EVRENSEL BAKIfi AÇISI

Transkript

1 EVRENSEL BAKIfi AÇISI Gürbüz Evren 80 bin alt n verip göndermek zorunda kald klar Barbaros Hayrettin Pafla y neden davet etmifllerdi? Avrupal lar n Barberousse yani K z l Sakal dedikleri Barbaros hakk nda eminim ki çok yaz okudunuz. Size onun hakk nda birçok kez okudu unuz ya da dinledi iniz bilgileri tekrar etmeyece im. Her zamanki kayg mla, ilk kez benden duyaca n z bilgileri paylaflaca m. >> 74

2 BD EK M y l, Türk-Frans z iliflkilerinde ilk kez genifl çapl bir askeri iflbirli inin ortaya ç kmas bak m ndan önemlidir. Fransa Kral I. François n n daveti üzerine Kaptan- Derya yani Donanma Komutan Barbaros Hayrettin Pafla komutas ndaki 95 gemiden (kimi Frans z kaynaklar nda 200 gemi ve 30 bin asker olarak geçmektedir) oluflan filo önce Marsilya ya gitmifl ve k fl n burada geçirilmesi planlanm flt r. Barbaros Hayrettin Pafla, Marsilya da, Enghien Dükü François de Bourbon taraf ndan karfl lanm fl ve kendisine bir onur k l c sunulmufltur. Bu karfl lama, Osmanl ya verilen büyük önemin kan t olarak da tarihi belgelerde kay t alt na al nm flt r. Osmanl Donanmas n n ihtiyaçlar n n Marsilya da karfl lanamayaca n n anlafl lmas üzerine Toulon a yönlendirilen gemiler, bu kentin liman nda demirleyerek, k fl n burada geçirmifltir. Frans zlar, bu kadar büyük bir askeri gücü a rlamak için de birtak m tedbirler alm flt r. Fransa Kral n n emriyle Toulon kenti aylarca Türk askerlerinin hizmetine aç lm fl, hatta kontrolüne verilmifltir. Bu arada, kentteki Notre-Dame-dela-Seds adl büyük kilise de Türk askerlerinin ibadet etmeleri 1543 te Toulon liman nda demirleyen Osmanl gemiiçin camiye dönüfltülerini betimleyen gravür (Üstte). Liman n bugünkü rülmüfltür. görünümü ve tarihi kale (Altta). 75

3 BD EK M 2012 Cuma namazlar nda, cemaatin camiye dönüfltürülen kiliseden taflmas, d flar da saf tutmas Frans zlar n hem ilgisini hem de tepkisini çekmifltir. Müslümanlar n ibadetini görmek için Cuma günleri sadece Toulon dan de il çevredeki köy, kasaba ve kentlerden de binlerce insan n gelmesi sosyal, ticari yaflam etkilemifl, Türklerden kaynaklanan bu canl l k Frans zlar mutlu etmifltir. 76 Enghien Dükü François de Bourbon Toulon Belediyesinin kay tlar nda, kentin en hareketli dönemleri aras nda, Osmanl donanmas n n limanda bulundu u tarih özellikle vurgulanmakta, yak n çevredeki kentlerin de bu durumdan fazlas yla yararland - n n alt çizilmektedir. Ancak yine ayn kay tlarda, Toulon un ac dönemi Sevilmeyen Türkleri a rlamak zorunda kald k Kentin kaderinde istenmeyen misafirleri kabul etmek de varm fl. Toulon Türklere Kral n emri ile katlanmak zorunda kald gibi ifadelere de yer verilmifltir. Baz Frans z kaynaklar ise Türk donanmas yerine, Türk korsanlar, Çeflitli Müslüman topluluklardan oluflan korsanlar, Barbaros un korsanlar gibi ifadeler kullanmaktad r. Yine ayn kaynaklara göre Toulon halk, özellikle liman bölgesinin sakinleri, bu korsanlarla aylarca bir arada yaflamak zorunda kalmaktan rahats z olmufl, Krala, Türklerin kentten ayr lmas n isteyen baflvurular yapm flt r. Ayr ca 30 bin kiflinin yiyecek ihtiyac n n karfl lanmas için de yak n çevredeki ekilebilir topraklar n kullan lmas emri verilmifltir. Müslüman korsanlar n varl H ristiyan Avrupa da kulaktan kula a yay l nca büyük bir tepki olufltu unu kaydeden kaynaklar, bask lara dayanamayan Fransa Kral n n Barbaros u stanbul a dönmeye raz etmek için 80 bin alt n vermek zorunda kald n da aktar rlar. Bu durumu da Utanç verici bir pazarl k olarak nitelendiren ayn kaynaklara göre, H ristiyan bir kral n böyle bir pazarl n içine girerek, kendini küçük düflürmesi kötü bir örnek olmufltur. B az Frans z kaynaklar Türk donanmas n n gelifli ile ilgili farkl bir görüfl ileri sürmektedir. Buna göre Kanuni Sultan Süleyman, Fransa Kral I. François ya gönderdi i mektupta, Barbaros un komutas ndaki donanmam senin emrine veriyorum demifltir. Ayn kaynaklar, Muhteflem Süleyman n bunu, talya kent-

4 lerini ve k y lar n almak isteyen I. Francois ya yard m etmek istiyor görüntüsü alt nda mparator Charlken e zarar vermek için yapt n da kaydetmektedir. Ayn Frans z kaynaklar, Türk donanmas na dönüfl yolunda stanbul a kadar Frans z gemilerinin de efllik etti ini, ancak Türk korsanlar n yani donanmas n n Fransa ve talya k y lar nda baz kentlere bask nlar düzenleyerek H ristiyanlar katletti ini, yüzlercesini de köle yapt n, tüm bu kötülüklere seyirci kalan Frans zlar n da suça ortak oldu- unu yazmaktad r. BD EK M 2012 Barbaros komutas ndaki Osmanl gemilerinin Toulon da demirlemesi, Kral I. François n n Roma Germen mparatoru Charlken e, arkamda Osmanl Padiflah n n deste i var mesaj olarak yorumlanm flt r. Osmanl ise Avrupa daki en önemli düflman Charlken e karfl büyük bir deniz harekât yapabilece ini göstererek gözda vermifltir. Osmanl Donanmas n n bölgedeki tüm kaleleri alarak Frans zlara vermesi de Fransa ya yard m n önemli bir göstergesidir. Baz Frans z kaynaklar na göre Fransa Kral, Osmanl lar n deste iyle özellikle Nice kalesini alarak talya yolunu açmak düflüncesindedir. Ancak Nice kalesinde sorun yaflanm fl, Frans zlara teslim olmaya s cak bakan kaledekiler, Osmanl güçleri çekilince, Fransa Kral I. François Osmanl Donanmas n n bölgedeki tüm kaleleri alarak Frans zlara vermesi de Fransa ya yard m n önemli bir göstergesidir. bu düflüncelerinden vazgeçerek yeniden direnmifllerdir. Frans zlar n kaleyi almamalar Barbaros u sadece k zd rmakla kalmam fl, Korsika ya sefer düzenlemekten de vazgeçmesine neden olmufltur. Frans zlara güven duymad n, Charlken ile yeniden anlaflacaklar na dair iflaretler ald n bir mektupla stan- 77

5 Tarihi Bourbon Kalesi Asl nda Türk-Frans z askeri iflbirli inin tarihteki ilk örne i, çok daha önce spanyollara karfl yaflanm flt r. bul a bildiren Barbaros, geri dönmek için de Padiflahtan izin istemifltir. Beklenen yan t n gelmesi üzerine de Osmanl Donanmas 12 May s 1544 tarihinde, Fransa n n yeni elçisi Baron de Lagarde da alarak, stanbul a hareket edecektir. Osmanl Donanmas n n ayr lmas ndan bir süre sonra da Barbaros hakl ç kacak ve Frans zlar n Charlken ile anlaflt haberi gelecektir. Asl nda Türk-Frans z askeri iflbirli inin tarihteki ilk örne i, çok daha önce spanyollara karfl yaflanm flt r. 78 Frans z kaynaklar n n aktard na göre, Eylül 1536 tarihinde, Baron de Saint-Blancard taraf ndan komuta edilen 400 Frans z askeri ile Barbaros Hayrettin Pafla n n komutas ndaki 300 Türk askeri, 16 Eylül de, spanya n n biza adas na ç km flt r. Buradaki spanyol askerleri esir alan Türk ve Frans z güçleri daha sonra spanya k y lar na sald r lar düzenlemifltir. Seferin sonunda ise 15 Ekim 1536 tarihinden itibaren, masraflar Fransa Kral taraf ndan karfl lanan Türk gemileri k fl Frans z limanlar nda geçirmifltir. Burada aktar lmas gereken önemli bir bilgi de, bugün Fransa n n Güney ve Güneydo u bölgelerinde Murad soyad tafl yan Frans z ailelerle ilgilidir. Söz konusu soyad n n, Toulon da demirleyen Osmanl gemilerinden ayr lan denizcilerden (Levend) kimilerinin Frans z kad nlar yla evlenerek Fransa da kalmas n n ar-

6 d ndan ortaya ç kt belirlenmifltir. Türk askerlerinin din de ifltirmemesi ve kilisede evlili e karfl ç kmas nedeniyle, do an çocuklar uzunca bir süre kayda geçirilmemifl, sadece babalar ndan ötürü resmi kay tlarda yer buluncaya kadar Murad ad yla an lm fllard r. Türk askerlerinin Frans z kad nlar yla evlenmeleri konusu Avrupa da kulaktan kula a yay l nca, Frans z elçilerine de bu durum sorulmufltur. Venedik teki Frans z Büyükelçisi Michel Monluc da bunlardan biridir. Monluc, kendisine anlat lan, Türk askerleri zorla kad nlara sahip oluyor, esnaftan ve halktan haraç al yor iddialar na, Herhangi bir kimseyi incittiklerine dair flikâyet olmam flt r. Nazik davranm fllard r. Her fleyi para karfl l nda alm fllard r" yan t n vermifltir. Bunun tam tersini söyleyen Frans z tarihçiler de vard r. Bunlardan biri olan Jules Michelet, Osmanl donanmas n ya mac l k, genç k zlar zorla götürmek ve tecavüzle suçlam flt r. Kimi Frans z kaynaklar n n Barbaros Hayrettin Pafla için kulland klar ifadeler ise Türk-Frans z iliflkilerinin en iyi dönemini yaflamaya bafllad bu y llarda bile geçmiflin önyarg lar - n n ne denli etkili oldu unu göstermesi bak m ndan önemlidir. Ortak ifade, Lesbos adas nda do an Barbaros, daha sonra slam seçmifl, Osmanl donanmas n n bafl na geçerek Barbarl n yan nda yer almay tercih etmifltir fleklindedir. F Alman Vatandafl Uzun çabalar sonucunda Alman vatandafll na kabul edilen genç, babas na sürpriz yapmak için sevinç içinde eve kofltu: Babaaa, bak Alman vatandafl y m art k Birinci kuflak milliyetçilerden olan baba çok sinirlendi. Nas l olur da gidip Alman vatandafl olursun? diye gürledikten sonra o lunu evden kovalad. Kofla kofla kendini evin bahçesine atan o lan bir yandan da söylendi: fiu hale bak ya, Alman vatandafl olal bir saat geçmedi, Türklerle bafl m belaya girdi BD EK M 2012 ransa Kral I. François n n Osmanl dan istedi i son yard m ise 1547 y l ndad r. François, bir elçi göndererek, Kanuni Sultan Süleyman dan, Kuzey Afrika ve Macaristan da Charlken e sald rmas n rica etmifltir. Osmanl Padiflah ise do uda ran la meflgul oldu unu, Kral n baflvurusu ile u raflamayaca bildirmifltir. Sultan Süleyman n yan t Fransa ya ulaflt nda ise Kral I. François yaflam n yitirmifltir. gurbuzevren@butundunya.com.tr 79