt'a gös t r r k ağ üz rnd n yük s tm m üm k ün o m ak tadır. h ttp:// d rg. H nüz br GNU/Lnux k u anıcıs ı d ğ s nz, aşağıdak o um u uk ardan s z d s tfad d b rs nz : K arar ı ık Y nd n baş atı m adan br yı ın üz rnd ça ışm ayı s ürdür n çok s ayıda m ak n m vcuttur. Üs t k y nd n baş atm a g r ğ o uştuğundan b bunun n d n br güç arız as ı v ya donanım yük s tm s dr. Bu durum u h r gün d fa arca çak ı an dğ r s s t m r k ıyas ayın. Fas tand as y on m m ory Dğ r ş tm s s t m r br v ya k a anda h ız ı o ab r, fak atgnu/lnux taban ı o arak D ban h affv form dadır. Br öyk ünücü yo uy a GNU/Lnux üz rnd k oşturu an W ndow s yaz ı ım arı baz n doğaortam arından dah a h ız ı ça ışab r r. Brçok donanım ın s ürücü r GNU/Lnux k u anıcı arı tarafından yaz ı m ıştır, ür tc r tarafından d ğ. Bunun an am ı y n donanım arın d s t k nm s nd g ck m r yaşanm as ı v baz ı donanım ar çn s h ç d s t k bu unm am as ı o m ak a br k t, bu durum, ür tcs o ürünü ür tm y bırak s a v ya ortadan k aybo s a b g donanım ın d s t k nm s n m üm k ün k ı ar. d rg@

22 Lnux K u anıcı 22 D n ym s abttr k, Açık K aynak s ürücü r s ah p o an s ürücü rd n g n k dah a ydr. Yük s k s s t m güv n ğ W ndow s 9 5 s as tbarıy a h rh ang br güv n ğ s ah p d ğ dr. B nz r ş k d NT d bu k onuda çok k ötü durum dadır. Yı ar s ür n ça ışm a ardan s onra GNU/Lnux o duk ça güv n br h a u aşm ıştır v D ban bu o um u uk tan nas bn a m ak tadır. Bunun yanı s ıra D ban, güv n k s orun arını gd r n düz tm rn dağıtım a çabucak grm s h us us unda da çok s t k dr (düz t m ş pak t r g n k brk aç gün çnd pak td po arına yük nm k t dr). Tarh şunu gös t rm ştr k, 's ak anm a yo uy a güv n k ' k s ş görm m k t dr. K aynak k odun m vcudy t D ban'dak güv n ğn k am uya açık ş k d d ğ r ndr m s n v bu s ur t z ayıf güv n k m od rnn g rç k nm s n ön m k t dr. Güv n k yaz ı ım arı Brçok arının m a um u d ğ dr, ağ üz rnd n gönd r n h rş y s z v a ıcı aras ındak h rh ang br m ak n tarafından görü b r. D ban, k u anıcı arın brbr rn gönd rdk r pos ta arın m ah r m y tn s ağ ayan çok tanınır GPG (v PGP) yaz ı ım arına atpak t r ç rm k t dr. Buna av o arak s s h, s s h 'ın k uru u o duğu dğ r m ak n r güv n ş k d bağ anm anız ı s ağ ar. E b tt D ban m ük m m d ğ. E ştr rn yoğun aştığı dörta an var: APT;k uru um un baştan s ona t rtp d m s, çok u k aynak y t n ğ v dah a br çok b nz rs z öz k s unm ak tadır. Dah a caz p v k u anıcı dos tu APT arayüz r h a n g ştr m k t dr. "R vaç gör n tcarî yaz ı ım arın k s k ğ." Baz ı popü r yaz ı ım arın GNU/Lnux'da bu unm adığı o duk ça doğrudur. Bunun a br k t, s ah p program arın n y öz k rn tak t d c k ş k d tas ar anm ış v buna öz gür yaz ı ım o m a d ğ rn d k y n m uad program ar m vcuttur. W ord v Exc gb ofs program arının k s k ğ artık br s orun o m am a ıdır, z ra D ban tam am ıy a öz gür yaz ı ım 'dan m üt ş k k k ofs yaz ı ım ı ç rm k t dr: K O ffc v GNO M E O ffc. İs t nrs O p no ffc 'd D ban s ürüm ünd bu unab yor. Ç şt s ah p ofs yaz ı ım arı da m vcuttur: App xw ar (Anyw ar ), StarO ffc, H ancom O ffc, Ax n v dğ r r. V rtaban arıy a g n n r çn, D ban k popü r v rtabanı program ıy a br k t g m k t dr: m ysqlv Pos tgr SQL. Bun arın dışında SAP DB, O rac, Inform x, IBM DB2 v dğ r r d GNU/Lnux'da m vcuttur. GNU/Lnux'un gücünü v h ız a büyüy n br k u anıcı tabanına s ah p, büyük ö çüd d ğm m ş paz ar d ğ rn fark d n şrk t r arttık ça, m uh t fs ah p yaz ı ım ar da dah a faz a s ayıda g m k t dr. "Ds ct'n (D ban pak t m s s t m dpk g önyüz ü) öğr n m s z or." "GNU/Lnux'un yapı andırm as ız ordur." Bu h a n üz rnd ça ışı an br a an. D ban'ın y n pak työn tcs APT, dah a y önyüz r t m o uşturacak ş k d tas ar anm ıştır v gay t o um u ştr r a m ak tadır. Bu fad d yapı andırm a d n yor, k uru um d ğ, çoğu ns an D ban'ın k k uru um unu W ndow s 'dan dah a k o ay bu duğundan. Br çok donanım ın (yaz ıcı ar m s a) h ttp:// d rg. d rg@

23 Lnux K u anıcı 23 dah a k o ay ayar anab m s m üm k ün o ab rd. Bunun yanıs ıra, baz ı yaz ı ım ar yapı andırm a boyunca ( n az ından yaygın ayar arda) k u anıcıya ş k d n br b tk g b rd. Bu k onu üz rnd h a n ça ışı an br a andır. "H r donanım d s t k nm yor." Öz k g rç k t n çok y n, çok s k v ya çok nadr donanım ar. Ayrıca ür tcs nn s ad c W ndow s p atform arı çn d s t k s unduğu k arm aşık "s ürücü" yaz ı ım arına bağım ı donanım ar (örn k o arak yaz ı ım m od m r). Bunun a b rab r çoğu durum da GNU/Lnux a tında ça ışab c k şd ğ r br donanım m vcuttur. Baz ı donanım ar, ür tcs donanım öz k rn gz tutm ayı s çtğnd n, d s t k nm m k t dr. Bu k onu da üz rnd h a n ça ışı an br a andır. Eğ r yuk arıda yaz ı an ar D ban'ı k u anm anız nok tas ında s z k na tm y y tm m şs şunu düşünün: düşük m a y t(n r d ys br t fon k onuşm as ı k adar), k o ay k uru um v v rm ğnz k o ay ık a k y k at ayacak g rç k çok -gör v k. D n m m nn m a y t a tından nas ık a k ab rs nz? Ç vr : D ban Türk Grubu [ h ttp://w w w.d ban-tr.org ] K O NU ILE ILGILI BAĞ LANTILAR - D EBIAN GNU/LINUX W EB S ITESI h ttp://w w w.d ban.org - D EBIAN TÜRK G RUBU S ITESI h ttp://w w w.d ban-tr.org h ttp:// d rg. G EÇM Ş Z AM AN O LUR K......as I mntond a month ago, I m workng on a fr vrson of a Mnx ookk for AT-386 computrs. It has fnay rachd th stag whr t s vn usab (though may not b dpndng on what you want), and I am wng to put out th sourcs for wdr dstrbuton. It s just vrson but I v succsfuy run bash, gcc, GNU mak, GNU sd, comprss, tc. undr t. Lnus Torvads 5 Ekm 1991 PENGUENCE S Ö Z LÜĞ Ü O SDL (O PEN S O URCE D EVELO PM ENT LAB), LINUX İŞLETIM S ISTEM ININ K URUM SAL O LCEK TE K ULLANILM ASINI SAĞ LAM AK IÇIN K URULM US O LAN K O NSO RSIYUM DUR. LINUX'UN YARATICISI LINUS TO RVALS VE S AM BA YAZ ILIM ININ YARATICISI ADREW TRIDGELL DE O SDL DE ÇALIŞM AK TADIRLAR. O SDL'IN FINASM ANI O LUŞTURAN (INTEL, TELEK O M ISE VE K O NSO RSIYUM U BILIŞIM FIRM ALARI O RACLE, H P, SIEM ENS, IBM, RED H AT, NO VELL VS..) TARAFINDAN SAĞ LANM AK TADIR. O SDL RESM I SITESI : W W W.O SDL.O RG d rg@

24 Lnux K u anıcı 24 "Lnux, ya nız ca br ş tm s s t m ç k rd ğ proj s dr. Br Lnux dağıtım ı çok fark ı k aynak arda o uşturu an ç k rd ğ, araç arı v uygu am a yaz ı ım arını top ayarak br k t ça ışab r k rn s ağ ayan, ortak br yön tm ç rç v s br ştr n br bütündür. Sıradan k u anıcının ç k rd ğ v araç arı t k t k dnp br k t ça ışm a arını s ağ am as ı z orun u uğunu ortadan k a dırır. U us adağıtım br Lnux dağıtım ı o duğundan Lnux ç k rd ğn v nt araç arı k u anır. Ancak bu d r m y d ğ r k atarak k o ay k uru ab r v k u anı ab r h a g trr." Pardus U us aiş tm Ss t m Ça ışan CD w w w.u udag.org.tr h ttp:// d rg. d rg@

25 Lnux K u anıcı 25 Fr fox yada "açık dünyanın" y n göz b b ğ Erh an Ek c : Lnux/Unx ş tm s s t m r v v rtabanı s s t m r g n n Erh an Ek c br b şm frm as ında Lnux ş tm s s t m üz rn ça ışm ak tadır. K nds n rh an@ uz m.tu. du.tr pos ta adr s nd n u aşab rs nz. 9 0' ı yı arın s onu am ans ız br s avaşa s ah n o m uştu : Tarayıcı Savaş arı. Br tarafta nt rn tn k tarayıcı arından N ts cap frm as ının N ts cap Navgator s m tarayıcıs ı, dğ r yanda bu a ana dah a g ç grm ş o an v paz ar payını h ız a arttıran Int rn t Exp or r. Bu s avaşın adbr s avaş o up o m adığı tartışı adurdu, ç şt dava ar açı dı. Tartışm a arın v dava arın s onucu n o urs a o s un br g rç k vardı: Int rn texp or r s avaşı k az anm ıştı. Tarayıcıs ını Lnux dünyas ınında k u anm as ını s t y n N ts cap, tarayıcıyı Lnux uyum u h a g trd. Lnux ş tm s s t m üz rnd ça ışan k görs tarayıcı ardandı N ts cap. B k bu s b p o s a g r k Lnux s v r r s avaşın s onunu h ç b ğ nm m ş rd. Çünk ü s tandart ara uyan,fark ı p atform ara d s t k v r n br tarayıcı h r z am an dah a ön m yd. 2000' yı arın başı tarayıcı h ttp:// d rg. "2000'LI Y ILLAR IN BAŞI TAR AY ICI PAZ AR I IÇ IN D U R G U N BIR D Ö NE M D I. INTE R NE T E XPLO R E R 'IN % 9 4 LE R E VAR AN PAZ AR PAY I H E R ŞE YI AÇ IK LAM AYA YE TIYO R D U...M O Z ILLA VAK FININ FIR E FO X 1.0 S Ü R Ü M Ü NÜ D U YU R M AS I O YU NU N K U R ALLAR ININ D E Ğ IŞE CE Ğ INI G Ö S TE R IYO R D U. VE O YU NU N K U R ALLAR I D E Ğ IŞM E YE BAŞLAD I..." İnt rn tt n ücr ts z ndr m y s unu duğu h afta b ş m yon k r ndr r k büyük s ük s yapan tarayıcı, r y n h afta arda da bu yük s şn paz arı çn durgun br dön m d. d vam tt. Bu yaz ının Int rn texp or r'ın % 9 4 r yaz ı dığı s aat rd yrm varan paz ar payı h rş y fad m yona yak aşan ndr m tm y y tyordu. rak am ıy a, M oz a Vak fı'nın 2005 yı ı s onu çn k oyduğu Bu durum 2004 yı ının s onuna % 10 uk paz ar payını k adar d vam tt. 9 K as ım 2004 aşacağının da k şar t rn tarh nd M oz a Vak fının fr fox v rm ş o du. 1.0 s ürüm ünü duyurm as ı oyunun k ura arının d ğş c ğn P k bu başarıyı n y borç u gös t ryordu. V oyunun k ura arı Fr fox?standart ara d ğşm y baş adı... uym as ının, d rg@

26 Lnux K u anıcı 26 açık k aynak k od u o m as ının, nt rn tt g z nty z vk h a n g trm s nn v rak p rn k ıyas a dah a güv n g z nty o anak v rm s nn yanı s ıra g rç k t n çok g şm ş öz k r s ah p o m as ı da cabas ı. G n bu güz v başarı ı tarayıcının öz k rn b rab r bak a ım. Çok u p atform d s t ğ M oz a Fr fox, s ad c b r br p atform da ça ışab n, h m k u anıcıyı h m d k urum arı b r br ş tm s s t m n bağım ı k ı an tarayıcı arın ak s n çok u p atform d s t ğn s ah ptr. M oz a Fr fox, Lnux, M S W ndow s v M ac O S X ş tm s s t m rn d s t k v rm k t dr. S k m Taram a (Tabb d Brow s ng öz ğ) Pop-up K ontro ü İnt rn tt g z nrk n can s ık ıcı o ay ardan br d br çok s t nn pop-up ar r k am ar vb. ç rğ gös t rm s dr. H atta baz n durum öy br h aa ır k br pop-up p nc r s n k apatayım d rk n br bak ars ınız h r y r bu p nc r ck rd n do m uş. M oz a Fr fox tarayıcıs ı g şm ş br pop-up k ontro ü bz r bu d rtt n k urtarıyor. İs t m dğnz h çbr pop-up görüntü nm z. Yn pop-up k ontroöz ğ s t dğnz s t r çn bu öz ğ tk s z k ı ab rs nz. M oz a Fr fox'un d y ç r z r h rk s n ağz ına ayık tır. İ ndrm Yön tcs İnt rn tt ndr n h r dos ya çn ayrı br p nc r açm ak y rn tüm ndrm ş m rn v s ür rn t k br p nc r a tında top ayan fr fox ndrm yön tcs h m ndrm ş m rnn yön tm h m d ndr n dos ya ara rşm çok k o ay v z vk br h a g yor. R s m Yön tcs Ağ bağ antınız yavaş v s z n rşm nz g r k n br s t r s m r yüz ünd n g ç yük nyor. M oz a Fr fox k u anıyors anız çöz üm bas t. R s m yön tcs. R s m Yön tcs h ang s t rn r s m rnn yük n c ğ h ang rnn yük nm y c ğn s ç b yors unuz. Ek nt v T m a D s t ğ Bu öz k bak m ak s t dğnz h r s t çn ayrı br tarayıcı p nc r s açm a d rdnd n k urtu uyors unuz. H r s t çn ayrı br tarayıcı p nc r s açm ak y rn br çok s t y t k br tarayıcı p nc r s açarak u aşab m y s ağ ayan s k m öz ğ, k u anım h ız ını artırırk n aynı z am anda g z m k t o duğunuz s t r h ak m y tnz d n üs tü düz y çık arm ak tadır. h ttp:// d rg. M oz a Fr fox k nt v t m a ar g nş y b r v s z çok öz şm ş ş m r Ç r z Yön tcs çn g r k araç arı s unab r. Ek nt v t m a ar çn araç ar Ç r z yön tcs s z n m nüs ünd n g y r r b gs ayarınız a h ang s t rn brk aç tık am ay a u aşab r v ç r z bırak ab c k rn, dğnz öz k r v h ang rnn bırak am ayacak arını d t m a arı ndr b rs nz. s ç b yors unuz. Ayrıca b rt m m ş h rh ang br s t İnt rn taraştırm a şrk t rnn ç r z bırak m ak s t dğnd arı araştırm a ar M oz a tarayıcının s z danışm as ını da yaptık Fr fox k u anım oranının s ağ ayab rs nz. d rg@

27 Lnux K u anıcı 27 h ız a arttığını gös t ryor. Yak aşık % 6 ık br orana k buçuk ay ık br s ür d u aşm as ı yads ınam az br başarı. Açık k aynak k od u, güv n v h ız ı o an bu tarayıcı adından çok s öz ttryor v r y n dön m rd d ttr c k. N d n Apach W b Sunucus unun s unucu tarafında yak a adığı başarıyı Fr fox s t m c tarafında yak a ayam as ın?b n br ng gör m yorum, ya s z? Fr fox k yf g z nt r... Erh an Ek c [ rh an@ uz m.tu. du.tr] K O NU ILE ILGILI BAĞ LANTILAR - M O Z ILLA VAK FI h ttp://w w w.m oz a.org PENGUENCE "SCRIBUS" NEDIR? S CRIBUS, AÇIK K AYNAK K O DLU M ASAÜSTÜ YAYIN ARACIDIR. UYGULAM ASI O LAN S CRIBUS BIR K DE YAZ ILIM ININ SO N GÜNCEL SÜRÜM Ü DIR. - M O Z ILLA FIREFO X h ttp://w w w.fr fox.com S CRIBUS ILE ESTETIK DUYURU M ETINLERI, DERGILER VEYA BRO ŞÜRLER H AZ IRLAYABILIRSINIZ - M oz a Türk y h ttp://w w w.m oz a.org.tr S VG.H AZ IRLADIĞ INIZ DO K ÜM ANI PDF, E PS, TEXT VEYA FO RM ATLARINDA IH RAÇ EDEBILM ENIZ E O LANAK SAĞ LAYAN YAZ ILIM AYNI Z AM ANDA CSV, H TM L, O PENO FFICE.O RG VE TEXT DO SYALARINI DA ITH AL EDEBILM EK TEDIR. AÇIK K AYNAK G PL LISANSI ILE DAĞ ITILAN S CRIBUS ILE ILGILI DETAYLI BILGIYE W W W.SCRIBUS.NET ADRESINDEN ULAŞABILIRSINIZ. PENGUENCE h ttp:// d rg. K O DLU VE YAZ ILIM I DERGISI S CRIBUS YAZ ILIM I K ULLANILARAK H AZ IRLANM IŞTIR. d rg@

28 Lnux K u anıcı 28 Pos tgr SQL 8.0 dah a da güç ü D vrm Gündüz : Uz un yı ardır açık k aynak k od u yaz ı ım ar g n n D vrm Gündüz, dah a çok Pos tgr SQLüz rn yaptığı ça ışm a ar tanınm ak tadır. TDM frm as ında ça ışm ak ta v Pos tgr SQLtak ım ında w b grubu üy s v g ştrc o arak ça ışm a ar yapm ak tadır. "A Ç IK K AY NAK D Ü NYAS ININ E N G E LIŞM IŞ VE R ITABANI S U NU CU S U O LAN PO S TG R E S Q L VE R ITABANI S U NU CU S U 'NU N 7.5 O LAR AK BAŞLAYAN G E LIŞTIR M E M ACE R AS I G E R E K G E LIŞTIR ICILE R IN, G E R E K S E K U LLANICILAR IN O R TAK K AR AR I ILE 8.0 S Ü R Ü M NU M AR AS I ILE D E VAM E D IYO R. 19 O CAK 'TA 8.0 S Ü R Ü M Ü Ç IK AN VE R ITABANI S U NU CU S U NU N BU YE NI S Ü R Ü M Ü ILE NE LE R G E TIR D IĞ INI BU YAZ ID A BU LABILIR S INIZ " Dünyanın n g şm ş açık k aynak k od u v rtabanı s unucus unun y n s ürüm ü duyuru du. Açık k aynak dünyas ının n g şm ş v rtabanı s unucus u o an Pos tgr SQLV rtabanı Sunucus u'nun 7.5 o arak baş ayan g ştrm m ac ras ı g r k g ştrc rn, g r k s k u anıcı arın ortak k ararı 8.0 s ürüm num aras ı d vam dyor. 19 O cak 'ta 8.0 s ürüm ü çık an v rtabanı s unucus unun bu y n s ürüm ü n r g trdğn bu yaz ıda bu ab rs nz. Tab s pac s Tab s pac k avram ı v rtabanı yön tc r çn y n d ğ. Pos tgr SQL'd tab s pac ' r, v rtabanı yön tc rnn v rtabanı n s n r çn fark ı s ak am a y r r b rtm rn o anak s ağ ar. h ttp:// d rg. Tab s pac k u anı dığında, v rtabanı yön tcs Pos tgr SQLk uru um unun ds k üz rnd k yapıs ını k ontro d b r. Bunun brçok yararı bu unm ak tadır. Bun ardan k, ğ r Pos tgr SQL k uru um unu g rç k ştrdğnz ds k bö üm ünd y r k a m adıys a v m antık s aya da dğ r yo ar a bu a an büyütü m yors a, fark ı v uygun büyük ük t br ds k bö üm ü üz rnd br tab s pac yaratı ır v s s t m y nd n yapı andırı ana k adar bu tab s pac üz rnd ş m r d vam ttr r. Dğ r br k onu da şudur: Tab s pac ' r v rtabanı yön tcs n v rtabanı n s n rnn k u anım durum arına gör v r y r şm rn düz n m m k anı v rr. Ö rn ğn, çok s ık k u anı an br nd k s çok h ız ı v s oruns uz ça ışan br ds k y r ştr b r. B nz r ş k d, arşv nm ş b g s ak ayan, çok s yr k k u anı an v başarım ın p k ön m o m adığı tab o ar da dah a yavaş br ds k y r ştr b r. V rtaban arı, ş m a ar, tab o ar, nd k s r v s q u nc ' r tab s pac ' r çn y r ştr b r r. d rg@

29 Lnux K u anıcı 29 Bunu yapm ak çn o tab s pac üz rnd CREATE z n o an k u anıcı g k om uta tab s pac adını br param tr o arak v rm dr. Aşağıdak örn k, junor tab s pac ' çnd br tab o yaratm ayı gös t rm k t dr: s pcnam s pcow n r s pc ocaton s pcac pg_ d fau t pg_ g oba junor /pgs q 2/junor_ tb s pac CREATE TABLE tdm ( nt) TABLESPACE junor; Br tab s pac 'n nas ıyaratı acağını aşağıdak örn k d açık ayab rz. Ö nc k, y n tab s pac 'n y r a acağı dz n yarata ım : [root@ d vrm pgs q ]# m k dr /pgs q 2/junor_ tb s pac Buradak _ tb s pac tam am n s çm s dr, b n o dz nn n o duğunu k bak ışta gör b m k çn böy br s m ndrm yaptım. Şm d d g r k z n r v r m : Artık tab om uz u y n tab s pac çnd yaratab rz : t m p at 1=# CREATE TABLE tdm (a nt) TABLESPACE junor; CREATE TABLE t m p at 1=# SELECT s ch m anam,tab nam,tab s pac FRO M pg_ tab s W H ERE tab nam ='tdm '; ch m anam tab nam tab s pac pub c tdm junor [root@ d vrm pgs q ]# ch ow n pgs q 80: /pgs q 2/junor_ tb s pac -R B nz r ş k d br nd k s d yarata ım : Buradak pgs q 80, b nm Pos tgr SQL' d r dğm v ça ıştırdığım k u anıcı. H r s s t m d fark ı o ab r. G n d pos tgr s t rch d r. t m p at 1=# CREATE INDEX a_ dx O N tdm USING btr (a) TABLESPACE junor; CREATE INDEX Şm d pgs q 80 k u anıcıs ı o a ım v v rtabanına bağ ana ım : Tüm tab s pac ' rn s m bo k nk r $PGDATA/pg_ tb s pac dz nnd tutu ur. [root@ d vrm pgs q ]# s u - pgs q 80 [pgs q 80@ d vrm pgs q 80]$/us r/ oca /pgs q /bn/ps q t m p at 1 Sav ponts W com to ps q 8.0d v, th Pos tgr SQLnt ractv t rm na.... t m p at 1=# CREATE TABLESPACE junor LO CATIO N '/pgs q 2/junor_ tb s pac '; CREATE TABLESPACE Sav pontk avram ı Pos tgr SQL'n y n s ürüm ünün br başk a ön m öz ğdr. SAVEPO INT fad s, br trans acton s av pont' ad andırır. Böy c çç trans acton k u anab r, b r br s av pont' g r dön b rs nz. Br örn k açık aya ım : t m p at 1=# SELECT * from pg_ tab s pac ; h ttp:// d rg. d rg@

30 Lnux K u anıcı 30 Pont-In-Tm -R cov ry (PITR) Pont-In-Tm -R cov ry, on n y d k (back up) a ınm as ını s ağ ayan v s s t m n göçm s durum unda b v rtabanının k urtarı m as ını s ağ ayan br s s t m dr. Ö z k büyük v rtaban arının y d k rnn a ınm as ı uz un br ş m dr. PITR s ay s nd s ad c trans acton og arı y d k n c ğnd n bu ş m çok k ıs a s ür c k tr. Böy c y d k m m a y t r d düş c k tr. PITR g b g r Pos tgr SQLM anua 'ında bu ab rs nz. Y d k a m a ş m n baş am a v y d k a m a ş m n btrm k çn g r k n k om ut arı a ttak ufak r s m d gör b rs nz : DoğaW n32 portu 19 O cak 2005't çık an Pos tgr SQL'n 8.0 s ürüm ünd brçok y n öz ğn yanı s ıra doğa W n32 d s t ğ d bu unm ak tadır. D vrm Gündüz Pos tgr SQL.org K O NU ILE ILGILI BAĞ LANTILAR - PO STGRE SQLPRO JESI S ITESI h ttp://w w w.pos tgr s q.org - PO STGRE SQLYERELLEŞTIRM E S ITESI h ttp://s ourc forg.n t/proj cts /pgs q turk c h ttp:// d rg. d rg@

31 Lnux K u anıcı 31 M oz a Th und rbrd E-pos ta İ s t m cs w w w.m oz a.org/products /th und rbrd h ttp:// d rg. d rg@

32 Lnux K u anıcı 32 K om uts atırıv k abuk - 1 E rh an E k c : Lnu x/u nx ş tm s s t m r v v rtab anı s s t m r g n n E rh an E k c b r b şm frm as ında Lnu x ş tm s s t m ü z rn ça ışm ak tadır. K nds n rh an@ u z m.tu. du.tr pos ta adr s nd n u aşab rs nz. Bu d rs m z d nc y c ğm z k avram ar; "K ULLANICININ VERDIĞ I K O M UTLARIN IŞLENM ESI SIRASINDA YA K ABUK BU IŞLEM E IŞLEM INI K ENDI YAPAR YA DA ILGILI BIR ARACA VEYA DO Ğ RUDAN ÇEK IRDEĞ E BU IŞI YAPM ASINI SÖ YLER. O LUŞAN SO NUCU ALIR, BIÇIM LENDIRIR VE GERI DÖ NDÜRÜR. K ABUK PRO GRAM ININ YETENEK LERI BUNUNLA SINIRLI DEĞ ILDIR. K O M UT YO RUM LAM ANIN DIŞINDA GIRIŞ /ÇIK IŞ YÖ NLENDIRM E, BO RULAM A VE TEM EL PRO GRAM LAM A YETENEK LERINE DE SAH IPTIR." Lnux k om uts atırı, nam -ı dğ r k ons o. K m r çn h çbr z am an k u anı m ak s t nm y c k 'k ara k ran', k m r çns vaz g ç m z m cra. K m k arşı aştığında t r r, k m s o o m adan yapam az. Lnux k om uts atırı (k ıs aca k ons o o arak anı acak tır) grafk arabrm program ara v s s t m r a ışm ış o an k u anıcı ar çn z or v k arm aşık o arak görü s d br s s t m yön tcs nn vaz g ç m z aracıdır. GNU/Lnux ş tm s s t m nn bz r s unduğu m k an ardan n y ş k d fayda anab m m z çn k ons o k u anm ayı b m m z g rç k t n çok ön m dr. İşt bu yaz ım ız da bu 'm cra' yı nas ı k u anacağım ız ı öğr n c ğz. G n d rs m z baş aya ım. h ttp:// d rg. * K abuk program ı * Yo(path ) * Standartgrş /StandartÇık ış Bu d rs m z d gör c ğm z ş m r; * GNU/Lnux ş tm s s t m nd k abuk program arı * StandartGrş v çık ışı yön ndrm k K abuk Lnux ş tm s s t m nd k abuk program ı dğ r brçok ş tm s s t m nd o duğu gb br k om ut yorum ayıcıs ıdır. İş tm s s t m k u anıcı aras ında y ra an br k atm an gb düşünü b r. K u anıcı s s t m o an şk s n bu k atm anı k u anarak s ürdürür. K abuk k u anıcının v rdğ k om ut arı a ır, bun arı ş r v o uşan s onucu düz gün br ş k d bçm ndr r k g r döndürür. K u anıcının v rdğ k om ut arın ş nm s s ıras ında ya k abuk bu ş m ş m n k nd yapar ya da g br araca v ya doğrudan ç k rd ğ bu ş yapm as ını s öy r. O uşan s onucu a ır, bçm ndrr v g r döndürür. K abuk program ının y t n k r bunun a s ınır ı d ğ dr. K om utyorum am anın dışında grş/çık ış yön ndrm, boru am a v t m program am a y t n k rn d s ah ptr. Unx v GNU/Lnux ş tm s s t m rnd k u anı an br çok k abuk program ı m vcuttur. Bun ar s h (Bourn Sh ), k s h (k orn s h ), z s h (Th Z Sh ) d rg@

33 Lnux K u anıcı 33 v bas h (Bourn Agan Sh ) dr. Sh k abuk program ı Unx ş tm s s t m rnd bu unan n s k k abuk program arından brdr. k s h s s h k abuğundan öz k o arak dah a y t n k v s n k tr. Bas h k abuk program ı s brçok GNU/Lnux dağıtım ı çn 'd -facto' k abuk program ıdır. Bz rd bu k öş d bu k abuk program ını k u anacağız. K abuk program ı k u anıcı s s t m grş yaptığı anda k ça ıştırı an program dır. K u anıcının s s t m d vars ayı an o arak h ang k abuk program ı ça ışacağı / tc/pas s w d dos yas ında b rt m ştr. ga o:x:1001:0:erh an Ek c,,,:/h om / rh an:/bn/bas h Yuk arıda görü düğü gb s s t m d bu unan ga o k u anıcıs ı çn vars ayı an k abuk program ı bas h k abuğudur. Br s s t m d g ç r o ab c k k abuk program arının s t s / tc/s h s dos yas ında m vcuttur. [ga o@ oca h os t] # cat/ tc/s h s # / tc/s h s : va d ogn s h s /bn/cs h /bn/s h /bn/k s h /bn/bas h /bn/rbas h /bn/z s h K ons ok u anı arak br k om utgr dğ z am an k abuk program ının k yapacağı ş m bu k om utun k nd çnd (k abuk ) varo an br k om ut m u yok s a doğrudan s s t m d k başk a br program ı gös t r n br k om utm u?o duğunu an am ak tır. Eğ r b rt n k om utk abuk program ının k nds nd varo an br k om uts g r k ş m r yapar v s onucu g r döndürür. Eğ r k om utdışs abr k om uts g program ı ça ıştırır, program dan dön n s onucu a ır v bçm ndr r k g r döndürür. h ttp:// d rg. [ga o:/h om / rh an] # cd Yuk arıda k u anı an 'cd' k om utu dışs abr k om utd ğ dr. K abuk program ının k nds nd o an br k om uttur. (cd k om utu dz n d ğştrm k çn k u anı an br k om uttur. Param tr o arak gtm k s t dğnz dz n b rtm nz y t r dr.) [ga o:/h om / rh an] # s a.out bas h 01 bas h.s h cppgtk d n.c gtk java ' s ' k om utu s dışs abr k om uttur. Bu yüz d n k abuk ta s k om utu v r dğ z am an bas h k abuğu önc k k nd k om utu o up o m adığına bak tı. Dışs abr k om uto duğunu an ayınca(/bn/ s program ı) g program ı ça ıştırıp, s onucu a ıp g r döndürdü. ( s k om utu çnd bu unu an dz nd k dos ya v dz n r s t m k çn k u anı ır. Param tr o arak s t nm k s t n n dos ya v ya dz n b rt b r.) [ga o:/h om / rh an] # s - tota5 -rw xrw xrw x 1 ga o us rs :04 a.out -rw xr-xr-x 1 root root 212 drw xr-xr-x 3 ga o us rs :17 bas h 01 -rw xrw xrw x 1 ga o us rs :18 bas h 2.s h -rw xrw xrw x 1 ga o us rs :01 bas h.s h :05 aw k.aw k Yuk arıda görü düğü gb k om ut ara ops yon arda v rm k m üm k ündür. G n d k om ut ara ops yon v r rk n k om utadından s onra br boş uk bırak ı ır v - v ya - - ops yon b rt r. Ö rn ğm z d s k om utuna - ops yonu v r m ştr. Bu s t m y uz un ( ong) bçm nd yap d m k tr. [ga o:/h om / rh an] # s -book m ark s.h tm -rw x ga o us rs :09 book m ark s.h tm d rg@

34 Lnux K u anıcı 34 Yn yuk arıda görü düğü gb k om ut ara ops yon arın yanında ayrıca argüm an da v r b r. pucu: K om uts atırında norm a d t k br k om ut b rt r. Eğ r aynı s atırda brd n faz a k om ut yaz ı acak s a k om ut ar brbrnd n ;(nok ta ı vrgü ) k arak t r ayrı m a ıdır. [ga o:/h om / rh an] # s ;dat a.out bas h 01 bas h.s h cppgtk d n.c gtk Tu D c 7 23:01:25 EET 2004 java Görü düğü gb s v dat k om utu aynı s atırda ara arına nok ta ı vrgük oyu arak k u anı m ıştır. Ö nc s k om utu ça ıştırı acak, o uşan çık tı k rana bas ı acak, ardından dat k om utu ça ıştırı ıp s onucu k rana bas ı acak tır. pucu: K om uts atırında br k om utun çık tıs ını dğ r br k om uta grd o arak v rm k çn k om ut ar aras ında (boru pp ) k arak t r k u anı ır. [ga o:/h om / rh an] # catbo um 2.txt m or catk om utu argüm an o arak k nds n v r n dos yanın ç rğn s tandartçık ışa ( k rana) bas ar. m or k om utu s s ayfa s ayfa görüntü m yapm ak çn k u anı ır. Bu k k om utaynı s atırda ara arına (boru pp ) k arak t r k onu arak k u anı m ıştır. Bu durum da catk om utunun çık tıs ı o an bo um 2.txtdos yas ının ç rğ m or k om utuna grd o arak ak tarı acak tır. Böy c bo um 2.txtdos yas ının ç rğ k rana s ayfa s ayfa g c k tr. StandartGrd /StandartÇık tı/standarth ata Lnux k om uts atırında br k om utça ıştırı dığı z am an o uşan çık tı vars ayı an o arak çık ış brm n yön ndr r. G n k bu çık ış brm bağ ı bu unan k ons o k ranıdır. h ttp:// d rg. [ga o:/h om / rh an] # s a.out bas h 01 bas h.s h cppgtk d n.c gtk java Görü düğü gb ' s ' k om utu s onucu o uşan çık tı k rana bas ı m ıştır(s tandartçık tı brm n ). K om ut ar g n k gör v rn y rn g trm k v yapacak arı ş m uygu am ak çn br grd s t r r. Bu s tandartgrd o arak ad andırı ır. Standartgrd param tr b rt b dğ gb doğrudan k avy aracı ığıy a da v r b r. [ga o:/h om / rh an] # catyaz.txt Yuk arıdak fad d 'cat' k om utu çn s tandartgrd param tr o arak v r m ştr. Bu k om uts onucu yaz.txtdos yas ının ç rğ s tandartçık tıya gönd r c k tr. Standartçık tı çn öz br gös t rm yapı m adığı çn s tandartçık tı o arak k ran k u anı acak v yaz.txtdos yas ının ç rğ k rana bas ı acak tır. Baz ı durum arda k om ut ar s t n n ş m g rç k ştr m yp k u anıcıya br h ata m s ajı döndürür r. Bu s 's tandarth ata' dır. Vars ayı an o arak s tandarth ata m s aj arı s tandartçık tı aynı y r yön ndr r r. (Ek rana) İs t n dğ durum arda s tandatgrd /s tandart çık tı v s tandarth ata s t n n y r yön ndr b r. Bu ş m çn baz ı op ratör r k u anı ır. M s a ' s ' k om utu s onucu o uşan çık tıyı k rana bas m ayıp bunu br dos yaya yön ndr m. [ga o:/h om / rh an] # s > /tm p/ s.out [ga o:/h om / rh an] # Görü düğü gb s k om utunun çık tıs ını yön ndrm k çn '>' op ratörünü k u andık. Böy c ' s ' k om utu s onucu o uşan çık tı k rana d ğd bz m b rtğm z /tm p/ s.outdos yas ına yön nd. '>' op ratörünü k u anarak d rg@

35 Lnux K u anıcı 35 k u anarak 's tandartçık tı' brm n d ğştrm ş o duk. '>' op atörü s tandartçık tıyı br aygıta, br dos yaya v ya bz m s t dğm z başk a br y r yön ndr b yoruz. Dos yaya yön ndrm yapı ırk n ğ r b rt n dos ya yok s a(dah a önc d n yaratı m am ış s ) bu dos ya yaratı ır v o uşan çık tı çn yaz ı ır. Eğ r bu dos ya dah a önc d n var s çnd k v r s nr v o uşan çık tı çn yaz ı ır. P k bz çık tı arım ız ı aynı dos yaya yön ndrm k s tyor v dah a önc k v r rm z n s nm s n s t m yors ak n o acak? Bu durum da çöz üm '>' op ratörünü k u anm ak y rn '>>' op ratörünü k u anm ak. '>>' op ratörü k m (app nd) an am ında k u anı ır. '>>' op ratörü k u anı dığı z am an ğ r b rt n dos ya yok s yaratı ır v v r r çn yaz ı ır. Eğ r b rt n dos ya var s o uşan çık tı dos yanın s onuna k nr. Bu durum da önc d n var o an v r r '>' op ratöründ k gb s nm z. O uşan v r dos ya s onuna k nr. [ga o:/h om / rh an] # s >> /tm p/ s.out [ga o:/h om / rh an] # G n d k arm aşık yön ndrm ş m r yapı ırk n grd/çık tı v h ata b rtm r çn br tak ım s ayı ar k u anı ır. * StandartGrd --> 0 * StandartÇık tı --> 1 * StandartH ata --> 2 Bu gös t rm r g n d aynı s atırda h m h ata h m d s tandartçık tıyı yön ndrm k çn t rch d r. [ga o:/h om / rh an] # cat< dos ya.txt> ck th ata.txt2>& 1 Yuk arıdak ş m d 'cat' k om utu s tandartgrdy 'dos ya.txt' dos yas ından a ır. Bu ş m s onucu o uşacak çık tı v h ata ar s 'ck th ata.txt' dos yas ına yön ndr r. [ga o:/h om / rh an] # cat dos ya.txt2> h ata.txt ' s ' k om utu s onucu o uşan v r r /tm p/ s.out dos yas ının s onuna k n c k tr. (dah a önc k v r r s nm d n!) Yuk arıdak ş m d 'cat' k om utu 'dos ya.txt' dos yas ının ç rğn k rana bas ar. Bu ş m s onucu o uşacak h ata ar s 'h ata.txt' dos yas ına yön ndr r. Standartgrş b rtm k çn s '<' op ratörü k u anı ır. Yo (path ) : [ga o:/h om / rh an] # cat< dos ya.txt StandartGrd örn ğçn dos ya Bu t s tdos yas ıdır... [ga o:/h om / rh an] # Yuk arıda görü düğü gb 'cat' k om utuna grdy n r d n a acağı '<' op ratörü b rt m ştr. Norm a d 'cat' k om utu grdy s tandartgrd brm rnd n(k avy ) a ır. Bz burada bu ş yş '<' op ratörü k u anarak d ğştryoruz v grdy 'dos ya.txt' dos yas ından a m as ını s öy üyoruz. h ttp:// d rg. Yo (path ) br dos yanın s s t m üz rnd bu unduğu y rn b rt m s dr. Bu b rtm k yo a yapı ab r. Ya k s n o arak b rt r yada gör c o arak. Eğ r br yob rt rk n başında '/' gös t r m şs bu b rtm k s n/m ut ak (abs o ut ) b rtm dr. /bn/bas h - K s n b rtm Eğ r br yob rt rk n başında /yok s a bu b rtm gör c dr(r atv ). d rg@

36 Lnux K u anıcı 36 [ga o:/h om / rh [ga o:/h om / rh [ga o:/h om / rh [ga o:/h om / rh b rtm ) an] # cat /tm p/ s.out (K s n b rtm ) an] # cat s.out(gör c b rtm ) an] # cat../ s.out(gör c b rtm ) an] # catdr1/dr2/dos ya.txt(gör c PENGUENCE "SSH " NEDIR? AĞ ÜZ ERINDE YER ALAN BIR BILGISAYARDAN BAŞK A BIR BILGISAYARA TELNET, RLO GIN VEYA FTP GIBI PRO GRAM LAR K ULLANILARAK BAĞ LANILM ASI GÜVENLIK SEBEBIYLE TAVSIYE Burada br nok taya d ğnm k t fayda var. Ss t m üz rnd boş br dz n yarata ım : EDILM EZ. Ç ÜNK Ü BU VB. PRO GRAM LAR K ULLANICI ADI VE PARO LASI ILE TÜM BAĞ LANTI VERILERINI AĞ ÜZ ERINDEN ŞIFRELEM EDEN [ga o:/h om / rh an] # m k dr dz n1 [ga o:/h om / rh an] # cd dz n1 [ga o:/h om / rh an/dz n1] # s - a dw xr-xr-x 2 ga o root :40. drw xr-xr-x 84 ga o root :40.. (ENCRYPT ETM EDEN) AK TARIRLAR. BU DURUM DA AĞ ÜZ ERINDE BULUNAN K Ö TÜ NIYETLI BIRININ BU VERILERE ULAŞM ASI K AÇINILM AZ DIR. BUNUN IÇIN AĞ ÜZ ERINDEN PAK ETLERI DINLEYEN VE BU PAK ETLERI YAK ALAYAN BASIT BIR PRO GRAM K ULLANILM ASI ( K I BU TÜR Görü düğü gb bu dz n grp ' s - a' k om utunu ça ıştırdığım ız z am an k dz n görüyoruz : '.' v '..'. As ında bun ar g rç k t br r dz n d ğ rdr. '.' fad s o an çnd bu unu an dz n gös t r n br y r m dr. '..' s br üs tdz n gös t r n br y r m dr. G n k br yo (path ) fad s çnd '.' v '..' fad nn başında y r a ıyors a bu b rtm gör c br b rtm dr. PRO GRAM LARA ULAŞM AK ÇO K K O LAYDIR ) YETERLIDIR. İ ŞTE BU SEBEPLE BU GÜVENLIK Z AAFINI O RTADAN K ALDIRACAK AYNI Z AM ANDA BENZ ER H IZ M ETLERI DEVAM ETTIRECEK ÇÖ Z ÜM S SH DIR. S SH AÇIK H ALIYLE ELL, TELNET VE RLO GIN PRO GRAM LARININ YERINI ALAN VE GÜVENILM EYEN M AK INELER ARASINDA ŞIFRELENM IŞ VERI ILETIŞIM I SAĞ LAYAN BIR PRO GRAM DIR. Lnux 101 k öş m z d g c k s ayıda k a dığım ız y rd n d vam d c ğz. S ECURE S H S SH K ULLANILARAK UZ AK TAK I BIR M AK INAYA BAĞ LANABILM EK IÇIN Ö NCELIK LE BAĞ LANAN M AK INA UZ AK TAK I SUNUCUYA K IM LIĞ INI ISPAT ETM EK Z O RUNDADIR. İ SPAT IŞLEM I K ULLANILAN PRO TO K O LE BAĞ LI O LARAK Erh an Ek c [ rh an@ uz m.tu. du.tr ] DEĞ IŞIK ŞEK ILLERDE YAPILABILM EK TEDIR. S SH K O NU ILE ILGILI BAĞ LANTILAR PRO GRAM I YARDIM IYLA UZ AK TAK I BIR M AK INAYA BAĞ LANILDIĞ I Z AM AN BIR TAK IM AYARLAR YAPILARAK IK I M AK INA ARASINDA ŞIFRE :: LINUX D O K ÜM ANTASYO N PRO JESI (INGILIZ CE ) H TTP://W W W.TLDP.O RG DAH I SO RULM ADAN BAĞ LANTI K URULABILM ESI :: LK D S EM INER S UNUM LARI H TTP://SEM INER.LINUX.O RG.TR /BELGELER / SSH :: BELGELER ARŞIVI H TTP://W W W.BELGELER.O RG h ttp:// d rg. M ÜM K ÜN O LABILM EK TEDIR. BAĞ LANTISI YAPILDIĞ I Z AM AN K IM LIK DENETIM I ÇEŞITLI ALGO RITM ALAR K ULLANILARAK (RSA,DSA VS.) GERÇEK LEŞTIRILIR. PUBLIC K EY /PRIVATE K EY O LUŞUM U /DEĞ IŞIM I BU GÜVENLIĞ IN TEM EL BILEŞENLERINDENDIR. d rg@

37 Lnux K u anıcı 37 Lnus Torva ds H ak k ında Erh an Ek c : Lnux/Unx ş tm s s t m r v v rtabanı s s t m r g n n Erh an Ek c br b şm frm as ında Lnux ş tm s s t m üz rn ça ışm ak tadır. K nds n rh an@ uz m.tu. du.tr pos ta adr s nd n u aşab rs nz. Lnus Torva ds s m h m n h m n Lnux ş tm s s t m öz d ş şm ş br s m. Lnux'dan bah s d nhr yaz ıda adını görm k m üm k ün. G n k Lnux ş tm s s t m n yaz an adam o arak tanım anm as ına rağm n bz c bu tanım p k uygun d ğ. En az ından Lnux ş tm s s t m nn bugünk ü h a n g m s nd m ğ g ç n bn rc açık k aynak gönü üs ü ns an o duğunu unutm am ak g r k. O n ar o m as aydı Lnus t k başına Lnux'u bugünk ü h a n g tr b r m yd? Lnux'un tarh n dar ok uduğum uz h r yaz ıda Lnus 'un br d rs proj s o arak Lnux'u yaz m aya baş adığını, dah a s onra k aynak k od arını açarak ns an arı k odu nc m y v g ştrm y dav t ttğn b yoruz. Burada da bun ardan p k bah s d c k d ğ z :) Bz braz o ayın s os ya m agaz n tarafına bak a ım d dk. h ttp:// d rg. "O NU AY D A Y ILD A BIR G AZ E TE YE VE R D IĞ I R Ö PO R TAJ VE YA BIR INTE R NE T S IS TE S ININ S O R U LAR INA VE R D IĞ I YANITLAR ILE GÖ RÜRÜZ. EĞ ER BIR AZ LINU X Ç E K IR D E Ğ I H ABE R G R U BU NU TAK IP E D IYO R S ANIZ BIR AZ D AH A ŞANS LIS INIZ.O NU N R U TIN Ç E K IR D E K K O NU LAR ININ YANIND A BAZ E N INTE L FIR M AS I H AK K IND A S Ö Y LE D IK LE R INI D E O K U YO R O LABILIR S INIZ." Lnus Torva ds. ünv rs t yı arında br d rs proj s ç rç v s nd Lnux ş tm s s t m n yaz m aya baş am ıştır. (h ım m. H an bundan bah s tm y c k tk :)) yı ında yaz m aya baş adığı ş tm s s t m ç k rd ğ dünyanın dörtbr yanındak g ştrc rn k atk ıs ıy a gd r k g şm ş v bugünk ü durum una u aşm ıştır. Lnus m nx ş tm s s t m n k u anırk n (k o dön m d öğr nm am aç ı k u anı an br Unx tür vdr.) bu ş tm s s t m nd n s n np(onun k s k rn görüp) Lnux'u yaz m aya baş adığı s öy nm k t dr. Bu s ür çt m nx ş tm s s t m v Andr a Tan nbau'un ş tm s s t m r g yaz ı arından da az am ö çüd fayda anan Lnus 'un, a tı ay br odaya k apanıp öy c ça ıştığı v a s n ndş ndrdğ d s öy nm k t dr. d rg@

38 Lnux K u anıcı 38 Ünv rs t ğtm n Fn andya'da H s nk Ünv rs t s 'nd B gs ayar M üh nds ğ bö üm ünd tam am am ıştır. K IM LIK K ök n o arak Fn andya İs v ç' rnd ndr. A s Fn andya'ya yüz rc yı önc y r şm ştr. (Fn andya nüfus unun % 6 s ı İs v ç k ök n dr v İs v çc Fn andya'nın k r s m d nd n brdr.) yı ına k adar H s nk 'd yaşayan Lnus yı ında H s nk 'd n Santa C ara'ya(abd) taşınm ıştır. Bu dön m d Trans m ta frm as ında ça ışm ıştır yı ına k adar Santa C ara'da yaşayan Lnus, 2000 yı ında Ca forna'nın San Jos bö g s n taşınm ıştır. Aynı dön m d Trans m ta frm as ından ayrı ıp O SDL (O p n Sourc D v opm nt Lab) büny s nd Lnux İş tm s s t m nn g ştr m s çn O SDL' k atı m ıştır yı ı orta arında Port and'a taşınan Lnus, taşınm a s b bn Port and'ın Ca forna k ıyas andığında dah a k üçük v yaşanı ab r br y r o m as ı o arak açık am ış o m as ına rağm n, Port and'ın Fn andya'ya b nz m s nn d br tk n o duğu s öy nm k t dr. h ttp:// d rg. Adı : Lnus Soyadı : Torva ds Doğum Y r : H s nk /Fn andya Doğum Tarh : 28 Ara ık M d n H a : Ev Ö ğr nm Durum u : Ünv rs t M s ğ Foto : Gary W agn r, : B gs ayar M üh. K ş k o arak p k önp anda y ra m ayan, orta ık ta görünm k t n h oş anm ayan Lnus, dünyanın ç şt bö g rnd düz n n n açık k aynak tk n k rn d dav t d m s n rağm n p k k atı m az. O nu ayda yı da br gaz t y v rdğ röportajv ya br nt rn t s s t s nn s oru arına v rdğ yanıt ar görürüz. Eğ r braz nux ç k rd ğ h ab r grubunu tak p dyors anız braz dah a şans ıs ınız.o nun rutn ç k rd k k onu arının yanında baz n nt frm as ı h ak k ında s öy dk rn d ok uyor o ab rs nz. H a n O SDL(O p n Sourc D v opm ntlab.) büny s nd Lnux ş tm s s t m n g ştrm y d vam d n Lnus Torva ds 'a torva os d.org adr s nd n u aşa(m aya)b rs nz. Ev o an Lnus Torva ds 'ın Patrca M randa(8) v Dan a Yo anda(6) v C s t Am anda(4) s m üç k ız ı vardır. D r y n : Erh an Ek c [ rh an@ uz m.tu. du.tr] K O NU ILE ILGILI BAĞ LANTILAR - O SDL H TTP://W W W.O SDL.O RG - LINUS 'UN U NIVERSITE SITESI H TTP://W W W.CS.H ELSINK I.FI/TO RVALDS d rg@

39 Lnux K u anıcı 39 PARDUS İ fark ıbr d n ym U udağ k b Şubatayı başında proj nn k ürünü nux dünyas ını s am adı. Ak ad m k B şm k onf rans ında k ürün r PARDUS Ça ışan CD görücüy çık an k p, g r k k atı ım cı ardan g r k s k u anıcı ardan tam not a dı. w w w.u udag.org.tr s t s nd n ndr n s o dos yas ının CD y yaz ı m as ı s z rd bu başarı ı v görs o arak y h az ır anm ış s s t m k u anm aya baş ayab rs nz. Sağ adığı tam Türk ç d s t ğ, s on k u anıcıya yön k tüm ayrıntı arın düşünü m üş o m as ı v görs açıdan çok başarı ı o an ça ışan CD k u anıcı ara fark ı v h y can ı br d n ym s unan s s t m 'n ds k k uru an v rs yonunun da 2005 yı ı orta arında h az ır o m as ı p an anıyor. K DE m as aüs tü ortam ı g n dağıtım 'ın g ştr m s 1 yı dır d vam dyordu. K u anıcı arın bu s s t m d n m s v d n ym rn, ön r rn g ştrm k b pay aşm as ı dah a y br s s t m çn z orun u. Sz rd w w w.u udag.org.tr adr s nd n PARDUS'u dnp yaşadığınız d n ym, ön r rnz pay aşab rs nz. U udağ proj s n k atk ı s ağ am ak s tyors anız w w w.u udag.org.tr s t s n gd r k pos ta s t s n üy o m anız y br baş angıç o acak tır. h ttp:// d rg. ULUDAĞ PRO JESİ U us adağıtım proj s TÜBİTAK - UEK AE tarafından, b şm ok ur-yaz ar ığına s ah p b gs ayar k u anıcı arının t m m as aüs tü h tyaç arını h d f y r k ;m vcutlnux dağıtım arının üs tün taraf arını k avram, m m ar ya da k od o arak k u anan;otonom s s t m vr b c k br yapı andırm a ç rç v s v araç arı k uru um, yapı andırm a v k u anım k o ay ığı s ağ am ak üz r g ştr n br GNU/Lnux dağıtım ıdır. U us adağıtım proj s nn h d f r * Yaygın br ş tm s s t m dağıtım ı o uşturm ak, * Bu dağıtım ı yaşatacak s ürdürü b r br organz as yon k urm ak, * Bu dağıtım v ç vr s nd o uşacak açık k aynak k os s t m aracı ığı öz gün t k no ojk k atk ı yaratm ak tır. U us adağıtım ş tm s s t m * Tam v düz gün Türk ç d s t ğ v r c k, * K uru um u v k u anım ı k o ay o acak, * Gör v m rk z v ns an-t m m odü r br yapı k uracak tır. U LUDAĞ PRO JESI ILE ILGILI DETAYLI BILGIYE W W W.ULUDAG.O RG.TR ADRESINDEN ULAŞABILIRSINIZ. d rg@

40 Lnux K u anıcı 40 G z gn P ngu n B n br k üçük c z v ym, k öş bucak g z m ym Lnux'u m rak dyorum? Br ş y y öğr nm nn yo u onu y an am ak tır dy r k s z r şu bağ antı arı z yar t tm nz ön ryoruz : Lnux N dr? h ttp://s m n r. /s m n r-not ar/ nuxn dr s x Yayın anm as ını s t dğnz s t adr s rn gönd rn yayın aya ım d rg@ Türk ç b g s tyorum? Lnux N dr?n d n Ö n m dr? h ttp://s m n r. /s m n rnot ar/ nuxn d non m dr s x Lnux N dr?y nr m? h ttp://s m n r. /s m n r-not ar/ nuxn dr/ w w w.b g r.org k b bu s t ğn g b c ğn göz önün a dı. Yı ar önc ç vr rn baş adı. V b g r arşv o uştu. Bugün Türk y 'd Lnux v Açık k aynak g n g nş ç vr arşvn s ah p o an s t y s t rs nz tüm ç rğy b gs ayarınız a ndrp tak p d d b rs nz. G z g n Lnux! D ban GNU/Lnux k u anm ak s tyorum? Türk y 'd Lnux cam as ından ns an ar br s ür önc w b üz rnd n uz un z am andır tuttuk arı gün ük r t k çatı a tında top adı. Çok fayda ı b g rn, çom ğ nc o ay arın pay aşı dığı bu G z g n gtm k g r k :) Ev td ban Lnux k u anm ak s tyors unuz v yardım a h tyacınız o duğunu düşünüyorus unuz. Ö nc k D ban Türk K u anıcı ar grubu pos ta s t s n [ d ban-us r-turk s s ts.d ban.org ] üy o arak bo ca yardım a ab rs nz. D ğşk a an arda D ban g yaz ı ar çnd w w w.d ban-tr.org s t s n z yar t tm nz ön rrz. h ttp://g z g n. / Faz am s a.n t(fm ) İ s t dğm program ınas ıbu ab rm? M od rn z am an k ıraath an s dy b c ğm z Faz am s a.n t, açık k aynak, b şm, nux v g n o arak b gs ayar g tüm k onu arın y r a dığı, tartışı ab dğ çok öz br porta. h ttp://w w w.faz am s a.n t h ttp:// d rg. Dy m Lnux k u anıyors unuz v br program arıyors unuz. Am a g r k s m rn fark ı o m as ı g r k s k ndnz braz yabancı h s s ttğnz d n z or durum das ınız. w w w.fr s h m at.n ts t s n gdp aram a k ıs m ınn s t dğnz program g anah tar k m r yaz m anız y t r. d rg@

41 Lnux K u anıcı 41 PENGUENCE SAYI2 P ngu nc d rgs nn 2. s ayıs ında yayın anm as ını s t dğnz yaz ı arı14 M art2005 Paz art s tarh n k adar d rg@ adr s n gönd r b rs nz. h ttp:// d rg. d rg@