Alt Yüklenici Firmalar n İş Güvenliği Performans n n Ölçümünde Kullan lan Anahtar Performans Göstergeleri

Transkript

1 Bildiriler Kitabı Alt Yüklenici Firmalarn İş Güvenliği Performansnn Ölçümünde Kullanlan Anahtar Performans Göstergeleri Befrin Neval Bingöl, Gül Polat İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi, Ayazağa Yerleşkesi,34469, İstanbul, Türkiye Tel: (212) Öz Günümüzde, ana yükleniciler inşaat projelerinin büyük bir ksmn alt yüklenicilik hizmeti yolu ile gerçekleştirmektedirler. Ancak, ana yüklenici firmalar işverene karş alt yüklenici firmalarn ürettikleri üründen dolay birinci dereceden sorumludur. Dolaysyla, alt yüklenicilerin performans projenin başarsn doğrudan etkilemektedir. Uygulamada, ana yüklenici firmalar birlikte çalşacaklar alt yükleniciyi belirlerken ya en düşük teklif fiyatn öneren ya da daha önce birlikte çalştklar adaylar ile çalşmay tercih etmektedirler. Ancak, bu iki eğilim de farkl sorunlara neden olmaktadr. Bu nedenle, alt yüklenici adaylarnn gösterecekleri performans gerçekçi bir yaklaşmla ölçmek gerekmektedir. İnşaat sektöründe, uygun alt yüklenici firmalarn belirlenmesi srasnda süresel, finansal ve kalite kriterlerine ait bir takm göstergeler sklkla kullanlmaktadr. Ancak, son yllarda özellikle gelişen iş güvenliği bilinci nedeniyle bu seçim kriterlerine alt yüklenicinin iş güvenliği performansn ölçmek için kullanlabilecek göstergeler de dâhil edilmeye başlanmştr. Alt yüklenici firmann proje srasnda sergileyeceği iş güvenliği performans hakknda bilgi sahibi olmak, projenin iş güvenliği açsndan sözleşme çerçevesinde tamamlanmas açsndan önemlidir. Bu çalşmann amac, ana yüklenici firmalarn birlikte çalşacaklar alt yüklenici adaylarnn iş güvenliği performansn değerlendirmek için kullandklar Anahtar Performans Göstergelerini belirlemektir. Çalşmada, literatür araştrmas ile inşaat sektöründe iş güvenliği performansn ölçmek için kullanlan toplam 13 adet Anahtar Performans Göstergesi belirlenmiştir. Belirlenmiş olan 13 Anahtar Performans Göstergesinin önem derecelerinin belirlenmesi için, iki bölümden oluşan bir anket hazrlanmştr. Hazrlanan anket, Türk Müteahhitler Birliği ne üye olan veya büyük ölçekli inşaat projeleri yürüten yüklenici inşaat firmalarna elektronik posta yolu ile gönderilmiştir. 40 anketin geri dönüşü sağlanmştr. Anket araclğ ile elde edilen veriler üzerinde, güvenilirlik ve sralama analizleri yaplmştr. Anahtar sözcükler: Alt yüklenici firmalar, İş güvenliği performans, Anahtar Performans Göstergeleri, Güvenilirlik ve şiddet indeksi analizleri. 61

2 5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu Giriş İnşaat sektöründe, ana yükleniciler üstlendikleri projelerde sklkla alt yüklenicilik hizmetinden faydalanmaktadrlar. Dolaysyla, ana yüklenicilerin başars üstlendikleri projelerde birlikte çalştklar alt yüklenicilerin sergiledikleri performans ile doğrudan ilişkilidir. Başka bir ifade ile alt yükleniciler projelerde fiili olarak inşaat faaliyetlerini gerçekleştiren taraftrlar. Bu nedenle, inşaat projelerinde ana yüklenici firmalar genellikle birlikte çalştklar alt yüklenicilerin gerçekleştirdikleri faaliyetlerin kalitesini ve ilerleyişini denetleyen ve sahada alt yükleniciler arasndaki koordinasyonu sağlayan bir nevi inşaat yönetim firmas rolünü üstlenmektedirler. Dolaysyla, ana yüklenicilerin üstlendikleri projeleri sözleşme çerçevesinde tamamlayabilmeleri, birlikte çalştklar alt yüklenicilerin projede sergileyecekleri performansa doğrudan bağldr. İnşaat sektöründe, alt yüklenicilik hizmeti seçiminde genellikle iki farkl tercih söz konusudur. Bunlar: (1) en düşük teklif fiyatn öneren veya (2) daha önce birlikte çalşlan adaylar ile çalşma şeklinde gerçekleşmektedir. Ancak, her iki tercih te farkl sorunlara neden olabilmektedir. Örneğin, en düşük teklif fiyatn öneren alt yükleniciler ile çalşma, beraberinde vasfsz, deneyimsiz ve mali açdan yetersiz firmalar ile çalşmaya neden olabilir. Öte yandan, daha önceden çalşlmş alt yüklenici firmalar ile yeniden çalşmay tercih etmek, maliyet kontrolü ve yönetsel açdan farkl problemlere neden olabilmektedir. Bu nedenle, ana yüklenicinin üstlendiği projelerde birlikte çalşmak için doğru alt yüklenicileri seçmesi üstlendiği projeyi sözleşmeye uygun tamamlamas açsndan kritik derecede önemlidir. Dolaysyla, alt yüklenicilerin projenin genelinde gösterecekleri performans gerçekçi bir yaklaşmla ölçmek gerekmektedir. İnşaat projelerinde, aday alt yüklenici firmalarn performanslarn değerlendirmek için farkl ana kriterler altnda çeşitli ölçütler tanmlanmştr. Süresel, finansal ve kalite kriterleri performans değerlendirmesi için en sk kullanlan ana kriterlerdir. Ancak, emek yoğun çalşlan inşaat sektöründe yaşanan iş güvenliği ihlalleri ve kazalar nedeniyle; son zamanlarda ana yüklenicinin projede sergileyeceği iş güvenliği performans önem kazanarak proje değerlendirme ana kriterlerine dâhil olmuştur. Bu nedenle, ana yükleniciler birlikte çalşacaklar alt yüklenicileri seçerlerken; yüklenicilerin iş güvenliği açsndan sergileyeceği performans rasyonel bir ölçüm arac ile belirleyebilmeleri gerekmektedir. Bu çalşmann amac, Türk ana yüklenici firmalarn birlikte çalşacaklar alt yüklenici firmalarn iş güvenliği performansn değerlendirmek için kullanabilecekleri Anahtar Performans Göstergeleri belirlemektir. Araştrma Yöntemi Çalşmann temel amac, Türk yüklenici inşaat işletmelerinin üstlendikleri projeleri sözleşme kapsamnda başarl bir şekilde tamamlayabilmeleri için birlikte çalşacaklar alt yüklenici firmalarn iş güvenliği performansn daha gerçekçi, hzl ve etkin bir biçimde ölçmek için kullanabilecekleri Anahtar Performans Göstergelerini belirlemektir. Bu amaçla çalşmada izlenen araştrma yöntemi admlar: (1) literatür taramas ile inşaat sektöründe alt yüklenici firmalarn iş güvenliği performansn ölçmek için kullanlan Anahtar Performans Göstergelerinin belirlenmesi; (2) belirlenen Anahtar Performans Göstergelerinin önem sralamasn belirlemek için anket hazrlanmas ve hazrlanan anketin büyük ölçekli yüklenici inşaat işletmelerine gönderilmesi; (3) anket araclğ ile toplanan veriler üzerinde güvenilirlik ve sralama analizlerinin uygulanmas; 62

3 Bildiriler Kitabı ve (4) güvenilirlik ve sralama analizlerinden elde edilen sonuçlarn değerlendirmesi şeklinde özetlenebilir. İş Güvenliği Performansn Etkileyen Anahtar Performans Göstergelerinin Belirlenmesi Literatür gözden geçirildiğinde, inşaat sektöründe araştrmaclar tarafndan iş güvenliği performansn değerlendirilmek için farkl ölçütlerin ileri sürüldüğü görülmüştür. Bu ölçütler içerisinde, alt yüklenici firmalarn iş güvenliği performansn belirlemek için kullanlabilecek göstergeler incelenmiştir. Yaplan değerlendirme sonucunda, kapsaml literatür araştrmasndan (Hatush ve Skitmore, 1997; Alarcón ve diğ., 2001; Chan ve Chan, 2004; Fang ve diğ., 2004; Ng ve diğ. 2005; El-Mashaleh ve diğ., 2007; Kim ve Huynh, 2008; Enshassi ve diğ., 2009; Ali ve diğ., 2013; Marzouk ve diğ., 2013; Nassar ve AbouRizk 2014; Ng ve Skitmore 2014) alt yüklenici firmalarn iş güvenliği performansn ölçmek için kullanlabilecek 13 adet Anahtar Performans Göstergesi belirlenmiştir (Şekil 1). Şekil 1 Alt yüklenici iş güvenliği performans ölçüm modeli. Belirlenen 13 Anahtar Performans Göstergesi Tablo 1 de sunulmuştur. Tablo 1 Alt yüklenicinin iş güvenliği performansn etkileyen Anahtar Performans Göstergeleri. Sra No Ksaltma Anahtar Performans Göstergeleri 1 İG 1 Alt yüklenicinin kendine ait sağlk ve güvenlik politikasnn olmas 2 İG 2 Raporlanan yaralanma says (100,000 adam-saat başna düşen) 3 İG 3 Ölümcül kaza says (100,000 adam-saat başna düşen) 4 İG 4 Risk oran [(Meydana gelen kaza says/toplam işçi says)*100] 5 İG 5 İş kazalar nedeniyle oluşan kaybolan süre [(Kaydedilebilir yaralanma ve hastalklarn says/bir yl içerisinde tüm çalşanlar tarafndan çalşlan toplam saat)*100,000)] [(Söz konusu dönem içerisinde süre kaybna neden olan yaralanma says/ Söz konusu dönem içerisinde toplam çalşlan saat)* ] 6 İG 6 İş güvenliği ihlali ile ilgili yürütülen kovuşturma says 7 İG 7 İş güvenliği için yaptğ harcamalar (düzenlediği eğitim; düzenli olarak ekipmanlarn yenilenmesi) 8 İG 8 İşçilere kişisel koruyucu ekipmanlarn sağlanmas 9 İG 9 Kullandğ ekipmanlarn güvenli olmas 10 İG 10 Sağlk ve iş güvenliği yönetmeliklerine her bakmdan uyulmas 11 İG 11 Güvenlik planlarnn saha mühendisleri tarafndan iyi hazrlanmş olmas 12 İG 12 İş kazalar açsndan iş güvenliği yönetiminin radikal olarak şantiyelerde uygulanyor olmas 13 İG 13 Sk disiplin ve güvenlik performans ödüllerinin iş güvenliğini sağlamak amacyla uygulanyor olmas 63

4 5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu Anketin Oluşturulmas ve Verilerin Toplanmas Literatür araştrmas ile alt yüklenici firmalarn iş güvenliği performansn ölçmek için belirlenmiş olan 13 adet Anahtar Performans Göstergesinin; inşaat sektöründe faaliyet gösteren büyük ölçekli yüklenici inşaat işletmeleri açsndan uygulamadaki önem derecelerinin belirlenebilmesi amacyla bir anket formu hazrlanmştr. Hazrlanan anket formu, iki ana bölümden ve toplam 19 sorudan oluşmaktadr. İlk bölümde, sorulan 6 soru ile katlmclarn ve çalştklar firmalarn demografik yaps ortaya çkartlmas amaçlanmştr. İkinci bölümde katlmclardan, literatür taramas sonucunda alt yüklenicilerin iş güvenliği performansn ölçmek için belirlenmiş olan 13 Anahtar Performans Göstergesinin önem derecelerini 1-5 Likert ölçeğine (1: Çok Az Etkiler; 2: Az Etkiler; 3: Etkiler; 4: Oldukça Etkiler; 5: Çok Etkiler) göre değerlendirmeleri istenmiştir. Bu bölümde katlmclara, on üç soru yöneltilmiştir. Hazrlanan anket formu, ulusal ve uluslararas pazarlarda projeler üstlenen büyük ölçekli Türk yüklenici inşaat firmalarna elektronik posta yolu ile gönderilmiştir ve toplam 40 anketin geri dönüşü sağlanmştr. Güvenilirlik Analizi Güvenilirlik analizi, belirli bir sralama ölçeğine göre hazrlanmş sorulara verilen yantlarn tutarllğn ölçmek için kullanlr. Güvenilirlik analizinin iç tutarllk, istikrarllk, temsil edicilik, eş değerlilik ve nesnellik olmak üzere 5 temel bileşeni vardr. Sorularn yantlar için geliştirilmiş olan ölçeğin güvenirliği, ölçekte yer alan ifadelerin birbirleriyle tutarl olmas yani ayn yapy ölçmesi ve ölçüm sonuçlarnn farkl koşullarda da kararllk göstermesi ile mümkündür. Benzer şekilde, ayn ana kütleden alnan farkl örneklemlerinde yöneltilen ifadelere ve birden fazla teste benzer yantlar vermesi, katlmclar arasndaki değerlendirmenin güvenilir olduğunun kant olmaktadr (Field, 2013). Güvenilirlik analizi için en yaygn olarak kullanlan yöntem 1951 ylnda Lee Joseph Cronbach tarafndan geliştirilmiş olan Cronbach Alfa Katsays (α) yöntemidir. Cronbach Alfa Katsays, Denklem 1 de verilen şekilde formüle edilir: K 2 Yi K i1 1 (1) K 1 2 X Bu denklemde, K madde saysn, toplam test skorunun varyansn, ve ise i. maddenin toplam örneklemdeki varyansn gösterir. Cronbach Alfa Katsays (α), 0 ile 1 arasnda değerler alr. Cronbach Alfa değerinin 1 e yaklaşmas ölçeğin güvenilirliğin yani tutarl olduğunun kantdr. Cronbach Alfa Katsays (α) ile, ölçüm aracnn güvenilirliği arasndaki ilişki şu şekildedir: Mükemmel (α 0,9), İyi (0,9 > α 0,8), Kabul edilebilir (0,8 > α 0,7), Şüpheli (0,7 > α 0,6), Kötü (0,6 > α 0,5), ve Güvenilmez (0,5 > α) (Field, 2013). Eğer güvenilirlik analizi sonucunda, Cronbach Alfa Katsays (α) kabul edilemez bir değer olarak bulunursa, bu değerin kabul edilebilir düzeye gelmesi için ölçme 64

5 Bildiriler Kitabı aracndaki baz ifadeler silinebilir. Böylelikle, Cronbach Alfa Katsays (α) değeri yükseltilerek, ölçek tutarl hale getirilebilir. Sralama Analizi Faktörlerin bağl önem derecelerinin belirlenmesi ve bağl önemlerine göre sralamasnn yaplabilmesi için sralama analizi kullanlr. Veriler belirli bir sral ölçek yardmyla toplanyor ise, parametrik testlerin bu tip ölçeklerde anlaml sonuçlar sağlayamamasndan ötürü sralama analizi bu türden çalşmalar için daha uygundur (Chen ve diğ., 2010). Sralama analizinin uygulanabilmesi için öncelikli olarak önem indeksi değerlerinin hesaplanmas gerekmektedir. Önem indeksi değerleri aşağda verilen denklem (Denklem 2) kullanlarak belirlenir. Öİ m i1 w i a f i / n (2) Denklem 2 de, i her bir faktörü değerlendirmek için oluşturulan ölçekteki 1 den m e kadar değişen puanlar; w i her bir puann ağrlğn; f i i puann veren katlmclarn saysn; n ankete verilen toplam cevap saysn; ve a ise en yüksek ağrlğa sahip olan puan belirtmektedir. Sralama analizi yönteminde, faktörlerin önem indeksi değerlerine göre beş farkl önem snf tanmlanmştr. Bu snflar; Yüksek (Y) (0,8 SI 1), Yüksek-Orta (Y-O) (0,6 SI<0,8), Orta (O) (0,4 SI<0,6), Orta-Düşük (O-D) (0,2 SI<0,4), ve Düşük (D) (0 SI<0,2) şeklindedir (Chen ve diğ., 2010). Demografik Yap Araştrmann Bulgular Literatür taramas sonucunda, alt yüklenici firmalarn iş güvenliği performansn ölçmek için belirlenen 13 adet Anahtar Performans Göstergesinin önem derecelerinin belirlenebilmesi amacyla, ulusal ve uluslararas pazarlarda projeler üstlenen 40 adet büyük ölçekli yüklenici inşaat firmas ile gerçekleştirilen anket çalşmasnn ilk bölümünde yer alan 6 soruya alnan yantlardan elde edilen bulgular bu bölümde sunulmuştur. Sorulan sorular sras ile: (1) katlmclarn sektördeki tecrübesi, (2) çalştklar firmalarn sektördeki faaliyet süreleri, (3) firmalarn Türk Müteahhit Birliği ne (TMB) üyeliği, (4) firmalarn üstlendikleri projelerdeki rolleri, (5) firmalarn alt yüklenicilik hizmetinden faydalanma sklğ ve (6) firmalarn sahip olduklar yönetim sistemi sertifikasyonlar şeklinde anketin ilk bölünde yer almaktadr. Anket formunun ilk bölümünde katlmclarn ve çalştklar firmalarn demografik yapsn ortaya çkarmaya yönelik sorulan 6 soruya ilişkin elde edilen bulgular aşağda özetlenmektedir. Elde edilen bulgulara göre: anket katlmclarnn %70 inin 1-5 yl arasnda; %20 sinin 6-10 yl arasnda; %2,5 inin ise 11-15, 16-20, ve yl arasnda sektörde iş deneyimine sahip olduğu belirlenmiştir. Katlmclarn çalştklar firmalarn sektördeki 65

6 5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu faaliyet süreleri incelendiğinde; firmalarn %20 sinin ve yl arasnda; %40 nn >30 yldan fazla; %7,5 inin 6-10 ve yl arasnda ve % 2,5 inin 1-5 ve yl arasnda sektörde hizmet verdiği görülmüştür. Katlmclarn çalştklar firmalarn %67,5 inin Türk Müteahhitler Birliği (TMB) üyeliği bulunduğu belirlenmiştir. Firmalarn yürüttükleri projelerde üstlendikleri roller değerlendirildiğinde, %85 inin projelerde ana yüklenici; %7,5 inin alt yüklenici; %25 inin ortak girişim; ve %7,5 inin müşavir firma olarak projelerde rol aldklar görülmüştür. Katlmclarn çalştklar firmalarn alt yüklenicilik hizmetinden faydalanma sklğ ile ilgili olan soruya alnan yantlardan; firmalarn %45 orannda çoğunlukla alt yüklenicilik hizmetinden faydalandğ görülmüştür. %37,5 inin ise alt yüklenicilik hizmetinden her zaman faydalandğ belirlenmiştir. Katlmclarn çalştklar firmalarn sahip olduklar yönetim sistemi sertifikalarna ilişkin soruya alnan yantlardan; %87,5 inin ISO 9001:2008 Kalite Yönetim Sistemi belgesine sahip olduğu; %67,5 inin ISO 14001:2004 Çevre Yönetim Sistemi belgesine sahip olduğu; %60 nn OHSAS 18001:2007 İş Sağlğ ve Güvenliği Yönetim Sistemi belgesine sahip olduğu; %7,5 inin diğer yönetim sistemi sertifikalarna sahip olduğu ve %5 inin herhangi bir yönetim sistemi sertifikasna sahip olmadğ görülmüştür. İş Güvenliği Performansn Etkileyen Anahtar Performans Göstergelerine ait Güvenilirlik ve Sralama Analizi Sonuçlar Anket formunun ikinci bölümünde katlmclara yöneltilen 13 soru ile, alt yüklenici firmalarn iş güvenliği performansn ölçmek için literatür araştrmas ile belirlenmiş olan Anahtar Performans Göstergelerinin uygulamada Türk yüklenici inşaat firmalar tarafndan verilen önem sralamasnn belirlenmesi amaçlanmştr. Bu amaçla, ulusal ve uluslararas pazarlarda projeler üstlenen büyük ölçekli 40 Türk yüklenici inşaat firmasndan geri dönen anketten toplanan veriler üzerinde güvenilirlik ve sralama analizleri sras ile uygulanmştr. Elde edilen bulgulara bu bölümde yer verilmiştir. Güvenilirlik Analizine Ait Bulgular Katlmclardan literatür taramas sonucunda, iş güvenliği performansn ölçmek için belirlenen 13 adet Anahtar Performans Göstergesinin önem dereceleri 1-5 Likert ölçeğini (1: Çok Az Etkiler; 2: Az Etkiler; 3: Etkiler; 4: Oldukça Etkiler; 5: Çok Etkiler) ile belirlenmiştir. Kullanlan ölçeğin tutarlğn belirlemek için güvenilirlik analizi, SPSS 22.0 (Statistical Package for the Social Science) paket program yardmyla uygulanmştr. İş Güvenliği Performansn Etkileyen Anahtar Performans Göstergelerine için Cronbach Alfa Katsays 0,917 olarak belirlenmiştir. Belirlenen Cronbach Alfa Katsays 0,80 in oldukça üzerindedir. Bu nedenle, kullanlan ölçüm aracnn tutarllğ olduğu tespit edilmiştir. Sralama Analizine Ait Bulgular 40 anket araclğ ile toplanan veriler kullanlarak, İş Güvenliği Performansn Etkileyen 13 adet Anahtar Performans Göstergesine ait sralama analizi sonuçlarna Tablo 4 te yer verilmiştir. 13 adet Anahtar Performans Göstergesine ait hesaplanan Ortalamalar, Önem İndeksi Değerleri, Göstergelerin Sralamalar ve Önem Dereceleri sras ile Tablo 2 de sunulmuştur. 66

7 Bildiriler Kitabı Tablo 2 Alt yüklenicinin iş güvenliği performansn etkileyen Anahtar Performans Göstergelerinin sralama analizi. Sralama Önem Ksaltma Anahtar Performans Ortalama 1 Önem Göstergeleri İndeksi 2 Derecesi 3 İG 1 Alt yüklenicinin kendine ait 3,300 0, Y-O sağlk ve güvenlik politikasnn olmas İG 2 Raporlanan yaralanma says 3,575 0,715 8 Y-O (100,000 adam-saat başna düşen) İG 3 Ölümcül kaza says (100,000 4,075 0,815 1 Y adam-saat başna düşen) İG 4 Risk oran 3,850 0,770 4 Y-O [(Meydana gelen kaza says/toplam işçi says)*100] İG 5 İş kazalar nedeniyle oluşan 3,600 0,720 7 Y-O kaybolan süre [(Kaydedilebilir yaralanma ve hastalklarn says/bir yl içerisinde tüm çalşanlar tarafndan çalşlan toplam saat)*100,000)] [(Söz konusu dönem içerisinde süre kaybna neden olan yaralanma says/ Söz konusu dönem içerisinde toplam çalşlan saat)* ] İG 6 İş güvenliği ihlali ile ilgili 3,700 0,740 5 Y-O yürütülen kovuşturma says İG 7 İş güvenliği için yaptğ 3,425 0,685 9 Y-O harcamalar (düzenlediği eğitim; düzenli olarak ekipmanlarn yenilenmesi) İG 8 İşçilere kişisel koruyucu 4,000 0,800 2 Y ekipmanlarn sağlanmas İG 9 Kullandğ ekipmanlarn 4,000 0,800 2 Y güvenli olmas İG 10 Sağlk ve iş güvenliği 4,000 0,800 2 Y yönetmeliklerine her bakmdan uyulmas İG 11 Güvenlik planlarnn saha 3,625 0,725 6 Y-O mühendisleri tarafndan iyi hazrlanmş olmas İG 12 İş kazalar açsndan iş 3,900 0,780 3 Y-O güvenliği yönetiminin radikal olarak şantiyelerde uygulanyor olmas İG 13 Sk disiplin ve güvenlik performans ödüllerinin iş güvenliğini sağlamak amacyla uygulanyor olmas 3,425 0,685 9 Y-O 1 : 1-5 Likert ölçeği üzerinde: 1: Çok Az Etkiler; 2: Az Etkiler; 3: Etkiler; 4: Oldukça Etkiler; 5: Çok Etkiler 2-3 : Önem İndeksi: Yüksek (Y) (0,8 Şİ 1), Yüksek-Orta (Y-O) (0,6 Şİ <0,8), Orta (O) (0,4 Şİ <0,6), Orta-Düşük (O-D) (0,2 Şİ <0,4), Düşük (D) (0 Şİ <0,2) Alt yüklenicilerin iş güvenliği performansn etkileyen 13 Anahtar Performans Gösterge içerisinde yer alan İG 3 Ölümcül kaza says (100,000 adam-saat başna düşen) göstergesi, 4,075 lik ortalama ile alt yüklenicinin iş güvenliği performansn etkileyen 67

8 5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu en etkili gösterge olarak belirlenmiştir. Diğer taraftan, İG 1 Alt yüklenicinin kendine ait sağlk ve güvenlik politikasnn olmas göstergesi 3,300 lük ortalama ile alt yüklenicinin iş güvenliği performansn etkileyen en düşük etkili gösterge olarak belirlenmiştir. En etkili göstergeden ve en düşük etkili göstergeye doğru sralanan diğer göstergeler: sras ile İG 8 ( İşçilere kişisel koruyucu ekipmanlarn sağlanmas şeklinde ), İG 9 ( Kullandğ ekipmanlarn güvenli olmas ), İG 10 ( Sağlk ve iş güvenliği yönetmeliklerine her bakmdan uyulmas ), İG 12 ( İş kazalar açsndan iş güvenliği yönetiminin radikal olarak şantiyelerde uygulanyor olmas ), İG 4 ( Risk oran [(Meydana gelen kaza says/toplam işçi says)*100] ), İG 6 ( İş güvenliği ihlali ile ilgili yürütülen kovuşturma says ), İG 11 ( Güvenlik planlarnn saha mühendisleri tarafndan iyi hazrlanmş olmas ), İG 5 ( İş kazalar nedeniyle oluşan kaybolan süre [(Kaydedilebilir yaralanma ve hastalklarn says/bir yl içerisinde tüm çalşanlar tarafndan çalşlan toplam saat)*100,000)] [(Söz konusu dönem içerisinde süre kaybna neden olan yaralanma says/ Söz konusu dönem içerisinde toplam çalşlan saat)* ] ), İG 2 ( Raporlanan yaralanma says (100,000 adam-saat başna düşen) ), İG 7 ( İş güvenliği için yaptğ harcamalar (düzenlediği eğitim; düzenli olarak ekipmanlarn yenilenmesi) ), İG 13 ( Sk disiplin ve güvenlik performans ödüllerinin iş güvenliğini sağlamak amacyla uygulanyor olmas ) ve İG 1 ( Alt yüklenicinin kendine ait sağlk ve güvenlik politikasnn olmas ) olarak belirlenmiştir. Sralama analizi sonuçlar değerlendirildiğinde, Türk yüklenici inşaat işletmelerinin birlikte çalşacaklar alt yüklenicilerin iş güvenliği performansn ölçmek için belirlenmiş olan 13 Anahtar Performans Göstergesinden 4 göstergenin Yüksek (Y) ve 9 göstergenin ise Yüksek-Orta (Y-O) önem derecelerine sahip olduğu görülmüştür. Yüksek önem derecesine sahip göstergeler incelendiğinde, bu göstergelerin sahada alt yüklenicinin sergileyeceği iş güvenliği performans belirleyen göstergeler olduğu göze çarpmştr. Sonuç olarak, alt yüklenicinin iş güvenliği performansn ölçmek için belirlenmiş olan 13 Anahtar Performans Göstergesi, katlmclar tarafndan Yüksek (Y) ve Yüksek-Orta (Y-O) önem indeksi snfnda değerlendirildiği için; bu çalşmada belirlenmiş olan göstergeler Türk yükleniciler tarafndan uygulamada alt yüklenicinin iş güvenliği performansn ölçmek açsndan kullanlabilir olarak belirlenmiştir. Sonuç Bu çalşmann temel amac, alt yüklenici firmalarn iş güvenliği performansn ölçmek için kullanabilecekleri Anahtar Performans Göstergelerini belirlemek ve belirlenen göstergelerin Türk yüklenici inşaat işletmeleri tarafndan uygulamada alt yüklenici iş güvenliği performans değerlendirmesi açsndan önem sralamasnn yaplmasdr. Bu amaçla, ilgili literatür taranmş ve alt yüklenici firmalarn iş güvenliği performansn ölçmek için kullanlabilecek 13 adet Anahtar Performans Göstergesi belirlenmiştir. Belirlenen göstergelerin, sektördeki kullanm sklğnn analiz etmek için iki bölüm ve toplam 19 sorudan oluşan bir anket formu hazrlanmştr. Hazrlanan anket formu elektronik posta araclğ ile ulusal ve uluslararas pazarlarda projeler üstlenen büyük ölçekli Türk yüklenici inşaat firmalarna yönlendirilmiştir. 40 anketin geri dönüşü sağlanmştr. Anket araclğ ile elde edilen veriler üzerinde, güvenilirlik ve sralama analizleri yaplmştr. Güvenilirlik analizi sonucunda, ankette kullanlan ölçeğin tutarl olduğu belirlenmiştir. Sralama analizi sonucu, alt yüklenicinin iş güvenliği performansn ölçmek için belirlenmiş olan 13 Anahtar Performans Göstergesinden; 4 ünün Yüksek geri kalan 9 unun ise Yüksek-Orta önem derecesine sahip olduğu 68

9 Bildiriler Kitabı tespit edilmiştir. Belirlenmiş 13 göstergenin, uygulamada alt yüklenicilerin iş güvenliği performansn ölçmek açsndan kullanla bilir olduğu görülmüştür. Bu çalşmadan elde edilen bulgular kullanlarak, ana yüklenicilerin birlikte çalşacaklar alt yüklenicilerin iş güvenliği performansn daha rasyonel, hzl ve etkin bir şekilde ölçebilecekleri Alt Yüklenici İş Güvenliği Performans Ölçüm Model Çerçevesi geliştirilebilir. Teşekkür Bu çalşma, İstanbul Teknik Üniversitesi Bilimsel Araştrma Projeleri Koordinasyon Birimi (BAP Proje No: 37672) tarafndan desteklenmiştir. İstanbul Teknik Üniversitesi Bilimsel Araştrma Projeleri Koordinasyon Birimi ne teşekkür ederiz. Kaynaklar Alarcón, L. F., A. Grillo, J. Freire ve S. Diethelm (2001) Learning from collaborative benchmarking in the construction industry. Ninth Annual Conference of the International Group for Lean Construction (IGLC-9). Ali, H. A. E. M., I. A. Al-Sulaihi ve K. S. Al-Gahtani (2013) Indicators for measuring performance of building construction companies in Kingdom of Saudi Arabia. Journal of King Saud University-Engineering Sciences, 25(2), pp Chan, A. P. C. ve A. P. L. Chan (2004) Key performance indicators for measuring construction success. Benchmarking: An International Journal, 11(2), pp Chen, Y., G. E. Okudan ve D. R. Riley (2010) Sustainable performance criteria for construction method selection in concrete buildings. Automation in construction, 19(2), pp El-Mashaleh, M., Edward Minchin, R., Jr., ve O Brien, W. (2007) Management of Construction Firm Performance Using Benchmarking. Journal of Management in Engineering, 23(1), pp Enshassi, A., S. Mohamed ve S. Abushaban (2009) Factors affecting the performance of construction projects in the Gaza strip. Journal of Civil Engineering and Management, 15(3), pp Fang, D., X. Huang ve J. Hinze (2004) Benchmarking studies on construction safety management in China. Journal of Construction Engineering and Management, 130(3), pp Field, A. (2013). Discovering statistics using IBM SPSS statistics, Sage. Hatush, Z. ve M. Skitmore (1997) Criteria for contractor selection. Construction Management & Economics, 15(1), pp

10 5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu Kim, S.-Y. ve T.-A. Huynh (2008) Improving project management performance of large contractors using benchmarking approach. International Journal of Project Management, 26(7), pp Marzouk, M. M., A. A. El Kherbawy ve M. Khalifa (2013) Factors influencing subcontractors selection in construction projects. HBRC Journal, 9(2), pp Nassar, N. ve S. AbouRizk (2014) Practical Application for Integrated Performance Measurement of Construction Projects. Journal of Management in Engineering, 30(6), pp Ng, S. T., K. Pong Cheng ve R. Martin Skitmore (2005) A framework for evaluating the safety performance of construction contractors. Building and Environment, 40(10), pp Ng, S. T. ve M. Skitmore (2014) Developing a framework for subcontractor appraisal using a balanced scorecard. Journal of Civil Engineering and Management, 20(2), pp