Suriye ye Küstüler, srail e K zd lar, Demokrasi Havarisi Kesildiler, Biz de nand k!

Transkript

1 EVRENSEL BAKIfi AÇISI Gürbüz Evren Suriye ye Küstüler, srail e K zd lar, Demokrasi Havarisi Kesildiler, Biz de nand k! Bütün Dünya da yay mlanan birçok yaz mda Büyük Ortado u Projesi ni (BOP) konu etmifl, söz konusu projenin gerçek ad n n "Büyük Ortado u ve Kuzey Afrika Projesi" oldu unu vurgulam flt m. K saca an msatmak gerekirse, bu proje, içinde Türkiye nin bulundu u 23 ülkenin rejim ve "s n rlar n " de ifltirmeyi öngörüyor. Biz de bu nefis (!) projenin eflbaflkan y z. Tunus ta bafllay p, birçok Kuzey Afrika ve Ortado u ülkesine yay lan rejim karfl t olaylar, BOP uygulanmaya bafllad m sorusunun art k daha çok sorulmas na neden oluyor. Tunus ta, ç kan olaylar n ard ndan Devlet Baflkan Zeynel Abidin Bin Ali 14 Ocak 2011 tarihinde, 23 y ll k iktidar n b rak p Suudi Arabistan'a s nm flt. M s r da, Cumhurbaflkan Hüsnü Mübarek, 30 y ll k iktidar n 18 gün süren olaylar n ard ndan 11 fiubat 2011 tarihinde orduya devretmiflti. Mübarek sadece iktidar b rakmakla kalmad, tutukland ve flimdilerde ölüm cezas ile yarg lan yor. Libya daki muhalifler ise 19 fiubat 2011 de hareket geçti. Tam 42 y ld r iktidarda olan Muammer Kaddafi, bir 71

2 BD KASIM 2011 iç savafla dönüflen olaylarda kaybeden taraf oldu. NATO nun hava sald r lar ve muhaliflere yard m Libya daki Kaddafi yönetiminin sonunu getirdi. Ad na syan dalgas ya da Arap Bahar denilen olaylar n son dura ise Suriye. Ülkedeki muhalif gruplar n protesto gösterilerine, Beflflar Esad rejiminin verdi i sert tepkiler nedeniyle hemen her gün ölümler yaflan yor. Yüzlerce kifli yaflam n yitirdi. Tüm diplomatlar n bildi i bir sözdür: Ortado u da M s rs z savafl, Suriyesiz de bar fl olmaz Suriye den gelen haberler baflta Amerika Birleflik Devletleri olmak üzere birçok bat l ülkeyi de harekete geçirdi. Libya ya hava sald r lar bafllatan, Birleflmifl Milletler yapt r mlar n devreye sokan bat l ittifak, Suriye konusunda ayn politikalar uygulama düflüncesinde oldu unu ortaya koydu. Peki, Suriye de Esad yönetimini devirmek M s r ve Libya kadar kolay olacak m? flte bu sorunun yan t Suriye nin öneminde ve baz ülkelerle olan iliflkilerinde gizlidir. Tüm diplomatlar n bildi i bir sözdür: Ortado u da M s rs z savafl, Suriyesiz de bar fl olmaz Suriye konusu geçti inde Rusya ve ran da hemen hesaba katmak gerekti ini de ayr ca vurgulamakta yarar var. Büyük Ortado u Projesi ndeki 72 kilit ülke ran d r. Bu kilidi açacak anahtar ise Suriye dir. BOP un selameti aç s ndan, giderek bir nükleer güç haline gelen ran n hesab n n mutlaka görülmesi gerekiyor. Çünkü ran, Irak, Lübnan, Filistin, Körfez deki Arap ülkelerindeki fiiiler ve Suriye üzerinde etkili olmakta, Hizbullah ve Hamas baflta olmak üzere birçok örgüte destek vermekte, üretti i politikalarla Bat l ülkelere zorluklar ç karmaktad r. ran ayr ca srail karfl tlar - n n en önemli dayana olma özelli ine de sahiptir. Suriye ise ran n bölgedeki en önemli müttefikidir. ran, Suriye nin Lübnan üzerindeki nüfuzundan da yararlanmaktad r. Destek verdi i Hamas n üst düzey yöneticilerinin de Suriye de yaflamas ran n iflini kolaylaflt rmaktad r. Lübnan daki etkili siyasi aktörlerden Hizbullah da, Suriye yi ran aç s ndan önemli hale getiren nedenlerden biridir. Suriye nin çok iyi iliflkiler içinde oldu u ülkelerden biri de Rusya d r. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birli i döneminde de, Moskova n n bölgedeki en önemli dostu Suriye olmufltu. Sovyetlerin da lmas n n ard nda Moskova ile fiam aras ndaki iliflkiler bozulmam flt r. Bölgede yine etkin olmaya çal flan Rusya n n askeri, siyasi ve diplomatik deste i Suriye nin arkas ndad r. flte bu nedenledir ki, Rusya, Amerikan yönetiminin ve Avrupa Birli i nin yapt r m kararlar na fliddetle karfl ç kmakta, Birleflmifl Milletler

3 Güvenlik Konseyi nde Suriye aleyhine karar al nmas na izin vermeyece- ini duyurmakta, NATO yu da olas müdahale konusunda aç kça uyarmaktad r. Dikkat çekilmesi gereken bir baflka konu ise Suudi Arabistan ve Katar n durumudur. Bu iki ülke Esad yönetiminden kurtulmak için tüm güçleriyle ABD nin yan nda yer almakta, Suriyeli muhaliflere silah yard m yapmaktad rlar. Suudi Arabistan ve Katar n hedefi ise Arap ülkelerinde kendilerine alternatif olan rejimleri devirmek ve ayr ca ran Suriye gibi tek müttefikten de yoksun b rakmakt r. Suriye konusuna bir de srail aç s ndan bakmak gerekiyor. srail, Suriye deki yönetim de- iflikli i ile hem Esad rejiminin hem de onun müttefiki ran n nefesini ensesinde hissetmekten kurtulacakt r. Türkiye ise bölgede Büyük Ortado u Projesi ne direnecek ya da karfl ç kacak bir ülke olmad gibi BOP da eflbaflkan unvan n tafl d n biliyoruz. Suriye deki olaylar n bafllamas yla Türkiye nin tavr ndaki sert de iflikler efl baflkanl k konusunun ne anlama geldi ini kan tlar yönde geliflti. Oysa çok k sa bir süre öncesine kadar Türkiye-Suriye iliflkileri, iki ülke yöneticilerinin efllerini de yanlar na al p, size çay içmeye geldik türünden yak nl k ve s cakl k görüntüleri içermekteydi. Ayr ca vizeler kald r lm fl, birçok alanda anlaflmalar imzalanm fl, ortak bakanlar kurulu toplant lar bir Suriye de bir Türkiye de yap l r olmufl, Ankara fiam ile Tel Aviv aras nda arabuluculu a soyunmufltu. Türkiye nin politikalar ndaki bu de iflimi en iyi görenler bafl nda ise yabanc uzmanlar ve medya geliyor. Yevgeny Satanovsky BD KASIM 2011 Rusya n n tan nm fl Ortado u uzmanlar ndan Do u Enstitüsü Baflkan Yevgeny Satanovsky, 16 A ustos 2011 tarihli de erlendirmesinden çok k sa bir bölümü paylaflmak isterim. Rus uzman n n açt pencereden bak ld nda farkl bir bak fl aç s na kavuflaca n z düflünüyorum. Satanovsky özetle, Türkiye, Suriye de Müslüman Kardefller i desteklemeye karar verdi. Zira Gül, Erdo an ve Davuto lu ile ayn sosyal grup ve düflünceyi paylaflan Müslüman Kardefller, Arap ülkelerinde iflbafl na gelirse Türkiye nin bu ülkelerdeki etkisinin artmas na büyük katk da bulunacak. Zaten Türkiye de Ergenekon operasyonu bofluna yap lmad. Tüm bu 73

4 BD KASIM 2011 geliflmeler Türkiye de Kemalizm döneminin sona erdi ini ve yerini Erdo- an dönemine b rakt n gösteriyor. Türkiye, Osmanl y yeniden canland rma hedefi yönünde baflar yla ilerliyor diyor. Suriye konusundaki tav r de iflikli i Türkiye nin ünlü S f r sorunlu d fl politikas n n da sorgulanmas na yol açt. ngiliz Financial Times gazetesi yazar David Gardner 15 A ustos 2011 tarihli "Türkiye'nin bocalamaya bafllayan d fl siyaset maceralar " bafll kl yaz s nda dikkat çekici tespitlerde bulunuyordu. Suriye konusunda yaflanan huzursuzlu un, bu politikan n baflar s zl n gözler önüne serdi ini söyleyen Gardner, esas sorunun ran ile Türkiye aras ndaki rekabette gizli oldu unu vurgulad ktan sonra, Türkiye'nin Ortado u nun gayri resmi lideri olma konusunda, ran'a rakip bir tav r izliyor. AKP'nin 'komflularla s f r sorun siyaseti, geçmekte oldu u gerçekçilik testinde baflar s z oldu diyor. 74 Financial Times gazetesi yazar David Gardner Gardner in Türkiye ile ran aras nda bölgedeki rekabetle ilgili de erlendirmesini anlamak için somut bir örnek vermek yeterli olacakt r. ran Cumhurbaflkan Mahmud Ahmedinejad, 13 Ekim 2010 tarihinde Lübnan' ziyaret etmiflti. Beyrut ta Hizbullah n düzenledi i çok büyük bir mitingde konufltuktan sonra ikinci gün, ülkenin güneyine giden Ahmedinejad, srail e 4 km uzakl ktaki Bint Jbeil kasabas n ziyaret etmifl ve Hizbullah taraftarlar - ndan oluflan 15 bin kiflilik bir kalabal - a konuflmufltu. Ahmedinejad da s n rdaki konuflmas nda srail i hedef alm fl, "Siyonistler yok olacakt r" demiflti. Baflbakan Erdo an ise 25 Kas m 2010 tarihinde Lübnan a gitti ve Arap Bankalar Birli i taraf ndan verilen 2010 Liderlik Ödülü nü ald. Uzmanlar ise Erdo an n ziyaretinin gerçek amac n n Lübnan n Akkar bölgesindeki Türkmenlerin yaflad Kuvaflra köyünde düzenlenen mitinge kat lmas ve burada yapt konuflmada gizli oldu unu söyledi. ran Cumhurbaflkan Ahmedinejad

5 Baflbakan Erdo an n, Kuvaflra köyünde toplanan büyük kalabal a yapt konuflmada, srail e seslenerek, Biz gerekti inde katile katil diyecek, katilden bütün yapt klar n n hesab n da Allah n izniyle soraca z sözlerine iflaret eden uzmanlar, bu sert ç k fl ran ile olan rekabete ba lad. fi imdi yabanc lar bir kenara b rak p yerli olarak biz konuflal m ve durumu daha iyi anlatabilmek için sorular soral m. Türkiye Libya konusunda oldu u gibi Suriye sorununda da Bat Güç Sistemi içinde yer al yor. Bu sistemde ABD, AB ve srail var. Türkiye nin Suriye ile olan s n r n n büyük bir bölümünde Suriyeli Kürtler yafl yor. Ortado u da Kürtleri en çok destekleyen ülke srail dir. Bu durumda Türkiye - nin Suriye ye yönelik politikalar en çok kimin ifline yarar? Tabi ki srail in. Hani bizim aram z srail ile bozuk tu. Suriye, Hamas ve Hizbullah destekliyor. ran ile de müttefik durumunda. Bu üç gücün bafl düflman srail de il mi? Suriye ye yönelik politikalar na bakt m zda Türkiye nin Hamas, Hizbullah ve ran ile olan iliflkilerini nas l aç klayacaks n z? Bat Güç Sistemi Kuzey Afrika ve Ortado u ülkelerine demokrasi getirme iddias nda. Türkiye de, Libya BD KASIM 2011 Kürtleri en çok destekleyen ülke srail dir. Bu durumda Türkiye nin Suriye ye yönelik politikalar en çok kimin ifline yarar? Tabi ki srail in. Hani bizim aram z srail ile bozuktu. ve Suriye ye demokratikleflin, reformlar yap n demedi mi? Bunlar söyleyen Türkiye, b rak n Suriye ve Libya y herhangi bir Arap ülkesinin öyle birkaç ay içinde demokratikleflemeyece ini bilmiyor mu? Daha da kötüsü, bu ülkelerde yönetimler de ifltikten sonra bile demokratikleflmelerinin mümkün olmad n bilmiyor mu? Bu ülkelerde demokrasi gelene i olmad - na göre, muhalifler yeni bask c düzenler kurmayacak m? Daha flimdiden fleriatç partilerin yap lacak seçimlerde aç k ara kazanacaklar görülmüyor mu? M s r da Müslüman Kardefller Örgütü ve bu örgütü yeterince radikal bulmayan di er gruplar n oy oranlar n n daha flimdiden yüzde 60 civar nda oldu unu yöneticilerimiz ö renmedi mi? Libya da Ulusal Geçifl Konseyi yeni anaya çal flmalar sürecini bafllatt n aç klarken, ülkenin fieriat kanunlar na göre yönetilece ini bildirdi ini Türkiye duymad m? Arap ülkelerinde, Seçimle iflbafl - na geleyim, çal flay m, bir sonraki se- 75

6 BD KASIM 2011 çimde halk beni be enmezse gideyim anlay fl bulundu u yalan na inanmak için saf ötesi olmak gerekiyor. fiorgulanmas gereken bir baflka konu ise Suriye deki olaylar n boyutudur. Bu ülkede olaylar n bafllamas ndan bu yana Türkiye ye kaçan binlerce insandan kimileri geri döndü. Ç kan olaylar, operasyonlar ve ölü say s konusunda sa l kl bilgiler al nam yor. Bat l medya kurulufllar n n haberlerine dayan larak verilen bilgiler kimi zaman bölgeye giden heyetler taraf ndan do rulanm yor. Ancak gerçek flu, Bat Güç Sistemi Suriye deki yönetimin de iflmesini, Esad n gitmesini, kontrol edilebilir bir yönetim gelmesini kafas na koymufl. Türkiye de hem Bat Güç Sistemi içinde yer almas hem de BOP un efl baflkan olmas gibi nedenlerle bu politikalara sonuna kadar uyacak. Bu politikalar n Türkiye ye maliyeti ne olacak? As l sorun burada. gurbuzevren@butundunya.com.tr HAD ORADAN! Wikipedia: "Ben herfleyi bilirim" Google: "Ben herfleye sahibim" Facebook: "Ben herkesi tan r m" nternet: "Ben olmasam bir hiçsiniz" Elektrik: "Hadi oradan!.." 76 Bir fl 2 Davran fl Uzak Do u lu yaklafl m : Bir ifli herhangi biri yapabiliyorsa Ben de yapabilirim Hiç kimse yapam yorsa Ben yapmal y m Orta Do u lu yaklafl m : Valla, o ifli yapabilecek biri varsa, B rak yaps n. Kimse yapam yorsa, ben nas l yapabilirim? Gönderi: METE T ZER