Þizofreni genellikle erken yetiþkinlik döneminde

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Þizofreni genellikle erken yetiþkinlik döneminde"

Transkript

1 Þizofrenide Psikososyal Tedaviler Yrd. Doç. Dr. Levent SEVÝNÇOK* Þizofreni genellikle erken yetiþkinlik döneminde baþlayan aðýr, kronik bir ruhsal hastalýktýr. Hastalýk dönemleri, stresli yaþam olaylarý yaþayan ya da aile üyeleriyle stresli iliþkileri olan bireylerde ortaya çýkar. Uzun süreli psikososyal ve toplumsal yetersizliklere yol açan tekrarlayýcý ataklar hastalarýn yoðun toplum desteðine ihtiyaç duyabileceði anlamýna gelir. Bir yandan belirtileri, yatkýnlýðý ve stresi azaltan, öte yandan psikososyal yetenekleri ve yaþam kalitesini iyileþtiren müdaheleler þizofrenide ayrýntýlý bir tedavi programýnýn temel bileþkeleridir. Ýlaç tipi, doz ve tedavi süresine göre yeterli olan ve kar/zarar ölçülerini dikkate alan akut alevlenme dönemlerinin ilaç tedavisi bu tür müdahelelerin en önemli noktasýdýr ve mümkün olduðu kadar kýsa sürede uygulanmalýdýr. Ýlaç tedavileri hastalýðýn belirli evrelerine uygun bir þekilde uyarlanmýþ psikososyal yöntemlerle birlikte uygulanmalýdýr. Çeþitli müdahelelerin eþgüdümlü bir þekilde uygulanmasý için terapist, kurumlar, hasta ve hasta ailesi arasýnda iþbirliði gerekir (Gaebel ve Marder 1996). Farmakolojik ve psikososyal tedaviler nörotransmiter anormallikleri gidermek, stres yaþantýsýný doðrudan azaltmak, hastalarýn yaþam sorunlarýyla baþetmesine yardýmcý olacak çeþitli toplumsal ve aletli becerileri öðretmek suretiyle hastalýðýn * Adnan Menderes Üniversitesi Týp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalý, AYDIN geliþmesine karþý tampon rolü oynarlar. Psikososyal tedavileri iyi bir þekilde yapmak için klinisyenlerin hastanýn üzerinde etkisi olan toplumsal stres etkenleriyle, günlük yaþamdaki engelleri aþmada gerekli olan becerilerin düzeyi ve destek sistemlerinin oluþturulmasý ve sürmesini kolaylaþtýran kiþilerarasý etkenlerle ilgili bilgisi olmasý gerekir. Klinisyenler bu alanlarýn herbirinde hastalarýn kuvvetini ve zayýflýðýný yansýtan bireysel iyileþtirme planlarý geliþtirebilirler (Axer ve Corrigan 1992). Antipsikotik tedaviler þizofreni belirtilerini tedavi etmede ve relapsý önlemede etkin olduklarý için psikososyal tedavilerin þizofrenideki deðerini gölgelemiþtir. Son 30 yýl boyunca uygulanan nöroleptik tedavilerin þizofrenili hastalarýn tedavisinde önemli etkileri olsa da birçok hastada belirtilerin yatýþmasý ve toplumsal iþlevsellik arzu edilenden düþük düzeylerde kalmýþtýr. Son yýllarda birçok hasta için psikososyal tedaviler ile ilaç tedavisini birlikte kullanma eðilimi artmýþtýr. Kronik hastanýn en önemli belirtisi toplumsal yeteneklerdeki yýkýmdýr ve bu sorun psikotik belirtilerden baðýmsýzdýr, psikososyal bakým bu yüzden büyük önem göstermektedir. Nöroleptikler tedavinin ana taþlarý olmasýna karþýn þizofrenide geliþtirilmiþ çok sayýda önemli farmakolojik olmayan tedaviler de vardýr (Bellack ve Mueser 1993). Bu tedaviler hastayý destekleme, baðýmsýz yaþama yetilerini geliþtirme ve psikososyal iþlevselliði iyileþtirme amacýndadýr. Bu tedaviler ilaç tedavi- 72

2 ÞÝZOFRENÝDE PSÝKOSOSYAL TEDAVÝLER sine uyumu da arttýrýrlar. Þizofreninin psikoterapisindeki son geliþmeler uygun ilaç tedavisi ile birlikte, eðitimsel yöntemleri, yeti eðitimini, aileye dayalý stres düzenlemesini özgül biliþseldavranýþsal stratejileri bütünleþtirmiþtir. Bu tür yaklaþýmlar þizofrenide ortaya çýkan yýkým ve yetersizlikleri ve olumsuzluklarý iyileþtirmede büyük umutlar saðlamýþtýr (Falloon 1992). Yeni tedaviler þizofrenik hastalarda relaps oranýnýn azaltýlmasýnda umut vermektedir. Ýlaçlara uyumsuzluk, nöroleptik dozu, hastanýn terapötik ve ev ortamlarýndaki uyarýlma düzeyi, ekstrapiramidal yan etkiler, dikkat ve uyanýklýktaki bozukluklar ve günlük yaþam olaylarýnýn stresleri gibi etkenlerin kontrol altýnda tutulmasý birçok hastada relaps oranýnýný azaltabilir. Hastaneden çýktýktan sonraki ilk yýl içindeki %65-70'lik bir relaps oraný antipsikotik ilaçlarýn düzenli kullanýlmasýyla %40'a, psikososyal tedavilerin eklenmesiyle %20'nin altýna düþürülebilir. Düþük dozlarda antipsikotiklerle birlikte uygulanan psikososyal tedaviler yaþam kalitesi üzerinde olumlu etkiler yapar (Hogarty 1993). Çeþitli giriþimlerin uygulanmasý ve aralarýndaki eþgüdüm terapistler, kurumlar, hasta ve hasta ailesinin iyi bir iþbirliðini gerektirir (Gaebel ve Marder 1996). Þizofrenik belirtilerin erken farkedilmesi ve tedavisine yönelik bütünleþtirilmiþ bir biyolojik davranýþsal terapi, hastalar ve bakým verenler arasýnda tedavinin düzenlenmesi için yapýlan iþbirliði, aile ve toplumsal yeti eðitimi, baþa çýkma yetileri ve kendine yardým tekniklerinin öðretilmesi belirtilerin yeniden ortaya çýkmasý, toplumsal iþlevsellik ve yaþam kalitesi ile ölçülerek þizofreninin seyrini ve sonuçlarýný iyileþtirdiði belirlenmiþtir (Carpenter 1986, Coursey 1989, Katz 1989). Þizofreninin evresel seyri ve hastanýn hastalýða zamanla deðiþen uyumu seyrin, prognozun, hastalýk evresinin ve hedef sorunlarýn periyodik olarak yeniden deðerlendirilmesini gerektirir. Çoðu hasta için stresi azaltmak ve relapstan sakýnmak için, ilaç tedavisinde denge, toplumsal desteðin harekete geçirilmesi ve destekleyici sürekli bir tedavinin saðlanmasýna akut bir epizodu izleyen ilk 6-12 ay içinde giriþilmelidir. Aile tedavisi Þizofreninin aile üzerindeki etkileri son zamanlarda büyük dikkat toplamaktadýr. Günümüzde ruh saðlýðý uzmanlarý aileye bir bilgi kaynaðý, hastaya bakým veren, hastanýn stres kaynaðý olan, aile eðitimine ve aile tedavisine ihtiyaç duyan aile olarak yaklaþmaktadýr. Aile tedavilerinin hasta baþýna tedavi maliyetini ortalama %27 oranýnda azaltmaktadýr (Tarrier ve ark. 1991). Kurumsallaþmanýn öneminin azaldýðý ve þizofreninin toplum içindeki tedavisine doðru bir eðilim olduðu günümüzde, hasta yakýnlarý hastalýðýn tedavisinde giderek artan bir rol oynamaktadýr. Psikiyatrik hastalarýn aileleri þizofreninin psikotik ve rezidüel belirtileriyle baþa çýkmada önemli güçlüklerle karþýlaþmaktadýr (Fadden ve ark. 1987). Bu aileler sýklýkla toplumdan uzaklaþmýþ ve hasta olan yakýnlarýna karþý yabancýlaþmýþtýr (Beels ve ark. 1984). Son zamanlara kadar ruh saðlýðý çalýþanlarý hasta ailelerini ruhsal hastalýðýn nedeni ya da hastalýk dönemlerini tetikleyici unsur olarak suçlama eðilimi içinde olmuþlardýr. Bu durum aktif aile hareketlerinin ortaya çýkmasýyla son 10 yýl içinde düzeltilmiþtir. Aileler sýklýkla yanlýþ bilgilendirildiklerinden ve tedaviye yardýmcý olamadýklarýndan yakýnmaktadýrlar. Psikiyatrik hastalar ve onlarýn yakýnlarý ruhsal hastalýk ve onunla nasýl baþedileceði hakkýnda birþeyler öðrenmekten birçok fayda saðlarlar. Yapýlan çalýþmalarda hasta yakýnlarý psikiyatrik hastalýk ve buna baðlý sorunlarla baþ etme stratejileri hakkýnda bilgi sahibi olma konusunda oldukça istekli görünmüþlerdir (Mueser ve ark. 1992). Bütün aileler hastanýn nasýl ve ne zaman normal yaþantýsýna döneceklerini, ya da yetersiz kaldýklarý takdirde rehabilitasyon gerekip gerekmeyeceðini bilmek isterler. Klinisyen onlara iyileþmenin haftalar ya da aylar içinde olacaðýný ve kronik hastalýklardaki bu iyileþmenin her yeni epizoddan sonra benzer þekilde olduðunu anlatmalýdýr (Strauss ve ark. 1985). Birçok aile için hastaneye yatýþlar sadece ayaktan tedavilerin baþarýsýzlýða uðramasýyla kullanýlacak son bir çare olarak görülür. Krizdeki aileler sýklýkla yardým alma eðilimindedir ve anlayýþlý, empati yapabilen bir terapistten yardým almaya açýktýrlar. Þayet bu hastanýn ilk psikotik dönemiyse eþ ya da aile hastanýn içinde bulunduðu durumdan ötürü kendilerini suçlayabilir ve hastayý hastaneye yatýrmaktan dolayý kendilerini suçlu hissedebilirler. Hastaya ne olduðunu tam olarak anlamayabilir ve yakýnlarýný tamamen kaybetmekten korkabilirler. Eðer bu kriz birçok epizoddan birisiyse aile 73

3 SEVÝNÇOK L. hastanýn durumundan ötürü acizlik ve üzüntü hissedebilir ve hastalýðýn seyrini kontrol etmeyi baþaramayan saðlýk kuruluþuna yabancýlaþabilir. Bu aileler hastanýn hastaneye yatýrýlmasý ile rahatlarlar ve sýklýkla hastanýn erken taburculuk için hazýrlanmasýna direnebilirler. Hasta acil bir durumdayken bir hasta yakýnýnýn ya da hasta için önemli bir kiþinin bulunmasý ve daha sonra düzenli olarak onu ziyaret etmesi sonucun daha iyi olmasýna neden olurken (Gould ve Glick 1977, Withersty 1977), ailenin olmamasý prognozun kötü olmasýna ve hastane tedavisinin uzun sürmesine neden olur. Aileyi eðitmek ve onlarýn kendilerini rahat hissetmelerini saðlamak erken taburculuðu önleyebilir. Drake ve Sederer (1986) hastane tedavisinin baþlarýnda aile desteðinin kalkmasýnýn intihar davranýþýna yol açabileceðini bildirmiþtir. Bu yüzden terapist tedavinin baþlangýcýndan itibaren taburculuk planýný tartýþarak hastaya ailenin destekleyici bir yardým saðlamasýný teþvik etmelidir. Tedavinin hedefleri bir çalýþma ortaklýðý kurmak ve aileyi hastalýk hakkýnda eðitmektir. Terapist geçmiþ ayaktan tedavi programlarýný dikkatli bir þekilde gözden geçirmeli ve hasta ile ailesinin o andaki þikayetlerini karþýlayacak bir tedavi planý tasarlamaya gayret etmelidir. Terapist sorunlarý belirlemek, kuvvetli ve zayýf yanlarý tanýmak ve uygun sorun çözücü stratejiler geliþtirmek amacýyla aile ile iþbirliði yapar (Wynne ve ark. 1987, 1994). Ailelere hastanýn beyindeki kimyasal bir dengesizlik nedeniyle hastalandýðý, bu yüzden kimsenin suçlu olmadýðý anlatýlmalýdýr. Terapist aðýr ve süregen bir ruhsal hastalýkla baþa çýkmak için ailenin ve eþin gösterdiði çabalarý takdir ettiðini göstermelidir. Hastaya ailelerle yapýlan bu toplantýlar bildirilmeli ve terapist hastanýn bu toplantýlara katýlabileceðine karar verdikten sonra toplantýlara katýlmasý saðlanmalýdýr. Son yýllarda þizofreninin aile tedavisinde önemli ilerlemeler saðlanmýþtýr. Ancak özellikle ülkemizde psikiyatri servislerinin bu yenilikleri klinik uygulamada bütünleþtirmede yetersiz kaldýðý görülmektedir. Geliþmiþ ülkelerde elde edilen sonuçlar standart hastane tedavisine aile tedavisi eklemenin etkin olduðunu göstermektedir, ancak bu terapötik etkinin kadýn hastalarla kýsýtlý olduðu görülmüþtür. Aile tedavisinin þizofrenik erkek hastalar üzerindeki etkisi çok düþük ya da bir miktar olumsuz bulunmuþtur (Spencer ve ark. 1988). Hasta yakýnlarýna baþa çýkma yetilerini öðretmede aile giriþimi programlarýnýn sýklýkla þizofrenik relapsý azaltmada etkin olmasýna raðmen, birçok aileler tedaviden erken bir evrede ayrýlmak zorunda kalýrlar (Tarrier 1991). Stresle baþa çýkma yetilerini kullanarak bakým veren ailelere þizofreni hakkýnda bilgi saðlayan, hasta davranýþlarýnýn düzenlenmesinde problem çözme yetilerini eðiten ve toplumsal destek ve toplumsal kaynaklara daha fazla yol açan eðitimsel destek gruplarýnýn, bakým verenlerde anksiyeteyi önemli ölçüde azalttýðý bulunmuþtur (Abramowitz ve Coursey 1989). Þizofreniklerin ebeveynleri çocuklarýnýn tedavilerine ya psikolojik eðitim yoluyla, ya da düzenli aile tedavisi ile giderek daha fazla katýlmaktadýrlar. Bu tip giriþimlerin baþarýsý ebeveyn iliþkisinin yapýsýna baðlý olabilir. Bu yüzden þizofreniklerin ebeveynleri arasýndaki iliþkinin tanýmlanmasý klinisyen için deðerlidir (Wichstrm ve Holte 1995). Ailenin psikolojik olarak eðitilmesine dayanan tedavilerin diðer psikososyal tedavilerin ya da sýradan bakýmýn ötesinde yararlar saðladýðý, bu yüzden þizofreni tedavisinin tümünün önemli bir parçasý olduðu bildirilmektedir (Schooler 1995, Anderson ve ark. 1986). Aileye yönelik giriþimler (ailenin psikolojik eðitimi ve davranýþsal aile tedavileri) ailelerin duygu dýþavurumunu (expressed emotion) ve özellikle hastaneden taburcu olduktan sonraki ilk 1 yýl içindeki yineleme riskini azaltmada baþarýlý olmaktadýr (Goldstein 1994). Aile tedavileri ailenin yükünü de azaltmaktadýr. Biliþsel rehabilitasyon ve pozitif belirtilerle baþ etme eðitimleri umut vaad eden giriþimlerdir. Farklý aile giriþim modellerinin etkinliði çok sayýda araþtýrma tarafýndan vurgulanmaktadýr. Gelecekteki çalýþmalar bu yöntemleri diðer psikososyal yaklaþýmlarla bütünleþtirmeye, hangi hastalarýn hangi tedavilerden yarar göreceklerini ve tedavinin süresini belirlemeye yönelik olacaktýr (Penn ve Mueser 1996, Dixon ve Lehman 1995). Þizofreni için geliþtirilen yeni bir aile terapisi olan "Eðitimsel Aile Terapisi (EAT) aile üyelerinin hastalýðý anlamalarýný geliþtirmektedir. Bu tip araþtýrmalarýn etkin aile giriþimlerinin ortaya çýkmasý, ailenin gereksinimlerine göre tedavi modelleri geliþtirilmesi þizofreninin seyri ve aile yükünün üzerinde aile tedavisinin etkilerinin 74

4 ÞÝZOFRENÝDE PSÝKOSOSYAL TEDAVÝLER altýnda yatan mekanizmalarýn anlaþýlmasýný saðlar (Mueser ve ark. 1994). Sýnýrlý bir psikodinamik model olan Fokal Aile Terapisi (Focal Family Therapy) gibi eðitici, problem çözücü yaklaþýmlar ilaç tedavisine dirençli olan þizofrenik hastalarda özellikle toplumsal iþlevsellikte düzelmeye yol açmýþtýr (Levene ve ark. 1989). Aile terapisi akut yatan hasta tedavisinde pek deðerli deðildir. Bu tedavi hastaneye yatýþýn yarattýðý kriz sýrasýnda hasta ve aileyi desteklemeye çalýþýr. Yoðun tedavi ortamlarýnda aile tedavisi diðer seçeneklere ek olarak düþünülebilir. Bu tedavi hastanýn eyleme vurum ve bölünmesini önleyerek yeniden inþaasýný saðlar, ailenin anksiyeteleri için koruyucu bir ortam saðlar. Aileleri hastalýk hakkýnda bakým sonrasý gereksinimleri hakkýnda eðitirken, tedaviye ilgi duyarak katýlmalarýný destekler. Yatan hasta aile terapisi alaný hala çok yenidir. Yatan hasta birimlerinden kaynaklanan aile patolojisi hakkýndaki ilk gözlemlere raðmen aile tedavisine yönelik ilgi ayaktan hasta tedavisine yönelmiþtir. Aile tedavisini dinamik bir çevrede bütünleþtirmek için ailesel ego iþlevselliðinin güçlü ve zayýf yanlarýnýn deðerlendirilmesi gereklidir. Yeteneklerin, nesne iliþkilerinin düzeyinin, savunmalarýn, anksiyete toleransýnýn ve bütün ailenin uyuma dönük kapasitelerinin belirlenmesi uygun müdahalelerin tasarlanmasýna olanak tanýr. Bu müdaheleler mevcut patolojilerin yýkýcý doðasýný sýnýrlarken ailenin güçlerinin birleþtirilmesi doðrultusunda kullanýlýr (Bradley 1987). Birçok kontrollü araþtýrmalarda hastaneden taburcu edilen þizofreni hastasý aileleriyle birlikte tedavi edilmiþtir (Anderson ve ark. 1986, Falloon ve Pederson 1985, Hogarty ve ark. 1986, 1991, Leff ve ark. 1982, 1985, 1989, MacCarthy ve ark. 1989, Tarrier ve ark. 1988). Her programda ilaç tedavisinin yaný sýra genellikle bireysel, destekleyici psikoterapiler olmak üzere rastlantýsal kontrol tedavileri ya da aile tedavileri uygulanmýþtýr. Aile tedavileri relapsý azaltmada ve aile üyelerine hastayý daha az eleþtirmede yardýmcý olmada daha etkili olduðu kanýtlanmýþtýr (Doane ve ark. 1985, Falloon ve Pederson 1985, Hogarty ve ark. 1986). Toplumsal Becerilerin Geliþtirilmesi Araþtýrmalar þizofrenik hastalarda toplumsal yeti eðitiminin kiþilerarasý yetileri arttýracaðýný ve büyük olasýlýkla þizofrenik hastalarýn relaps riski olasýlýðýný geciktireceðini ya da azaltacaðýný ileri sürmüþlerdir ve çok sayýdaki çalýþmadan elde edilen sonuçlar bu varsayýmý desteklemektedir (Benton ve Schroeder 1990, Wallace ve Liberman 1985, Liberman ve ark. 1986). Bu tür eðitimlerin hastalarýn toplumsal davranýþlarýný ve kendilik algýlarýný önemli derecede iyileþtirdiðini ve toplumsal anksiyetelerini azalttýðý bildirilmektedir (Benton ve Schroeder 1990). Toplumsal becerileri geliþtirme ve toplumsal çevre tedavisinin þizofrenik belirtileri, özellikle negatif belirtileri iyileþtirmede etkin olmaktadýr. Ýzlem süresi uzadýkça toplumsal becerilerin geliþtirilmesi yönünde yardým alan hastalarda negatif belirtilerdeki iyileþme azalmaktadýr. (Dobson ve ark. 1995, Penn ve Mueser 1996). Toplumsal ölçülerdeki en büyük iyileþmenin toplumsal yeti eðitimine, psikotik belirtilerin kötüleþtiði ilk gözlendiðinde ilaç tedavisinin de eklenmesiyle saðlandýðý gözlenmiþtir (Marder ve ark. 1996). Ýçgörü Geliþtirme Yaklaþýmlarý Araþtýrmalar içgörü eksikliðinin þizofrenili hastalarda tedaviye uyumun ve sonucun kötü olmasý ile birlikte olduðunu göstermektedir. Hangi tedavi türlerinin içgörüyü arttýrabileceði konusunda çok az þey bilinmektedir. Yapýlan çalýþmalar hastalarýn standart tedavilere katýlmalarýna raðmen içgörüde pek deðiþiklik olmadýðýný göstermektedir. Bir çalýþmada meslek geliþtirme programýnýn özellikle biliþsel yetilerinde daha az yýkým olan hastalarda içgörüyü arttýrdýðý belirlenmiþtir (Lysaker ve Bell 1995). Ýçgörü-yönelimli terapi 1930'larda psikoanalizin bir deðiþimi olarak ortaya çýkmýþtýr (McGlashan 1983). Ýçgörü-yönelimli psikoterapinin hedefleri hem belirtilerin giderilmesini, hem de yineleyen uyum bozucu kiþilerarasý modellerin devamlý olarak yeniden þekillendirilmesini içerir. Tedavinin hastanýn yaþam öyküsünü ve geçmiþ iliþkilerini ayrýntýlý olarak incelemesi, hastanýn o anki iliþkilerinin gerçeklerin dikkatli bir þekilde gözden geçirmesi ve hastanýn uyum bozucu davranýþlarýnýn o anki iþleyiþi ile tarihsel köklerinin paylaþýlmýþ bir anlayýþýnýn geliþtirilmesi beklenir. Hastanýn güçlüklerini þekillendiren önemli geçmiþ yaþantýlarýn unutulduðu ve sadece o anki doktor-hasta iliþkisindeki tekrarlarý inceleyerek iyileþtirilebileceði varsayýlýr. Bu 75

5 SEVÝNÇOK L. nedenle hasta-doktor iliþkisinde ortaya çýktýkça transferansý incelemek içgörü-yönelimli terapide önemli bir görevdir. Temel bir güvensizlik ve baþkalarýndan zarar görme beklentisi þizofrenili hastada izolasyon ve içe çekilmeye ya da baþkalarýnýn istediði gibi düþünme ve davranmaya uysal bir þekilde gayret etmeye yol açan en önemli psikolojik güçlük olarak tanýmlanýr. Yüksek relaps ve hastaneye yatýrýlma riski taþýyan bir takým hastalara ilaç tedavisi ile birlikte destekleyici içgörü yönelimli grup terapisi uygulandýðýnda hastalarýn yeniden hastaneye yatýrýlmalarýna gerek kalmamýþ, yaþam kalitesi ile iþlevsellik düzeyi birçoðunda iyileþmiþtir (Profita ve ark. 1989). Bireysel Tedaviler 1980'den önceki çalýþmalar bireysel psikoterapinin þizofrenide tek tedavi olarak etkinliði konusunda pek fazla kanýt saðlamamýþtýr. Ayný zamanda ilaçla tedavi edilen hastalarda tedaviye uyum saðlayamama ve relaps oranlarýnýn yüksek olmasý psikolojik ve psikososyal konulara ilginin yoðunlaþmasýna neden olmuþtur (Kane 1983). Bundan baþka yoðun içgörü yönelimli bireysel terapinin ve destekleyici psikoterapinin karþýlaþtýrýlmasý sonucunda farklý yönelimli terapistler tarafýndan uygulanan bu iki tekniðin birbirine yaklaþtýðý görülmüþtür. Her iki terapinin de önemli destekleyici ögeler içerdiði ve her iki tedavi grubu için de iyileþmenin terapistin hastanýn psikolojik kaygýlarýný dinamik bir þekilde anlamasý ve uyum saðlamasý ile birlikte olduðu bulunmuþtur (Frank ve Gunderson 1990, Glass ve ark. 1989, Gunderson ve ark. 1984, Stanton ve ark. 1984). Destekleyici bir bireysel terapinin hedefleri bozulan dengenin düzeltilmesi, belirtilerin azaltýlmasý, savunmalarýn güçlendirilmesi ve hastanýn iþlevselliðinin saðlýklý yönlerinin korunmasý üzerinde yoðunlaþýr. Belirtilere farmakolojik tedavi için yönelmek destekleyici psikoterapinin önemli bir klinik görevidir. Destekleyici terapinin tüm teknik yaklaþýmý pragmatiktir, burada hekim hastaya gerçekliði anlamasý ve uyum saðlamasý konusunda yardýmcý olur. Bireysel terapinin ailesiyle birlikte yaþayan hastalardaki istenmeyen etkiler üzerinde olumlu etkisi olmuþtur. Ancak bu tedavi ailesinden baðýmsýz yaþayan hastalarda psikotik yinelemeyi arttýrmýþtýr. Bu nedenle bireysel tedavinin belirtilerin ve ikamet durumunun belli bir düzene oturmasýna kadar geciktirilmesi önerilmektedir (Hogarty ve ark. 1997). Grup Tedavileri Grup terapisi özgün olarak öz-saygýyý arttýrmak ve destekleyici toplumsal duygular ve grup üyeleri tarafýndan olumlu yansýtýlan övgülerle tutum ve davranýþlarý deðiþtirmek üzere geliþtirilmiþtir. Ýletiþim, toplumsal iliþkiler ve sorun çözme alanýnda yetileri geliþtirir. Birçok klinikte þizofrenili hastalarýn ayakta bakýmýnda daha çok grup tedavisi tercih edilmektedir. Gruplar klinisyene zaman kazandýran ve yalýtýlmýþ hastalar için toplumsal etkileþim saðlayan bir yöntem olduðu için kullanýlýr. Çalýþmalar deðiþik tür ve tekniklerde uygulanan gruplarýn ilaçlarla birlikte en az diðer tedaviler kadar etkin olduðunu göstermektedir (Kahn ve Kahn 1992). Grup tedavileri þizofrenik hastalarda özellikle biliþsel iþlemlerde, toplumsal yetiler ve sözlü iletiþimdeki iþlevsellikte iyileþme saðlar (Ahmed ve Goldman 1994). Grup tedavileri ayrýca aktarým, direnç ve motivasyon gibi bilinçdýþý süreçlere içgörü geliþmesini, gerçeklik duygusunun geliþmesini (Kanas 1985, 1986) öz kontrol konusunda etkin stratejiler geliþtirerek psikotik yaþantýlarýn kontrol edilmesini (Breier ve Strauss 1983), hastalýk ve tedavisi ile uygun toplumsal kaynaklar konusunda eðitimi (Maxmen 1984) saðlar. Akut evredeki þizofrenik hastalar toplumsal aþýrý uyarýlmalara oldukça duyarlý olduklarý için grup terapisi hastalýðýn bu evresi için uygun deðildir. Bu evrede hastalar uygun antipsikotik ilaçlarla tedavi edilmelidirler (Leszcz ve ark. 1985). Tartýþma yönelimli terapi gruplarýnda hastalara psikotik yaþantýlarý ile baþa çýkmalarý ve kiþilerarasý iliþkilerini iyileþtirmelerine yardýmcý olunur. Tartýþmalar varsanýlar, sanrýlar, çaðrýþým kopukluklarý ve uyumu bozan iliþkiler üzerinde odaklaþýr, anksiyete yaratan konulardan uzak durulur. Bu tarz etkileþim yönelimlidir, burada ve þimdiyi vurgular (Kanas 1991). Biliþsel Terapiler Þizofrenili kiþilerin biliþsel terapi ve rehabilitasyonu ile ilgili yapýlan klinik çalýþmalar hastalarýn biliþsel ve klinik durumu konusunda umut veren 76

6 ÞÝZOFRENÝDE PSÝKOSOSYAL TEDAVÝLER iyileþtirmeler saðlamýþtýr. Kronik þizofrenik hastalarýn biliþsel terapiler vasýtasýyla çeþitli biliþsel ve davranýþsal yetiler geliþtirebileceðinin gösterilmesiyle gelecek, özellikle þizofrenideki bilgi-iþleme bozukluklarýndan ortaya çýkan biliþsel-davranýþsal rehabilitasyonu amaçlayan yeni modellerin artacaðý konusunda parlak görünmektedir (Liberman ve Green 1992). Davranýþsal Yaklaþýmlar Çeþitli davranýþsal rehabilitasyon stratejileri þizofreni tedavisinde tercih edilen psikososyal tedavi yöntemlerinden biridir. Davranýþsal aile tedavileri stresli aile etkileþimlerinden dolayý hastalýklarý alevlenen hastalar için uygun olabilir. Yetersiz toplumsal ve baþetme yetileri olan kiþiler becerilerin eðitilmesinden yarar görebilirler (Schade ve ark. 1990, Liberman ve Kopelowicz 1995). Þizofrenili hastalarda standart tedavilere ek olarak biliþsel-davranýþsal psikoterapi ile tedavi edildiklerinde, hastaneye yatýþlarýn azaldýðý, ilaç dozlarýnýn düþük düzeylerde kaldýðý görülmektedir (Kingdon ve Turkington 1991). Davranýþsal giriþimler varsanýlar, sanrýlar ve kavramsal daðýnýklýðý hafifletmede antipsikotik ilaçlarýn etkilerini arttýrabilir. Bu tip giriþimler destek stratejileri ve baþa çýkma yetilerini eðitme üzerine dayalý olabilir. Destek stratejileri karmaþýk konuþma, sanrýsal konuþma ve diðer psikotik davranýþlarýn oranýný azaltmada kullanýlmýþtýr. Fakat bu giriþimlerin hastalarýn yaþadýðý öznel sýkýntýlar üzerinde çok az etkisi olduðu görülmektedir. Hastalara psikotik belirtilerle baþa çýkma yetilerini öðreten stratejiler biliþsel yeniden þekillendirme yöntemlerini, hastalara sanrýlar için alternatif açýklamalar bulmada yardýmcý olan yüzleþtirmeci olmayan yöntemler ve iþitsel varsanýlarla iliþkili olabilecek larenks kaslarýnýn subvokal hareketleriyle karýþacak þekilde mýrýldamanýn kullanýlmasýný içermektedir (Corrigan ve ark. 1990). Duygu dýþavurumu (Expressed Emotion) kavramý Duygu dýþavurumu ölçütü son 35 yýl içinde geliþtirilmiþtir, fakat son 10 yýl içinde bu konuya yönelik ilgide büyük patlama olmuþtur. Bu ölçüt çeþitli fiziksel ve psikiyatrik þartlardaki kiþilere bakým veren insanlardaki tutum ve davranýþlarý ele alýr. Dýþa vurulmuþ duygu ölçümleri ruhsal hastalýklarý olan kiþilerin ailelerinde eleþtiricilik, suçlama ve öfkenin çeþitli düzeyleri ile ailelerin hasta hakkýnda ifade ettiði olumsuz ve zorlayýcý tutumlarý ölçer. Bu, þizofrenideki psikososyal müdaheleler konusunda baþarýlý çalýþmalar yapýlmasý için iyi temel oluþturmuþtur. Bu konu hakkýndaki geçerli bazý görüþler de aile içinde dýþa vurulmuþ duygu düzeyinin yüksek olmasýnýn hastanýn dirençli hastalýðýnýn doðrudan bir sonucu olabileceðini ileri sürmektedirler (Lefley 1992). duygu dýþavurumu yüksek olan bir yakýnýyla yaþayan hastalar düþük dýþa vurulmuþ duygularý olan yakýnlarýyla yaþayan hastalara göre daha kötü toplumsal iþlevsellik gösterirler (Barrowclough ve Tarrier 1990, Smith ve ark. 1993). Ancak duygu dýþavurumu ile ilgili yanýtlanmasý gereken birçok soru bulunmaktadýr. Duygu dýþavurumunun þizofrenide birçok yerleþim ve kültürlerde her iki cinsiyet için de yinelemenin önemli bir yordayýcýsý olduðu görülmektedir. Ýlaç tedavileri ve aile atmosferi relaps üzerinde birbirinden tamamen baðýmsýz olan etkiler yaparlar. Þizofreni konusunda yapýlan çalýþmalar hastalarda yineleme ile; eleþtiricilik, düþmancýllýk ya da aþýrý duygusal ilgi olarak tanýmlanan yüksek duygu dýþavurumu arasýnda bir iliþki olduðunu göstermektedir (Lefley 1992). Duygu dýþavurumu yüksek akrabalarýyla yakýn bir temas hastalarda yineleme oranlarýný arttýrýrken, bunun tersinin koruyucu olduðu bildirilmektedir (Bebbington ve Kuipers 1994, Leff ve ark. 1990, Leff ve ark. 1985, Tarrier ve Barrowclough 1990, Kavanagh 1992). Duygu dýþavurumu yüksek olan hasta yakýnlarý baþa çýkmada daha etkisiz kalýrlar. Duygu dýþavurumu deðiþebilir ve muhtemelen dýþ stres etkenlerinin etkileþimini, hastayla yaþanan gerçek sorunlarý ve uygun olmayan baþa çýkma yanýtlarýný yansýtýr (Kuipers ve Bebbington 1988). Duygu dýþavurumu yüksek ailelerde yaþayan hastalar daha çok evde yaþarlar ve ayaktan tedaviye daha az katýlýrlar (Mintz ve ark. 1989). Kýsa hastaneye yatýþlar hastalar ve ailelerinin tedavi ve destek programlarýna katýlmalarý için bir fýrsat olabilir. Akrabalarýn duygu dýþavurumu konusunda yapýlan araþtýrmalar temelinde geliþtirilen program þizofreni hakkýnda hastalar ve akrabalarýn eðitimiyle baþlar. Evdeki aile seanslarý bir akraba grubuyla paralel yürür ve iletiþimi geliþtirme, problem-çözme becerilerini öðretme, eleþtirileri ve aþýrý müdaheleleri azaltma, hasta ve akrabalarý arasýndaki toplumsal iliþkiyi azaltma, toplumsal 77

7 SEVÝNÇOK L. iliþkileri geniþletme ve beklentileri azaltma amaçlarýna yöneliktir. Hastayla yapýlan bireysel çalýþma aile oturumlarýyla birlikte yürütülür ve toplumsal becerilerin eðitilmesi, anksiyete ile baþ etme ve inatçý psikotik belirtilere biliþsel bir yaklaþým getirilmesini içerir. Terapist hasta ve akrabalarý tarafýndan ihtiyaç duyulan çeþitli hizmetler arasýnda eþgüdüm saðlanmasýnda merkezi bir rol oynar (Leff 1994). Davranýþsal aile tedavisi gören hastalarýn yineleme ve hastaneye yeniden yatýþ oranlarý kýsa bir eðitim programý ya da rutin tedaviler alan dýþa vurulmuþ duygu düzeyleri yüksek ailelerden gelmiþ hastalardan daha az olmuþtur (Tarrier ve ark. 1988, Tarrier ve ark. 1989). Ayrýca aile tedavisi dýþa vurulmuþ duyguyu azaltmada ve tedavi uyumunu baþarmadaki etkinliði nedeniyle relapstaki en anlamlý azalmayý saðlamýþtýr (Hogarty ve ark. 1991). Terapötik Ýliþki Tedaviye uyum kronik psikiyatrik hastalarýn tedavisinde baþarýya ulaþmak için önemli bir etkendir. Terapötik baþarýsýzlýðýn esas nedenleri hastalarýn ilaçlarýný býrakmalarý, terapistlerin önerilerini tutamamalarý ve önerilen psikososyal etkinliklere katýlmamalarýdýr. Tedaviye iyi uyum saðlayamama oranlarý uzun yýllar süren tedavilerde %75'lere kadar çýkabilir (Corrigan ve ark. 1990). Ýyi bir terapötik ortaklýðýn tedaviye uyumla iliþkili olduðu bilinmektedir (Frank ve Gunderson 1990). Hekimin hastayla iliþkisinin kalitesi tüm tedavi çabasýnýn baþarý ya da baþarýsýzlýðýnýn önemli bir belirleyicisi olacaktýr. Hastanýn þüpheciliði, içe dönüklüðü insan iliþkilerindeki ambivalansý nedeniyle þizofrenili bir hastayla bir iliþki kurmak güç olabilir. hastaya temel bir saygý ve hastalýðýn hasta için ne anlama geldiðini öðrenme meraký hekimin tutumunu belirleyen ana temel olmalýdýr. Aþýrý terapötik hevesler, hýzlý ve dramatik bir iyileþme için gerçekçi olmayan beklentiler çoðunlukla hayal kýrýklýðý ile sonuçlanýr. Terapist hastalýðýn seyri ile iliþkili olarak kaçýnýlmaz bir þekilde ortaya çýkan dalgalanmalarda sabýrla iletiþim kurmaya gayret etmelidir. Sýklýkla hastanýn baþlangýçtaki kayýtsýzlýðý hekimde sýkýntý ve ümitsizlik duygularý yaratýr, hastanýn þüpheciliði ya da suçlamalarý savunma yapýlmasýna neden olur, hastanýn tedaviye uyumsuzluðu hekimin sinirlenmesine ya da hastayý býrakma dürtülerine neden olur. Bu durumlara sabretme zamanla geliþir ve giderek ortak hedeflere yönelik olarak birlikte çalýþma duygusu ortaya çýkar. Psikoterapist birçok hastanýn bazý zamanlarda önerilenden az ya da çok ilaç alacaðýný bilmeli ve böyle bir denemenin saklanmadan açýkça konuþulabileceði terapötik bir iliþkinin oluþturulmasýna yönelik çalýþmalýdýr. Klinik belirtiler kontrol altýna alýndýktan sonra hastaya ilaç dozlarýný ayarlamasýna olanak vermek terapötik ortaklýðý arttýrabilir. Ýnkar önemli bir etken olduðunda aile ve arkadaþlarýn yardýmýný almak alýnan ilacýn danýþmanlýðýný düzenlemek yararlý olabilir. Ruhsal hastalýk hakkýndaki yanlýþ inançlarýn önem kazandýðýna inanýlýrsa, hasta, aile ve arkadaþlarla yapýlan psikolojik eðitim gerekli olur. Daðýnýk davranýþlar ya da biliþsel eksiklikler uyumu etkilerse özgül davranýþsal giriþimlerin deðeri olabilir. (Falloon 1984, Corrigan ve ark. 1990). Abramowitz IA, Coursey RD J (1989) Impact of an educational support group on family participants who take care of their schizophrenic relatives. J Consult Clin Psychol, 57: Ahmed M, Goldman JA (1994) Cognitive rehabilitation of adults with severe and persistent mental illness: a group model. Community Ment Health J, 30: Anderson CM, Griffin S, Rossi A ve ark. (1986) A comparative study of the impact of education vs process groups for families of patients with affective disorders. Fam Process, 25: Axer HA, Corrigan PW (1992) Helping chronic psychiatric patients adjust to sociopolitical changes in Poland. Liberman RP Psychiatry, 55: KAYNAKLAR Barrowclough C, Tarrier N (1990) Social functioning in schizophrenic patients. I. The effects of expressed emotion and family intervention. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol, 25: Bebbington P, Kuipers L (1994) The clinical utility of expressed emotion in schizophrenia. Acta Psychiatr Scand, (Suppl 382): Beels CC, Gutwirth L, Berkeley J ve ark. (1984) Measurement of social support in schizophrenia. Schizophr Bull, 10: Bellack AS, Mueser KT (1993) Psychosocial treatment of schizophrenia. Schizophr Bull, 19: Benton MK, Schroeder HE (1990) Social skills training with schizophrenics: a meta-analytic evaluation. J Consult Clin Psychol, 58:

8 ÞÝZOFRENÝDE PSÝKOSOSYAL TEDAVÝLER Bradley SS (1987) Family treatment within a psychodynamic treatment milieu. Psychiatr Clin North Am, 10: Breier A, Strauss JS (1983) Self-control in psychotic disorders. Arch Gen Psychiatry, 40: Carpenter WT (1986) Thoughts on the treatment of schizophrenia. Schizophr Bull, 12: Corrigan PW, Liberman RP, Engel JD (1990) From noncompliance to collaboration in the treatment of schizophrenia. Hosp Comm Psychiatry, 41: Coursey RD (1989) Psychotherapy with persons suffering from schizophrenia: the need for a new agenda. Schizophr Bull, 15: Dixon LB, Lehman AF (1995) Family interventions for schizophrenia. Schizophr Bull, 21: Doane JA, Falloon IRH, Goldstein MJ (1985) Parental affective style and the treatment of schizophrenia: predicting course of illness and social functioning. Arch Gen Psychiatry, 42: Dobson DJ, McDougall G, Busheikin J (1995) Aldous J Effects of social skills training and social milieu treatment on symptoms of schizophrenia. Psychiatr Serv, 46: Drake RE, Sederer LI (1986) Inpatient psychosocial treatment of chronic schizophrenia: negative effects and current guidelines. Hosp Comm Psychiatry, 37: Fadden G, Bebbington P, Kuipers L (1987) The burden of care: the impact of functional psychiatric illness on the patient's family. Br J Psychiatry, 150: Falloon IRH (1984) Developing and maintaining adherence to long-term drug-taking regimens. Schizophr Bull, 10: Falloon IRH, Pederson J (1985) Family management in the prevention of morbidity of schizophrenia: the adjustment of the family unit. Br J Psychiatry, 147: Falloon IR (1992) Psychotherapy of schizophrenia. Br J Hosp Med, 48: Frank AF, Gunderson JG (1990) The role of the therapeutic alliance in the treatment of schizophrenia: relationship to course and outcome. Arch Gen Psychiatry, 47: Gaebel W, Marder S (1996) Conclusions and treatment recommendations for the acute episode in schizophrenia. Int Clin Psychopharmacol, 11(Suppl 2): Glass LL, Katz HM, Schnitzer RD (1989) Psychotherapy of schizophrenia: an empirical investigation of the relationship of process to outcome. Am J Psychiatry, 146: Goldstein MJ (1994) Psychoeducational and family therapy in relapse prevention. Acta Psychiatr Scand, (Suppl 382): Gould E, Glick ID (1977) The effects of family presence and brief family intervention on global outcome for hospitalized schizophrenic patients. Fam Process, 16: Gunderson JG, Frank AF, Katz HM ve ark. (1984) Effects of psychotherapy in schizophrenia, II: comparative outcome of two forms of treatment. Schizophr Bull, 10: Hogarty GE, Anderson CM, Reiss DJ ve ark. (1986) Family psychoeducation, social skills training, and maintenance chemotherapy in the aftercare treatment of schizophrenia, I: one-year effects of a controlled study on relapse and expressed emotion. Arch Gen Psychiatry, 43: Hogarty GE, Anderson CM, Reiss DJ ve ark. (1991) Family psychoeducation, social skills training, and maintenance chemotherapy in the aftercare treatment of schizophrenia, II: two-year effects of a controlled study on relapse and adjustment. Arch Gen Psychiatry, 48: Hogarty GE (1993) Prevention of relapse in chronic schizophrenic patients. J Clin Psychiatry, 54(Suppl): Hogarty GE, Kornblith SJ, Greenwald D ve ark. (1997) Three-year trials of personal therapy among schizophrenic patients living with or independent of family, I: Description of study and effects on relapse rates. Am J Psychiatry, 154: Kahn EM, Kahn EW (1992) Group treatment assignment for outpatients with schizophrenia: integrating recent clinical and research findings. Comm Ment Health J, 28: Kanas N (1985) Inpatient and outpatient group therapy for schizophrenic patients. Am J Psychother, 39: Kanas N (1986) Group therapy with schizophrenics: a review of controlled studies. Int J Group Psychother, 36: Kanas N (1991) Group therapy with schizophrenic patients: a short-term, homogeneous approach. Int J Group Psychother, 41: Kane JM (1983) Problems of compliance in the outpatient treatment of schizophrenia. J Clin Psychiatry, 44 (No 6, Sec 2):3-6. Katz HM (1989) A new agenda for psychotherapy of schizophrenia: response to Coursey. Schizophr Bull, 15: Kavanagh DJ (1992) Recent developments in expressed emotion and schizophrenia. Br J Psychiatry, 160: Kingdon DG, Turkington D (1991) The use of cognitive behavior therapy with a normalizing rationale in schizophrenia: preliminary report. J Nerv Ment Dis, 179:207. Kopelowicz A (1995) Biobehavioral treatment and rehabilitation of schizophrenia. Harv Rev Psychiatry, 3: Kuipers L, Bebbington P (1988) Expressed emotion research in schizophrenia: theoretical and clinical implications. Psychol Med, 18: Leff J, Kuipers L, Berkowitz R ve ark. (1982) A controlled trial of social intervention in the families of schizophrenic patients. Br J Psychiatry, 141: Leff J, Kuipers L, Berkowitz R ve ark. (1985) A controlled trial of social intervention in the families of schizophrenic patients: two-year follow-up. Br J Psychiatry, 146: Leff J, Berkowitz R, Shavit N ve ark. (1989) A trial of family therapy v. a relatives group for schizophrenia. Br J Psychiatry, 154: Leff J, Berkowitz R, Shavit N ve ark. (1990) A trial of family therapy versus a relatives group for schizophrenia. Twoyear follow-up. Br J Psychiatry, 157:

9 SEVÝNÇOK L. Leff J (1994) Working with the families of schizophrenic patients. Br J Psychiatry, (Suppl 23): Lefley HP (1992) Expressed emotion: conceptual, clinical and social policy issues. Hosp Comm Psychiatry, 43: Leszcz M, Yalom ID, Norden M (1985) The value of inpatient group psychotherapy: patients perceptions. Int J Group Psychother, 35: Levene JE, Newman F, Jefferies JJ (1989) Focal family therapy outcome study. I: Patient and family functioning. Can J Psychiatry, 34: Liberman R, Mueser K, Wallace C (1986) Social skills training for schizophrenic individuals at risk for relapse. Am J Psychiatry, 143: Liberman RP, Green MF (1992) Whither cognitive-behavioral therapy for schizophrenia. Schizophr Bull, 18: Liberman RP, Kopelowicz A (1995) Basic elements in biobehavioral treatment and rehabilitation of schizophrenia. Int Clin Psychopharmacol, 9 (Suppl 5): Lysaker P, Bell M (1995) Work rehabilitation and improvements in insight in schizophrenia. J Nerv Ment Dis, 183: MacCarthy B, Kuipers L, Hurry J ve ark. (1989) Counseling the relatives of the long-term mentally ill, I: evaluation of the impact on relatives and patients. Br J Psychiatry, 154: Marder SR, Wirshing WC, Mintz J ve ark. (1996) Two-year outcome of social skills training and group psychotherapy for outpatients with schizophrenia. Am J Psychiatry, 153: Maxmen JS (1984) Helping patients survive theories: the practice of an educative model. Int J Group Psychother, 34: McGlashan TH (1983) The borderline syndrome, II: is it a variant of schizophrenia or affective disorder? Arch Gen Psychiatry, 40: Mintz LI, Nuechterlein KH, Goldstein MJ ve ark. (1989) The initial onset of schizophrenia and family expressed emotion: some methodological considerations. Br J Psychiatry, 154: Mueser KT, Bellack AS, Wade JH ve ark. (1992) An assessment of the educational needs of chronic psychiatric patients and their relatives. Br J Psychiatry, 160: Mueser KT, Gingerich SL, Rosenthal CK (1994) Educational Family Therapy for schizophrenia: a new treatment model for clinical service and research. Schizophr Res, 13: Penn DL, Mueser KT (1996) Research update on the psychosocial treatment of schizophrenia. Am J Psychiatry, 153: Profita J, Carrey N, Klein F (1989) Sustained, multimodal outpatient group therapy for chronic psychotic patients. Hosp Comm Psychiatry, 40: Schade ML, Corrigan PW, Liberman RP (1990) Prescriptive rehabilitation for severely disabled psychiatric patients. New Dir Ment Health Serv, 45:3-17. Schooler NR (1995) Integration of family and drug treatment strategies in the treatment of schizophrenia: a selective review. Int Clin Psychopharmacol, 10(Suppl 3): Smith J, Birchwood M, Cochrane R ve ark. (1993) The needs of high and low expressed emotion families: a normative approach. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol, 28: Spencer JH Jr, Glick ID, Haas GL ve ark. (1988) A randomized clinical trial of inpatient family intervention, III: Effects at 6-month and 18-month follow-ups. Am J Psychiatry, 145: Stanton AH, Gunderson JG, Knapp PH ve ark. (1984) Effects of psychotherapy in schizophrenia, I: design and implementation of a controlled study. Schizophr Bull, 10: Strauss JS, Hafez H, Lieberman P ve ark. (1985) The course of psychiatric disorder, III: longitudinal principles. Am J Psychiatry, 142: Tarrier N, Barrowclough C, Vaughn C ve ark. (1988) The community management of schizophrenia: a controlled trial of a behavioral intervention with families to reduce relapse. Br J Psychiatry, 153: Tarrier N, Barrowclough C, Vaughn C ve ark. (1989) Community management of schizophrenia. A two-year follow-up of a behavioural intervention with families [see comments]. Br J Psychiatry, 154: Tarrier N, Barrowclough C (1990) Family interventions for schizophrenia. Behav Modif, 14: Tarrier N (1991) Some aspects of family interventions in schizophrenia. I: Adherence to intervention programmes. Br J Psychiatry, 159: , Tarrier N, Lowson K, Barrowclough C (1991) Some aspects of family interventions in schizophrenia. II: Financial considerations. Br J Psychiatry, 159: Wichstrm L, Holte A (1995) Fusion in the parent relationship of schizophrenics. Psychiatry, 58: Withersty DJ (1977) Family involvement on a psychiatric inpatient service. Am J Psychiatry, 134: Wynne LC, McDaniel SH, Weber TT (1987) Professional politics and the concepts of family therapy, family consultation and systems consultation. Fam Process, 26: Wynne LC (1994) The rationale for consultation with the families of schizophrenic patients. Acta Psychiatr Scand, (Suppl 384):

Þizofrenide Psikososyal Beceri Eðitiminde Ýçerik ve Etkinlikler

Þizofrenide Psikososyal Beceri Eðitiminde Ýçerik ve Etkinlikler Þizofrenide Psikososyal Beceri Eðitiminde Ýçerik ve Etkinlikler Mustafa YILDIZ* ÖZET Þizofreninin tedavisinde farmakolojik tedaviye eklenecek olan Psikososyal Beceri Eðitimi hastalarýn hastalýkla baþa

Detaylı

Psikiyatrik rehabilitasyonun toplum içinde uygulama örneği*

Psikiyatrik rehabilitasyonun toplum içinde uygulama örneği* Doğan 33 Psikiyatrik rehabilitasyonun toplum içinde uygulama örneği* Orhan DOĞAN Prof.Dr., Cumhuriyet Üniversitesi, SİVAS * Bu çalışmanın verileri daha önce yayımlanmıştır: Dogan S, Dogan O, Tel H, Coker

Detaylı

BÝLGÝLENDÝRME BROÞÜRÜ

BÝLGÝLENDÝRME BROÞÜRÜ IPA Cross-Border Programme CCI No: 2007CB16IPO008 BÝLGÝLENDÝRME BROÞÜRÜ SINIR ÖTESÝ BÖLGEDE KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLÝ ÝÞLETMELERÝN ORTAK EKO-GÜÇLERÝ PROJESÝ Ref. ¹ 2007CB16IPO008-2011-2-063, Geçerli sözleþme

Detaylı

Bakým sigortasý - Sizin için bilgiler. Türkischsprachige Informationen zur Pflegeversicherung. Freie Hansestadt Bremen.

Bakým sigortasý - Sizin için bilgiler. Türkischsprachige Informationen zur Pflegeversicherung. Freie Hansestadt Bremen. Gesundheitsamt Freie Hansestadt Bremen Sozialmedizinischer Dienst für Erwachsene Bakým sigortasý - Sizin için bilgiler Türkischsprachige Informationen zur Pflegeversicherung Yardýma ve bakýma muhtaç duruma

Detaylı

Þizofreninin klinik özelliklerini anlatan kitap ya

Þizofreninin klinik özelliklerini anlatan kitap ya Þizofrenide Prodromal Belirtiler Prof. Dr. Ýsmet KIRPINAR* Þizofreninin klinik özelliklerini anlatan kitap ya da yazýlarýn çoðu; þizofreninin heterojen bir sendrom olduðunu, bu hastalýk için hiçbir patognomonik

Detaylı

Duygudurum Bozukluklarında Psikoeğitim

Duygudurum Bozukluklarında Psikoeğitim Duygudurum Bozukluklarında Psikoeğitim Gazi ALATAŞ *, Erhan KURT **, Esra TÜZÜN ALATAŞ ***, Vedat BİLGİÇ ****, Hasan TURAN KARATEPE **** ÖZET Duygudurum bozuklukları, yüksek relaps ve hastanede yatış oranına

Detaylı

Þizofrenik Hastalara Uygulanan Sorun Çözme Becerilerini Geliþtirme Programýnýn Yaþam Kalitesine Etkisi

Þizofrenik Hastalara Uygulanan Sorun Çözme Becerilerini Geliþtirme Programýnýn Yaþam Kalitesine Etkisi ARAÞTIRMA Þizofrenik Hastalara Uygulanan Sorun Çözme Becerilerini Geliþtirme Programýnýn Yaþam Kalitesine Etkisi Þenay Akpýnar 1, Meral Kelleci 2 1 Dr., Erzincan Ýl Saðlýk Müdürlüðü Erzincan, 2 Doç.Dr.,

Detaylı

Aile Hekimliðinde Genogram

Aile Hekimliðinde Genogram Aile Hekimliðinde Genogram Prof. Dr. Ýsmail Hamdi KARA, Düzce Üniversitesi Týp Fakültesi Aile Hekimliði AD, Düzce Aile Hekimliði Dersleri - 02.06.2010 15:30 1 I. Tanýmlar Hastalarý yalnýz bir birey olarak

Detaylı

Þizofreni Tedavisinde Biliþsel-Davranýþçý Yaklaþýmlar

Þizofreni Tedavisinde Biliþsel-Davranýþçý Yaklaþýmlar Þizofreni Tedavisinde Biliþsel-Davranýþçý Yaklaþýmlar Mehmet Z. SUNGUR*, Özlem YALNIZ** ÖZET Psikopatolojinin temelinde, düþüncenin yapýsý ve içeriðinde bozukluk olduðu bilinmesine karþýn, biliþsel-davranýþçý

Detaylı

Genel Bakýþ 7 Proje nin ABC si 9 Proje Önerisi Nasýl Hazýrlanýr?

Genel Bakýþ 7 Proje nin ABC si 9 Proje Önerisi Nasýl Hazýrlanýr? REC Hakkýnda ÝÇÝNDEKÝLER Konular 5 Genel Bakýþ 7 Proje nin ABC si 9 Proje Önerisi Nasýl Hazýrlanýr? Eðitimde Kullanýlacak Araçlar 21 Araç 1: Kaynaþma Tanýþma Etkinliði 23 Araç 2: Uzun Sözcükler 25 Araç

Detaylı

T.C. MÝLLÎ EÐÝTÝM BAKANLIÐI EÐÝTÝMÝ ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME DAÝRESÝ BAÞKANLIÐI HANGÝ OKULDA OKUMAK ÝSTEDÝÐÝNE KARAR VERDÝN MÝ? Genel Liseler Fen Liseleri Sosyal Bilimler Anadolu Spor Güzel Sanatlar Askeri

Detaylı

Þizofreni: Klinik Özellikler, Taný, Ayýrýcý Taný

Þizofreni: Klinik Özellikler, Taný, Ayýrýcý Taný Þizofreni: Klinik Özellikler, Taný, Ayýrýcý Taný Uz. Dr. Mehmet V. ÞAHÝN* Özet Þizofreni, kiþinin düþünce, algýlama, duygulaným ve davranýþlarýný önemli derecede etkileyerek iþ, sosyal ve özel yaþamýnda

Detaylı

Spor Bilimleri Derneði Ýletiþim Aðý

Spor Bilimleri Derneði Ýletiþim Aðý Spor Bilimleri Derneði Ýletiþim Aðý Spor Bilimleri Derneði, üyeler arasýndaki haberleþme aðýný daha etkin hale getirmek için, akademik çalýþmalar yürüten bilim insaný, antrenör, öðretmen, öðrenci ve ilgili

Detaylı

düþürücü kullanmamak c-duruma uygun ilaç kullanmamak Ateþ Durumunda Mutlaka Hekime Götürülmesi Gereken Haller:

düþürücü kullanmamak c-duruma uygun ilaç kullanmamak Ateþ Durumunda Mutlaka Hekime Götürülmesi Gereken Haller: Ayna-Gazetesi-renksiz-11-06.qxp 26.10.2006 23:39 Seite 2 Çocuklarda Ateþ Deðerli Ayna okuyucularý, bundan böyle bu sayfada sizleri saðlýk konusunda bilgilendireceðim. Atalarýmýz ne demiþti: olmaya devlet

Detaylı

pecya 1 yıll ık izleme çal ışması Haldun SOYGÜR*, Bülent ÇEL İKEL**, Çiğdem AYDEMIR**, Serpil BOZKURT*** GİRİŞ

pecya 1 yıll ık izleme çal ışması Haldun SOYGÜR*, Bülent ÇEL İKEL**, Çiğdem AYDEMIR**, Serpil BOZKURT*** GİRİŞ Hasta Yak ınlar ı ile Gerçekle ştirilen Psikodrama Yönelimli Destekleyici-E ğitici Grup Psikoterapisinin Kronik Şizofreni Gidi şi Üzerinde Etkisi: 1 yıll ık izleme çal ışması Haldun SOYGÜR*, Bülent ÇEL

Detaylı

Örgütsel Davranýþýn Tanýmý, Tarihsel Geliþimi ve Kapsamý

Örgütsel Davranýþýn Tanýmý, Tarihsel Geliþimi ve Kapsamý NOT : Bu bölüm önümüzdeki günlerde Prof.Dr. Hüner Þencan ýn incelemesinden sonra daha da geliþtirilerek son halini alacaktýr. Zaman kaybý olmamasý için büyük ölçüde- tamamlanmýþ olan bu bölüm web e konmuþtur.

Detaylı

ünite1 Sosyal Bilgiler

ünite1 Sosyal Bilgiler ünite1 Sosyal Bilgiler Ýletiþim ve Ýnsan Ýliþkileri TEST 1 3. Ünlü bir sanatçýnýn gazetede yayýnlanan fotoðrafýnda evinin içi görüntülenmiþ haberi olmadan eþinin ve çocuklarýnýn resimleri çekilmiþtir.

Detaylı

ŞİZOFRENİDE TOPLUMSAL BECERİ EĞİTİMİ ve BİLİŞSEL İŞLEVSELLİK

ŞİZOFRENİDE TOPLUMSAL BECERİ EĞİTİMİ ve BİLİŞSEL İŞLEVSELLİK ŞİZOFRENİDE TOPLUMSAL BECERİ EĞİTİMİ ve BİLİŞSEL İŞLEVSELLİK Prof. Dr. Mustafa YILDIZ Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Öğretim Üyesi 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi, Ekim 2010

Detaylı

Şizofreni hastalarına ve ailelerine bağımsız ve sosyal yaşam becerileri topluma yeniden katılım programı uygulaması, izlenmesi

Şizofreni hastalarına ve ailelerine bağımsız ve sosyal yaşam becerileri topluma yeniden katılım programı uygulaması, izlenmesi Çetinkaya Duman ve ark. 91 Şizofreni hastalarına ve ailelerine bağımsız ve sosyal yaşam becerileri topluma yeniden katılım programı uygulaması, izlenmesi Zekiye ÇETİNKAYADUMAN, 1 Nesrin AŞTI, 2 Alp ÜÇOK,

Detaylı

Bilge Togay* Handan Noyan** Sercan Karabulut* Rümeysa Durak Taşdelen* Batuhan Ayık* Alp Üçok*

Bilge Togay* Handan Noyan** Sercan Karabulut* Rümeysa Durak Taşdelen* Batuhan Ayık* Alp Üçok* Bilge Togay* Handan Noyan** Sercan Karabulut* Rümeysa Durak Taşdelen* Batuhan Ayık* Alp Üçok* *İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri A.B.D. **İstanbul Üniversitesi DETAE Sinirbilim A.B.D. Şizofreni

Detaylı

TRSM de Rehabilitasyonun

TRSM de Rehabilitasyonun TRSM de Rehabilitasyonun Yeri Dr. Ayla Yazıcı BRSHH Gündüz Hastanesi ve Rehabilitasyon Merkezi Koordinatörü 7.10.2010 Şizofreni tedavisinde çok boyutlu yaklaşım Şizofreni tedavisinde çok boyutlu yaklaşım

Detaylı

Sunuþ. Türk Tabipleri Birliði Merkez Konseyi

Sunuþ. Türk Tabipleri Birliði Merkez Konseyi Sunuþ Bu kitap Uluslararasý Çalýþma Örgütü nün Barefoot Research adlý yayýnýnýn Türkçe çevirisidir. Çýplak ayak kavramý Türkçe de sýk kullanýlmadýðý için okuyucuya yabancý gelebilir. Çýplak Ayaklý Araþtýrma

Detaylı

17a EK 17-A ÖYKÜ KONTROL LÝSTESÝ. ² Rahim Ýçi Araçlar - Ek 17-A²

17a EK 17-A ÖYKÜ KONTROL LÝSTESÝ. ² Rahim Ýçi Araçlar - Ek 17-A² EK 17-A RÝA ÝÇÝN DEÐERLENDÝRME KONTROL LÝSTESÝ ÖYKÜ KONTROL LÝSTESÝ Hizmet verenin sorularý: Hizmet alana aþaðýdaki sorularý sorun: Hizmet veren için kurallar: Eðer yanýtlar evet sütununda ise aþaðýdaki

Detaylı

ALPER YILMAZ KIZILCAÞAR MAHALLESÝ MUHTAR ADAYI

ALPER YILMAZ KIZILCAÞAR MAHALLESÝ MUHTAR ADAYI Kýzýlcaþar Geleceðe Hazýrlanýyor Gelin Birlikte Çalýþalým ALPER YILMAZ KIZILCAÞAR MAHALLESÝ MUHTAR ADAYI Mart 2014 ALPER YILMAZ Halkla Bütünleþen MUHTARLIK Ankara Gölbaþý Kýzýlcaþar Köyünde 4 Mart 1979

Detaylı

Yüzyýlýn baþlarýnda E. Bleuler ve Kraepelin

Yüzyýlýn baþlarýnda E. Bleuler ve Kraepelin Þizofrenide Gidiþ ve Sonuç Prof. Dr. A. Kemal GÖÐÜÞ* * Ankara Üniversitesi Týp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalý, ANKARA Yüzyýlýn baþlarýnda E. Bleuler ve Kraepelin tarafýndan tanýmlanmasýndan bu yana

Detaylı

aziantep Medical Journal Gwww.gantep.edu.tr/~tipdergi Derleme/Review Cinsel Saðlýk Eðitim Modeli: IMB Modeli Sexual Health Education Model: IMB Model Bilgin Kýray Vural, Gülbanu Zencir Pamukkale Üniversitesi

Detaylı

Þizofreni Hastalarýnda Aile Ortamý ve Duygu Dýþavurumunun Deðerlendirilmesi

Þizofreni Hastalarýnda Aile Ortamý ve Duygu Dýþavurumunun Deðerlendirilmesi Þizofreni Hastalarýnda Aile Ortamý ve Duygu Dýþavurumunun Deðerlendirilmesi Verda TÜZER*, Selma ZÝNCÝR**, Ayþe Devrim BAÞTERZÝ*, Çiðdem AYDEMÝR*, Cebrail KISA*, Erol GÖKA*** ÖZET Duygu dýþavurumu aile

Detaylı

Yaygýn Anksiyete Bozukluðu Tanýlý Bireylere Verilen Psikoeðitimin Tedavideki Etkinliðinin Ýncelenmesi

Yaygýn Anksiyete Bozukluðu Tanýlý Bireylere Verilen Psikoeðitimin Tedavideki Etkinliðinin Ýncelenmesi ARAÞTIRMA Yaygýn Anksiyete Bozukluðu Tanýlý Bireylere Verilen Psikoeðitimin Tedavideki Etkinliðinin Ýncelenmesi The Efficacy of Psychoeducation as an Adjuvant Therapy in Generalized Anxiety Disorder Havva

Detaylı

Türkiye: Gelecek Nesiller için Fýrsatlarýn Çoðaltýlmasý 11. Çocuk Geliþimi ve Çocuklarýn Karþýlaþtýðý Riskler Eþitsizliðin nesiller arasý geçiþinin bugün Türkiye nin en genç neslini ciddi ölçüde etkilediði

Detaylı

Suç işlemiş bipolar bozukluklu olgularda klinik ve suç özellikleri: BRSHH den bir örnek. Dr. Tuba Hale CAMCIOĞLU

Suç işlemiş bipolar bozukluklu olgularda klinik ve suç özellikleri: BRSHH den bir örnek. Dr. Tuba Hale CAMCIOĞLU Suç işlemiş bipolar bozukluklu olgularda klinik ve suç özellikleri: BRSHH den bir örnek Dr. Tuba Hale CAMCIOĞLU Kurum ve kuruluşla ilişki bildirimi Bulunmamaktadır. Şiddet ve Suç Saldırganlık Şiddet Bireyin

Detaylı

TOHAV Suruç Mülteci Danýþma Merkezi Açýldý TOHAV'ýn mülteci ve sýðýnmacýlara yönelik devam ettirdiði çalýþmalar kapsamýnda açtýðý SURUÇ MÜLTECÝ DANIÞM

TOHAV Suruç Mülteci Danýþma Merkezi Açýldý TOHAV'ýn mülteci ve sýðýnmacýlara yönelik devam ettirdiði çalýþmalar kapsamýnda açtýðý SURUÇ MÜLTECÝ DANIÞM MD Mülteci Danýþma M TOHAV e-bülten n S AYI: 1 TOHAV Suruç Mülteci Danýþma Merkezi Ýletiþim Bilgileri Adres: Yýldýrým Mah. Ziyademirdelen Sok. N0: D: 1 Suruç/ÞANLIURFA Tel: 0 (414) 611 98 02 TOHAV Suruç

Detaylı

Týp Fakültesi öðrencilerinin Anatomi dersi sýnavlarýndaki sistemlere göre baþarý düzeylerinin deðerlendirilmesi

Týp Fakültesi öðrencilerinin Anatomi dersi sýnavlarýndaki sistemlere göre baþarý düzeylerinin deðerlendirilmesi 1 Özet Týp Fakültesi öðrencilerinin Anatomi dersi sýnavlarýndaki sistemlere göre baþarý düzeylerinin deðerlendirilmesi Mehmet Ali MALAS, Osman SULAK, Bahadýr ÜNGÖR, Esra ÇETÝN, Soner ALBAY Süleyman Demirel

Detaylı

Saðlýklý Bir Diþeti Nasýl Olmalýdýr? Saðlýklý diþeti, çoðunlukla açýk pembe renkli, sert kývamlý, mat, yüzeyi portakal kabuðu görünümünde ve diþlerin

Saðlýklý Bir Diþeti Nasýl Olmalýdýr? Saðlýklý diþeti, çoðunlukla açýk pembe renkli, sert kývamlý, mat, yüzeyi portakal kabuðu görünümünde ve diþlerin Saðlýklý Bir Diþeti Nasýl Olmalýdýr? Saðlýklý diþeti, çoðunlukla açýk pembe renkli, sert kývamlý, mat, yüzeyi portakal kabuðu görünümünde ve diþlerin arasý býçak sýrtý gibi sonlanan özelliklere sahiptir.

Detaylı

Özay Çelen (*), Turgut Karaalp (*), Sýdýka Kaya (**), Cesim Demir (*), Abdulkadir Teke (*), Ali Akdeniz (*)

Özay Çelen (*), Turgut Karaalp (*), Sýdýka Kaya (**), Cesim Demir (*), Abdulkadir Teke (*), Ali Akdeniz (*) Gülhane Týp Dergisi 2007; 49: 25-31 Gülhane Askeri Týp Akademisi 2007 ARAÞTIRMA Gülhane Askeri Týp Fakültesi Eðitim Hastanesi Yoðun Bakým Ünitelerinde görev yapan hemþirelerin uygulanan hizmet içi eðitim

Detaylı

Manyetik Rezonans ve Bilgisayarlý Tomografi Öncesi Hastalarda Anksiyete ve Depresyon

Manyetik Rezonans ve Bilgisayarlý Tomografi Öncesi Hastalarda Anksiyete ve Depresyon ARAÞTIRMA Manyetik Rezonans ve Bilgisayarlý Tomografi Öncesi Hastalarda Anksiyete ve Depresyon Gülten Karadeniz 1, Serdar Tarhan 2, Emre Yanýkkerem 3, Özden Dedeli 3, Erkan Kahraman 4 1 Yrd.Doç.Dr., 3

Detaylı

Psikiyatride Şiddeti Önlemenin Klinik Önlemleri

Psikiyatride Şiddeti Önlemenin Klinik Önlemleri Psikiyatride Şiddeti Önlemenin Klinik Önlemleri Kürşat Altınbaş Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilimdalı 49.Ulusal Psikiyatri Kongresi 27 Eylül 2013, İzmir Açıklama 2012-2013

Detaylı

Çocuk Ýstismarýna Birimler Arasý Yaklaþým: Bir Olgu Sunumu

Çocuk Ýstismarýna Birimler Arasý Yaklaþým: Bir Olgu Sunumu OLGU SUNUMU Çocuk Ýstismarýna Birimler Arasý Yaklaþým: Bir Olgu Sunumu Multidisciplinary Approach to Child Abuse: A Case Report Muhammed Ayaz 1, Ayþe Burcu Ayaz 1 1 Uz.Dr., Sakarya Üniversitesi Týp Fakültesi

Detaylı

Þizofreni özellikle düþünce, algý ve duygulaným

Þizofreni özellikle düþünce, algý ve duygulaným Çocukluk ve Ergenlik Döneminde Þizofreni: Klinik Özellikler Doç. Dr. Selahattin ÞENOL* Þizofreni özellikle düþünce, algý ve duygulaným alanlarýnda bozulmayla seyreden ciddi bir ruhsal hastalýktýr. Ýlk

Detaylı

Psikiyatrik Rehabilitasyonda Gündüz Hastanesinin Yeri #

Psikiyatrik Rehabilitasyonda Gündüz Hastanesinin Yeri # Klinikler ve Uygulamalar Psikiyatrik Rehabilitasyonda Gündüz Hastanesinin Yeri # Melike GÜNEY* ÖZET Bu yazýda gündüz hastanelerinin kýsa bir tarihçesi verildikten sonra, kliniðimiz gündüz hastanesinde

Detaylı

Konular 5. Eðitimde Kullanýlacak Araçlar 23. Örnek Çalýþtay Gündemi 29. Genel Bakýþ 7 Proje Yöneticilerinin Eðitimi 10

Konular 5. Eðitimde Kullanýlacak Araçlar 23. Örnek Çalýþtay Gündemi 29. Genel Bakýþ 7 Proje Yöneticilerinin Eðitimi 10 Proje Yönetimi ÝÇÝNDEKÝLER Konular 5 Genel Bakýþ 7 Proje Yöneticilerinin Eðitimi 10 Eðitimde Kullanýlacak Araçlar 23 Araç 1: Araþtýrma sorularý Araç 2: Belirsiz talimatlar Araç 3: Robotlar 28 Örnek

Detaylı

Þizofreni psikiyatrik iþlev bozukluklarýnýn en. Þizofreni Tedavisinde Psikososyal Yaklaþýmlar. Özet

Þizofreni psikiyatrik iþlev bozukluklarýnýn en. Þizofreni Tedavisinde Psikososyal Yaklaþýmlar. Özet Þizofreni Tedavisinde Psikososyal Yaklaþýmlar Prof. Dr. Ünsal SÖYLEMEZOÐLU*, Yrd. Doç. Dr. Adnan CANSEVER* Özet Þizofrenik bir hastanýn tedavisinde ilaçlar kadar hasta-hekim iliþkisinin de önemli bir rolü

Detaylı

Yaþlý hastanýn deðerlendirilmesi aþamasýnda bazý

Yaþlý hastanýn deðerlendirilmesi aþamasýnda bazý 4 Prof. Dr. Yeþim GÖKÇE-KUTSAL Yýllar bizi bulduklarý gibi býrakmýyorlar Owen Meredith Yaþlý hastanýn deðerlendirilmesi aþamasýnda bazý temel özellikler klinisyen hekimlerce mutlaka önüne alýnmalýdýr.ýleri

Detaylı

KULLANIM KLAVUZU EFE KULUÇKA MAKINELERI KULLANMA TALIMATI

KULLANIM KLAVUZU EFE KULUÇKA MAKINELERI KULLANMA TALIMATI Ambalaj içinde bulunanlar: Köpük korumasý Kuluçka makinesi Güç kablosu Talimat kitapçýðý Açýklama: 1. Ýlk önce makineyi test ediniz. 2. Sýcaklýk ayarýný yapýnýz. 3. Sýcaklýk alarm parametre ayarlarý (AL

Detaylı

T.C. MÝLLÎ EÐÝTÝM BAKANLIÐI EÐÝTÝMÝ ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME DAÝRESÝ BAÞKANLIÐI KENDÝNÝ TANIYOR MUSUN? ANKARA, 2011 MESLEK SEÇÝMÝNÝN NE KADAR ÖNEMLÝ BÝR KARAR OLDUÐUNUN FARKINDA MISINIZ? Meslek seçerken

Detaylı

Kronik Şizofren Hastalarda Psikososyal Beceri Eğitiminin Etkinliğinin Değerlendirilmesi

Kronik Şizofren Hastalarda Psikososyal Beceri Eğitiminin Etkinliğinin Değerlendirilmesi Kronik Şizofren Hastalarda Psikososyal Beceri Eğitiminin Etkinliğinin Değerlendirilmesi Gül ÜNSAL BARLAS *, Özlem IŞIL** ÖZET Amaç: Bu çalışmanın amacı, Kronik şizofreni psikososyal beceri eğitiminin etkinliğini

Detaylı

Şebnem Pırıldar Ege Psikiyatri AD.

Şebnem Pırıldar Ege Psikiyatri AD. Obezitede Anksiyete Bozuklukları ve Depresyon Şebnem Pırıldar Ege Psikiyatri AD. Açıklama 2008 2010 Araştırmacı: Sanofi Danışman: Teva, BMS Konuşmacı: Lundbeck Obezite giderek artan bir toplum sağlığı

Detaylı

2006 cilt 15 sayý 10 179

2006 cilt 15 sayý 10 179 Ankara'da Bir Lisenin 9 ve 10. Sýnýf Öðrencilerinin Kiþisel Hijyen Konusunda Davranýþlarýnýn Belirlenmesi Determination of the Behaviours of Ninth and Tenth Grade High School Students About Personal Hygiene

Detaylı

rm o f t a l ip j o l o n ek gýda T a d ý G m için ya þ a i ye Türk u ulusal GIDA TEKNOLOJÝ PLATFORMU y a þ a m i ç i n g ý d a Kaynak: 2010 Envanteri (TGDF) Gýda Sektörü 73.722.988 nüfus Hane halký gýda

Detaylı

15 Tandem Takým Tezgahlarý ndan Ýhtiyaca Göre Uyarlanabilen Kitagawa Divizörler Kitagawa firmasýnýn, müþterilerini memnun etmek adýna, standartý deðiþtirmesi yeni bir þey deðil. Bu seferki uygulamada,

Detaylı

Þizofrenide Cinsel Ýþlev Bozukluklarý: Kesitsel Bir Deðerlendirme

Þizofrenide Cinsel Ýþlev Bozukluklarý: Kesitsel Bir Deðerlendirme ARAÞTIRMA Þizofrenide Cinsel Ýþlev Bozukluklarý: Kesitsel Bir Deðerlendirme Sexual Dysfunction in Schizophrenia: A Cross-Sectional Evaluation Soner Çakmak 1, Gonca Karakuþ 2, Yunus Emre Evlice 3 1 Uz.Dr.,

Detaylı

ÇEVRE VE TOPLUM. Sel Erozyon Kuraklýk Kütle Hareketleri Çýð Olaðanüstü Hava Olaylarý: Fýrtýna, Kasýrga, Hortum

ÇEVRE VE TOPLUM. Sel Erozyon Kuraklýk Kütle Hareketleri Çýð Olaðanüstü Hava Olaylarý: Fýrtýna, Kasýrga, Hortum ÇEVRE VE TOPLUM 11. Bölüm DOÐAL AFETLER VE TOPLUM Konular DOÐAL AFETLER Dünya mýzda Neler Oluyor? Sel Erozyon Kuraklýk Kütle Hareketleri Çýð Olaðanüstü Hava Olaylarý: Fýrtýna, Kasýrga, Hortum Volkanlar

Detaylı

Þizofreni ve Cinsiyet: Baþlangýç Yaþý ve Sosyodemografik Özellikler

Þizofreni ve Cinsiyet: Baþlangýç Yaþý ve Sosyodemografik Özellikler Þizofreni ve Cinsiyet: Baþlangýç Yaþý ve Sosyodemografik Özellikler Hatice GÜZ* ÖZET Bu çalýþmada, DSM-IV taný kriterlerine göre þizofreni tanýsý alan 160 hastada (95'i erkek, 65'i kadýn) baþlangýç yaþý

Detaylı

İLKER KÜÇÜKPARLAK EĞİTİM & ÇALIŞMA. LİSANS İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi

İLKER KÜÇÜKPARLAK EĞİTİM & ÇALIŞMA. LİSANS İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi EĞİTİM & ÇALIŞMA LİSANS İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi 1994-2000 UZMANLIK Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Uzman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve 2005-2011 Araştırma Hastanesi,

Detaylı

ÇOCUK VE ERGEN RUH SAÐLIÐINDA YATAKLI TEDAVÝNÝN YERÝ

ÇOCUK VE ERGEN RUH SAÐLIÐINDA YATAKLI TEDAVÝNÝN YERÝ ÇOCUK VE ERGEN RUH SAÐLIÐINDA YATAKLI TEDAVÝNÝN YERÝ Taner GÜVENÝR*, Fatma VAROL TAÞ** ÖZET Amaç: Ayaktan ya da gündüz kliniði koþullarýnda tedavi edilemeyecek düzeyde aðýr ruhsal sorunlar yaþayan çocuk

Detaylı

Hemodiyaliz hastalarýnda tedaviye uyum: çok yönlü bir yaklaþým

Hemodiyaliz hastalarýnda tedaviye uyum: çok yönlü bir yaklaþým Gülhane Týp Dergisi 2007; 49: 132-136 Gülhane Askeri Týp Akademisi 2007 DERLEME Hemodiyaliz hastalarýnda tedaviye uyum: çok yönlü bir yaklaþým Belgüzar Kara (*) Özet Hemodiyaliz, son dönem böbrek yetmezliðini

Detaylı

ünite1 Sosyal Bilgiler Verilenlerden kaçý sosyal bilimler arasýnda yer alýr? A. 6 B. 5 C. 4 D. 3

ünite1 Sosyal Bilgiler Verilenlerden kaçý sosyal bilimler arasýnda yer alýr? A. 6 B. 5 C. 4 D. 3 ünite1 Sosyal Bilgiler Sosyal Bilgiler Öðreniyorum TEST 1 3. coðrafya tarih biyoloji fizik arkeoloji filoloji 1. Ali Bey yaþadýðý yerin sosyal yetersizlikleri nedeniyle, geliþmiþ bir kent olan Ýzmir e

Detaylı

Bedensel Hastalýðý Olan Kiþiler Arasýnda Psikiyatrik Yardýma Ýhtiyacý Olanlar Tanýnabiliyor mu?

Bedensel Hastalýðý Olan Kiþiler Arasýnda Psikiyatrik Yardýma Ýhtiyacý Olanlar Tanýnabiliyor mu? Bedensel Hastalýðý Olan Kiþiler Arasýnda Psikiyatrik Yardýma Ýhtiyacý Olanlar Tanýnabiliyor mu? Kemal YAZICI*, Þenel TOT*, Aylin YAZICI*, Pervin ERDEM**, Visal BUTURAK**, Yavuz OKYAY**, Yýldýrým ÞÝMÞEK**

Detaylı

Larson'un 1960'larda veciz olarak belirttiði gibi,

Larson'un 1960'larda veciz olarak belirttiði gibi, 5 Prof. Dr. Semih KESKÝL Larson'un 1960'larda veciz olarak belirttiði gibi, yaþlýlarýn acil hastalýklarý diye bir durum yoktur. Bizimde burada söz konusu edeceðimiz yaþlýlar arasýndaki acil týbbi durumlardýr.

Detaylı

Palyatif Bakım Hastalarında Sık Gözlenen Ruhsal Hastalıklar ve Tedavi Yaklaşımları

Palyatif Bakım Hastalarında Sık Gözlenen Ruhsal Hastalıklar ve Tedavi Yaklaşımları Palyatif Bakım Hastalarında Sık Gözlenen Ruhsal Hastalıklar ve Tedavi Yaklaşımları Doç. Dr. Özen Önen Sertöz Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi Bilim Dalı Ankara,

Detaylı

Depresyon, Pratisyen Hekimler ve Depresyon Eðitimi

Depresyon, Pratisyen Hekimler ve Depresyon Eðitimi Depresyon, Pratisyen Hekimler ve Depresyon Eðitimi Dr. Sema Ýlhan Akalýn* Dr. Can Cimili**, Dr. Esma Kuzhan*** Giriþ: Depresyon birinci basamakta en yaygýn görülen ruh saðlýðý sorunudur, çok azýnýn ikinci

Detaylı

TÜSAD İnfeksiyon Çalışma Grubu

TÜSAD İnfeksiyon Çalışma Grubu TÜSAD İnfeksiyon Çalışma Grubu Neden Grip Aşısı Yaptırmalıyız? Grip her yýl görülür ve günlük yaþamý etkiler Her yýl trafik kazalarýndan daha fazla insan grip nedeniyle ölmektedir. Özellikle çocuklar,

Detaylı

Bir psikiyatri kliniði yataklý birimi hastalarýnda. birlikteliði: Retrospektif bir çalýþma

Bir psikiyatri kliniði yataklý birimi hastalarýnda. birlikteliði: Retrospektif bir çalýþma ARAÞTIRMA Bir psikiyatri kliniði yataklý birimi hastalarýnda psikotik bozukluk ve madde kullaným bozukluðu birlikteliði: Retrospektif bir çalýþma Comorbidity of psychotic disorder and substance use disorder

Detaylı

TEMÝZLÝK ÝÞÝNDE ÇALIÞAN KÝÞÝLERÝN TEMÝZLÝK VE SAÐLIK DAVRANIÞLARININ DEÐERLENDÝRÝLMESÝ

TEMÝZLÝK ÝÞÝNDE ÇALIÞAN KÝÞÝLERÝN TEMÝZLÝK VE SAÐLIK DAVRANIÞLARININ DEÐERLENDÝRÝLMESÝ ARAÞTIRMALAR (Research Reports) TEMÝZLÝK ÝÞÝNDE ÇALIÞAN KÝÞÝLERÝN TEMÝZLÝK VE SAÐLIK DAVRANIÞLARININ DEÐERLENDÝRÝLMESÝ The evaluation of hygiene and health attitudes of cleaning workers Elçin Balcý 1,

Detaylı

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ YAYINLARI

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ YAYINLARI Şizofreni ve Aile Yayın Hazırlayanlar Semra Ulusoy Kaymak Haldun Soygür Ayşen Esen Danacı Köksal Alptekin TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ YAYINLARI Semra ULUSOY KAYMAK 1999 yılında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi

Detaylı

Rapor edilen iðne batma yaralanmalarýnýn %56 sý güvenlikli ürünler kullanýlarak önlenebilir den fazla patojen bulaþabilir.

Rapor edilen iðne batma yaralanmalarýnýn %56 sý güvenlikli ürünler kullanýlarak önlenebilir den fazla patojen bulaþabilir. Rapor edilen iðne batma yaralanmalarýnýn %56 sý güvenlikli ürünler kullanýlarak önlenebilir. 7 20 den fazla patojen bulaþabilir. 8 En büyük tehlike Hepatit B, Hepatit C ve HIV dir. Yaralananlarýn %40 ý

Detaylı

Antipsikotik tedaviler ve şizofrenide tedaviye uyum

Antipsikotik tedaviler ve şizofrenide tedaviye uyum Antipsikotik tedaviler ve şizofrenide tedaviye uyum Dr. Meram Can Saka AÜTF Psikiyatri 10.Mart.2017 Cuma 2. Psikiyatri Zirvesi ve 9. Ulusal Anksiyete Kongresi Şizofrenide tedaviye uyum 1. Nedir? 2. Neden

Detaylı

Madde Bağımlılığı Olan Hastaların Ebeveynlerinde Psikiyatrik Hastalıklar. Yard. Doç.Dr. Suat Ekinci

Madde Bağımlılığı Olan Hastaların Ebeveynlerinde Psikiyatrik Hastalıklar. Yard. Doç.Dr. Suat Ekinci Madde Bağımlılığı Olan Hastaların Ebeveynlerinde Psikiyatrik Hastalıklar Yard. Doç.Dr. Suat Ekinci Sunum Özeti Neden Ebeveynlerde Psikiyatrik Hastalıklar? Madde Bağımlılığı olan Hastaların Ebeveynlerinde

Detaylı

Tehlikeli Atýk Çözümünde EKOVAR...

Tehlikeli Atýk Çözümünde EKOVAR... ARA DEPOLAMA www. ekovar.com info@ ekovar.com Hilal Mah. 50. Sokak, 4. Cad. No: 8/8 Yýldýz - Çankaya / ANKARA Tel : +(90) 312 442 13 05 +(90) 312 442 11 43 Faks : +(90) 312 442 13 06 Tehlikeli Atýk Çözümünde

Detaylı

Þizofreni Tedavisine Genel Bir Bakýþ

Þizofreni Tedavisine Genel Bir Bakýþ Þizofreni Tedavisine Genel Bir Bakýþ Doç. Dr. Haldun SOYGÜR* Özet Bu yazýda, þizofreni tedavisi ana hatlarýyla gözden geçirilmiþ ve özellikle birinci basamakta çalýþan hekimlere yönelik tedavi ilkeleri

Detaylı

YENÝ YAYINLARDAN ÖZETLER

YENÝ YAYINLARDAN ÖZETLER YENÝ YAYINLARDAN ÖZETLER Major Depresyon, Davraným Bozukluðu ve Madde Kullaným Bozukluðu olan Ergenlerde Fluoksetin ve Biliþsel Davranýþcý Terapinin Karþýlaþtýrýldýðý Randomize Kontrollü Çalýþma Riggs

Detaylı

21-23 Kasým 2011 Çeþme Ýzmir www.tgdfgidakongresi.com organizasyon Ceyhun Atýf Kansu Caddesi, 1386. Sokak, No: 8, Kat: 2, 06520 Balgat / Ankara T:+90 312 284 77 78 F:+90 312 284 77 79 Davetlisiniz Ülkemiz

Detaylı

Yapýlan araþtýrmalar ve incelemeler hem özellikler yaklaþýmýnýn ve hem de durumsal faktörlerin liderlerin

Yapýlan araþtýrmalar ve incelemeler hem özellikler yaklaþýmýnýn ve hem de durumsal faktörlerin liderlerin Prof. Dr. Huner Sencan E-mail: huner_s@yahoo.com www.orgutseldavranis.8m.com Çaðdaþ Liderlik Kuramlarý Prof. Dr. Hüner Þencan Liderlik kuramlarýyla ilgili olarak birinci sýnýfta özellikler kuramý ve davranýþsal

Detaylı

Kısa Süreli Dinamik Psikoterapi (TLDP) Eğitimi Modül-I Ağustos 2016 İbrahim Sarı MD, MSc

Kısa Süreli Dinamik Psikoterapi (TLDP) Eğitimi Modül-I Ağustos 2016 İbrahim Sarı MD, MSc Kısa Süreli Dinamik Psikoterapi (TLDP) Eğitimi Modül-I 20-21 Ağustos 2016 İbrahim Sarı MD, MSc PSİKOTERAPİ-DER Telefon: 0(532) 160 23 78, 0(541) 963 89 87 Email: psikoterapider@gmail.com www.psikoterapiegitimleridernegi.org

Detaylı

17-19 Aralýk 2010 Miracle Resort Hotel, Antalya 17-19 Aralýk 2010 - Miracle Resort Hotel, Antalya Deðerli Meslektaþýmýz, Kanser tedavisindeki hýzlý deðiþim ve geliþme farklý alanlarda uzmanlaþmýþ hekimlerin

Detaylı

Şizofrenide Psikososyal Beceri Eği minin Belir Örüntüsü, İçgörü, Yaşam Kalitesi ve İn har Olasılığı Üzerine Etkisi

Şizofrenide Psikososyal Beceri Eği minin Belir Örüntüsü, İçgörü, Yaşam Kalitesi ve İn har Olasılığı Üzerine Etkisi Türk Psikiyatri Dergisi 2008; 19(3): 266-273 Şizofrenide Psikososyal Beceri Eği minin Belir Örüntüsü, İçgörü, Yaşam Kalitesi ve İn har Olasılığı Üzerine Etkisi Dr. Artuner DEVECİ 1, Dr. Ayşen ESEN-DANACI

Detaylı

Meme Kanserinin Ruhsal ve Sosyal Etkileri Üzerine Bir Çalýþma

Meme Kanserinin Ruhsal ve Sosyal Etkileri Üzerine Bir Çalýþma Meme Kanserinin Ruhsal ve Sosyal Etkileri Üzerine Bir Çalýþma Þahnur ÞENER*, Nazan GÜNEL**, Zafer AKÇALI***, Selahattin ÞENOL* #, Aylin Ýlden KOÇKAR** # ÖZET Psikolojik, sosyal ve çevresel etkenlerin hastalýklarýn

Detaylı

Yatan hastalarýn anksiyete ve depresyon düzeyleri ve iliþkili faktörlerin incelenmesi

Yatan hastalarýn anksiyete ve depresyon düzeyleri ve iliþkili faktörlerin incelenmesi ARAÞTIRMA 1 Yatan hastalarýn anksiyete ve depresyon düzeyleri ve iliþkili faktörlerin incelenmesi Fahriye Oflaz, Huriye Varol GATA Hemþirelik Yüksek Okulu 06010 Etlik-Ankara Özet Amaç: Bu çalýþmanýn amacý

Detaylı

Yaþlýlýðýn nasýl tanýmlanacaðý ya da kimlere

Yaþlýlýðýn nasýl tanýmlanacaðý ya da kimlere Yaþlýya ve Demanslý Hastaya Psikososyal Yaklaþým Doç. Dr. Erol GÖKA*, Uz. Dr. Çiðdem AYDEMÝR* A. YAÞLILIKLA ÝLGÝLÝ BAZI TEMEL KONU- LAR Yaþlýlýðýn nasýl tanýmlanacaðý ya da kimlere yaþlý denileceði oldukça

Detaylı

Þizofreni: Damga, Mitler ve Gerçekler

Þizofreni: Damga, Mitler ve Gerçekler Þizofreni: Damga, Mitler ve Gerçekler Doç. Dr. Alp ÜÇOK* Özet Þizofreni kavramýyla ilgili önyargýlar ve bunlarýn neden olduðu damga yalnýzca hastalarý deðil yakýnlarýný ve tedaviyi üstlenen profesyonelleri

Detaylı

0.2-200m3/saat AISI 304-316

0.2-200m3/saat AISI 304-316 RD Firmamýz mühendisliðinde imalatýný yaptýðýmýz endüstriyel tip hava kilidleri her türlü proseste çalýþacak rotor ve gövde seçeneklerine sahiptir.aisi304-aisi316baþtaolmaküzerekimya,maden,gýda...gibi

Detaylı

Doç. Dr. Naile BİLGİLİ Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Doç. Dr. Naile BİLGİLİ Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Doç. Dr. Naile BİLGİLİ Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Yaşlı nüfusa ilişkin en önemli sorunlardan biri bakım sorunudur. Yaşlı bakımı çok kapsamlı ve pahalı bir hizmettir. Özellikle 75 yaşın

Detaylı

KÝPAÞ 2016 KATALOG HAVALANDIRMA.

KÝPAÞ 2016 KATALOG HAVALANDIRMA. KÝPAÞ HAVALANDIRMA 2016 KATALOG www.kipashavalandirma.com Hamidiye Mah.Said Nursi Cad. Gündem Sok. No:11 ÇEKMEKÖY-ISTANBUL T : +90 216 641 01 79 M : info@kipashavalandirma.com.tr W : www.kipashavalandirma.com.tr

Detaylı

Rehabilitasyon programının şizofreni hastalarının kliniği, sosyal işlevselliği ve yaşam kalitesi üzerindeki uzun dönem etkileri: İzleme çalışması

Rehabilitasyon programının şizofreni hastalarının kliniği, sosyal işlevselliği ve yaşam kalitesi üzerindeki uzun dönem etkileri: İzleme çalışması 238 Rehabilitasyon programının şizofreni hastalarının kliniği, sosyal işlevselliği ve yaşam Araştırma / Original article Rehabilitasyon programının şizofreni hastalarının kliniği, sosyal işlevselliği ve

Detaylı

05 Ekim 2010 / 14:00 15:30 / Salon 11 ÇG 1 Yeme Bozukluklarýnda Grup Psikoterapisi Uygulamalarý Grup deneyimi : Zerrin Oðlaðu Amaç: Ýstanbul Týp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalý Yeme Bozukluklarý Programý

Detaylı

ERHAN KAMIŞLI H.Ö. SABANCI HOLDİNG ÇİMENTO GRUP BAŞKANI OLDU.

ERHAN KAMIŞLI H.Ö. SABANCI HOLDİNG ÇİMENTO GRUP BAŞKANI OLDU. ERHAN KAMIŞLI H.Ö. SABANCI HOLDİNG ÇİMENTO GRUP BAŞKANI OLDU. Sendikamýz Yönetim Kurulu Üyesi Erhan KAMIÞLI, 28 Mart 2001 tarihi itibariyle H.Ö. Sabancý Holding Çimento Grubu Baþkanlýðý'na atanmýþtýr.

Detaylı

Eþ hastalanma bir kiþide farklý bozukluklarýn

Eþ hastalanma bir kiþide farklý bozukluklarýn Þizofreni ve Madde Kullaným Bozukluklarý Doç. Dr. Hakan COÞKUNOL* Eþ hastalanma bir kiþide farklý bozukluklarýn belirli bir zaman diliminde bir arada görülme si olarak tanýmlanýr. Bu kavram için yaygýn

Detaylı

YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ SOSYAL HİZMET BÖLÜMÜ LİSANS PROGRAMI DERSLERİ

YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ SOSYAL HİZMET BÖLÜMÜ LİSANS PROGRAMI DERSLERİ YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ SOSYAL HİZMET BÖLÜMÜ LİSANS PROGRAMI DERSLERİ 1. SINIF GÜZ DÖNEMİ DERSLERİ (saat) SHB101 Sosyal e Giriş Introduction to Social Work Z 3/0 5 SHB103

Detaylı

K U L L A N I C I E L K Ý T A B I

K U L L A N I C I E L K Ý T A B I K U L L A N I C I E L K Ý T A B I Kesme Hızı Kesme hýzý fonksiyonlarý: Kalýnlýk ve kesilecek olan madde Akým ayarýnýn deðeri Akým ayarý kesilmiþ kenarlarýn kalitesini etkiler. Kesimin geometrik

Detaylı

Dr. Sarp Üner*, Dr. Þevkat Bahar Özvarýþ**, Sevgi Turan***, Umut Arýöz***, Dr. Orhan Odabaþý****, Dr. Melih Elçin****, Dr. Ýskender Sayek***** Giriþ

Dr. Sarp Üner*, Dr. Þevkat Bahar Özvarýþ**, Sevgi Turan***, Umut Arýöz***, Dr. Orhan Odabaþý****, Dr. Melih Elçin****, Dr. Ýskender Sayek***** Giriþ Ankara'da Birinci Basamak Saðlýk Kurumlarýnda Çalýþan Hekimlerin Sunulan Hizmetlere Ýliþkin Öz Deðerlendirmeleri The Self -Evaluation of Health Services by Physicians Working in Primary Health Care Units

Detaylı

Yaþlanma ile birlikte deri ve saçlarda görülen

Yaþlanma ile birlikte deri ve saçlarda görülen 9 Prof. Dr. Selçuk BÖLÜKBAÞI Yaþlanma ile birlikte deri ve saçlarda görülen deðiþiklikler gibi vücut duruþunda ve yürüyüþünde de deðiþiklikler meydana gelir. Kas-iskelet sistemi vücudun destek ve temelidir.

Detaylı

Bulimia Nervozada Tedavi

Bulimia Nervozada Tedavi Bulimia Nervozada Tedavi Atila EROL*, Fadime YAZICI** ÖZET Psikiyatrik sýnýflama sistemine son dönemde giren bulimia nervoza, yinelemelerle seyreden kronik bir hastalýktýr. Etkin tedavi þeklini belirlemek

Detaylı

Ovacýk Altýn Madeni'ne dava öncesi yargýsýz infaz!

Ovacýk Altýn Madeni'ne dava öncesi yargýsýz infaz! Asýlsýz iddia neden ortaya atýldý? Ovacýk Altýn Madeni'ne dava öncesi yargýsýz infaz! 19 Haziran 2004 tarihinde, Ovacýk Altýn Madeni ile hiçbir ilgisi olmayan Arsenik iddialarý ortaya atýlarak madenimiz

Detaylı

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi nde KLP Çalışmaları Amaçlar Yurtdışında Yan Dal süreci

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi nde KLP Çalışmaları Amaçlar Yurtdışında Yan Dal süreci Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi nde KLP Çalışmaları Amaçlar Yurtdışında Yan Dal süreci Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı nda 1970 yılından itibaren KLP alanında çalışmalar

Detaylı

Depo Modüllerin Montajý Öncelikle depolarýmýzý nerelere koyabileceðimizi iyi bilmemiz gerekir.depolarýmýzý kesinlikle binalarýmýzda statik açýdan uygun olamayan yerlere koymamalýyýz. Çatýlar ve balkonlarla

Detaylı

TOHAV Suruç Mülteci Danýþma Merkezi'nden Haberler *1 Þubat 2016 tarihinde faaliyetlerine baþlayan Suruç Mülteci Danýþma Merkezi; mülteci, sýðýnmacý ve

TOHAV Suruç Mülteci Danýþma Merkezi'nden Haberler *1 Þubat 2016 tarihinde faaliyetlerine baþlayan Suruç Mülteci Danýþma Merkezi; mülteci, sýðýnmacý ve MD Mülteci Danýþma M TOHAV e-bülten n S AYI: 2 TOHAV Suruç Mülteci Danýþma Merkezi Ýletiþim Bilgileri Adres: Yýldýrým Mah. Ziyademirdelen Sok. N0: D: 1 Suruç/ÞANLIURFA Tel: 0 (414) 611 98 02 TOHAV Suruç

Detaylı

STAJ BÝLGÝLERÝ. Önemli Açýklamalar

STAJ BÝLGÝLERÝ. Önemli Açýklamalar Öðrencinin Adý ve Soyadý Doðum Yeri ve Yýlý Fakülte Numarasý Bölümü Yaptýðý Staj Dalý Fotoðraf STAJ BÝLGÝLERÝ Ýþyeri Adý Adresi Telefon Numarasý Staj Baþlama Tarihi Staj Bitiþ Tarihi Staj Süresi (gün)

Detaylı

Kırıkkale Toplum Ruh Sağlığı Merkezi nde Takip Edilen Şizofreni Hastalarının Değerlendirilmesi

Kırıkkale Toplum Ruh Sağlığı Merkezi nde Takip Edilen Şizofreni Hastalarının Değerlendirilmesi 15 ƘŰƬƑƊ Original Article / Özgün Araştırma Kırıkkale Toplum Ruh Sağlığı Merkezi nde Takip Edilen Şizofreni Hastalarının Değerlendirilmesi The Evaluation of the Schizophrenia Patiens in Kirikkale Community

Detaylı

KRONİK BÖBREK HASTALIĞI OLAN BİREYLERİN PSİKOSOSYAL GEREKSİNİMLERİ

KRONİK BÖBREK HASTALIĞI OLAN BİREYLERİN PSİKOSOSYAL GEREKSİNİMLERİ KRONİK BÖBREK HASTALIĞI OLAN BİREYLERİN PSİKOSOSYAL GEREKSİNİMLERİ Doç.Dr.Semra Karaca Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü Psikiyatri Hemşireliği AD sckaraca@marmara.edu.tr

Detaylı

Erciyes Üniversitesi Hastanesi nde Yatan Hastalarýn Hasta Haklarý Konusundaki Bilgi Düzeyi

Erciyes Üniversitesi Hastanesi nde Yatan Hastalarýn Hasta Haklarý Konusundaki Bilgi Düzeyi ARAÞTIRMALAR (Research Reports) Erciyes Üniversitesi Hastanesi nde Yatan Hastalarýn Hasta Haklarý Konusundaki Bilgi Düzeyi The level of knowledge of inpatiens at Erciyes University hospital on the patient

Detaylı

Psikiyatri Hastalarýnda Týp Dýþý Çare Arama Davranýþý: Türkiye'de ve Almanya'da Yaþayan Türkler Arasýnda Karþýlaþtýrmalý Bir Ön Çalýþma

Psikiyatri Hastalarýnda Týp Dýþý Çare Arama Davranýþý: Türkiye'de ve Almanya'da Yaþayan Türkler Arasýnda Karþýlaþtýrmalý Bir Ön Çalýþma ARAÞTIRMA Psikiyatri Hastalarýnda Týp Dýþý Çare Arama Davranýþý: Türkiye'de ve Almanya'da Yaþayan Türkler Arasýnda Karþýlaþtýrmalý Bir Ön Çalýþma Hüseyin Güleç 1, Ayhan Yavuz 2, Murat Topbaþ 3, Ýsmail

Detaylı