ÇALIMA LKLER AÇISINDAN KAPTALZM SONRASI DÖNEM: MALKYET ve SERBESTYET DEVR

Transkript

1 T.C. STANBUL ÜNVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTÜSÜ ÇALIMA EKONOMS ve ENDÜSTRLKLER ANABLM DALI DOKTORA TEZ ÇALIMA LKLER AÇISINDAN KAPTALZM SONRASI DÖNEM: MALKYET ve SERBESTYET DEVR VEHB KARA DANIMAN PROF. DR. ARF YAVUZ STANBUL 2015

2

3 ÇALIMA LKLER AÇISINDAN KAPTALZM SONRASI DÖNEM: MALKYET VE SERBESTYET DEVR ÖZ Vehbi KARA Bu tez ile Malikiyet ve Serbestlik isimli yepyeni bir dönem incelenmitir. nsanın yeterince özgürleemedii yönetim ekilleri üzerinde durularak tekâmül sürecinde insanların bu olumsuz artlardan kurtulabilmesinin yolları aratırılmıtır. Geliim süreci içinde insanlıın baına gelen kölelik, esaret ve insan emeinin sömürülmesi gibi olumsuz artların sona erip eremeyecei tartıılmı bunun ancak Malikiyet ve Serbestiyet Devri ile mümkün olabilecei deerlendirilmitir. nsanın yaam serüveninde ortaya çıkan dönemler üzerinde durularak birbirinden farklı sosyal yaam biçimleri üç bölümde ele alınmıtır. Bu devirlerden birincisine Marks ın lkel Komünal Toplum adını verdii insanlıın Vahet ve Bedeviyet Devri, ikincisine Köleci ve Sömürgeci Toplum ve üçüncü olarak da tezin adını verdii Malikiyet ve Serbestiyet Devri denilmitir. Köleci ve sömürgeci toplum düzeni ki bu devir üç bölümde ele alınmıtır. Birincisi basit kölelik devri, ikincisi esaret içindeki feodal sömürü dönemi ve üçüncüsü ise kapitalizm adı verilen ücretli sistem, eklinde tanımlanarak incelenmitir. Tekâmül süreci içinde olan insanın yaadıı bu devirler incelenerek toplumsal formasyonun en gelimi düzeyi olarak Malikiyet ve Serbestlik Devri olduu tezi ileri sürülmütür. Mülkiyet haklarının önem kazandıı ve her konuda tam bir özgürlüün yaanacaı bu dönemde mülkiyet, sahip olma ve hürriyet kavramları üzerinde younlaılarak orijinal bir bakı açısı gelitirmeye çalıılmıtır. Tezin dier önemli bir konusu da Kayıtdıılık olarak ele alınmı bunun ülkelere yükledii maliyetler göz önüne alınarak mülkiyet sisteminin önemi vurgulanmıtır. Ülke ve devletlerin kalkınmasında gerekli sonucun elde edilmesi için iii

4 yıllarca süren aratırma ve incelemelerden yararlanılmı olup ortaya çıkan sermaye ve mülkiyet sorunları ele alınmıtır. Bu sayede gelecekte daha fazla önem kazanacaı düünülen mülkiyet ile ilgili kavramların yanı sıra yeni bir dönemin ana parametreleri tespit edilmitir. Anahtar Kelimeler: Tekâmül, kölelik, malikiyet, serbestiyet, kayıtdıılık. iv

5 POST-CAPITALISM PERIOD IN TERMS OF LABOR RELATIONS: OWNERSHIP AND LIBERTY ERA Vehbi KARA ABSTRACT In this thesis, a new era named Ownership and Liberty has been studied. Emphasizing on the types of governmentswhichlack in freedom, it is questionedthathow people would be able to set aside from these adverse conditions. A discussion has been made on the question that would it be possible to get over negative conditions people faced such as slavery, thrall and the exploitation of human labor in the evolution process, and pointed out that the only way to succeed this would be possible in Ownership and Liberty Era. The different forms of social life are examined in three sections by emphasizing the eras appeared in the adventure of human life. The first of these eras named Primitive Communal Society by Marx is referred as, Nomadic and Savagery Era, the second era is called Slavery and Colonial Era and the third era which named the thesis is Ownership and Liberty Era. Slavery and Colonial social order which is studied in three sections, the first is basic slavery, the second is the thrall under the feudal order and the third is capitalism which is defined as wage system. It is claimed that the most advanced order of humanity comes with the Ownership and Liberty Era in the evolution process of human living. It is aimed to achieve an original point of view by concentrating on the idea of ownership, to possess and liberty in an era where increasing importance of property rights is appeared and the desired freedom is accomplished in all matters. Taking into account the cost it imposes on countries and the importance of property system,another important aspect of the thesis, black economy, is discussed. v

6 Years of research and studyare used to analyze of a country s development, furthermore, the capital and property issues are argued. In this way, new main parameters of an era which are expected to gain more importance in the future are ascertained. Keywords: Evolution, slavery, ownership, liberty, black economy. vi

7 ÖNSÖZ nsan, kendi yaam süresi içinde hem fiziksel hem de ruhsal olarak gelimektedir. Bu durum ahsi olduu kadar topluluklar halinde yaayan insanlar için de geçerlidir. Bu geliim sürecine insanın sosyal evrimi adı verilmektedir. te bu süreç içinde insanlıın baına birçok olumsuz ve üzücü olaylar gelmitir. Kölelik, esaret ve sömürülmek gibi insan onuru ve haysiyetine yakımayan çalıma biçimleri ve yaam tarzı, binlerce yıldan beri süregelmitir. Hatta 21. Yüzyılda dahi insanların sömürülmesi modern bir biçimde devam etmektedir. Fakat bu durum insanın yazgısı veya kaderi olamaz. Bazı bilim adamları ve akademisyenlerin iddia ettii gibi tarihin sonu gelmi ve son insanortaya çıkmı olmamalıdır. Eer insan emeinin sömürülmesi sona erdiinde, insan hak ve özgürlükleri ideal bir aamaya geldiinde, Eflatun un hayal ettii mükemmel dünya gerçekleebilecek ve belki o takdirde tarihin sonundan bahsetmek mümkün olabilecektir. te bu çalıma ile insanın sömürülmeyecei, haysiyet ve erefinin korunacaı, efendi ile köle arasındaki adaletsiz yapının bitecei Malikiyet ve Serbestiyet dönemi incelenmitir. nsanlıın tekâmül ve gelime sürecinde bunun mümkün olup olamayacaı tez vasıtası ile tartıılmı, herkesin efendi olacaı, uak ve kölelerin bulunmayacaı bir dünyanın hayalleri kurularak aratırmacıların istifadesine sunulmutur. Mazi yani geçmi, istikbalin aynasıdır; gelecekte ortaya çıkacak yeni keifler, geçmite kurulan esas ve temeller üzerine bina edilmektedir.aynı ekilde bu tez ileyeni bir devrin özellikleri, bilim adamları ve akademisyenlerin eserlerinden yola çıkılarak ve onların düüncelerindenistifade edilerekifade edilmeye çalıılmıtır. Bu tez ile herkesin kendi iinin sahibi olacaı, oldukça gelimi bir özgürlük içinde yaayacaı,insanın fıtratına ve doasına uygun bir dönem ve yaam biçiminden bahsedilmektedir. vii

8 Budönemin ifade edilmesinde ne derece muvaffak olunduu veya tez ile ortaya konulmaya çalıılan dönemin anlaılabilir olması konusu çalıma inceledikten sonra ortaya çıkacaktır.ancak u kadarı söyleyebilir ki Malikiyet ve Serbestlik Dönemi ile anlatılmaya çalıılan ekonomik ve sosyal sistem, günümüzden oldukça farklı bir döneme iaret etmektedir.bir örnek vermek gerekirse; varolan fakat istifade edilmeyen deer ve potansiyelin hayata geçirilebilmesi ortaya çıkarılmasıdır. Bir çeit enerji benzeri oluumdan söz edilmektedir. Malum olduu üzere enerji adı verilen kavram dorudan doruya tecrübe edilmez. Saf enerjiyi ne kimse görmü ne de ona dokunabilmitir. Her ikisi de ancak tesirleri ile tecrübe edilebilirler. te Malikiyet ve Serbestlik kavramı ile varlıından üphe etmediimiz fakat yeterince kullanamadıımız mülkiyet ve özgürlük deerlerine atıf yapılmakta bu sayede yeni bir dönem ifade edilerek insan onur ve erefine yakıır bir çalıma hayatı ve medeniyet ekli tasavvur edilmektedir. Bu tezile Malikiyet ve Serbestlik isimli daha önce bu isimle ifade edilmemi ve tartıılmamı bir dönem incelenmektedir.bu dönemin özellikleri birçok bilim adamı, yazar ve akademisyen tarafından dile getirilmi olsa bile Malikiyet ve Serbestiyet adıyla söylenmemitir. Bu çalıma sayesinde modern ve daha gelimi bir dünyanın hayali kurulmaktadır. nsanlıın ayaklarına balanmı pranga ve zincirlerden kurtulabilecei iddia edilerek daha önce üzerinde yeterince durulmamı özgün fikir ve aratırmalarlayeni bir dönem ele alınmakta ve bunun mümkün olabilecei ifade edilmektedir. Çalıma öncesinde yapılan aratırmalarda kapitalizmin çeitli evrelerden geçtiini, vahi kapitalizm, modern kapitalizm, neo kapitalizm, post modern kapitalizm ve hatta pan kapitalizm adı verilen bir süreç daima söylenegelmi, konunun uzmanları tarafından kapitalizmden farklı yeni bir isim vermeden izlenmi, okunmu ve anlatılmaya çalıılmıtır. Kapitalizm sonrası meydana çıkacaı düünülen fakat devlet kapitalizminden baka bir ey olmadııgörülen sosyalist düzen, beklentilere yeterince karılık verememi hatta ortaya çıkardıı yeni sorun ve problemlerle insanlıın büyük bedeller ödemesine yol açmıtır. Dünya savaları ve viii

9 birçok ülkenin yaadıı iç çatımalar sosyalizm veya onun ardılı olan komünizm hakkında olumsuz kanaatlerin domasına yol açmıtır. nsan topluluklarının gelecei ile ilgili çalıma yapan fütüristlerin veya aratırmacıların kapitalizm sonrası yeni bir dönemden bahsetmeye çekinir bir hale geldii bir zamanda, Marks ın kullandıı yöntem ile benzer bir tarzda Kapitalizm sonrası dönem incelenerek yeni bir dönem ismi ile ortaya çıkılmıtır. Gazeteci ve aratırmacı eref Ouz un dedii gibi bedeli bazen Faust a ruhunu sattırabilen gelecek merakı; kahve falından kristal kürelere hatta cinlerden müneccimlere dek ii gelecei tahmin etmek olan milyonlarca insan, bu uurda çalımalar yapmı eserler vücuda getirmitir. Bunlardan bir tanesi de malikiyet ve serbestiyet dönemi tezidir. Birçok yönü ile yenidir ve insan düüncesine bambaka ufuklar kazandırmayı amaçlamaktadır. Tez, yeniöneri ve iddialarda bulunmaktadır.nsan düüncesinin yeni ve bambaka noktalara ulaabilecei, yeni tartıma alanlarının açılacaı ortaya konulmaktadır. Tarihin sonu iddialarına olumsuz cevap vermek için ancak bu ekilde ciddi ve tutarlı bir karılık verilebilecei deerlendirilmektedir. Tezin insanlık âlemine ve ülkemize faydalı olacaı düünülen dier önemli bir konusu da Kayıtdıılık ve bunun ülkelere yükledii maliyetlerdir. Mülkiyet sisteminin önemi vurgulanarak ülkelerin kalkınmasındaki rolü belirlenmeye çalıılmıtır. Yıllarca süren aratırma ve incelemelerin sonucunda ortaya çıkan çalımalar sayesinde,sermaye ve mülkiyet sorunları ele alınmıtır.gelecekte daha fazla önem kazanacaıdüünülen mülkiyet ile ilgili duygu ve düüncelerin hatta özgürlük, hürriyet ve serbestiyet ile ifade edilen kavramların,yeni bir devrin ana parametrelerini oluturacaı ileri sürülmektedir. Tezin meydana getirilmesinde bata danımanım Prof. Dr. Arif Yavuz olmak üzere tez izleme komitesinin deerli üyeleri Doç. Dr. Umut Omay ve Doç. Dr. H. Yunus Ta a ükranlarımı sunmayı bir kadirinaslık borcu olarak telakki ediyorum. Deerli vakitlerini bana ayırma nezaketini göstererek yaptıklarıkatkının tezin tamamlanmasına olan etkisi inkâr edilemez. ix

10 Ayrıca, vaktini ayırarak tezi okuyan, düzeltme ve düzenlemeleri yapmamdabüyük emei olan Av. Mustafa Tuncel, Av. Ömer Faruk Uysal ave Aratırmacı Yazar Bahaeddin Salam ateekkür ederim. ÇanakkaleOnsekiz Mart Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler FakültesindeAratırma Görevlisi olan olum brahim Murat a, Üniversitemizin ngilizce ktisat Bölümü örencisi kızım Rana ya ve toplamda 18 yılı bulan doktora çalımasında beni daima destekleyen sabır ve güç veren eim Filiz e katkılarından dolayı teekkür ederim. x

11 ÇNDEKLER ÖZ... iii ABSTRACT... v ÖNSÖZ... vii ÇNDEKLER... xi TABLOLAR... xv KISALTMALAR... xvi GR... 1 BRNC BÖLÜM... 9 BEER YAAM DEVRLER Tarih ve Tarih Öncesi Devirler Uygarlık Tarihi Kültür ve Uygarlık Uygarlıa Geçi Süreci ve Tarihin Dönemsel Olarak Ele Alınması Sosyal Deime Sosyal Gelime ve Egemenliin El Deitirmesi Sosyal Deime Modelleri Evrim (Tekâmül) Süreci Çeitli Kaynaklara Göre Beeri Yaama Devirleri Sosyal Deiim Modelleri ve Mukayesesi Sosyal Deiim Modellerinin Genel Mahiyeti Üretim Biçimlerine Göre Beeri Yaama Devirleri Kölelik Öncesi Dönem ( lkel Komünal Toplum) Kölelik ve Sömürü Dönemi Memlukiyet Devri - Köleci Toplum Esirlik Devri - Feodal Toplum xi

12 Ecir Devri - Kapitalist Toplum Kölelik Sonrası Dönem (Malikiyet ve Serbestlik Devri) KNC BÖLÜM KAPTALZM ve MÜLKYET SSTEM Demokrasi ve nsan Haklarının Gelimesi Sivil Toplumun Güçlenmesi Baskı ve Çıkar Gruplarının Ortaya Çıkması Sosyal Hakların Gelimesi ve Bireycilik Doal Haklar Öretisi ve Sosyal Haklar Bireycilik ve Serbestleme Küreselleme Süreci ve Deien Ekonomik Sistemler Kapitalist Toplumun Çelikileri Eitlik lkelerinin hlali Kapitalist Toplumun Nitelii ve Efendi-Uak likisi Emein Kültür ve Kültürel Aktarım Mekanizması le Manipülasyonu Kültür Emek likisi Bilgi Çaı, Bilgi Toplumu ve Bilisel Kapitalizm Emein Zaman Aracılııyla Manipülasyonu Kapitalizm ve Çevre Mülkiyet Sistemi Ve Kayıtdıılık Evrim Süreci ve Mülkiyet Haklarının Tarihsel Geliimi Modern Ekonomi Anlayıı ve Rasyonel Örgütlenme Sermayenin Etkisi Sermayenin Kökeni Ölü Sermaye Ve Sermayenin Tekellerin Eline Geçmesi Mülkiyet Sisteminin Etkileri ve Taınmaz Mallarda Deer Artıları xii

13 Varlıkların Ekonomik Potansiyellerinin Belirlenmesi Daınık Enformasyonun Tek Bir Sistem Çerçevesinde Toplanması nsanlara Sorumluluk Verilmesi Varlıklara Esneklik Kazandırılması nsanlar Arasında A Kurulması lemlerin Kontrol Altına Alınması ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MALKYET VE SERBESTYET DEVR Ücret Sistemleri ve Sosyal Devlet Arayıları Ücret Sistemleri Sosyal Devlet- Refah Devleti- Liberal Demokratik Devlet Kayıtdıı Çalıma ve Gelecekteki Durumu Çalıma Biçimlerine Göre Malikiyet ve Serbestlik Çalıma Biçimlerinin Gelimesi Sanal irketler ve Esnek Çalıma likileri Çalıma likilerinin Düzenlenmesi ve Sosyal Hareketler Malikiyet ve Serbestiyet Devrinin Oluum Aamaları Ortaklık Sistemlerinin ve Mülkiyet Haklarının Gelimesi Halka Arz Yolu le Hisse Senedi hracı çilerin Çalıtıı yerlerine Ortak Olması ve Kâra tirak Sistemi nternet irketleri ve Üretici Birliklerinin yerlerine Ortak Olması Dorudan Satı Sektörünün Gelimesi Özelletirme Uygulamaları ve Mülkiyetin Tabana Yayılması Mülkiyet Haklarının Demokratik Kurumlarla likisi Çalıma likilerinin Evrimi; Toplumsal Sözleme ve Bilgi Çaı Merkezi Planlamaya Dayalı Ekonomi Sistemlerinin Çöküü xiii

14 Toplum Sözlemesi ve Bireyin Özgürlemesi ktisadi Özgürlük ahsi Teebbüs ve Özel Mülkiyet Bilgi Çaı, Bilgi Toplumu ve Bilisel Kapitalizm Üretim Faktörlerinin Önemi ve Deien Devlet Anlayıı Ekonomik Kalkınmada Mülkiyet Sistemi ve Kadastronun Önemi Orta Sınıfın Gelimesi ve Bilgi Toplumu nsanı Yapmanın Önündeki Engellerin Kalkması ve Bathurst Deklarasyonu Demokrasinin Gelimesi ve Serbestiyet Devri Antik Demokrasi Liberal Demokrasi ve Serbestiyet Devri Malikiyet ve Serbestiyet Devrinin Ortaya Çıkıı Malikiyet ve Serbestiyet Devri Sorunları ve Çözümleri SONUÇ KAYNAKÇA KTAPLAR MAKALELER DERLER ÖZGEÇM xiv

15 TABLOLAR Tablo 1 Marks ve Said Nursi ye Göre Beeri Yaam Devirleri Tablo 2 - Sosyal Deiim Modelleri ve Mukayesesi Tablo 3 - Peru da Yasal Olarak Bir Ev Alınabilmesi çin Gerekli Prosedür Tablo 4 - Filipinlerde Yasal Olarak Bir Ev Alınabilmesi çin Gerekli Prosedür Tablo 5 - Mısır da Bir Arazinin Tescil Edilmesi çin Gerekli Yasal Prosedür Tablo 6 Haiti de Bir Arazinin Tescil Edilmesi çin Gerekli Yasal Prosedür Tablo 7 Filipinler de Meskenlerin Kentsel Sektörde Daılımı Tablo 8 Filipinler de Arazilerin Kırsal Sektörde Daılımı Tablo 9 Hukuki Olarak Sahip Olunamayan Gayrimenkullerin Deeri (1997) Tablo 10 Resmi Mülkiyet ve Kadastro Sisteminin Evrimi Tablo 11 Taınmaz Mallarda Yıllar çinde Deer Artıları Tablo 12 Çalıma Biçimlerini Ücrete (Gelir) Göre Sınıflama Tablo 13 Çalıma Biçimlerini baımlılık Esasına Göre Sınıflama Tablo 14 - Kadastral Sistemlerin lgi Alanları xv

16 KISALTMALAR ABD. : Amerika Birleik Devletleri AB. : Avrupa Birlii AET : Avrupa Ekonomik Topluluu A.e. : Aynı Eser A.g.e. :Adı Geçen Eser A.. : Anonim irket CIPE : Center for International Private Enterprise (Uluslararası ÖzelYatırım Merkezi) COMECON : Council for Mutual Economic Assistance(Karılıklı Ekonomik Yardım Konseyi) Çev. : Çeviren DPD : Dorudan Pazarlama letiimcileri Dernei EFTA : European Free Trade Assocıatıon(Avrupa Serbest TicaretBölgesi) FIG : Federation Internationale des Geometres (Uluslararası Haritacılar Federasyonu) Forex : Foreign Exchange (Döviz Ticareti le Uraan Döviz Borsaları) GSYH : Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla IFC : International Finance Corporation (Dünya Bankası Kuruluu) KT : Kamu ktisadi Teebbüsü KOB : Küçük ve Orta Boy iletmeler M.Ö. : Milattan Önce NAFTA : North American Free Trade Agreement (Kuzey Amerika Ülkeleri Serbest Ticaret Anlaması) NATO :North Atlantic Treaty Organization (Kuzey Atlantik Antlaması Örgütü) TNB : Türkiye Noterler Birlii xvi

17 t.y. UNESCO UNDP vb. VOB WFF WFDSA : Tarih Yok. : United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (Birlemi Milletler Eitim, Bilim ve Kültür Örgütü) : Official United Nations Development Programme (Birlemi Milletler Kalkınma Programı) : Ve Benzeri :Vadeli Opsiyon Borsası : Walk Free Foundadion ( Özgür Yürü Vakfı) : World Federation of Direct Selling Associations (Dünya Dorudan Satı Dernekleri Federasyonu) xvii

18 GR Bakalarına hizmet etmek artık onu yorgun düürmeye balamıtı. Bu düünce ona hiç de korkunç gelmiyordu, çünkü kendini burada hizmet ettii Vasily Andreiç gibi efendilerden baka bir efendiye, bu hayattaki gerçek efendiye, kendine bu hayatı veren O efendiye balı sayıyordu. Biliyordu ki, ölürken de O efendinin elinde olacaktı. Üstelik O Efendi, kendisini incitmezdi. Kaynatıı, alıtıı bir eyden ayrılmak insana üzüntü verir. Eh ne yapalım, yeni duruma da alıılırdı 1 Efendi ile uak arasındaki iliki, yüzyıllardır toplum yapısını belirleyen en önemli kurallar arasında yer almı insanlar arasındaki bu haksız ve adaletsiz durum sanki hiç bitmeyecekmi gibi günümüze kadar ulamıtır. Kölelik devrinden esaret devrine, feodal düzenden kapitalizme kadar her devirde efendi-uak ilikisi süregelmitir. Toplumsallık ve medenileme insanları birbirine yakınlatırması gerekirken yabancılama söz konusu olmutur. Bu yabancılama sonucu olarak insan, köle-efendi ilikisine girmi birbirinin kurdu ve tanrısı olmaya çalımıtır 2. Günümüzdeki uygulanıı kölelik devrindeki kadar acımasızca olmasa da ücretli esaret sistemi, efendi-uak arasındaki haksız ve haksız olduu kadar insan eref ve onuruna uygun olmayan bu durum, hala devam etmektedir. nsanın doası, yaratılıtan gelen duyguları, bu adaletsiz uygulamayı kabul etmek istememekte, reddetmektedir. Dünya üzerindeki çatıma ve savaların bir kısmı bu duruma isyan etmekten dolayı ortaya çıkmaktadır. Kapitalizmin eitsizlik ve sömürü temeline dayanan bir yapısı olduu uzun süreden beri bilinmektedir ve sosyal bilimcilerin de üzerinde youn bir biçimde çalıtıkları bir konu olarak hala karımıza çıkmaktadır 3. Marks a göre kölelik kurumunu bünyesinde barındıran ilk toplumlar Antik toplumlardır. Bu toplumlar, efendi-köle ayrımına dayalı eitsizlikçi bir yapıya Lev Nikolayeviç Tolstoy, Efendi ile Uak, Çev. Hamit Kaplan, stanbul, Tima Yayınları, 2003, s. 63. Çetin Veysal, Savaın Felsefesi, 2. bs. stanbul, Etik Yayınları, 2010, s. 63. Umut Omay, Sosyal Haklar, stanbul, Beta Basım, 2011, s

19 sahiptiler. Dolayısı ile efendi-köle ayırımı, toplumsal yapıların en ayırt edici özelliklerinden bir tanesidir 4. Her insan kendi iinin sahibi olmayı, serbest ve baımsız olarak hareket etmeyi çalımayı arzular. Çalıırken de bakalarına hizmet etmeyi deil kendi iini yapmaktan holanır. Bu durum akla u soruları getirmektedir. Peki, bu adaletsiz biçimde ortaya çıkarak hayatiyetini sürdüren kölelik ve sömürü düzeni hiç bitmeyecek midir? nsanların çounluu, sonsuza kadar bir bakasına hizmet etmek veya bu adaletsiz duruma katlanmak mecburiyetinde midir? Bugünkü dünya artlarında ve gelecekte ciddi deiiklikler yaayacaız 5 diyen Kaynak ın da ifade ettii gibi yeni bir dönemin ortaya çıkacaı düünülmekte ve beklenmektedir. En önemlilerinden bir tanesi de devletlerin soya ve milliyete balı olarak ekillenmemesi, ulus devletlerin sona ermesidir. Elbette birey olarak soy ve milliyet kavramları önemlidir. Fakat günümüzde anlaılmıtır ki; bir bakasının ne soyu ne de milliyeti bir arada yaamak içingerekli zorunluluk deildir. Gelecekte bu kavramların birer ayrıma nedeni olmayacaı da söylenebilir. nsanın evrendeki en deerli bir varlık olduu, insan eref ve haysiyetinin ne derece önemli olduu, u ifade ve benzetmelerle anlatılabilir; Dünyada gördüümüz her ey içiçe geçmi daireler eklinde bulunmakta en önemli madde ve kavramlar daçekirdek gibi merkezde yer almaktadır. Varlıklar içinde de en önemlisi ise hayattır, canlılıktır. Kâinatı meydana getiren bütün eya adeta hayata ve canlılara hizmet edecek ekilde tanzim edilmi, tasarlanmıtır. Hayat sahibi olan canlı varlıklar da yine iç içe geçmi daireler eklinde ele alındıında bu defa merkezde insanın yer aldıını görülmektedir. Çünkü bütün canlılar insana hizmet etmekte ve insanın ihtiyaçlarını giderebilecek ekilde hareket etmektedirler. Göz önündeki bu gerçeklie ramen insanların insanlara köle olması ise kabul edilebilecek bir davranı deildir. En azından buna zorlanması insan onur ve haysiyeti açısından aaılayıcı bir durumdur. Zira evrenin en deerli varlıı insandır. 4 5 Yıldırım Torun, Demokrasi ve Cumhuriyet, Ankara,Orion Yayınevi, 2005, s. 15. Mahir Kaynak, Gelecei Tahmin, Star Gazetesi, s

20 nsanlık âlemi ele alındıındadört unsurun önem kazandıını ve insanların zaruri ihtiyaçları haline geldiini görebiliriz. Bunlar beslenme, giyinme, barınma ve neslinin devam ettirilmesidurumudur.te insanlar bu dört zorunlu ihtiyacını daha kolay bir ekilde karılamak üzere bir araya gelmi ve topluluklar halinde yaamaya balamılardır. Yoksa baka insanlara hizmet etmek ve uak olmak için topluluk haline gelmi biri birlerine köle olmak için ehirler devletler kurmamılardır. nsanlar her zaman ekonomik faaliyet, yönetim ve kültürel faaliyet alanında belli bir fonksiyon salayan guruplar halinde yaamlarını sürdürmülerdir 6. Topluluk halinde yaayan insanlar, bir evrim (tekâmül) süreci içerisinde daima kendilerini yenilemi daha uygun ve güvenilir artlar altında yaamaya gayret etmilerdir.nsanların gelecein daha iyi artlarda olacaına ait hayalleri, umut ve özlemleri bu tekâmül sürecini hızlandırmaktadır.zira daha iyi bir gelecek ancak onu dülemek ile mümkündür 7.Umut, düümüz olduu kadar vazgeçemediimiz gerçekçiliimiz, bugünden balayarak yarını kurmanın aklıdır 8. Öncelikle üstesinden gelinmesi gerektii öne sürülen kölelik ve sömürü düzeninin ne olduunu anlamak ve kavramaya çalımak, bu sorunun ortadan kaldırılması için bir gerekliliktir. Fukuyama nın Tarihin sonu ve son insan olarak nitelendirdiive bu ekilde anlatılmaya çalıılan yaadıımız yüzyıl, insanların büyük çounluunun mutlu olduu, özlem duyduu, özgürlük ve refahtan, ne yazık ki hala çok uzaktır. Kapitalizm, insanların sorunlarını çözmede yetersiz kaldıı gibi kendine özgü çeliki ve sorunlardan dolayı,gelecee güvenle bakmayı ve yaama sevincini azaltmı ve halen deazaltmaya devam etmektedir. nsanlık tarihini, modern kölelik olarak ifade edilen kapitalizmin geçmiini ve bugününü yeterince anlamadan gelecek ile ilgili tahminler yapmak neredeyse imkânsızdır. ktisadi güçlerin insanın toplum hayatında oynadıı rolleri dikkatlice incelemek sayesinde gelecekle ilgili akıl yürütmek mümkün olabilecektir Belma Tokurolu, Abdullah Ersoy, Uygarlık Tarihi, Ankara, maj Kitabevi, 2011, s. 1. eref Ouz, 10 Yıl Sonrasına, Star Gazetesi, Ahmet Haim Köse, Ahmet Öncü, Tahsildarlar ve Borçlular, stanbul, Evrensel Basım Yayın, 2006, s

21 Kapitalizmin çelikili ve acımasız artları deitirildikçe, toplum da deiip dönümektedir. imdikinden çok daha makul bir toplum yapısı olabilmesi için mevcut düzende insanların ihtiyaçlarının ve isteklerinin ne olduunu örenmek ve üretim sistemini buna göre ekillendirmek gerekecektir. Deiim deeri bertaraf edilerek bütün bir sistem yeniden kurulabilir 9. Bugün hüküm süren sermaye birikimine dayalı egemen kapitalist sistemin yerini alacak olan malikiyet ve serbestlikdönemininnasıl olacaı tartıılarak düünme imkânı bulunabilecektir. Modern dönemde,batı ile Dou Medeniyetlerinin zamanı farklı algılaması ve Batı Medeniyetinin hakim paradigma olarak evrilmesi, tarihin dorusal olarak devam ettiine ilikin olarak görülerden biri olarak benimsenmitir. Bu düünceye göre bireyler, kendilerinden daha etkili olan güçlerin yalnızca araçları konumundadır. Bu güçler daha çok iktisadi güçlerdir ve iktisadi alanda ortaya çıkmılardır. Feodal ekonomiden sanayi ekonomisine geçile birlikte kapitalizm dönemi ortaya çıkmıtır. Bu görüe göre bireylerin tarihte önemli bir rolü bulunmamakta, tarih zorunlu olarak önceden belirlenmi bir ilerleme çizgisini izlemektedir 10. Fakat tarihin dorusal deil de dairesel ekilde devam ettii görüleri de vardır ve daha gerçekçi olduu ifade edilmektedir. Varlık âlemi denilen ve dier bir deyileevren, akıllı ve idrak eden canlılara yani insanlara emanettir. nsan, onları bilim ve düünce vasıtası ile satın alır, isim vererek elde eder, görünüleri ile zahiren sahip ve malik olur 11. Bu açıdan isim verme konusunda, slam düünürlerine göre; Yaratıcının insanları üstün tuttuu, talim-i esma [isimlerin öretilmesi] ile anlaılmakta, idrak edilebilmektedir. Belirli bir tekâmül ve ilerleme çizgisinde olan insanın bu özellii ile dier canlılardan ayrılması mümkün olabilmektedir. nsanın yaam serüveninde ortaya çıkan dönemler ele alındıında birbirinden farklı sosyal yaam biçimleri ile karılaılmakta ve daima tekâmül içerisinde olduugörülmektedir.marks ve Nursi gibi beeri yaam devirlerini be bölümde ele Feride Tekeli, Kapitalizm Sonrası Toplumu Dülemeliyiz, Birgün Gazetesi, Tokurolu, A.g.e. s. 4. Said Nursi, aratül caz, Çev. Bahaeddin Salam, stanbul, Tebli Yayınları, 2001, s

22 alıp inceleyenler olmutur. Fakat burada kısa ve basit olarak üç bölümde ele alınabilir: 1. lkel Komünal Toplum adı da verilen insanlıın Vahet ve Bedeviyet Devri, 2. Köleci ve Sömürgeci Toplum, 3. Malikiyet ve Serbestiyet Devri. Köleci toplum düzeni ki bu devirde üç bölümde ele alınmıtır. Birincisi ilkel kölelik devri, ikincisi feodal esaret dönemi ve üçüncüsü ise kapitalizm adı verilen ücretli sömürü düzeni olarak ifade edilmektedir. Bugün dünya kapitalizmi bir yol ayırımındadır ve insanlık köklü deiimlere gebedir: 12 Günümüz kapitalizminin temel çelikileri nelerdir? Deiimin yönünü hangi etkenler, nasıl belirleyeceklerdir? Kapitalizmin ortaya çıkardıı sorunları ama yönünde gerçekletirilebilecek uygun ve gerekli eylemleri sınırlayacak olan kurumlar nelerdir? Mülk sahipleri ile mülksüzler adı verilen ve kalın çizgilerle ikiye bölünmü ekilde ifade edilen toplumlar, çatıma içinde yaamalarına devam edecekler mi? Tekâmül süreci içinde gelien insanlıın, bu sorunlara karı ürettii çözümler nelerdir? Bütün bu sorulara cevap olabilmesi maksadıyla tarihi devirleri incelenerek, insanlıın ulaacaı daha gelimi düzey olan Malikiyet ve Serbestlik Devri bir çözüm ve cevap olarak öne sürülmektedir. Mülkiyet haklarının önem kazandıı ve her konuda tam bir özgürlüün yaanacaı birdöneme Malikiyet ve Serbestiyet Devri adı verilmekte ve bu dönemin özellikleri, insanlııngeçmiten gelen tarihi serüveni göz önüne alınarak incelenmesineçalıılmaktadır. 12 Köse, A.g.e. s

23 Mülkiyet, sahip olma,özgürlük ve hürriyet kavramları üzerinde younlamak suretiyle sorulan sorulara cevap bulma imkanı mevcuttur.gelimekte olan ülkelerde, sermayenin uluslararası finans merkezlerinden salanması yerine, ülkelerin kendi taınmaz mallarını ekonomiye sermaye girdisi olarak kazandırmalarını 13 öneren bilim adamlarının bu konudaki düünceleri ele alınarak kapitalizmin yıpratıcı etkilerinin önüne geçilebilecei ve bu sayede insan eref ve onuruna uygun bir dönemin uygulanabilecei deerlendirilmektedir. Aristo nun 2300 yıl önce belirttii gibi bir eyin üzerinde odaklandıınız takdirde, yapılabilecek eyler sonsuza kadar arttırılabilir 14. Bu yöntem ile Malikiyet ve Serbestlik üzerine odaklanarak gelecein dünyasında ekonomik ve sosyal gelimeler ile ilgili dier sorulara da cevap aranabilmektedir. Tarihi gelimeleri önceden deerlendirerek toplum neler kazanabilir? nsanlıın tekâmül ve gelime sürecinde elini ve kolunu balayan, özellikle kendi ülkemizde de iktisadi ve sosyal kalkınmanın önünü tıkayan, dünyadaçok zararları görülmü emek ve sermayeisrafına yol açan; adına Kayıtdıılık denilenbir olguyu önlemek ve zararlarını ortadan kaldırmak mümkün müdür? Eer mümkün ise Malikiyet ve Serbestiyet devrine odaklanmak sureti ile ne gibi önlemler alınabilir? Tez bu soru ve parametreler çerçevesi içinde ele alınmı, akla gelen benzeri sorulara da cevap bulunmaya çalıılmıtır. Francis Fukuyama nın Tarihin sonu ve Son nsan isimli provakatif ve bir o kadar da ilginç olan eserinde iddia etmi olduu insanolunun ideolojik evriminin son noktasına ulaması ve beeri yönetim biçiminin son evresi olan Batılı liberal demokrasi 15 ciddi tenkitlere uramaktadır. ngiliz filozofu Alfred Whitehead, Bir bilimsel açıklama, uygulamada karısına çıkan sorunları çözmek yönünde Tülay Tufan, Hüseyin Erkan, S. Gökin Seylam, Kadastronun Ekonomik Kalkınmadaki Rolü, Ankara, 13. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, Nisan Hernando De Soto, Sermayenin Sırrı,Çev. Murat Aygen, Ankara, Liman Kitapları, 2005, s. 33. Mustafa Aydın-Ertan Özensel, Tarihin Sonu Mu? 5.bs. Ankara, Vadi Yayınları, 2005, s

24 ilerlemiyorsa, ömrü bitmi demektir uyarısını yaparak yaamın kuramları izlemediini, kuramların yaamı izlemesi gerektiini belirtmitir 16. Gerçekten de deimelerin sabit ve deimez kuralları yoktur. Fukuyama nın tarihin sonu ve Samuel Huntington ın medeniyetler çatıması tezlerinin ciddi yapısal sorunlarla malul olduu ortadadır 17.Liberalizmin zaferi, düünceler ya da bilinçaltında gerçeklemitir. Gerçek ve maddi dünyada ise henüz tamamlanmı deildir. Global dönüüm, tarihi kökenlere dayanan ve gerçekte önemini hiçbir zaman kaybetmemi bir çatımayı yeniden siyasetin temel ekseni haline getirmi, yaam tarzı ideolojilerin önüne geçmitir 18. Uzun vadede ve maddi dünyayı yönetecek bir fikir, ideal olarak Malikiyet ve Serbestiyet Devri gibi bir dönemin varlıı ile bu gelime ilan edilebilir ve tartımayı devam ettirmek mümkün olabilir. Liberal demokrasinin meruluu ve önemi üzerinde dünya çapında dikkate deer bir mutabakatın olutuu, aynı zamanda monari, faizm ve komünizm gibi rakip egemenlik biçimlerinin liberal demokrasiye yenik dütüü, nihai insanın hükümet biçimini temsil eden 19 bir dönemin adı henüz konulmamıtır.yaadıımız dönem için Tarihin Sonu ve Son nsan denilmesinin nedenlerinden bir tanesi de kapsayıcı ve dönemin özelliklerini belirleyen bir ismin verilmemi olmasıdır. Liberal demokrasinin gelmi olduu son evreye ve tekâmül süreci sonunda ulaılan bu döneme verilecek uygun ismin Malikiyet ve Serbestiyet Devri olacaı deerlendirilmektedir. Evet, mazi istikbalin aynasıdır; istikbalde vücuda gelecek olaylar bulunacak icatlar, mazide kurulan esas ve temeller üzerine bina edilir 20. Kapitalizm sonrası devir incelenmek isteniyor ise geçmite meydana gelen olaylar incelenmeli insanlık âleminin nasıl bir tekâmül süreci geçirdii ortaya çıkarılmalıdır. Bu nedenle Birinci John Kenneth Galbraith, Ekonomi Üzerine Hemen Herey, Çev. Özer Ozankaya, 3 bs. stanbul, Cem Yayınları, 2002, s. 5. M. ükrü Haniolu, Siyaset ve Kültürel Çatıma, Sabah Gazetesi, , s. 24. Haniolu, A.g.e. s. 24. Francis Fukuyama, Tarihin Sonu ve Son nsan, Çev. Zülfü Dicleli, stanbul, Profil Yayıncılık, 2011, s. 11. Said Nursi, aratül caz, stanbul, Yeni Asya Neriyat, 1997, s

25 bölümde beeri yaama devirlerinin incelenmesi ve tarihi olayların deerlendirilmesi yapılmıtır. Bu bölümde tarih ve tarih öncesi devirlerden balanarak uygarlıa geçi süreci deerlendirilmitir. Üretim biçimlerine göre beeri yaama devirleri incelenmi akademisyen ve bilim adamlarının bu konudaki düünceleri mukayeseli olarak incelenmitir. kinci Bölümde kapitalizm ve mülkiyet sistemi ele alınmı demokrasi ve özgürlüklerin gelimesinde mülkiyetin önemi vurgulanmaya çalıılmıtır. Kapitalizm sonrası dönemden bahsedebilmek için kapitalizmin yol açtıı sorunlar ve kendi içindeki çelikilerin ele alınması gerekmi bu bölümde detaylı bir incelenmeye tabi tutulmutur. Üçüncü bölümde kapitalizm sonrası dönem olarak sunulan Malikiyet ve serbestiyet devri ele alınmı ücret sistemlerinden balayarak mülkiyet sisteminin etkileri incelenmitir. Malikiyet ve serbestiyet devrinin oluum aamaları bu bölümde detaylı bir ekilde ortaya konulmu ortaklık sistemlerinin geliimi ve mülkiyet haklarının önemi vurgulanmıtır. Çalıma ilikilerinin evrimi de yine bu bölümde incelenerek malikiyet ve serbestiyet devrinin sınırlarına ulaılmaya çalıılmıtır. Sonuç bölümünde ise ele alınan konuların deerlendirilmesi yapılmı çalıma ilikileri açısından kapitalizm sonrası dönem olarak malikiyet ve serbestiyet devrine ulaılacaı tespit edilmitir. 8

26 BRNC BÖLÜM BEER YAAM DEVRLER 1.1. Tarih ve Tarih Öncesi Devirler Tarih kelimesi ilk olarak Babillilerde ay anlamına gelen verehe eklinde kullanılmıtır. Bugün batı dillerinde kullanılan historia, historie, history ve geschichte kelimelerinin de Romalılar aracılıı ile Araplardan alındıı iddia edilmektedir 21. Toynbee, tarihi mücadeleleri kültür ve medeniyet mücadeleleri olarak anlamıtır. Yayınlamı olduu A Study of History adlı eserinde tarihi gelimeleri, medeniyetler arasındaki karılamalarda görmü insanlık tarihini bir kültür dinamii olarak yorumlamıtır 22. Geçmiin bilgisi, bize günümüz toplumlarına ilikin bir bakı açısı salar. Tarih, insanların sorunları nasıl belirlediklerini ve bunları nasıl çözmeye çalıtıklarını, bunun yanı sıra insan deneyimlerinin ortak yanını gösterir. Tarihin incelemesi aynı zamanda deiimin incelenmesidir. Bu inceleme ve aratırmalar, deiimlerin niçin ortaya çıktıını ve etkilerini açıklamaya çalıırlar.tarih, günümüze kadar geçmite cereyan etmi tüm olayların, bütün boyutları ile irdelenmesi, soruturulması ve deerlendirilmesidir 23.Esas olarak deiim halindeki insan topluluunun incelenmesidir 24. Mevcut kaynaklar insanlıın ilk çaları hakkındaki bilgilere eriilmesinde yetersiz kalmaktadır. Zira tarih-i beeri, muntazam surette üç bin seneye kadar gidiyor, bu nakıs ve kısa tarih nazarı Hazreti brahim in zamanından evvel doru hsan Süreyya Sırma, slam ve Tarih, stanbul, Beyan Yayınları, 1995, s. 28. Halil nalcık, Rönesans Avrupası, 5. bs. stanbul, Türkiye Bankası Kültür Yayınları, 2014, s Sırma, A.g.e. s. 31. Belma Tokurolu, Abdullah Ersoy, Uygarlık Tarihi, maj Kitabevi, Ankara, 2011, s. 1. 9

27 olarak hükmedemiyor 25 denilerek, tarih biliminin yaadıı zorlukları dile getirmektedir. Bu nedenle insanlık tarihi konusunda yapılan analiz ve çalımalar olayların gerçek yüzünü görmek ve tarihi tam ve doru olarak okumak konusunda hüküm vermeyi güçletirmektedir. Tarihçilerin bir kısmı hurafelere dayalı fakat insanlık üzerinde etkili olmu olaylarıda ele almı efsaneleri de kapsayacak bir biçimde çalımalar yapmılardır. Tarihi çeitli dönemlere ayırmak suretiyle olayları deerlendirmek daha kolay ve anlaılır hale getirmek açısından yararlı olmutur. Teknolojinin gelimesi ile birlikte arkeolojik kazılardan ortaya çıkan bilgiler hem geçmii daha iyi aydınlatmaya yaradıı gibi hem de insanlıın gelmi olduu seviyeye ve ulaabilecei dönemlere de ıık tutmaktadır. Tarihi, dönemlere ayırma ve çeitli açılardan tasnife tabi tutma birçok yazar ve tarihçide görülür. Günümüz tarih kitaplarında, okurlara ilkça, ortaça, yeniça, yakın ça gibi tasnifler yapılmaktadır 26. Bununla birlikte insan topluluunun evrimi ile ilgili olarak tarihçilerin; tarih ve tarih öncesi dönem eklinde bir ayrıma gittikleri de görülmütür. Tarih yazılı kayıtlara ve belgelere dayalıdır. Tarih öncesi ise insanlıın yazının icadından önce yaadıı bir dönemi ifade etmektedir. Ancak bu tanımlama ve tasniften dolayı, harf ya da kavramı temsil eden simgelerin kullanımından önce yaananların önemli olmadıı sonucu çıkarılabilmektedir ve bu durum çeitli tartımalara yol açmaktadır. Yazılı kayıtlardan önceki tarihin önemine vurgu yapan aratırmacılar, modern teknolojideki ilerlemenin, hatta toplumsal ve siyasi sistemlerdeki gelimelerin temellerinin yazı öncesi dönemde atıldıı 27 iddiasında bulunmulardır. Tarih öncesi aratırmacılarının görülerine göre ilk insanların ortaya çıkıı yaklaık iki milyon yıl öncesine uzanır. Bildiimiz ilk uygarlıklar ise ancak 8000 yıl önce ortaya çıkmıtır. Uygarlık dönemi veya tarih çaları dediimiz dönem insanın Said Nursi, Lemalar, stanbul,yeniasya Neriyat, 1995, s Ömer Faruk Uysal, Beeri Yaama Devirleri, Köprü Dergisi, Kı 2000, s 49. Tokurolu, A.g.e. s

28 yeryüzündeki varlıının yalnızca küçük bir bölümünü kapsamaktadır. Bu uçsuz bucaksız tarih öncesi dönemde insanlar ilkel aletleri kullanan, yalnızca kendi tüketimleri için üretim yapan, kanda ilikilere dayalı olarak küçük ve daınık topluluklar halinde yaamılardır 28. Tarih öncesi toplumda da ilkel bir ibölümü vardı; topluluun bazı öeleri dokuma, seramik ve dier gerekli el ilerini yapmakta uzmanlaıyorlardı 29.Arkeolojik kazılarda bu bulgulara rastlanmı olmakla birlikte insanların hayatlarını nasıl idare ettikleri tam olarak bilinememektedir. nsanlık tarihi kabaca: 1. Ta Devri 2. Maden Devri olmak üzere iki döneme ayrılabilir 30. Ta Devri esas olarak Yazı Öncesi Dönemi ifade etmektedir. Bu dönem, insanlık tarihinin % 95 ini kapsamakta ve M.Ö yıllarına kadar sürmektedir. Maden Devri ise yazının icadından ve yazılı kayıtların balamasından sonra balamakta ve temelde uygarlıkların tarihi ile örtümektedir. Ta Devri de kendi içinde üç döneme ayrılmaktadır: 1. Paleolitik (Yontma) Ta Devri 2. Orta Ta (Mezolitik) Devri 3. Neolitik (Cilalı) Ta Devri 31 Bu dönemlere bahse konu adların verilmesi,üretilen ta aletlerin ve silahların türüne göre olmutur Tokurolu, A.g.e. s. 5. Rodney Hilton, Feodalizmden Kapitalizme Geçi, 3bs. Çev. Müge Gürer- Semih Sökmen, stanbul Metis Yayınları, 1984, s. 20. Judith G. Goffin, Robert T. Stacey, Robert E. Lerner, Standish Meacham, Western Civilizations, New York- London, W. W. Norton & Company, 2002, s. 8. A.e. s. 10. Tokurolu, A.g.e. s

29 Buzul Çaı nın sona ermesi Mezolitik Dönem ya da Orta Ta Devri nin balangıcını oluturmutur. Bu dönem M.Ö yıllarını kapsamaktadır. klimin giderek ılıman hale gelmesi ile büyük buzullar erimi ve deniz seviyeleri yükselmitir. Mezolitik insanlar giderek bitki ekimine ve hayvanların evcilletirilmesine balamılar bazen de yerleim yerleri kurmulardır 33. Yazı öncesi kültürün son aamasını Neolitik Dönem ya da dier adları ile Cilalı veya Yeni Ta devri, oluturmaktadır. Bu devir insanların ta aletlerine son biçimlerini vermek üzere yonga çıkardıkları zaman deil, onları bileyip cilaladıkları zaman neolitik devrim balamıtır. nsanların, büyük miktarlardaki madeni arıtmak için eritmeyi ve ta muadillerinden daha uzun süre keskinliini koruyacak, daha dayanıklı olacak aletleri yapmayı örendikleri zaman ise neolitik dönem deime aamasına gelmitir 34. Neolitik kültüre sahip olan insanlar,asya nın batısından Afrika ve Güney Avrupa ya göç ederek yayılan modern insanın yeni türünü oluturmaktadır. Tarihleri kesin olarak belirlenmesi çok zor olsa da bu kültürün yaklaık olarak M. Ö yıllarına kadar gittii tahmin edilmektedir. Bu kültür, Nil Vadisinde M.Ö yılından sonra ortaya çıkan ilkyazı uygarlıı ile birlikte sona ermitir 35. Kendisinden önce, dünyadaki insanların hepsinin toplayıcı olmasına ramen Neolitik insan yiyecek üreticisidir. Topraın ilenmesi ve hayvan sürülerinin beslenmesi çok daha güvenilir yiyecek kaynaklarını salamı bazen de bir yiyecek fazlasının ortaya çıkmasına neden olmutur. Bu olumlu koullar nüfusta hızlı bir artıa yol açmı nüfus artıına paralel olarak yerleik konuma geçilmesinede neden olmutur 36. Çeitli kurumların ortaya çıkması ve gelimesi de bu dönemde meydana gelmitir.sosyal ve ekonomik açıdan ortaya çıkan bu devrimin öeleri çok önemlidir. Yiyecek arzı toplayıcılıktaki gibi rastlantısal ve süreksiz olması yerine sürekli ve tüm Tokurolu, A.g.e. s. 11. Alfred W. Crosby, Dünya Benimdir, Çev. Bilgi Altınok, stanbul, Kitap Yayınevi, 2004, s. 25. Tokurolu, A.g.e. s. 11. A.e. s

30 yıl boyunca güvenli hale gelmitir. Böylece giderek ev hayvanlarının azalmasının meydana getirdii sorunlar meyve ve tahıl toplamak için geni alanlarda dolama zorunluluu ortadan kalkmıtır 37. te bu aamada uygarlıının çeitli devirlere bölünerek aratırılması ve insan toplulukları ile ilgili analizler yapılabilmitir. Çünkü insanların yerleik hayata geçmesinden sonra dönemler mukayese edilebilmi ve gelimeler ortaya çıkarılabilmitir. lkel komünal toplum veya vahet ve bedeviyet devri adı verilen dönemler, yerleik hayata geçilmesi ile birlikte ortaya konulmutur. Kölelik adı verilen ve insanların büyük bir kısmının sömürülmesi esasına dayanan çalıma biçimleri ise uygarlıktaki büyük deiimin ilk safhasını meydana getirmi yeni bir devrin ortaya çıkmasına neden olmutur. nsanolu, kendi yaamını, önceleri tırnakları ve dileri ile sürdürmee çalımı sonra atei bularak ardından bakır bronz ve demirden araçlar yapmıtı. Bu nedenle yabanıllık ve barbarlık gibi dönemlerinin aaı, orta ve yukarı gibi aamaları vardı. Örnein yukarı yabanıllıkta ok ve yay yapmasını örenmi aaı barbarlıkta çanak çömlekçilikte ilerlemi, yukarı barbarlıkta kimi hayvanları evcilletirmi, giderek yazıya geçmi dil kullanımını gelitirmiti. Demirden sabana geçince de yakınındaki ormanları biçmi büyük tarım alanlarını açmıtı. te bu temel prensipler aile, mülk ve yönetim düüncesini beraberinde getirmitir 38. Tarımın bir zorunluluk haline gelmesi ile birlikte insanlar, yazın yaptıkları tarımdan elde ettikleri ürünleri kı için stoklamaya balamılardır. Yiyeceklerin depolanması topluluun ilerinden biri haline gelmi ve bu durum sosyal bir ibirliine yol açmıtır. Bu gelime sosyal denetimi gerekli hale getirmi ve sonuçta siyasi örgütlenme, kamu yönetiminin temelleri atılmaya balamıtır. Ayrıca insanlar topraa baımlı hale gelip yerleik düzene geçince, bölgelerinin korunması hatta geniletilmesi önem kazanmıtır. Böylece tarım devriminin önemli bir etkisi; toprak Tokurolu, A.g.e. s. 13. Lewis Henry Morgan, Ancient Society or Researches in The Lines of Human Progress from Savagery Through Barbarism, New York, World Publishing Co. 1963, s

31 üzerindeki denetim üzerinde olmu bazen savala bu denetim salanmaya çalıılmıtır 39. Neolitik dönemde tarıma geçi daha sonra ortaya çıkan maden önce tunç yani bronz sonra demir teknolojisi ile birleince, eski kültürlerdeki kabile topluluklarında hızlı bir çözülmeye yol açmıtır 40. lk defa bu dönemde çiftçi ile zanaatkâr arasında bir ayırım ortaya çıktı. Köy ve kentler arasında ayırım derinleti ve böylece barbarlık döneminden uygarlıa geçi baladı Uygarlık Tarihi Her deerli ey gibi barı da kolay elde edilmeyen ve meakkati hak eden bir gerçekliktir. Habil, Kabil ile savamaktansa kendi canını feda ettii günden beri tarih, sayısız kez en kötü barıın savatan iyi olduunu öretmitir 42. Uygarlık sözcüü, Osmanlıca ve Arapçada medeniyet teriminin karılııdır. Uygarlıın kökeni kentleme olduundan medeniyet sözcüünün kökü de kent anlamına gelen Medine den kaynaklanmaktadır. Uygarlık kelimesinin Avrupa dillerinde karılıı olan civilization kelimesinin kökü ise Latince civitas yani kent kökünden gelmektedir. Uygarlık çeitli anlamlara sahip bir kelimedir. Alman filozof Oswald Spengler uygarlıkları çok gelimi kültürlerin sona ulamı aamaları olarak tanımlamıtır. Spengler, büyük ulus ya da imparatorluk, balangıç döneminde iken onun sosyal ve düünsel tarzını kültür olarak nitelemitir. Balangıç aamasını geçip kemikleerek durgunlua girdiinde ise onu uygarlık olarak tanımlamıtır Tokurolu, A.g.e. s. 14. Judith G. Goffin, Robert T. Stacey, Robert E. Lerner, Standish Meacham, Western Civilizations, W. W. Norton & Company, New York- London, 2002, s. 10. Tokurolu, A.g.e. s. 14. Sait Mürsel Çeitçiolu, Barı Beyazdır stenmeyeni Ele Verir, Star Gazetesi, Açık Görü,

32 Kültür ve Uygarlık ngiliz tarihçi Arnold Toynbee, dünya tarihini, birbirini izleyen kültürel birimler olarak görmektedir. Ancak bu gelime sırasında önemli olanların her birini uygarlık olarak belirlemektedir. Genellikle niceliksel ölçütler kullanılarak uygarlık ile ilkel topluluklar arasında bir ayırım yapılmaktadır. lkel topluluklar kısa ömürlüdür ve dar bir corafi alanla sınırlıdır. Göreli olarak daha az sayıda insanı kapsamaktadır 43. Göçebe toplumların daha savaçı buna mukabil çoban ve çiftçi toplumların ise barıçı yaam biçimine sahip oldukları tespit edilmitir. Savaların öznel ve nesnel artlarının yaam biçimine, ekonomik ve sosyal ilikilerin niteliine balı olduu ifade edilmektedir Yüzyıldan 11. Yüzyıla kadar Orta Dou da, dünya üzerinde meydana gelen en büyük ehir gelimeleri meydana gelmitir. Özellikle bata slam dünyası ve Badat olmak üzere birçok yeni ehir kurulmu bu ehirler kısa bir zaman içerisinde dünyanın sayılı büyük medeniyetleri arasında yerlerini almıtır Yılları arasında 2 Milyon nüfuslu bir merkez olan Badat, kültür ve uygarlık ehri olmutur 45. Bazı bilim adamları uygarlıı, önemli eitsizlikleri içeren bir toplumsal hiyerari ve ibölümü oluturmaya yetecek ölçüde artık ürün üreten bir topluluk olarak tanımlamaktadır. Tarihteki her kültür, kendine özgü bazı özelliklere sahip olduundan ve bazı kültürler dierlerinden daha gelimi olduundan, uygarlıı ileri yada gelimi bir kültür olarak görmeyip izah etmeye çalıan düünce insanlarına da rastlanmıtır. Bir kültür, yazıyı büyük ölçüde kullanmaya balamı, bilim ve sanatta belirli ilerlemeler kaydetmi, düzeni, güvenlii ve etkinlii salamak yönünde siyasi, sosyal ve ekonomik kurumlarını yeterince oluturmu ise bu kültürün uygarlık olarak tanımlaması mümkündür. Kısaca uygarlık, maaralarda yaayanların yada ilk Tokurolu, A.g.e. s. 20. Çetin Veysal, Savaın Felsefesi, 2. bs. stanbul, Etik yayınları, 2010, s. 51. Maurice Lombart, slam ın Altın Çaı, 4.bs. Çev. Nezih Uzel, Pınar Yayınları, stanbul, 2002, s

33 çiftçilerin yaamlarına yön verenlerden daha karmaık kuralları olan bir sosyal örgütlenme olarak tanımlanabilir 46. Platon, 2400 yıl önce ticaretin olduu yerde barı vardır diyerek uygarlıın gelimesinde ticaretin ne kadar önemli bir yer tuttuunu ifade etmitir. Can ve mal güvenliinin olmadıı yerlerde, mülkiyetin tanınmadıı topraklarda, insanlar için sadece kayıp ve zarar söz konusu olmutur. Güvenliin olmadıı, mülkiyetin devlet tarafından garantiye alınamadıı kargaa durumları, sadece silahlı güçlerin iine yaramı kültür ve uygarlıın gelimesine zarar vermitir 47.Köle ve efendi ilikisi Platon un Devlet inde vazgeçilmez bir toplum ilikisi olarak görülmütür 48. Cicero, tıpkı Platon ve Aristoteles gibi yönetim biçimlerine göre bir sınıflama yapar. Buna göre, tek kiinin yönetimi krallık, seçkin bir azınlıın yönetimi; aristokrasi ve halkın yönetimi; demokrasidir. Fakat Cicero, bunlar içerisinde en az demokrasiyi beenir. Çünkü demokrasilerde özgürlüü elinde tutan halk bilgisizliinden ötürü sınırları belirleyemez ve adaletli davranamaz 49. Gelecek hakkında önermelerde bulunmak, ekonomik ve siyasal hayat ile ilgili çıkarımlarda bulunabilmek için uygarlıın hangi safhalardan geçerek günümüze kadar taındıı ve hangi süreçlerden geçtiinin anlaılması gereklidir.endüstriyel dönemde kabul edilen maddi emek biçimlerinin metalaması sürecine ek olarak, endüstri sonrası dönemde ortaya çıkan maddi-olmayan emek biçimlerine ait kültürelbilisel ürünlerinin ve çıktılarının da metalaması sürecine tanık olunmaktadır. Bu süreç ise, toplumsal ilikileri ve biçimleri yeniden üreten bir duruma tekabül etmektedir 50. Toplumsal ilikiler, kültür ve uygarlıın tesisinde büyük öneme sahiptir. Toplumsal ilikilerde ve çalıma biçimlerinde meydana gelen deimeler yeni dönemlerin ortaya çıkmasına ve önceki dönemlerden çok farklı çalıma ilikilerinin Tokurolu, A.g.e. s. 20. Yalın Alpay, Türkiye nin Zenginleme Projesi, stanbul, Akademia Yayınları, 2008, s Çetin Veysal, Savaın Felsefesi, 2. bs. stanbul, Etik yayınları, 2010, s. 89. Mehmet Ali Aaoulları- Levent Köker, mparatorluktan Tanrı Devletine, stanbul, mge Kitabevi Yayınları, 2004, s. 50. Burak Faik Emirgil, Yeni Kapitalizmde Emei Sorunsallatırmak, Bursa, Uluda Üniversitesi Çalıma ve Toplum Dergisi, 2010/1, Sayı:24, Cilt:1, s

34 ortaya çıkmasına sebep olabilmektedir. Maddi emek biçimlerinin yanında bir de maddi olmayan emein tartıılması toplumsal ilikileri çok süratli bir deiime uratmaktadır. Bu konuda Lazzarato nun da belirttii gibi: maddi-olmayan emek, sadece mallar üretmez. O, birincil olarak ve her eyden önce toplumsal ilikiler üretir Uygarlıa Geçi Süreci ve Tarihin Dönemsel Olarak Ele Alınması nsanlıın barbarlıktan uygarlıa geçiini hazırlayan artlardan birincisi, göçebelik ve çobanlıktan, konar-göçer bahçe toplumundan tam yerleik tarıma ve köy topluluuna geçi ikincisi ise ilkel köy topluluundan ve tarıma balı zanaat üretiminden zanaatların tarımdan kesin olarak ayrıldıkları bir köy-ehir ibölümüne geçi olarak ifade edilmektedir. Bunların gerçeklemesi için ise doal çevrenin hem verimli hem de çeitli olduu topraklara ihtiyaç vardır. Bu topraklar ise Mezopotamya ile Dicle-Fırat Vadilerinde bulunuyordu 52. Uygarlık, kent yaamı, devlet, yazı yasa ve matematik demektir. Bu olgular birbirine sıkı sıkıya balıdır. Kentte toplanan ve devleti kuran insanlar, topraı ölçmek, üretilen tahılı bölümek ve mevsimleri hesaplamak için matematie ihtiyaç duyarlar. Ayrıca bata mülkiyet konusu olmak üzere dier alanlardaki yasaların topluluun her yerinde yayılmasını salamak için yazıya ihtiyaçları vardır 53. Sulamaya dayalı tarım yolu ile artık ürünün merkezi bir elde toplanması gerekmitir. Böylece tarım ve zanaatkârlar arasında ibölümü ortaya çıkmı bazı kiiler tarımdan ayrı olarak sadece zanaatla uramaya balamıtır. Yine tarımla uraanlarla üretim yapmayan kâtipler, memurlar gibi devlet görevlileri arasında da bir ibölümü olmaktadır. te bu durum Mısır ve Mezopotamya bölgelerinde ortaya çıkmı köylerden toplanan ürün fazlası kent devletlerinin ambarlarında Maurizio Lazzaratto, Radical Thought in Italy: A Potantial Politics, University of Minnesota Press, 1996, s Tokurolu, A.g.e. s. 20. Gordon Childe, Tarihte Neler Oldu, Çev. Mete Tunçay-Alaattin enel, stanbul, Alan Yayıncılık, 1982, s