Türkiye için Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA) DDGM nin Kurumsal Yapısının Geliştirilmesi Teknik Yardım Projesi

Transkript

1 Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından ortaklaşa finanse edilmektedir Türkiye için Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA) DDGM nin Kurumsal Yapısının Geliştirilmesi Teknik Yardım Projesi Ref. : EuropeAid/134905/IH/SER/TR Sözleşme No : TR2010/ /001 Nihai Versiyon Ankara

2 Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından ortaklaşa finanse edilmektedir DDGM nin Kurumsal Yapısının Geliştirilmesi Teknik Yardım Projesi Ref. : EuropeAid/134905/IH/SER/TR Sözleşme No : TR2010/ /001 Nihai Yararlanıcı: Demiryolları Düzenleme Genel Müdürlüğü (DDGM) Sözleşme Makamı: Merkezi Finans ve ihale Birimi (MFİB) Pirigroup (Piri Reis Uluslararası Danışmanlık Eğitim Organizasyon Tic. Ltd. Şti. - TR) Liderliğindeki Konsorsiyum: Railistics GmbH (DE) ECORYS Hollanda BV (NL) ECORYS Research and Consulting Ltd. (TR) İşbirliğiyle, Ankara, 24 Ekim 2014 Consortium led by; Bu yayının içerikleri sadece Konsorsiyumun sorumluluğundadır ve hiçbir şekilde AB nin görüşlerini yansıtmamaktadır.

3 İçerik Tablosu 1 PROJE ÖZETİ YÖNETİCİ ÖZETİ UYGULAMA DÜZENLEMESİ VE AYARLARI Proje Arkaplanı ve hedefi Proje Arkaplanı Hedefler, Amaç ve Beklenen Çıktı/Sonuçlar Uygulama Çerçevesi Kurumsal Yapılanma ve Genel Proje Örgütlenmesi Personel ve Vasıfları İzleme ve Koordinasyon Düzenlemeleri Kalite Yönetim Prosedürü GENEL İŞ PLANI Çerçeve Koşullar Özel Hedefler Aktivitelerin Tanımı Başlangıç faaliyetleri Bileşenlerin Genel Değerlendirmesi; Bileşen I: Emniyetli bir Demiryolu Ulaşım Sisteminin Oluşturulması için Kapasite Yapılandırılması Bileşen II: DDGM nin Düzenleyici Foksiyonlarının Güçlendirilmesine Destek Bileşen III: Kamu Hizmet Sözleşmelerinin hazırlanması Bileşen IV: DDGM Personeli ve ilgili memurlar için Kapasite Yapılandırması Bileşen V: DDGM'nin rolünü ve lojistik sektörüne katkısı için hedefleri tanımlamak üzere bir yol haritası ve kılavuz hazırlanması Bileşen VI: DDGM nin görünürlüğü ve tanıtımı SONUÇLAR VE TAVSİYELER İş Planı Önümüzdeki Uygulama Dönemi için Genel Tavsiyeler Sürdürülebilirliği Temin için Özel Faaliyetler Deviations to TOR, Assumption and Risks Bütün proje süresi için genel sonuçlar EKLER Ek I: Başlangıç Dönemindeki Toplantıların Listesi Ek II: İş Planı Ek III: Mantıksal Çerçeve Ek IV: ToR'da tanılanan raporların Sunum Tarihleri and Listesi Ek V: Çerçeve Koşullar Projedeki Paydaşların Analizi AB Demiryolu Sektörü Reformu Proje ile ilgili Çalışmaları Eşleştirme Projesi TCDD için Taslak Yasa ve Organizasyon Yapısının Geliştirilmesi Türk Demiryolu Sektörünün Yeniden Yapılandırılması ve Güçlendirilmesi TCDD Yük Piyasa Araştırması için Danışmanlık Hizmetleri Page 3 of 66

4 3.4 Yolcu Hizmetleri için bir Kamu Hizmet Yükümlülüğü (PSO) sözleşmesi hazırlanması için danışmanlık Hizmetleri TCDD, Taslak Yasa Paketi, Türk Demiryolları Reformu için Teknik Yardım, DDGM nin güçlendirilmesine ilişkin mevcut yasal çerçeve No lu 1 Ekim 2011 Tarihli Kanun Hükmünde Kararname: UB ve Genel Müdürlüklerinin örgütsel yapısı ve sorumlulukları Türk Demiryolu Ulaşım Yasasının Serbestleşmesine ilişkin 6461 No lu ve 24 Nisan 2013 tarihli Yasa DDGM tarafından hazırlanmış Taslak Yönetmelik Türk Demiryollarındaki Mevcut Örgütsel Yapı Tablolar Listesi Tablo 1 Önceki Çalışmalar Tablo 2 Ana Paydaşlar, Yönlendirme Komitesi Üyeleri Tablo 3 SC Toplantılarına davet edilebilecek diğer paydaşlar Tablo 4 PMU Üyeleri Tablo 5 Düzenli Koordinasyon Toplantıları Tablo 6 Verilecek bazı eğitimler Tablo 7 İlgili Çalışmalara Genel Bakış Şekiller Listesi Şekil 1 Proje Hedefleri, Amacı ve Sonuçları Şekil 2 - Proje Organigramı Şekil 3 Proje Bileşenleri Şekil 4 İlgili emniyet sertifikalarının verilmesinde süreç ve prosedürler Şekil 5 Bileşen I Aktiviteler Çıktı Eşleşmesi Şekil 6 Bileşen II Aktiviteler ve Çıktı Eşleşmesi Şekil 7 Bileşen III Aktiviteler ve Çıktı Eşleşmesi Şekil 8 Bileşen IV Aktiviteler Çıktı Eşleşmesi Şekil 9 Bileşen V Aktiviteler Çıktı Eşleşmesi Şekil 10 Bileşen VI Aktiviteler ve Çıktı Eşleşmesi Şekil 11 Projenin Paydaşları Şekil da Yeniden yapılandırma projesinde önerilen örgütsel yapı Şekil 13 AB tercihli model: demiryollarının açık yatay ayırımı Şekil 14 Türk Demiryollarında Mevcut Yapı Page 4 of 66

5 Kısaltmalar KO BU CA CFCU COTİF CSI CSM CST DeBo DG DGRR DGII DTD DTL EC EUD ERA EU HR HS HQ IM IPA LTE MoTMC MIPD NoBo NS ORR OTIF PMU PSO RU SC SEE SMS SPO TAT TCDD TINA TL / KE ToR Katılım Ortaklığı Araştırma Planlama ve Koordinasyon Birimi İşletme Birimi Sözleşme Makamı Merkezi Finans ve İhale Birimi Demiryolu ile Uluslararası Taşınmasına ilişkin Sözleşme Göstergeleri Ortak Emniyet Metotları Ortak Emniyet Hedefleri Atanmış Kuruluş Genel Müdürlük Demiryolları Düzenleme Genel Müdürlüğü Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü Demiryolu Taşımacılığı Derneği Takım Lideri Yardımcısı Avrupa Komisyonu Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu Avrupa Demiryolu Ajansı Avrupa Birliği İnsan Kaynakları Yüksek Hızlı Ana Merkez Altyapı Yöneticisi Katılım Öncesi Aracı Uzun süreli uzman Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Çok-Yıllı İndikatif Planlama Dokümanı Akredite Kuruluş Şebeke Bildirimi Demiryolu Düzenleme Ofisi (UK) Demiryoluyla Uluslararası Taşınım için Hükümetler arası Organizasyon Proje Yönetim Birimi Kamu Hizmet Yükümlülüğü Demiryolu İşletmesi Yönlendirme Komitesi Devlet İktisadi Teşebbüsü Emniyet Yönetim Sistemi Kıdemli Program Görevlisi Teknik Yardım Ekibi Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İdaresi Genel Müdürlüğü Ulaşım Altyapı İhtiyaç Değerlendirmesi Takım Lideri / KE Terms of Reference Page 5 of 66

6 TSI TURSİD TÜHİŞ ULAŞIMİŞ ULAŞIMSEN UoT WB Karşılıklı İşletilebilirlik için Teknik Özellikler Demiryolu Sistemi Operatörleri Derneği Ağır Sanayiler ve Hizmet Sektörü Çalışanları Birliği Ulaştırma İşçileri Birliği Ulaştırma İşçileri Sendikası Hazine Müsteşarlığı Dünya Bankası Page 6 of 66

7 1 PROJE ÖZETİ Proje Özeti Program İsmi Proje İsmi Türkiye için Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA), 2010 Finansman Anlaşması DDGM nin Kurumsal Yapısının Geliştirilmesi Teknik Yardım Projesi Referans No: EuropeAid/134905/IH/SER/TR Sözleşme Numarası : TR2010/ Proje Başlama Tarihi Proje Bitiş Tarihi : İsim: DDGM MFİB PIRIGROUP Rol: Yararlanıcı Sözleşme Makamı Yüklenici Adres: Demiryolu Düzenleme G.M. UBAK -Ek Binası G.M.K Bulvarı No 128 Maltepe / ANKARA Merkezi Finans ve İhale Birimi, Eskişehir yolu 4.km, 2180.Cad., No:63, C-Blok Söğütözü / ANKARA Telefon: Faks: Piri Reis Uluslarası Egt.Org.Dan.Ltd.Sti A.Mithat Efendi Sokak 7/ Çankaya / ANKARA, E-posta: ilksen.tavsanoglu@udhb.gov.tr Selcuk.Koyuncu@cfcu.gov.tr seyhan@pirigroup.com skemal.erol@udhb.gov.tr İrtibat Kişisi: İlksen TAVSANOGLU Selcuk KOYUNCU Tibet SEYHAN Saim Kemal EROL Genel Hedefler Amaç Beklenen Sonuçlar Kilit Faaliyetler Kilit Paydaşlar Hedef gruplar Çevreye en az olumsuz etkiyle ekonomik, hızlı, yeterli, emniyetli ve kaliteli demiryolu ulaşım hizmetlerinin sağlanması. UDHB nin kurumsal, teknik ve idari kapasiteinin güçlendirilmesi AB Müktesebatıyla demiryolu sektöründe yasal ve kurumsal uyumun iyileştirilmesi UDHB altında demiryolları düzenleyici organı olan DDGM nin kapasitesini arttırarak rekabetçi, şeffaf ve etkili demiryolu sektörünün oluşumunu hızlandırmak. Emniyetli Türk demiryolu ulaşımı piyasasına izin veren UDHB-DDGM kapasitesi Adil, rekabetçi, emniyetli, şeffaf, hızlı, ekonomik ve uygun demiryolu ulaşımı sağlayarak yasal ve örgütsel altyapı hazırlanmaktadır. Demiryolu piyasasının denetimi için düzenleyici rejim oluşturuldu. Kamu Hizmet Yükümlülükleri tanımlandı ve hazırlandı UDHB-DDGM personelinin mesleki kapasitesi güçlendirildi UDHB-DDGM için lojistik yol haritası ve kılavuz doküman hazırlanmaktadır UDHB-DDGM ve onun hizmetlerinin etkili iletişimi sağlandı Emniyetli bir demiryolu ulaşım sisteminin oluşturulması için kapasite yapılandırılması DDGM Düzenleyici Fonksiyonlarının Güçlendirilmesine destek Kamu Hizmet Sözleşmelerinin Hazırlanması Devlet kurumlarında çalışan ilgili memurlar ve UDHB-DDGM personeli için Kapasite Yapılandırma Aktiviteleri UDHB-DDGM nin rolünü ve lojistik sektörüne katkısı için hedefleri tanımlamak için bir yol haritası ve kılavuz hazırlanması Görünürlük: UDHB-DDGM nin tanıtılması, hizmetleri ve projenin görünürlüğü hakkında bilgilendirme MFİB, AB Delegasyonu, UDHB, TCDD, Özel Demiryolları Teşekkülleri UDHB, DDGM, Özel Demiryolları Teşekkülleri Page 7 of 66

8 2 YÖNETİCİ ÖZETİ Piri Reis Uluslararası, Danışmanlık Eğitim Organizasyon Tic. Ltd. Şti. (TR), Ecorys Hollanda BV (NL), Railistics GmbH Almanya (DE) ve ECORYS Araştırma ve Danışmanlık Ltd. (TR) ile konsorsiyum içinde gerekli danışmanlık hizmetlerini yürütmek üzere tarihinde Proje için hizmet sözleşmesi imzalamaya hak kazanmıştır. Bu, ToR un ve teklifin hazırlanmasından bu yana konular hakkında bir güncelleme sunar ve önümüzdeki 23 ay içinde aktivitelerin uygulanmasıyla ilgili bir gösterge ortaya koyar. DDGM nin Kurumsal Yapısının Geliştirilmesi Teknik Yardım Projesi nin genel hedefi, çevreye en az olumsuz etkiyle ekonomik, hızlı, emniyetli ve kaliteli demiryolu ulaşım hizmetlerini sağlamaktır. Bu oldukça geniş amaca ulaşmada, proje özellikle aşağıdakileri amaçlamaktadır: UDHB nin kurumsal, teknik ve idari kapasitesinin güçlendirilmesi AB Müktesebatıyla demiryolu sektöründe yasal ve kurumsal uyumun iyileştirilmesi UDHB altında demiryolları düzenleyici organı olan DDGM nin kapasitesini arttırarak rekabetçi, şeffaf ve etkili demiryolu sektörünün oluşumunu hızlandırmak. Bileşenler hakkındaki genel görüşlerimiz aşağıdaki gibidir: Bileşen I: Emniyetli bir Demiyolu Ulaşım sisteminin Oluşturulması için Kapasite Oluşturulması Bileşen II: DDGM'nin Düzenleyici Fonksiyonlarının Güçlendirilmesine Destek Bileşen III: Kamu Hizmet Sözleşmelerinin Hazırlanması Bileşen IV: DDGM personeli ve ilgili memurlar için Kapasite Yapılanması. Bileşen V: DDGM'nin rolünü ve lojistik sektörüne katkısı için hedefleri tanımlamak için bir yol haritası ve kılavuz hazırlanması. Bileşen VI: DDGM'nin görünürlüğü ve tanıtımı Başlangıç aşamasında çekirdek Yönlendirme Komitesi (YK) ve Proje Yönetim Birimi (PYB) ToR da önerildiği gibi oluşturulmuştur. Başlangıç evresi, işleyen çevreyi daha iyi anlamak, projenin genel iş planına ince detaylarını vermek için faaliyetler gerçekleştirmeye, Teknik Destek Ekibini (TAT) yönlendirme ve proje çıktılarını gerçekleştirmek için hazırlık aktivitelerini yürütmeye ayrılmıştır. TAT zamanının çoğunu proje süresini analiz etmeye ve planlamaya adamıştır. Mevcut durumun analizine bağlı olarak, TAT gelecek dönem için bileşen bazlı iş planları geliştirdi. Bu raporda planlama hakkında belirtmek istediğimiz önemli bir konu, 2014 sonunun 4 kritik Page 8 of 66

9 yönetmeliğin bitirilmesi gereken tarih olduğudur. DDGM den 4 ana taslak yönetmeliği bitirmesi beklenmekte ve bu yönetmelikler TAT nin önemli miktarda girdi sağlamasını gerektirmektedir. Bu sebeple belirtilen dönem için DDGM ye kapsamlı destek sağlayacak şekilde planımızı oluşturduk. Teklifimize yansıttığımız genel anlayışımızı ToR da koruyoruz and aşağıda bileşenler ve içerikleri altında bazı unsurlara dair görüşlerimizin altını çiziyoruz. Bileşen 1: Emniyetli bir Demiyolu Ulaşım sisteminin Oluşturulması için Kapasite Yapılandırılması Demiryolu Ulaşım Yönetmeliği Genel Müdürlüğü Emniyet Fonksiyonlarının Geliştirilmesi Demiryollarının serbestleşmesi için Emniyet Mevzuatı ön koşullardan biridir. Dolayısıyla, yeni yapı için hazır olacak gerekli hazırlığı başlatmak amacıyla IM ve RU lara izin vermek için gelecek aylarda bu yönetmeliği sonlandırmak çok önemlidir. Başlangıç döneminde, TAT ve DDGM Taslak Emniyet Yönetmeliği ni gözden geçirmeye ve gerekirse AB ndeki en iyi uygulamalara göre geliştirmeye karar verdiler. Yolcu istasyonları ve terminallerine dair kalite standartları için kılavuzların geliştirilmesi DDGM demiryolu operasyonlarının farklı paydaşları için farklı lisans türlerini tanımlayan Demiryolu Ulaşım (Lisanslama) Düzenlemesi ni hazırlamıştır. Bu taslağa göre, istasyonlar ve terminaller de DDGM tarafından lisanslanması gereken demiryolu operasyonları/hizmetleri olarak tanımlanmaktadır. Bununla birlikte, bu hizmet birimlerinin lisanslanmasının nasıl yürütüleceğine dair uygulama yönetmeliği başlatılmamıştır. Karışıklıktan kaçınmak için, terminaller ve istasyonlardaki kalite standartlarının, burada emniyet standartları anlamına geldiğine işaret etmek istiyoruz. Bu tür alanlar için DDGM nin ana sorumluluğu bütün kullanıcılar için onların emniyetli olması ve bütün insanlara kolay erişim sağlanmasıdır. TAT uluslararası uygulamaları ve uzman fikirlerini sunarak terminal ve istasyonlar için kılavuz prensiplerin hazırlanmasında DDGM yi destekleyecektir. Kazaların araştırılması ve kaza verisi ve istatistiklerini kapsayan veri tabanının tasarlanması için acil eylem planları ve prosedürlerine dair Kılavuzların hazırlanması DDGM nin kaza soruşturmaları için doğrudan sorumluluğu yoktur; fakat DDGM gözlemci gönderebilir. Ek olarak, DDGM bütün IM ve RU ların emniyet performansı için raporlar hazırlar, bu tür raporlama kaza soruşturmalarının nasıl yapıldığına dair belli bir tecrübe ve uzmanlık gerektirmektedir. TAT kaza soruşturması için DDGM nin kapsamı doğrultusunda kılavuzu hazırlayacaktır. Page 9 of 66

10 Bileşen II: DDGM'nin Düzenleyici Fonksiyonlarının Güçlendirilmesine Destek Demiryolları altyapısına erişim için uygulama yönetmeliğinin hazırlanması TCDD Türk Demiryolları için Ağ Beyanı yayınlamalıdır. Bu düzenleyici doküman ilgili Altyapı Erişimi ve Kapasite Tahsisi mevzuatı doğrultusunda hazırlanmalıdır. DDGM nin bir ağ beyanı hazırlamak için ne sorumluluğu ne de teknik yeterliliği mevcuttur ki bu tür bir dokümanın demiryolu ağının özelliklerine dayanarak TCDD tarafından hazırlanması ve uygulanması gerekmektedir. Yinede, şebeke bildiriminin resmi olarak duyurulmasından önce DDGM tarafından gözden geçirilmeli ve onaylanmalıdır. TAT, DDGM yi bu süreçte destekleyecek ve böyle bir değerlendirmeyi yapmak için gerekli teknik bilgiyi sağlayacaktır. Ücretlendirme sisteminin denetimi, izlenmesi ve değerlendirmesi için prosedürlerin oluşturulması DDGM nin sorumluluklarını tanımlayan 655 no lu Kanun Hükmünde Kararname uyarınca, altyapı erişim ücretlerinin hesaplanması ve gözden geçirilmesi yararlanıcının sorumluluğunda değildir. Bununla birlikte, Demiryolu ulaşımının geliştirilmesi ve sürdürülebilir, açık, adil ve rekabetçi demiryolu hizmetlerinin sağlanması için gerekli olduğu durumlarda DDGM maksimum ve minimum ücret seviyelerini tanımlamada ücretlendirmeye müdahale etmelidir. Bunu yapabilmesi içinde DDGM nin altyapı erişimine dair ilkeleri iyi kavramış olması gerekmektedir. TAT, DDGM ye üstteki bileşen altında bu tür yetkileri geliştirmesinde yardımcı olacaktır. İlgili görevlerde kazanılan bilgiye dayanarak, TAT denetim ve izleme için bir sistem oluşturmasında DDGM ye destek olacaktır. İlgili görevlerden kazanılan bilgiye dayanarak, ücretlendirmenin düzenlemelerle uyumluluğunu doğrulamayı ve düzensizlikler prosedürlerini önleme ve algılamayı amaçlayan denetim ve izleme için bir sistem geliştirmede TAT, DDGM ye destek olacaktır. Bileşen III: Kamu Hizmet Sözleşmelerinin Hazırlanması Projenin yürütülmesi esnasında PSC uygulanmaz ise, PSO sözleşmelerinin performansını izlemek ve değerlendirmek mümkün olmayacaktır. Yine de, AB mevzuat çerçevesi ve en iyi uygulamalara dayanarak, PSO sözleşmelerinin izlenmesi ve değerlendirilmesine dair başlangıç noktası olacak performans göstergelerini tanımlayacaktır. Bileşen IV: DDGM personeli ve ilgili memurlar için Kapasite Yapılanması Kapasite yapılanmasının üç boyutu vardır: kurumsal gelişme, örgütsel gelişme ve insan kaynakları gelişimi. Bu bileşende üçüncüye değineceğiz. DDGM personeli, diğer iki boyuttaki kapasite oluşturulması sürecine dahil edilecek, eğitilecek ve görüşleri sorulacaktır. TAT, hem diğerleri için bir girdi olarak hem de diğer faaliyetlerin sonuçlarını hayata geçirmek için bir iletişim aracı olarak bu bileşen altında belirlenen bu aktiviteleri kullanacaktır. Page 10 of 66

11 2014 ün son iki ayında taslak yönetmelikler hazırlamak için DDGM nin sıkı programını göz önünde bulundurarak, sınıf eğitimleri yoğunluğunu onların iş yüküne paralel şekilde düzenleyeceğiz. Eğitimler, çalıştaylar, çalışma gezileri DDGM personelinin yetkinlik düzeyini arttırmak için gerçekleştirilecek ana faaliyetlerdir. Herbir aktivite başlığı altında daha fazla açıklandığı gibi aşağıdaki adımları takip edeceğiz. Bileşen V: DDGM'nin rolünü ve lojistik sektörüne katkısı için hedefleri tanımlamak için bir yol haritası ve kılavuz hazırlanması. Lojistik sektörü çeşitli ve geniş çaplı katılımcıları olan serbestleşmiş ve özel olarak organize edilmiş bir sektördür. Sevkiyat şirketleri, depolama şirketleri, nakliyat şirketleri (Demiryollarında TCDD gibi), aracılar, altyapı sağlayıcıları (lojistik terminaller ve merkezler vs.) ilgili hizmetlerin verilmesi için hazırlanmaktadır. Bütün farklı ticari mallar için, lojistik hizmet sağlayıcıları piyasaların talebini karşılamak için tedarik ve dağıtım zincirleri oluşturmuşlardır. Piyasa katılımcıları sürekli olarak hizmetlerinin kalitesini ve rekabet eden bir çevreyle güçlendirilmiş lojistik zincirlerinin etkililiğini arttırmaktadır. Bu bileşende hazırlanacağı belirtilen kılavuz doküman, demiryolları düzenleyicisi ve onun ülkenin genel lojistiğindeki rolü perspektifinden yola çıkarak hazırlanacaktır. Çalışmalar Türkiye nin lojistik ihtiyaçlarından ziyade düzenleyicinin nasıl şekilleneceği ve bir ülkenin genel lojistik planlarında yerini nasıl alacağı hususlarına çözüm getirmeyi amaçlayacaktır. Bileşen VI: DDGM'nin görünürlüğü ve tanıtımı DDGM oldukça yeni bir oluşum olmakla birlikte paydaşlar arasında çok iyi bilinmemektedir. Bileşen IV faaliyetleri kapsamında, TAT Projenin görünürlüğü, DDGM nin farkındalığının arttırılması, düzenleyicilikte onun önemli rolü ve demiryolu sektöründeki uygulama fonksiyonları üzerinde çalışacaktır. En son çıkan AB Dış Eylem Görünürlük Kılavuzları doğrultusunda projenin yüksek görünürlüğe sahip olmasını temin için faaliyetler gerçekleştirilecektir. Bileşen bazlı iş planlarının detayları bu raporun ilgili bölümlerinde sunulmaktadır. Page 11 of 66

12 3 UYGULAMA DÜZENLEMESİ VE AYARLARI 3.1 Proje Arkaplanı ve hedefi Proje Arkaplanı 1999 daki Helsinki zirvesinden sonra, Türkiye nin AB ye katılım adaylığı teyit edilmiştir. Türkiye şimdi kendini katılım için hazırlamaktadır. Türkiye nin AB nin üyesi haline gelmesi için katılım süresi, mevzuatın uyumlaştırılması, yeni idari yapıların oluşturulması ve/veya mevcut yapıların güçlendirilmesi dahil ulaştırma sektöründe bir dizi reformu beraberinde getirmiştir. Bu bağlamda, Avrupa daki koşulların analiz edilmesi ve Türk demiryolları için en uygun reform alternatiflerinin belirlenmesi için çeşitli çalışmalar yürütülmektedir. Bununla birlikte, reforma yönelik uygulama, demiryollarının yeniden yapılandırılması bütün ilgili paydaşlar arasında yüksek seviyede siyasi isteklilik, hazırlık ve uzlaşma gerektiren çok karmaşık ve zor bir görevdir. Demiryolları reformu, başarılı modelin belirlenmesinden önce birçok girişimin başarısızlık ve hatalarla sona erdiği AB ülkelerinde bile uzun ve devam eden bir süreçtir. Diğer aday ülkerinde olduğu gibi, Dünya Bankası ve AB demiryolu reformunu desteklemek ve demiryolu ulaşımını daha etkili ve emniyetli kılmak için Türkiye ile birlikte çalışmışlardır. Türkiye Demiryollarının serbestleşmesi için en son yürütülmüş ilgili rapor/çalışmalardan bazıları aşağıdaki tabloda sunulmaktadır. No Önceki Rapor Tablo 1 Önceki Çalışmalar 1 EU, Türk Demiryolu Sektörünün Yeniden Yapılandırılması ve Güçlendirilmesi 2 EU, Eşleştirme Projesi, TCDD için Taslak Yasa ve Organizasyon Yapısı, WB, TCDD nin Bakım İncelemesi için Danışmanlık Hizmetleri, Ankara WB, Ortak Algı Araştırması için Danışmanlık Hizmetleri, Ankara WB, TCDD Navlun Piyasa Araştırması için Danışmanlık Hizmetleri, Ankara WB, Yolcu Hizmetleri için Yolcu Hizmet Yükümlülüğü (PSO) Sözleşmesinin hazırlanması ve rasyonelleştirme için Danışmanlık Hizmetleri, Ankara EU, Türkiye Demiyolları Reformu, Ankara 2012 Çeşitli tartışma, erteleme ve belirsizliklerden sonra Kanun hükmünde Kararname: 655 No lu 1 Ekim 2011 Tarihli UB ve onun Genel Müdürlüklerinin organizasyon yapısı ve sorumlulukları ile Türkiye nihayetinde Demiryolu reform sürecini başlatmıştır. Demiryolları reformu için önemli kurumlar bu mevzuat ile kurulduğundan, Türkiye demiryollarının serbestleşmesi açısından bu çok önemli bir yasadır. Demiryolu Düzenleme GM, Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık GM, Denizcilik ve İç Sular Düzenleme GM, Kaza Page 12 of 66

13 Soruşturma Kurulu, Altyapı Yatırımları GM ve UB nin diğer GM leri bu mevzuat altında kurulmakta ve revize edilmektedir. Bu yasayı, kritik başka bir yasa izlemiştir; Türk Demiryolu Taşımacılığı Yasasının Serbestleşmesi (6461 No lu, 24 Nisan 2013 tarihli), Bu yasa TCDD nin nasıl iki bağımsız birime ayrıldığını ve altyapı sahipliği ve TCDD ye idari destek gibi diğer önemli konuları nasıl düzenleyeceğini tanımlar. TCDD nin iki ayrı birime bölünerek yeniden örgütsel yapılanması hala devam etmektedir. Türkiye nin demiryolu düzenleyicisi olarak DDGM nin kurulması, demiryollarının serbestleşmesi için çok önemli bir adımdır. Demiryollarının serbestleşmesi amacıyla gereken adil rekabet ve yönetmeliklerin oluşturulması için yetkiye, Türkiye sonunda kavuşmuştur. O zamandan bu yana DDGM gerekli yasal çerçeve hazırlığını başlatmış ve ilk yönetmeliklerin revizyonu için paydaşlarla birlikte çalışmıştır. Bununla birlikte, DDGM Türkiye de serbest, ekonomik, yeterli ve emniyetli demiryolu ulaşım hizmetinin geliştirilmesi için önemli desteğe ihtiyaç duymaktadır. Bu proje kapsamında, teknik destek ekibi gerekli mevzuatı hazırlayarak, mevcut olanları AB Direktifleri doğrultusunda revize ederek ve DDGM nin kurumsal yapısının güçlendirilmesi için ilgili eğitim programlarını organize ederek DDGM yi destekleyecektir. Şekil 1 Proje Hedefleri, Amacı ve Sonuçları Overall Objective Providing economical, fast, sufficient, safe and qualified rail trnasport services with lowest negative effects to environment. Purpose To stregthen institutional, technical and administrative capacity of MoTMC To improve legislative and institutional harmonisation in the ralway sector with EU acquis To facilitate formation of a competitive, transparent and efficient ralway sector by increasing the capacity of the DGRR which is the railways regulatory body under the MoTMC Expected Results Capacity at the MoTMC - DGRR for enabling a safe Turkish rail transport market is established Legislation and organizational infrastructure are prepared by providing fair, competitive, safe, transparent, fast, economic and convenient railway transport. Regulatory regime for the supervision of the railway market established Public Service Obligations are defined and drafted Professional capacity of MoTMC-DGRR staff enhanced Logistics road map or guidance document for MoTMC-DGRR is issued Effective communication of MoTMC-DGRR and its services is managed Hedefler, Amaç ve Beklenen Çıktı/Sonuçlar Projenin genel hedefi, AB Müktesebatı doğrultusunda sektörü rekabete açarak çevreye en az olumsuz etkiyle ekonomik, hızlı, emniyetli ve kaliteli demiryolu ulaşım hizmetlerini sağlamaktır. Page 13 of 66

14 Bu proje, Türkiye de reform sürecinde şu ana kadar günlük hayatta ne yapıldığının nakledilmesinde nihai adımlardan biri olarak tasarlanmıştır. Bu, esas olarak işletimsel sürecin, prosedürlerin ve insan kaynakları gelişiminin hazırlanması yoluyla bir düzenleyici güçlendirme ve kurumsal kapasite geliştirme projesidir. Yukarıda listelenmiş çıktı/sonuçlara ulaşmadaki kilit faaliyetler aşağıdaki gibi sıralanabilir: Bileşen I; Bileşen II; Bileşen III; Emniyetli bir Demiyolu Ulaşım sisteminin Oluşturulması için Kapasite Yapılandırılması; DDGM'nin Düzenleyici Fonksiyonlarının Güçlendirilmesine Destek; Kamu Hizmet Sözleşmelerinin Hazırlanması; Bileşen IV; Paydaş kurumlarda çalışan ilgili memurların ve UDHB-DDGM personeli için kapasite yapılandırılması; Bileşen V; UDHB-DDGM 'nin rolünü ve Türkiye deki lojistik hizmetlerine katkısı için hedefleri tanımlamak için bir yol haritası ve kılavuz hazırlanması; Bileşen VI; Paydaşların hizmetler ve projenin görünürlüğü hakkında bilgilendirmesi için UDHB-DDGM 'nin tanıtılması; 3.2 Uygulama Çerçevesi Kurumsal Yapılanma ve Genel Proje Örgütlenmesi DDGM deki Kurumsal yapının Güçlendirilmesi için Teknik yardım, Türkiye nin AB ye katılımını desteklemek amacıyla EC nin Türkiye deki geniş ölçekli programının bir parçasıdır. Proje, Avrupa Birliği tarafından finanse edilmektedir. Merkezi Finans ve İhale Birimi (MFİB) Projenin sözleşme makamıdır ve Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu ile yakın iş birliği içindedir. Proje şartnamesine göre, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı (UDHB) ve Demiryolları Düzenleme Genel Müdürlüğü projenin ana faydalanıcılarıdır. Bununla birlikte, Türk Demiryolları (TCDD), TCDD Taşımacılık (Devlete ait Demiryolu İşletmeciliği), demiryolu ulaşım sistemlerini işleten belediyeler ve gelecek Özel Demiryolu İşletmeleri de projenin çıktılarından etkilenecek, böylece projenin dolaylı faydalanıcıları olarak düşünülmelidir. DDGM nin gerekli çıktılara ulaşmada Teknik Destek Ekibi (TAT) ile işbirliği yapma sorumluluğu vardır. DDGM ayrıca aktivitelerin sağlıklı uygulanması için bütün ilgili kamu idareleriyle bağlantı kurma sorumluluğu vardır. Kıdemli Program Yetkilisi rolü (SPO) DDGM Genel Müdürü Erol ÇITAK tarafından yerine getirilecektir. Şartnameye göre, projenin sağlıklı bir şekilde uygulanması ve farklı paydaşlar arasında eşgüdüm sağlanması için genel olarak yönlendirecek bir Yönlendirme Komitesi (SC) oluşturulmuştur. UDHB-DDGM ve CFCU temsilcilerini Page 14 of 66

15 SC nin ana üyeleri olarak ToR tanımlarken, EUD temsilcisi gözlemci olarak tanımlanmaktadır. Bu projenin ana paydaşları aşağıda özetlenmiştir. Kurum Merkezi Finans ve İhale Birimi (MFİB-CFCU) Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı (UDHB) Demiryolları Düzenleme Genel Müdürlüğü (DDGM) Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu (EUD) Diğerleri Tablo 2 Ana Paydaşlar, Yönlendirme Komitesi Üyeleri Rol Sözleşme Makamı: ihale süreci, sözleşme imzalanması, idare, muhasebe, ödemeler ve mali raporlamadan sorumludur. CFCU müdürü, projenin Program Yetkilendirme Görevlisi (PAO) olarak görev yapar. Yararlanıcı: projenin teknik uygulamasının koordinasyonu ve yönetiminden sorumludur. Yönlendirme Komitesi Gözlemcisi İlgili konularda katılım DDGM nin kıdemli temsilcisi başkanlığında, komite projeye diğer ilgili katılımcıları davet edebilir. TAT aşağıdaki tabloda ilgili SC toplantısına davet edebileceği alttaki paydaşları belirlemiştir. Proje yüksek seviyeli siyasi irade ve kararlar gerektirdiğinden ilgili paydaşların aktif katılımı büyük önem taşımaktadır. Önerilen liste kapsamlı değildir ve yararlanıcının kararına göre uzatılabilir/revize edilebilir; Kurumlar Tablo 3 SC Toplantılarına davet edilebilecek diğer paydaşlar Yönlendirme Komitesine Dahil Olma* AB Bakanlığı Üye, Bütün toplantılar UDHB AB Dış İlişkiler Dairesi Üye, Bütün toplantılar TCDD Üye, Bütün toplantılar UDHB - DG of Dangerous Goods and Combined Transport İlgili toplantılara davet edilir UDHB Altyapı Yatırımları GM İlgili toplantılara davet edilir Kaza Soruşturma Kurulu İlgili toplantılara davet edilir TCDD Tasımacılık A.Ş İlgili toplantılara davet edilir TURSID- Demiryolu Sistemi Operatörleri Derneği İlgili toplantılara davet edilir DTD- Demiryolu Ulaşım Derneği İlgili toplantılara davet edilir * Önerilen paydaşların katılım derecesi DDGM tarafından belirlenecektir. DDGM, SC üyelerinin atanması için bütün ilgili paydaşlarla irtibat içinde olacaktır. SC nihai listesi DDGM tarafından duyurulacaktır. İlk SC toplantısı 2014 Ocak ortasına tarihlenmiştir. ToR, DDGM den altı kişinin dahil olduğu bir Proje Yönetim Biriminin oluşturulmasını gerektirmektedir. PMU nun rolü projenin sürdürülebilirliği ve genel koordinasyonu için oldukça önemlidir; çünkü bu birim teknik bilgi transferinin yapıldığı ana hedef birim olacak ve tavsiye veren bir rolü üstlenecektir. DDGM, yararlanıcıda irtibat noktası olacak iki odak noktası da atamıştır. PMU, itibariyle atanmıştır. PMU nun yapısı Tablo 4 te verilmektedir. PMU henüz ilk toplantısını yapmamıştır, fakat aylık toplanması beklenmektedir. Aylık sabit toplantılara ek olarak, TAT ve PMU proje uygulamasının detaylarını tartışmak üzere ara sıra toplanabilir. Page 15 of 66

16 Tablo 4 PMU Üyeleri Üye Rol Başlık İbrahim YİĞİT Proje Direktörü Daire Bşk İlksen TAVSANOGLU Üye, İrtibat Kişisi Şube Müdür V. Ahmet DAMCIDAĞ Üye Şube Müdürü Mustafa PEKMEZCAN Üye Şube Müdür V. Anıl ÖZGÜN Üye Şube Müdür V. Saim Kemal EROL Üye, İrtibat Kişisi Şube Uzmanı Şekil 2 - Proje Organigramı DDGM PIRIGROUP (TR) CFCU & EUD PMU & TAT Railistics (DE) Ecorys (NL) Ecorys (TR) Konsorsiyumuyla SC (Yönlendirme Komitesi) DDGM CFCU EUD TAT Others * Personel ve Vasıfları Teknik Destek Ekibi (TAT) Teknik Destek Ekibi (TAT) uzun/kısa süreli kilit ve kilit olmayan uzmanlardan oluşmaktadır. TCDD de yeralan yerel muadilleriyle birlikte yakınen ve sistematik olarak çalışırlar. Projenin tek Kilit Uzmanı Takım Lideridir (TL). Takım lideri genel olarak projenin genel uygulamasından projeye dahil olacak DDGM ve diğer kamu ve sivil toplum kuruluşlarıyla ilişkileri yürütmekten sorumludur. Proje ayrıca emniyet yönetimi, demiryolu operasyonları, örgütsel idare, demiryolu operasyonları, demiryolu araçları, İK gelişimi, finansal yönetim ve çapraz kesen alanlar dahil olmak üzere birkaç alanda uluslararası ve ulusal kısa süreli uzmanların oluşturduğu bir havuzdan faydalanmayı öngörmektedir. Uluslararası ve ulusal kısa süreli uzmanlar-stes teknik bilgilerini ve tecrübelerini yararlanıcıya aktararak proje uygulama döneminde DDGM nin kapasitesini arttırmada kullanılacaktır. TAT, demiryolu yönetimi ve Page 16 of 66

17 operasyonlarını bütün yönleriyle bilen uzun bir kısa süreli uzman listesine sahiptir. En yüksek kalibrede kısa süreli uzmanların kullanımını temin etmek için, Takım Lideri potansiyel kısa süreli uzmanların CV lerini yararlanıcıya bilgilendirme amaçlı sunar. Şu anda kısa süreli uzmanların projenin ileri safhaları boyunca tam olarak mobilizasyonu ve süresi, DDGM nin gelecekteki ihtiyaçları henüz tartışılmamış ve detaylandırılmamış olduğundan tam olarak belli değildir. STE lerin daha detaylı tanımları ve mobilizasyon planı, demiryollarının serbestleşme reformu gereksinimleri daha netleşeceğinden projenin yürütülmesi esnasında belirlenecektir. Kilit Uzmana ek olarak, TAT projenin sağlıklı uygulanmasını engelleyebilecek özellikle dil bariyerlerini kaldırarak ana dilini konuşan bir Takım Lideri Vekili ve ana dilini konuşan en az iki kısa süreli uzmanı tam zamanlı olarak tayin eder. Bu ana dilini konuşan uzmanlar, uluslararası uzmanlar ve DDGM muadilleri arasında bir bağlantı olarak görev yapacaktır. Şu anda projenin TAT üyeleri şöyledir: Sn Tibet Seyhan (Takım Lideri), Sn Nejat Dogan (Takım Lideri Vekili) ve Sn Ebru Celik (Proje Asistanı). Bütün TAT üyeleri ToR da belirtilen gereklilikleri taşımakta ve iş geliştirme hizmetlerinin sağlanmasında önemli tecrübeye sahiptir ve Avrupa ve Türk Demiryolu Sektörlerine ilişkin bilgi sahibidir İzleme ve Koordinasyon Düzenlemeleri DDGM, SC ve PMU ile yakın işbirliği projenin başarısı için önemli kabul edilir. TAT, PMU ile birlikte koordinasyonu temin edecektir. TAT ve PMU ayrıca, projeye TAT ve PMU nun katkısıyla sınırlı olmadığı konularda CFCU ve AB Türkiye Delegasyonu ile koordine eder. Tablo 5 Düzenli Koordinasyon Toplantıları Toplantılar Zamanlama Lokasyon Düzenli Katılımcılar PMU & TAT Toplantıları Aylık Ankara PMU ve TAT Üyeleri SC Toplantıları Çeyrek Dönemlerde Ankara Teknik Toplantılar Gerekli olduğunda Ankara Komite Üyeleri DDGM, diğer paydaşlar ve TAT Üyeleri PMU ve TAT operasyonel konuları tartışmak amacıyla ayda en azından yarım gün toplanması ve proje aktivitelerinin başarılı uygulaması için DDGM ile birlikte çalışması beklenmektedir. Düzenli PMU toplantıların ek olarak, TAT projeye ilişkin teknik konuları tartışmak üzere DDGM personeli ve paydaşların katılımıyla ek teknik toplantıları organize edecektir. SC ile çeyrek dönemli toplantılarına TAT, DDGM, diğer komite üyeleri ve uygun görülen diğer davetliler katılacak ve projenin genel ilerlemesi ve belirtilen hedeflere ilişkin çıktılarının izlenmesine hizmet edecektir. Page 17 of 66

18 Proje aktiviteleri yararlanıcı ile toplantılar ve ziyaretler aracılığıyla 6 aylık iş planları, düzenli ilerleme raporları temelinde CFCU, EUD ve DDGM tarafından düzenli izlenecektir. Toplantılar izleme için ayrıca kuvvetli bir platform sağlar. Buna ek olarak, Konsorsiyum lideri olarak, Pirigroup kalite kontrol ve CFCU/EU prosedürleriyle uyumluluk amacıyla TAT tarafından aktivitelerin uygulanmasını izleyecektir Kalite Yönetim Prosedürü Kalite yönetim sisteminin yapısı iki katmanlı bir yaklaşım takip eder. İlk olarak, Sn Nejat Dogan (Takım Lideri Vekili), Sn Efe Mısırlı (Proje Koordinasyon Görevlisi) ve bir demiryolu teknik uzmanından (gerekirse özel bir amaçla kısa süreli uzman havuzundan kiralanır) oluşan Kalite Yönetim Ekibi projenin genel kalitesinden Danışman adına sorumludur. Kalite Yönetim Ekibi, gerçekleştirilen aktivitelerin etkililiği, etkinliği ve sürdürülebilirliğini belirleyerek çıktılara ulaşılmasında kaydedilen ilerlemeyi gözlemleyecektir. İkinci olarak, TAT ın bütün bireysel faaliyetlerde yüksek kaliteyi tutturma sorumluluğu vardır. Kalite yönetim hattı genel olarak aşağıdaki gibidir: o Kısa süreli uzmanlar projenin genel sorumluluğuna sahip Takım Liderine raporlama yapar. Takım Lideri ayrıca bütün raporların hazırlanmasından sorumludur. o Teslim tarihi öncesi, takım lideri taslak raporları Kalite Yönetim Ekibine yorumları için sunar. Kalite Yönetim Ekibi, özellikle bu amaçla geliştirilmiş bir kontrol listesi kullanarak Sözleşme Makamınca oluşturulmuş idari standartlarla taslağın uyup uymadığını teyit edecektir. o Kalite Yönetim Ekibi, bulgularını Takım Lideriyle tartışacak ve gerekli değişiklikleri yapmak için görüşünü soracaktır. İkinci bir göz atmadan sonra, raporlar yorumları için yararlanıcıya sunulacaktır. Kalite için nihai sorumluluk genel olarak Yüklenici ve Kalite Yönetim Ekibine özellikle aittir. Page 18 of 66

19 4 GENEL İŞ PLANI 3.1 Çerçeve Koşullar Projenin genel hedefi AB müktesebatıyla uyumlu olarak sektörü rekabete açarak çevreye en az olumsuz etkiyle ekonomik, hızlı, yeterli, emniyetli ve kaliteli demiryolu ulaşım hizmetlerinin sağlanmasıdır. Bu hedef, Türk Demiryollarının serbestleşmesi ve reformuna hizmet eder. Türkiye mevzuatın uyumlaştırılması, yeni idari yapıların oluşturulması ve/veya mevcut yapıların güçlendirilmesi dahil ulaşım sektöründe bir dizi reformu başlatmıştır. Katılım sürecinin yavaşladığı veya hiç ilerlemediği zaman bile bu, ne ulaşım sektörü mevzuatını ve idari yapısını AB ye uyumlaştırmada Türkiye nin politikasını, ne de AB nin Türkiye yi destekleme isteğini etkilemiştir. AB deki demiryolları reformu yirmi yıl önce başlamıştır. O zamanda demiryolu performansı düşüktü, ulaşım masrafları oldukça yüksekti ve demiryollarının rekabetçi pozisyonu hızlı bir düşüşteydi. Dahası Devlet Demiryolları, yaşayabilmesi için büyük miktarda devlet bütçesine ihtiyaç duyardı; çoğu zaman ulusal bütçenin idame ettirebileceğinden veya ulusal parlamentonun sağlamak istediğinden fazla destek istemişlerdir. Çoğu ülkede sonuç altyapının yenilenmesinde ve demiryolu araçları yatırımında biriken büyük miktarda işti. AB reformunun amacı demiryolları performansını iyileştirmek, onları daha pazar odaklı yapmak ve ortak pazarın gelişmesi için ucuz ve güvenilir ulaşıma, demiryolunun katkı sağlamasını temin etmekti. Reform süreci genelde yavaş, yorucu ve karmaşıktır: Reform, devletin sahip olduğu demiryolu şirketlerinin iç birimlerinde kullanıla gelmiş olan Düzenleyici Otorite, Emniyet Otoritesi ve Kaza Soruşturma Otoritesi gibi yeni bağımsız yapılar gerektirmektedir. Demiryollarında büyük direnç yaratan rollerin, sorumlulukların ayrılması. Tarihsel olarak gelişmiş demiryolu yönetim yapısı, gelecek pazar odaklı bir yapıya geçiş yapmak zorunda kaldı. Yeni Altyapı Yöneticisi (IM) ve Ulaşım şirketleri ticari olarak birlikte çalışmalıdır; bu da planlamanın, bütçelemenin ve finansmanın yeniden tanımlanması gerektiği anlamına gelir. Altyapı, yolcu ve kargo işinin farklı sorumluluklara haiz farklı birimlere ayrılması, birçok ortak kaynakla bir iş modeli olarak demiryolunun kullanıldığı eski durumla karşılaştırıldığında yönetim yapısında bir değişiklik gerektirmektedir. Türkiye, Türk Demiryollarını yeniden yapılandırma girişimlerini, altyapı ve yasal çerçeve için yatırım eksikliğinin neden olduğu operasyonel etkisizliklerden ötürü Avrupa dan daha sonra ve daha yavaş şekilde başlatmıştır. Page 19 of 66

20 1990ların ortalarından bu yana, yeniden yapılandırma amacıyla eylemlerin uygulanması için hiçbir somut adım olmadan çeşitli girişimler sonlandırıldı. Son beş senede, Türkiye hükümetinin bütçe tahsisi sayesinde demiryolu altyapısı ve iyileştirilmesi için yeni yatırımlar başlatılmıştır. Bu projeler ayrıca Avrupa Birliği, Dünya Bankası, Asya Kalkınma Bankası vs. gibi uluslararası donör kurumlarca desteklenmektedir. Bu yatırımlara ek olarak Türk Demiryollarının yeniden yapılandırılması için projeler ve girişimler de hızlanmaktadır. TAT projenin çerçeve koşulları için önemli unsurlar olan aşağıdaki konuları belirlemiştir: - Projedeki paydaşların analizi - Projede uygulanabilir AB Direktifleri - Türkiye nin nerede durduğunun mevcut statüsünü göstermesi beklenen son çalışmalar - DDGM nin güçlendirilmesiyle ilgili mevcut yasal çerçeve. Yukarıda listelenen konular detaylı olarak Eklerde analiz edilmiştir. 3.2 Özel Hedefler Yukarıda belirtilen çerçeve koşullar dahilinde, bu Teknik Yardım (TA) projesi, önceki çalışmaların ışığında AB müktesebatı doğrultusunda demiryolu sektörünün başarılı serbestleşmesi için teknik destek, eğitimler ve gerekli yönetmeliklerin hazırlanması/revizyonunun desteklenmesini amaçlamaktadır. Bu TA Projesinin spesifik hedefleri şunlardır (1) DDGM nin kurumsal, teknik ve idari kapasitesinin güçlendirilmesi; (2) demiryolu sektörünün AB müktesebatıyla yasal ve kurumsal uyumunun geliştirilmesi; (3) UDHB altındaki demiryolları düzenleyici kurumu olan DDGM kapasitesini arttırarak rekabetçi, şeffaf ve etkili bir demiryolu sektörü oluşturmanın kolaylaştırılması. İlk spesifik hedef DDGM nin kurumsal ve idari kapasitesinin arttırılmasıdır. Süreç, prensip ve prosedür tanımlarını kapsayan eğitim programları ve yönetim sistemleri araçları, ilgili personelin nasıl geliştiği ve bilgi, yetenek, tutum ve motivasyonu günlük işlerinde nasıl uyguladıkları gibi yönler dahil olmak üzere DDGM nin insan kaynakları gelişimine hitap etmektedir. Ekibimiz DDGM personeliyle birlikte yakın işbirliği içinde çalışacak, böylece neyin neden yapıldığı, kimin tarafından hangi çıktı ve sonuçları üreterek nasıl yapıldığını onlarda anlar ve hem fikir olurlar. İkinci spesifik hedef demiryolu sektöründeki AB müktesebatıyla yasal ve kurumsal uyumlaştırmanın geliştirilmesidir. Düzenleyici çerçevenin tanımlanması ve geliştirilmesine gerekli teknik destek sağlanacaktır. Bu yönetmeliklerin geliştirilmesi Türk Demiryollarının gelecek yapısına oldukça bağlı bir karardır. Bu hedef yararlanıcının taahhüdünü ve Bakanlık seviyesinde siyasi iradeyi gerektirdiğinden, süreçler ve yönetmelikler hakkında karar verilmesinin gerekli olmasına ragmen ulaşılabilir olması beklenmektedir. Page 20 of 66

21 Üçüncü spesifik hedef, UDHB altında demiryolu düzenleyicisi olan DDGM nin kapasitesini arttırarak rekabetçi, şeffaf, etkili bir demiryolu sektörünün oluşmasını kolaylaştırmaktır. İlk iki hedef bu spesifik hedefe hizmet edecektir. TAT gerekli alanlarda teknik yardım sunarak DDGM yi destekleyecektir. Bunun yanısıra, DDGM nin kurumsal altyapısının güçlendirilmesi, diğer birçok dışsallık bu hedefleri engelleyebileceğinden rekabetçi, şeffaf, etkili demiryolu sektörünün oluşmasında yeterli olmayabilir. Devam eden altyapı yatırımlarının tamamlanması, TCDD ve TCDD Taşımacılığının ayrılmasının gerçekleştirilmesi ve nasıl açık bir ayırıma gidileceği, hem Türkiye hem de etraf ülkelerdeki siyasi koşullar üzerindeki belirsizlikler amaçlandığı gibi Türk demiryollarının serbestleşmesini olumsuz yönde etkileyebilir. 3.3 Aktivitelerin Tanımı ToR da listelendiği gibi projenin özel aktiviteleri ve onların zamanlaması Danışmanın Teknik Teklifine karşı olarak bu bölümde sunulmakta ve tartışılmaktadır Başlangıç faaliyetleri TA projesinin uygulama periyodu 19 Eylül 2014 te MA7801 Ref Numarasıyla CFCU tarafından 19 Eylül 2014 ü Başlama tarihi olarak veren 2 No lu İdari Emir ile başlamıştır. TA projesinin Açılış Toplantısı DDGM, CFCU ve TAT temsilcilerinin katılımıyla DDGM binasında 13 Ekim 2014 te yapılmıştır. ToR ve Danışmanın teknik önerisinde öngörüldüğü gibi TAT, gözden geçirme, planlama, danışmanlık ve ulaşılabilecek aktivitelerin ve amacın bitirilmesine ilişkin çalışmalarla başlangıç dönemini yoğun bir şekilde kullanmıştır. Bu periyod esnasında, TAT Yararlanıcı ile görüşmüş; ToR u gözden geçirmiş; bu raporun 3.2 Bölümünde açıklandığı gibi proje uygulama çerçevesini oluşturmuş; iş planındaki revizyonlar için mevcut koşulları analiz etmeye başlamıştır. Başlangıç döneminde, teknik olduğu kadar sözleşmeye dair konulardada konsorsiyumu temsil eden Takım lideri CFCU ve yararlanıcının onayıyla göreve başlamıştır. Takım lideri, proje destek ekibini ve kısa dönemli uzmanı ayarlamıştır. Proje destek ekibine ve kısa dönemli uzmana Ankara da iki günlük bir eğitim verilmiştir. Bu eğitim ToR un ve Teknik Teklifin gözden geçirilmesinin yanısıra ECD ve CFCU prosedürlerine ilişkin bir tanıma çalıştayını da içermiştir. PIRI Group un mevcut ofisi, A.Mithat Efendi Sokak 7/3-4 Çankaya, Ankara, projenin Proje Ofisi olarak tanımlanmaktadır. Pirigroup proje ofisini ToR ile uyumlu olarak uzmanlara gerekli olduğu şekliyle bütün teknolojik ve iletişim için gerekli ekipmanlarla donatmıştır. Taslak, Açılış toplantısında anlaşıldığı gibi 24 Eylül 2014 te taraflara iletilmiştir. Page 21 of 66

22 4.3.2 Bileşenlerin Genel Değerlendirmesi; Başlangıç döneminde TAT, projenin uygulanması için en uygun stratejiyi geliştirmek amacıyla ToR u, DDGM örgütsel yapısını, demiryollarının mevcut yasal çerçevesini gözden geçirmiştir. ToR da tanımlanan spesifik görevlerden bazıları farklı bileşenler altında tanımlanan görevlerle yakından ilintili ve örtüşmektedir. Ek olarak, görevlerden bazıları ilgililikten ötürü diğer bileşenlere aktarılmalıdır. Aşağıdaki şekilde görülebildiği gibi, Bileşen II, IV ve VI bütün diğer bileşenlerle doğrudan alakası olan ortak konuları kapsamaktadır. Bu üç bileşen DDGM yi alttaki yollarla destekleyecektir; Gerekli yönetmeliklerin hazırlanması Kapasite oluşturulması için eğitimlerin verilmesi DDGM ve demiryolu piyasasındaki yeni koşulların tanıtılması. Bileşen I, III ve V birbirinden bağımsız olan spesifik konuları kapsamaktadır, bu sebeple paralel uygulanabilir. Şekil 3 Proje Bileşenleri Bileşen I: Emniyetli bir Demiryolu Ulaşım Sisteminin Oluşturulması için Kapasite Yapılandırılması (TOR No: A1) Ülkelerde demiryolu reformuna dair oldukça farklı yaklaşımlar olduğu ortadadır. Reformlar yapısal ayırım (hem dikey hemde yatay) ve özel sektörün değişen açılarda dahiliyetini içermektedir. Bunun yanısıra, emniyetli demiryolu işletmelerinin sürdürülebilirliği ve geliştirilmesi bütün farklı yaklaşımlarda gereklidir. Emniyetli Demiryolları Ulaşım sistemlerinin oluşturulması için, Avrupa Demiryolu Ajansları Demiryolu Emniyet Direktifi çoğu ülkede temel prensip mevzuat olarak kabul edilmiştir. İsviçre ve Norveç gibi üye olmayanlar bile ERA nın emniyetle ilintili yönetmeliklerine paralel olarak sistemlerini oluşturmuşlardır Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü Emniyet Fonksiyonlarının Geliştirilmesi (TOR No: A1.1) Demiryollarındaki emniyet sistemleri, Topluluk demiryolları emniyeti (Demiryolu Emniyet Direktifi) üzerine 2004/49/EC Direktifi ile düzenlenmiş, Avrupa Parlamentosu ve Konseyin 16 Aralık 2008 tarihli Page 22 of 66

23 2008/110/EC Direktifiyle; daha sonrada 27 Kasım 2009 tarihli 2009/149/EC Direktifiyle değiştirilmiştir. ERA tarafından hazırlanmış dördüncü demiryolu paketi altında, Emniyet Direktifinde hala daha fazla değişiklik yapılmaya çalışılmaktadır. Demiryollarında emniyete ilişkin Türk mevzuatı, benzer bir tarzda hazırlanmaktadır. RU ve IM ler bu sebeple, kalite, emniyet, işte sağlık ve çevresel koruma ve iş mükemmeliyetini öneren kişilerin savunduğu benzer bir yönetim uygulamasında prosedürlerini ve düzenlemelerini belgelemelidirler. DDGM nin perspektifinde, diğer taraftan aşağıdaki fonksiyonlar yönetmeliğe göre yerine getirilmelidir: Emniyet sertifikası ve yetkilendirmesinin verilmesinden önce değerlendirme, CST lerin belgelenmesi ve iletilmesi Ortak Emniyet Hedefleri, CSI ler Ortak Emniyet Göstergeleri ve CSM ler Ortak Emniyet Metotları ve tecrübelere göre onların geliştirilmesi/gözden geçirilmesi, Emniyet sertifikası veya emniyet yetkilendirmesinin verilmesinden sonra denetleme, Emniyet sertifikaları veya emniyet yetkilendirmesinin yenilenmesi. Demiryollarının serbestleşmesi için emniyet mevzuatı ön koşullardan biridir. Dolayısıyla, yeni yapıya IM ve RU ların hazır olmaları için gerekli hazırlıkları yapmalarına izin vermek için önümüzdeki aylarda mevzuatın sonlandırılması önemlidir. Başlangıç raporu döneminde, TAT ve DGRR Taslak Emniyet Yönetmeliği ni gözden geçirmede ve gerekirse AB den en iyi tecrübelere göre geliştirmede anlaşmışlardır Demiryolu sektöründe en az 4 ülke ile Cer Aracı ve tren sürücülerine ilişkin olarak Değerlendirme Çalışması (TOR No: A1.1.1) Yararlanıcıyla birlikte TAT, değerlendirme çalışmasında değerlendirilecek ülkelerin nihai listesini sonlandıracaktır. Seçim, ilgili ülkelerde emniyet yönetiminde demiryolu sektörünün iyi performansına dayanarak yapılacaktır. Değerlendirme çalışması Cer aracı ve tren sürücülerinin kayıt sürecini kapsayacaktır. AB Cer aracı ve tren sürücülerinin kaydının nasıl yapılacağına ilişkin açık yönetmeliklere sahiptir. TAT ayrıca, AB deki mevcut yasal çerçeveyi kapsayan değerlendirme çalışması yapacaktır DDGM nin kayıt prosedürü ve süreçlerinin tasarımı (TOR No: A1.1.2) AB Direktifleri ve OTIF/COTIF ile uyumlu Türkiye de Cer Araçlarının kaydına ilişkin bir taslak Direktif uzun zamandır mevcuttur. Taslak yönetmeliğe dayanarak ve Değerlendirme çalışmaları ile AB Direktiflerinin sonuçlarını kullanarak, TAT Cer Aracı mevzuatını gözden geçirecek ve gerekirse geliştirecektir. Bu mevzuatta serbestleşme için bir ön koşul olduğundan, mevzuat 2015 in başına kadar sonlandırılmalıdır. Cer aracının tersine, tren sürücülerinin sertifikasyonu ve onların lisanslarının kaydı üzerine, önceden hazırlanmış hiçbir taslak yönetmelik yoktur. TAT öncelikle lokomotif sürücüleri ve diğer kritik emniyet pozisyonlarının kaydı Page 23 of 66

24 üzerine bir yönetmelik hazırlayacak ve üzerinde yararlanıcıyla hem fikir olacaktır. Prosedürler ve süreçler yararlanıcıyla işbirliği içinde bu taslak yönetmeliğe dayanarak geliştirilecektir. ERA nın tren sürücülerinin nasıl kaydedildiğine ilişkin yönetmelikleri mevcuttur. İlgili mevzuatın hazırlanmasında mevcut AB yönetmeliği analiz edilecek ve uygulanacaktır. Sürücülere ek olarak, demiryollarının genel emniyeti için kritik olan diğer kritik emniyet işleri değerlendirilmeli ve yasal çerçeve hazırlanmalıdır. TAT, bunu emniyetli demiryolları işletmeleri için gerekli işlerden biri olarak tanımlar. Eğitim ve sertifikasyon işlerinin nasıl yapıldığına ilişkin düzenleyici kurum olarak atanmış olan Mesleki Yeterlilik Kurumu, demiryollarındaki bu kritik emniyet işlerinden bazıları için ön-vasıflar ve standartlar daha önceden geliştirmişti. DDGM bu pozisyonların nasıl lisanslanacağına ilişkin bir politika ve strateji geliştirmelidir. TAT, tren sürücülerine paralel olarak bu tür çerçevenin hazırlanmasında DDGM yi destekleyecektir. Prosedürler ve süreçler, Türk Demiryolu Emniyeti ve Cer Aracı Kaydı taslak yönetmeliklerinin ana çerçevelerinde ortaya konmuş emniyet/kayıt prensiplerine dayanarak geliştirilecektir. Prosedürler ve süreçler için ayrı başlıklar olacaktır. İçerik DDGM personeliyle birllikte çalışarak hazırlanacak ve hizmetlerin sunumu ve kayıtların nasıl tutulacağına dair temel adımları kapsayacaktır. Üretilen içerik Bileşen I in ana raporu altında bir bölüm olacaktır AB müktesebatına göre minimum emniyet standartları için değerlendirme raporu (TOR No: A1.1.3)TSIs Karşılıklı işletilebilirlik teknik özellikleri altyapı, enerji, cer aracı, emir-sinyalleme kontrolü, bakım ve işletme için standartları ortaya koymaktadır. Özellikle HS-Yüksek Hız, CR-Geleneksel Demiryolu ve Enine geçen TSI larda benimsenmiş olduğu gibi sınıflandırılır. ERA, standart listeleri vs. dahil bazı maddelerin açıklandığı herbir TSI için spesifik kılavuzlar yayınlamaktadır. Ek olarak, teknik fikirler ERA websitesinde yayınlanmaktadır. Bunlar, ekonomik etki, karşılıklı işletilebilirlik etkisi, TSI lar ve diğer TSI lar arasındaki ara yüzler, uyumluluk değerlendirmesi vs. hakkında TSI nın hatalarına dair ERA ya sunulmuş fikirlerdir. Türkiye deki mevcut yasal çerçeveye göre, demiryolu alt sistemlerinin tasarım kriterlerinin tanımlanması Altyapı Yatırımları GM nün sorumluluğundadır. Bu tür tasarım kriterleri TSI lar tarafından tanımlanmaktadır. Bu perspektiften, TSI ların Türk Yasal Çerçevesine adaptasyonu Altyapı Yatırımları GM nün yapacağı bir görevdir. Diğer taraftan, TSI lar DDGM nin sorumlu olduğu emniyet standartlarına ilişkin çeşitli konuları dahil eder. Dolayısıyla, iki Genel Müdürlük TSI ların Türk Yasal çerçevesine entegrasyonu üzerine birlikte çalışmalıdır. Page 24 of 66

25 Şekil 4 İlgili emniyet sertifikalarının verilmesinde süreç ve prosedürler TAT herbir TSI nın, spesifik kılavuz ve teknik düşüncenin üzerine gidecek ve sinyalizasyon, elektrifikasyon, iletişim ve altyapı tasarım koşulları alanlarını kapsayan minimum emniyet standartlarını hazırlayacaktır. Bu tür bir rapor, Türkiye deki minimum emniyet standartlarının gelişmesi için DDGM ve AYGM ne bir kılavuz doküman olacaktır İlgili emniyet sertifikalarının verilmesinde DDGM süreç ve prosedürlerinin tasarımı (TOR No: A1.1.4) Önceden DDGM ce Demiryolu Emniyeti üzerine geliştirilmiş Direktif, emniyet sertifikası ve emniyet yetkilendirmesine başvuru için temel adımları ortaya koyar. AB den Direktif ve tecrübeleri hesaba katarak, TAT ilgili emniyet sertifikalarının verilmesindeki süreç ve prosedürlerin geliştirilmesinde DDGM ye yardımcı olacaktır. Projenin uygulanması esnasında, herhangi bir emniyet sertifikası başvurusu olursa, TAT süreç ve prosedürlerin uygulanmasında yararlanıcıya destek olacaktır. Bu tür pratikler DDGM personelinin yerinde eğitim yoluyla yeteneklerini geliştirmelerine yardım edecektir Teknik bakım ve denetimler için DDGM nin işletme prosedürlerinin tasarımı ve kılavuzlar (TOR No: A1.1.5) AB de, Cer Aracı, altyapı veya bakım üzerine denetimlerin nasıl gerçekleştirileceğine dair farklı metotlar vardır. Düzenleyici kurumlarının bu tür denetim ve incelemeleri yapabilen teknik kapasiteye sahip personelinin olduğu ülkelerde, bütün süreç iç personel tarafından yürütülebilir. Diğer düzenleyici kurumlarda, bu tür sorumluluklar Akredite ve Atanmış Kuruluşlar gibi bağımsız kurumlar yoluyla ele alınabilir. DDGM nin taslak Emniyet Yönetmelikleri için temel alınan AB Emniyet Direktifi bu tür denetimlerin nasıl yapıldığına dair genel çerçeve tanımlar. Bu yönetmeliklere ragmen, RU lar ve IM ler teknik bakımın nasıl yapıldığını ve kaydedildiğini tanımlayan kendi Emniyet Yönetim Sistemlerini oluşturmalıdır. Page 25 of 66

26 En iyi uygulama ve mevcut yönetmeliklere dayanarak, TAT teknik bakım ve denetimlerde kapsanması gereken süreç ve prosedürleri vurgulayacaktır. (konular: denetimlerin amacı, ne sıklıkta ve ne zaman denetimler yapılacak, denetimleri yapacak kişilerin vasıfları, temel bilgi kaynakları, temel göstergeler, denetim metodolojisi, planlanmış ve planlanmamış denetim süreç ve prosedürleri, gözetim entegrasyonu, sorumluluklar, çıktılar ve sonuçlar.) Bu, TAT ın ön notunu takiben, DDGM diğer herhangi bir düzenleyici kuruluş gibi, teknik bakım ve denetimler ile iş süreçlerinin tasarımı için kendi kılavuzlarını hazırlayacaktır. Teknik desteği, alakalı bilgi ve yazılı/sözlü fikirleri sağlayarak bütün aşamalarda TAT, DDGM yi destekleyecektir Teknik denetimleri yürütmek için personel vasıflarının tanımı (TOR No: A1.1.6) Periyodik teknik denetim aktivitelerinin yetkili kişilerce yapıldığını temin için yerinde bir sisteme sahip olmalıdır. Denetimleri yapabilen bu tür teknik personelin vasıfları akademik eğitim ve yıllardır demiryolu sektörünün ilgili alanında spesifik tecrübe gerektirmektedir. NSA ların operasyonel çevreleri üye ülkeler arasında önemli derecede farklılık gösterdiğinden, AB de her Düzenleyici Kurum tarafından uygulanabilir tek tip gereklilik paketi mevcut değildir. Onun yerine Düzenleyici Kurumların, personellerinin gelişimi ve yeteneklerinin korunması için yapısal ve örgütsel düzenlemeler geliştirmesi önerilmektedir. Alternatif bir çözüm Akredite (NoBo) ve Atanmış Kuruluşlar (DeBo) aracılığıyla bu tür denetimlerin yürütülmesi olabilir. TAT, 2008/57 de belirtildiği gibi, kurumları onaylarken göz önünde bulundurulması gereken kriterlere göre onaylanacak kurumların değerlendirilmesi ve NoBo ve/veya DeBo ların yetkilerinin tanımlanması için yönetmeliğin hazırlanmasına dair DDGM ye yardım edecektir. TAT bu tür hizmetlerin alımı için süreç ve prosedürlerin tanımlanmasında da destek olacaktır Yolcu istasyonları ve terminalleri için kalite standartları kılavuzlarının geliştirilmesi (TOR No: A1.2) Sundukları çoklu model ulaşım bağlantılarıyla birlikte istasyonlar, onların tesisleri ve imkanları yolcularının genel seyahat tecrübelerinin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Bir istasyon çeşitli kurucu parçalardan meydana gelir ve kullanıcılarının perspektifine göre bir dizi rol ve fonksiyonu yerine getirmektedir. Temel öğelerin sunulması yolcular için daima önemlidir; koltuklu bekleme alanlarının, tuvaletler, kullanımı kolay ve yeterli bilet satışları, nakit puanlar ve bilgilendirme hizmetleri dahil. Abonman kullanıcıları, gündelik kullanıcılar ve turistler, iş için seyahat edenler ve istasyon ziyaretçileri gibi farklı istasyon kullanıcı profillerinin farklı öncelikleri olabilir. Bu tür öncelikler genellikle üç alansal zonda gruplandırılır: erişim zonu, tesisler zonu ve platform zonu. AB standartları ve ERA uygulamalarıyla uyumlaştırma açısından, istasyon ve terminaller için genel olarak kabul edilmiş standartlardan bahsetmek mümkün değildir. Tüketici ve engelli insanların bazı hakları yolcu haklarıyla ilintili görülebilir; fakat bunlar hala demiryolları bazlı, AB çapında bir yaklaşım ortaya koymamaktadır. Şu anda Page 26 of 66

27 istasyonlar ve terminaller için, dizayn kriterleri mimari en iyi uygulamalar olabilir. Bu tür uygulamalarda, basamakların yüksekliği, enerji etkililiği, platformlara kolay erişim ve hizmet noktaları gibi belli başlı tasarım unsurları sayılabilir. Bunlar ayrıca kullanım, istasyonların boyutu ve her ülkenin tarihi demiryolları bina uygulamalarına göre değişime tabidir. TAT, AB Direktiflerindeki çapraz kesen konulardan demiryolu binalarına ilişkin unsurları toplayacak ve terminal ve istasyon tasarımı için bilgi sunacaktır Acil eylem planları ve kazaları soruşturma prosedürleri için kılavuzların geliştirilmesi ve kaza veri ve istatistikleri kaydetmek için veritabanının tasarımı (TOR No: A1.3) UB ve onun Genel Müdürlüklerinin Sorumlulukları ve Örgütsel Yapı isimli 655 No lu Kanun hükmünde kararnameye göre, DDGM nin doğrudan kaza soruşturması yapma sorumluluğu yoktur. Aynı mevzuat, Kaza Soruşturma Kurulunu (AIB) kaza soruşturması için otorite olarak tayin etmiştir. Dahası, tarihli bir Direktif AIB lerin rol ve üyelerini tanımlar. DDGM nin doğrudan kaza soruşturması yapma sorumluluğu yoktur. Bunun yanısıra, DDGM gözlemciler gönderebilir. Ek olarak, DDGM bütün IM ler ve RU lar için emniyet performans raporları hazırlar. Bu tür bir raporlama, kaza soruşturmalarının nasıl yapıldığına dair belli başlı tecrübe ve uzmanlık gerektirir. TAT kaza soruşturması için DDGM nin kapsamı doğrultusunda kılavuz hazırlayacaktır. Demiryolu emniyet mevzuatında tanımlanan SMS in bir parçası olan acil eylem planları, Türk demiryollarında yeni bir kavramdır de TCDD demiryolları için Acil Eylem Planları Direktifi hazırlanmıştır. Bununla birlikte, bu direktifin TCDD de uygulanması kısıtlıdır. AB en iyi uygulamalara göre, Altyapı Yöneticileri demiryolları için Acil Eylem Planları hazırlamalı ve dağıtmalıdır. Örneğin Birleşik Krallık ta, ana altyapı yöneticisi olan Ağ Demiryolu kazalar, olaylar ve Ağ Demiryolu kontrollü altyapı üzerinde acil durumlara etkili bir cevap sunmak için yerinde düzenlemeleri tasvir eden Ulusal Acil Planı hazırlamıştır. Bu bileşen altında, TAT, TCDD nin Acil Eylem planı Direktifini gözden geçirecek ve en iyi AB uygulamalarına dayanarak bir kılavuz doküman hazırlayacaktır Denetleme prosedürleri ve kılavuzlarının oluşturulması (TOR No: A1.4) Bir emniyet sertifikası veya emniyet yetkilendirmesini sunduktan sonra, DDGM demiryolu işletmelerini/altyapı yöneticilerini, sürekli SMS başvurusunu (yani, SMS lerinin parçası olarak geliştirilmiş süreçleri ve prosedürleri etkin şekilde uygulama yetisi) ve onun sürekli gelişimini denetim yoluyla kontrol etmelidir. Denetime ToR da atıfta bulunulmasına rağmen, gözetim ve denetim birbirleriyle oldukça ilintili terimlerdir: AB mevzuatına göre, ulusal emniyet otoriteleri, emniyet sertifikası ve emniyet yetkilendirmesinin verilmesinden sonra kendi emniyet yönetim sisteminin sürekli uygulamasının gözetim amaçları için bir demiryolu işletmesinin veya altyapı yöneticisinin emniyet yönetim sisteminin değerlendirmesi esnasında toplanmış bilgiyi Page 27 of 66

28 kullanmalıdır. Diğer taraftan, gözetim aktiviteleri esnasında toplanan bilgi, bir emniyet sertifikası veya emniyet yetkilendirmesi öncesi bir demiryolu işletmesinin veya bir altyapı yöneticisinin emniyet yönetim sisteminin tekrar değerlendirilmesi için kullanılmalıdır. Demiryolu Düzenleyicilerinin gözetim görevlerini nasıl gerçekleştirilmesi gerektiği üzerine kılavuz Ajansın websitesinde verilmektedir. ( Buna dayanarak, DDGM denetleme görevlerini yerine getirmede bir stratejiye haiz olmalıdır. TAT, bu stratejiyi aşağıdakileri değerlendirerek geliştirmeye yardımcı olacaktır: - Kendi yetki alanında demiryolu sisteminin topluma yarattığı riskler; - Bu sistem içinde herbir RU ve IM nin yarattığı riskler (örn. bir sınır alanının yönetimine ilişkin riskler); - Bu sistem içindeki teknik, operasyonel ve örgütsel risklerin ürettiği riskleri kontrol etmek ve belirlemek için herbir RU veya IM lerin emniyet yönetim sisteminin sağlamlığı ve güvenilirliği; - Bu sistem içinde riskleri kontrol etmesi için bakım, imalatçılar, hizmet sağlayıcıları vs gibi diğer aktörler veya diğer RU lar ve/veya IM ler ile koordinasyon ve işbirliği yapmak üzere herbir RU veya IM nin emniyet yönetim sisteminin sağlamlığı ve güvenilirliği; - Diğer üye ülkelerden kaynaklanan tren hizmetlerinin yarattığı riskler. - TAT, AB yönetmelikleriyle uyumlu olan denetim mekanizmalarını geliştirmek üzere DDGM ile birlikte çalışacaktır. Prosedürler ve süreçler tanımlandıktan sonra, denetimleri yürütecek olan ilgili kurumlar denetimlerin nasıl, ne zaman hangi sıklıkta ve hangi koşullar altında yapılacağı hususunda açık olacaktır. Dokümantasyon Bileşen I in Ana raporunun bir bölümünü oluşturacaktır. Page 28 of 66

29 Şekil 5 Bileşen I Aktiviteler Çıktı Eşleşmesi Bileşen II: DDGM nin Düzenleyici Foksiyonlarının Güçlendirilmesine Destek (TOR No: A.2) AB deki demiryolu ulaşımının yeniden canlandırılması sürecinde, serbestleşme ve emniyet yönetim ana müdahale alanları olmuştur. Avrupa Birliği (AB) rekabeti ve müşteri memnuniyetini arttırmak üzere altyapının kullanımı için adil ve etkili tahsis ve doldurma sistemlerinin oluşturulmasını teşvik etmektedir. İlgili AB yönetmelikleri aşağıdakileri tanımlamıştır; - Demiryolu işletmeleri ve altyapı yöneticileri haklarının açık tanımı; - Altyapı kapasitesi için çakışan uygulamaların olduğu ve kapasite eksikliğinin neden olduğu sorunların aşılmasında ortaya çıkan durumların çözümü için bir prosedür; - Kapasite tahsisinden sorumlu kurumun her türlü demiryolu işletmesinden bağımsız olması gerektiğine ilişkin hükümler; - Temyiz hakkına ilişkin hükümler; Düzenleyici otorite olarak DDGM, bunları ulusal mevzuata aktarıp (bazıları daha önceden yapıldı) uygulama rolünü üstlenecektir. Dolayısıyla TAT yeni yönetmeliklerin yazılmasında ve mevcut olanları AB yönetmelikleriyle uyumlaştırmanın yanı sıra uygulamadaki süreçlerin, metotların ve prosedürlerin geliştirilmesinde DDGM ye Page 29 of 66

30 destek olacaktır. Uygulama, eğitim programları ve iletişim aktivitelerinin yanı sıra izleme ve değerlendirme sistemleri aracılığıyla güçlendirilcektir Kapasite Tahsisi (TOR No: A2.1) AB yönetmeliğine göre, demiryolu altyapısını kullanma hakkı altyapı yöneticisi tarafından verilmektedir. Altyapı yöneticisi ayrıca daha önce tahsis edilmiş olan mevcut kapasiteyi tahsis eder ve alıcı tarafından diğer herhangi bir işletmeye aktarılamaz. Tahsisi yapabilme için, altyapı yöneticileri özellikle aşağıdaki bilgileri içeren bir şebeke bildirimi yayınlamalıdır: - Demiryolu işletmelerindeki mevcut altyapının ve ona erişim için kullanılan koşulların doğası; - Gelecek beş yılda muhtemel değişiklikler dahil ücretlendirme prensipleri; - Kapasite tahsisi için usül ve kriterler (özellikleri, kısıtlamaları, prosedürleri ve son tarihleri). RU lara kapasite tahsisinde ana doküman olacak Şebeke Bildiriminin hazırlanmasında IM yi yetkilendirme için, Düzenleyici Kurum çerçeve mevzuatını yayımlamalıdır. Bu bağlamda, DDGM altyapı kapasite tahsisi için uygulamaya yönelik taslak yönetmelikler hazırlamıştır (Altyapı Erişimi ve Kapasite Tahsisi üzerine Taslak Direktif). Bu mevzuat demiryollarının serbestleşmesinin başlaması için ana mevzuat olacaktır. Aşağıda Projenin Bileşene nasıl katkıda bulunacağını ve görevlerin gerekliliklerini nasıl yerine getireceğini tanımlamaktayız Kapasite tahsisi için Değerlendirme Çalışması (TOR No: A2.1.1) Değerlendirme çalışmaları onların kapasite tahsisi uygulamasını analiz etmede 4 AB ülkesi üzerinde yürütülecektir. Ülkelerin nihai seçimi Yararlanıcı ile yapılacaktır ve bulgular kapasite tahsisi ve uygulayıcı prensiplerle ilgili olarak bir değerlendirme raporunda hazırlanacaktır. Rapor ayrıca neyin benimseneceği ve Türkiye ortamında en iyi uygulamaların nasıl entegre edileceğine ilişkin öneriler içerecektir Altyapı kapasite tahsisi için taslak uygulayıcı yönetmeliğin hazırlanması (TOR No: A2.1.2) Altyapı kapasite tahsisi için bir direktif formatında taslak uygulayıcı yönetmelikler (Altyapı Erişimi ve Kapasite Tahsisi üzerine Taslak Direktif) DDGM tarafından 2013 de hazırlanmış dokümanlardan birisiydi. Bu direktif 2001/14/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve 2012/34/EC sayılı Konseyi Direktifiyle uyumludur. Bu taslak Direktifde, spesifik kapasite tahsis kuralları oluşturulmakta, IM lerin kapasite tahsis prensipleri adil ve ayırımcı olmayan bir tabanda tanımlanmakta, DDGM nin izleme sorumluluğu Türkiye deki düzenleyici kurum olarak tanımlanmaktadır. Taslak Direktif ayrıca tahsis usüllerinin şebeke bildirimine dahil olması gerektiğini belirtmektedir. İlgili AB Direktifleriyle tam olarak uyumlu olan Taslak Direktif, görüşleri için daha önceden paydaşlara iletilmiştir. TAT, Direktifin uygulanmasında bir kılavuz doküman hazırlayarak DDGM ye destek Page 30 of 66

31 olacaktır. Ek olarak, TAT uygulama esnasında ihtiyaç duyulabileceğinden gerekli revizyonları yapacaktır. TAT, yürürlüğe girmeden önce taslak yönetmelik hakkında bir yorum belgesi sunacaktır Kapasite tahsisi için bir izleme ve değerlendirme sisteminin tasarımı: (TOR No: A2.1.3) Bu görev altında kapasite kullanımı ve demiryolu ağının performansı değerlendirilecektir. Piyasa düzenleyicisi olarak DDGM, kapasite tahsisi için kendi uygulamalarında TCDD nin adilliğini ve performansını değerlendirecektir. Bunun yanısıra, bu tür bir değerlendirme sistemi, hem idarenin hem de özel RU ların işletmeci oldukları şebeke bildiriminin hazır olduğu serbestleşmiş bir demiryolu piyasası gerektirir. Mevcut koşul altında, özel RU ya 2016 başından önce demiryolu ağında özel tren işletmeye izin vermek mümkün değildir, bu da TAT ın bu tür bir izleme sisteminin tasarımında çok kısıtlı bir tarihi bilgiye sahip olacağı anlamına gelecektir. Bu sebeple, TAT en iyi AB uygulamaları ve genel usüllerine dayanarak izleme ve değerlendirme sistemini hazırlayacaktır. Iyi bir izleme ve değerlendirme sistemi için, ilk adım orantılılık prensibini kullanarak önceliklerin tespiti olmalıdır. İkinci adım bu önceliklere odaklanan bir strateji dokümanının geliştirilmesi olacaktır. Strateji dokümanı aşağıdakileri içerecektir; - Neyin izlenip neyin izlenmeyeceği; - Bilgilendirme ihtiyaçları hangi temel bilgi, ve göstergeleri; - Amaç, hedefler ve aktivite seviyesinde bilgi kaynakları; - Veri toplama metotları, sıklık ve sorumluluklar; - Gerekli formlar, planlama, eğitim, veri yönetimi; - Uzmanlık, kaynaklar ve sorumluluklar; - Analiz, raporlama, geri bildirim ve değişim süreçleri ve sorumlulukları; - Kullanılabilecek araçlar. TAT strateji dokümanını yararlanıcı ile tartışıp sonlandıracaktır. Izleme ve değerlendirme sistemi strateji dokümanına göre tasarlanacaktır. Uygulama için gerekli araçlar, formlar, süreçler ve prosedürlerin tanımlanması için DDGM personeline yakın destek sağlanacaktır Kapasite tahsisi için şikayet yönetim sisteminin tasarımı: (TOR No: A2.1.4) Haksız muamele gördüğünü ve ayrımcılık yapıldığını düşünen herhangi bir RU, DDGM ye müracat edebilir. Bunlar alttakilerle ilintili olabilir: Page 31 of 66

32 - Şebeke bildirimi; - Içerdiği kriterler; - Tahsis süreci ve onun sonucu; - Ücretlendime programı; - Ödenmesi gereken veya ödenebilecek altyapı ücretlerinin yapısı ve seviyesi; - Emniyet sertifikası, emniyet standartları ve kurallarının uygulaması ve izlemesi. Düzenleyici kurum olarak DDGM nin dahil olan bütün taraflardan edinebileceği bilgiler ışığında duruma çözüm bulması gerekir. Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 2001/14/EC sayılı Direktifinin 30. Maddesine göre, düzenleyici kurum altyapı yöneticisi, başvuranlar ve dahil olan herhangi bir üçüncü taraftan gereksiz bir gecikme yaşanmadan tedarik edilmesi gereken bilgiyi isteme gücüne sahip olacaktır. Düzenleyici kurumun bütün bilgilerin alımından sonra maksimum iki ay içinde her türlü şikayet üzerinde karar vermesi ve durumu düzeltmek için harekete geçmesi gerekecektir. Düzenleyici kurumun bu kararı, kararın kapsadığı bütün taraflar üzerinde bağlayıcı olacaktır. Direktifin aynı maddesi, düzenleyici kurum tarafından alınan kararın hukuki denetime tabi olduğunu sağlamak için gerekli önlemlerin alınması gerektiğini ifade etmektedir. Buna göre şikayet yönetim süreci tanımlanmalı ve DDGM de oluşturulmalıdır. Süreçler başvuru usülleriyle güçlendirilecektir. Bütün işleri, DDGM nin ilgili personeliyle işbirliği içinde çalışan TAT yönlendirecek ve bu sürece dahil olabilen DDGM de daha büyük bir grupla gözden geçirilecektir Lisanslama (TOR No: A2.2) 95/18/EC, 2004/1279, 2012/34 sayılı Direktifler, demiryolu işletmelerinin ve altyapı yöneticilerinin kurulduğu üye ülkede bir lisans başvurusu yapmaya yetkili olduğu işletme lisanslarına uygulanabilir kriterlerle ilintilidir. Demiryolu işletmesine lisans olmadan izin verilmez. Bir lisans almak için gereklilikler, iyi isim, mali açıdan zindelik, mesleki yeterlilik ve hukuki sorumluluk kapsamı olarak sayılabilir. DDGM, yukarıda belirtilen AB Direktifleriyle uyumlu olarak demiryolu işletmeleri için lisans alımına ilşkin kural ve ön koşulları tanımlayan Taslak Demiryolu Ulaşım (Lisanslama) Yönetmeliğini daha önce hazırlamıştır. Bununla birlikte, AB Direktiflerinde Yolcu RU ve Navlun RU olarak tiplerin sınıflandırıldığı lisans tipi sınıflandırması üzerine Türk Mevzuatı ve AB Direktifleri arasında bir fark vardır. Türkiye de Taslak Demiryolu Ulaşım (Lisanslama) Yönetmeliğinde lisans tipleri alttaki gibi tanımlanmaktadır: Page 32 of 66

33 Mevzuatta kapsanan lisans tipleri şöyledir ; Lisans Tipi A Tipi B Tipi C Tipi D, E, F, G, H, K, L Tipleri Demiryolu İşletmesi /Hizmeti Altyapı Yöneticisi Yolcu RU Navlun RU Lojistik Merkezi Operatörleri, İstasyon Operatörleri, Organizatörler, Ajanslar, Cer Aracı kiralayıcısı, Bakım Deposu Bu Bileşen altında, TAT değerlendirme çalışmalarını organize edecek; farklı üye ülkelerdeki uygulamalar arasındaki farkları analiz edecek; rekabetçi dinamikleri etkin hale getirmek için aşırı düzenlenmiş bir piyasa yerine iyi düzenlenmiş bir piyasa geliştirmek için en uygun yolu tanımlayacak, lisanslama süreci için bir izleme ve değerlendirme sistemi tasarlayacaktır Lisanslama konuları için bir değerlendirme çalışmasının hazırlanması (TOR No: A2.2.1) Değerlendirme çalışmaları lisanslama sürecine dair 4 AB ülkesinin uygulamaları üzerinden yürütülecektir. TAT değerlendirme ülkelerini belirleyecek ve altta listelenen konuları analiz edecektir. Bu liste kapsamlı değildir ve çalışmanın nihai içeriğine DDGM ile karar verilecektir. - Lisanslama yönetmeliğinin yapısı; lisans tipi, koşulların karşılaştırması; yani, sigorta, mali açıdan zindelik, iyi isim, mesleki yeterlilik vs. - Lisansı veren otoritenin yapısı, lisansların maliyetleri, geçerlilik periyodları, gerekliyse prosedür karşılaştırması, - Lisanslı RU ve IM sayısı, bu ülkelerdeki piyasa yapısındaki RU ve IM lerin listesi - IM ve RU ların nasıl lisanslanacağına ilişkin yasal çerçeve ve prosedürler Danışman tarafından çalışma sonunda sunulacak olan değerlendirme çalışması üzerinden, TAT, Yararlanıcı ile neyin benimseneceğini ve en iyi uygulamaların Türkiye ortamına nasıl entegre edileceğini tartışacaktır Lisanslama altyapı yönetimi için taslak uygulama yönetmeliğinin hazırlanması: (TOR No: A2.2.2) AB Direktifleri, Altyapı Yöneticilerini lisanslama kural ve gerekliliklerini ortaya koymaz, sadece emniyet yetkilendirmesi gerekliliğinden bahseder. Üye ülkelerde farklı uygulamalar olmasına ragmen, IM lerin lisanslanması genellikle idare/düzenleyici ve IM arasındaki çerçeve sözleşmesi ile yapılır. Örneğin, Birleşik Krallık ta Demiryolu Yasası-1993 demiryolu piyasasının serbestleşmesi için genel demiryolu yasası olarak kabul edilmiştir. Demiryolu yasası 2000 de Ulaştırma Yasası, 2003 te Demiryolları ve Ulaşım Emniyet Yasası ve 2005 te Demiryolları Yasasıyla birçok kez değiştirilmiştir. Yasa AB yönetmeliklerine paralel olarak demiryolları için yeni bir düzenleyici rejim yaratmıştır. Page 33 of 66

34 UK-ORR Demiryolu İdaresi Demiryolu yasasının sağladığı çerçeve altında Altyapı yöneticisinin lisanslanması için ayrı yönetmeliğe sahip olmadığından, ORR Birleşik Krallık ta hat, sinyalleme, köprüler, tüneller ve istasyonlar dahil Ağ Demiryoluna, monopol sahibine ve demiryolu ağının operatörüne lisans verir. Lisans anlaşması Ağ yönetim kuralları, üçüncü taraflara muamele, kurumsal yönetim ve yerine getirilecek koşullar gibi çeşitli konuları kapsar. Türkiye de diğer taraftan 6461 sayılı Türk Kanununa göre, TCDD altyapı yöneticisidir ve DDGM tarafından A tipi lisans alacaktır. Ek olarak, DDGM demiryolu işletmeleri için taslak bir lisanslama yönetmeliği daha önce hazırlamıştır. Bu yönetmelik altında, altyapı yöneticisinin lisanslaması da tanımlanmış ve diğer IM leri lisanslama yönetmeliğinin, ToR da bu aktivite altında hazırlanması belirtilen ayrı bir mevzuat olarak hazırlanacağı ifade edilmektedir. TAT değerlendirme çalışmalarıyla AB ülkelerinin farklı yaklaşımlarını analiz edecek ve kendi yaklaşımını geliştirmesinde DDGM yi yönlendirecektir. TAT altyapı yöneticisinin lisanslanması için uygulama yönetmeliğini hazırlayacaktır Tren operatörlerinin lisanslanması için taslak uygulama yönetmeliğinin hazırlanması: (TOR No: A2.2.3) Lisanslama kriterlerini belirleyen 95/18/EC sayılı Direktif, lisansta belirtilen işletme tipinin gözetimi ve emniyetli ve güvenilir operasyonel kontrolü için gerekli bilgi ve/veya tecrübeye sahip bir yönetim örgütüne, başvuran sahip olduğundan ya da olacağından mesleki yeterliliği kastetmektedir. Tren operatörlerini lisanslama için uygulayıcı yönetmelik DDGM tarafından 2013 te hazırlanmıştır. (Taslak Demiryolu Ulaşım (Lisanslama) Yönetmeliği); ve yukarıda belirttiğimiz gibi paydaşlarla danışma sürecindedir. Taslak yönetmelik başvuru sürecini belirlemektedir; başvuranın yükümlülükleri; lisansı almak ve tutmak için yerine getirilmesi gereken personel, cer aracı ve organizasyon ilintili gereklilikler; sunulacak uygun yazılı delil; DDGM nin nasıl karar alması gerektiği, sürecin süresi ve iletişim konuları. TAT bu mevzuatın sonlandırılmasında DDGM ye yardım edecek ve gözden geçirecektir. TAT DDGM yi uygulama aşamasında destekleyecek ve yönetmeliğin uygulanması için uzman görüşleriyle DDGM ye yardım edecektir Demiryolları altyapısına erişim için taslak uygulama yönetmeliğinin hazırlanması (TOR No: A2.2.4) AB ve Türkiye de uygulanan mevcut yasal çerçeveye göre, Düzenleyici Kurumlar ağın yönetimi ve RU lara tahsisi için IM leri yetkilendiren Hat Erişim ve Kapasite Tahsisi usülleri için yönetmelikler geliştirir. Kapasite Tahsisi yönetmeliğine dayanarak, IM ler demiryolu altyapısına nasıl erişim sağlanacağına ilşkin düzenleyici bir doküman olan Şebeke Bildirimi hazırlar ve yayınlar. Onlara sağlanan hizmete ilişkin trafik kontrolü ve emniyet konularını düzenlemek için bütün gerekli idari, teknik ve mali meseleleri kapsayan Şebeke Bildirimi ne dayanan anlaşmaları RU ların ilgili altyapı yöneticisiyle sonuçlandırdığı ortak bir uygulamadır. Page 34 of 66

35 Bu çerçeve altında, TCDD bir Türkiye Demiryolları için Şebeke Bildirimi yayımlamalıdır. Bu düzenleyici doküman ilgili Hat Erişim ve Kapasite Tahsis yönetmeliği doğrultusunda hazırlanmalıdır. DDGM nin bir şebeke bildirimi hazırlaması için ne sorumluluğu ne de teknik kapasitesi vardır, çünkü bu tür bir doküman demiryolu ağının özelliklerine göre TCDD tarafından hazırlanmalı ve uygulanmalıdır. Bunun yanısıra, şebeke bildirimi resmi duyurudan önce DDGM tarafından değerlendirilmeli ve onaylanmalıdır. TAT, bu süreçte DDGM yi destekleyecek ve bu tür bir değerlendirmeyi yapmak için gerekli teknik bilgiyi sağlayacaktır Lisanslama ve Yetkilendirme için bir izleme ve değerlendirme mekanizmasının hazırlanması (TOR No: A2.2.1) Lisanslama yetkilisi olarak DDGM, taslak Ulaşım Yönetmeliğinde tanımlandığı gibi en azından her beş yılda lisans geçerlilik gerekliliklerine ilişkin durumu düzenli olarak gözden geçirebilir. Buna göre, işletme lisansı askıya alınabilir, yürürlükten kaldırılabilir veya belli başlı koşullar altında değiştirilebilir. Mevzuatta yer alan gerekliliklerle uyumluluğa dair ciddi bir şüphe olduğu durumlarda yürürlükten kaldırılır. TAT önceki izleme ve değerlendirme sistemi tasarımı altında tanımlanan benzer adımları takiben lisanslama ve yetkilendirme için bir izleme ve değerlendirme mekanizması geliştirmeye yardım edecektir. Toplanacak bilgiler, bilgi kaynakları, periyodların yanısıra uygulamayı ve veri kaydını kolaylaştıracak iletişim teknikleri izleme ve değerlendirmeyi yürütecek kişiler, karar kriterleri, raporlama belirlenecektir Ücretlendirme (TOR No: A2.3) Ücretlendirme akılda bulunan çeşitli amaçlara göre ayarlanabilir; yine de bu amaçlar kafa karıştırıcı olabilir. Ücretlendirme ve maliyetler farklı terminoloji olmasına ragmen, serbestleşme aşamasında bir demiryolu piyasası için ücretlendirme stratejisi, maliyetler iyi analiz edilmemişse düzgün bir şekilde ayarlanamayabilir. Gerçek dünyada maliyetler, ücretin tek belirleyici faktörü olmamasına ragmen, demiryolu gibi oldukça düzenli bir piyasada, maliyetler piyasanın rekabetçi yapısındaki değişikliklere dayanarak düzenleyici kurumun benimseyeceği ücretlendirme politikasının ana belirleyici faktörüdür. Tek bir operator olduğunda ücretlendirme aslında kolay anlaşılır olabilir; fakat operator sayısı arttıkça karmaşıklaşır. Bu karmaşıklık demiryolu sektörünün iki ana özelliği sebebiyledir: 1) Tek bir kesin kapasite önlemi eksikliği 2) Batık maliyetler, bölünmezlikler ve ölçek ekonomileri. AB de farklı ülkelere ait ücretlendirme politikalarına baktığımızda, rekabet olmayan veya biraz olan ülkelerde dış maliyetler tren operatörüne içselleştirilir, altyapı maliyetleri büyük ölçüde idare tarafından ödenir. Bu şu anlama gelir; Almanya ve Birleşik Krallık tan çok daha basittir ki ikiside birçok operatöre ve erişim ücretiyle oldukça yüksek bir altyapı yüzdesini finanse etme gerekliliğine sahiptir. Page 35 of 66

36 Ortak yaklaşım, tren tipi ve hat tipine göre daha büyük ya da küçük dereceyle ayırt edilen brüt ton-km başına bir ücretle birlikte tren km si başına ücret almaktır. Ağırlık, aks, yük, hız ve hat kalitesindeki farklılıkları yansıtmak ve böylece marjinal bakım ve yenileme maliyetlerini kapsamak amacıyla yeterince ayırt edilebilir. Konum, çekiş tipi ve günün zamanına göre yeterince ayırt edilince sıkışıklık ve dış maliyetlerini yansıtabilir. Bu nedenle, sosyal marjinal maliyetleri yansıtan ücretlerin konum, zaman, altyapı özellikleri ve cer aracı özelliklerine göre ayırt edilmesi gerekmektedir. Hesaba katılması gereken başka bir maliyet türü yeterli trafiğin olmadığı hatların az kullanım maliyetidir. Fiyat yükseltmelerin maliyet kurtarmayı desteklemesi gerekmektedir Ancak bu durum küçük ve büyük operatörler arasındaki rekabeti bozma ihtimalini getirmektedir. Bu, Avrupa da tipik bir rekabet şeklidir. Bu analizi yaptıktan sonra, başarılı bir uygulama için iyi bir şekilde ölçeklendirilmesi gereken hesaba katılacak birçok kriterin bir resmini çizmek için bu Bileşen altında TAT ın gerçekleştireceği akivitelerle devam ediyoruz Avrupa ücretlendirme uygulamaları için bir değerlendirme çalışmasının hazırlanması (TOR No: A2.3.1) TAT onların ücret belirleme politikasını analiz etmek için 4 farklı AB ülkesini kapsayan bir değerlendirme çalışması organize edecektir. Değerlendirme raporu çalışmanın sonunda Danışman tarafından hazırlanacak ve bu ülkeler tarafından benimsenen bu stratejilerin Türk demiryolu sektörü perspektifinden değerlendirmesi üzerine önerilerini kapsayacaktır. TAT değerlendirilecek ülkeleri belirleyecek ve altta listelenmiş konuları analiz edecektir. Bu liste kapsamlı değildir ve çalışmanın nihai içeriğine DDGM ile birlikte karar verilecektir. - Ücretlendirme üzerine yönetmelikler; sorumlu kurumlar, yasal çerçeve - Yolcular ve Navlun için mevcut ücret planı, aşırı kapasiteli bölümlerde ücret nasıl tanımlanır, - Ücretlerin belirlenmesinde idarenin rolü, teşvik seviyesi Yolcular, altyapı erişimi ve yük için ücret hesaplama prensiplerinin oluşturulması: (TOR No: A2.3.2) Değerlendirme çalışması sonuçları bu görevde politika alternatifleri için iyi bir girdi üretir. Ücretlendirme politikası alternatifleri tartışılacak ve piyasaya girdi sağlayan en iyi politika üzerinde karar verilecektir. TAT daha sonrasında Yararlanıcıyla kararlaştırılacak bir stratejiye dayanan kendi gerekçeleriyle yolcular, altyapı erişimi ve yük için ücret hesaplama usüllerini geliştirecektir Denetim, izleme ve ücretlendirme sisteminin değerlendirilmesi için prosedürlerin oluşturulması: (TOR No: A2.3.3) DDGM nin sorumluluklarını tanımlayan 655 sayılı kanun hükmünde kararnameye göre, hat erişim ücretlerinin gözden geçirilmesi ve hesaplama, yararlanıcının sorumluluğunda değildir. Bunun yanısıra, Page 36 of 66

37 DDGM ücretlendirmeye müdahale etmeli ve demiryolu ulaşımının geliştirilmesi ve sürdürülebilir, açık, adil ve rekabetçi demiryolu hizmetlerinin sağlanması için bu tür müdahalenin gerekli olduğu durumda en yüksek ve en düşük ücret seviyelerini tanımlamalıdır. Bunu yapabilmek için, DDGM altyapı erişimi için ilkeleri iyi bir şekilde benimsemiş olmalıdır. Yukarıdaki görevlendirmede bu tür yetkilerin geliştirilmesi için TAT DDGM ye yardımcı olacaktır. İlgili görevlerde edinilen bilgiye dayanarak, ücretlendirmenin yönetmeliklerle uyumluluğunu doğrulamayı ve düzensizlikler prosedürlerini tespit ve engellemeyi amaçlayan bir denetim ve izleme sisteminin geliştirilmesinde DDGM ye yardım edecektir Çeviriler (TOR No: A2.4) Danışman emniyet ve karşılıklı işletilebilirlikle ilgili AB müktesebatını, Direktifler, Komisyon kararları ve kılavuz dokümanları Türkçe ye çevirecektir. ERA websitesinde mevcut kılavuz ve teknik görüşlerin uygulanması da çevrilecektir. TAT ilgili dokümanların belirlenmesinde DDGM ile çalışacaktır Demiryolu piyasasını özel sektöre açmak için ek yönetmeliklere ihtiyaç duyulabilir (ToR da özel bir görev olarak belirlenmemiş) Demiryolu reformunun serbestleşmesi, üstte bahsedilen yönetmeliklerden çok emniyetli ve etkili demiryolu hizmetlerinin sağlanmasını gerektirir. TAT, yararlanıcının ihtiyaçlarına ve projenin mevcut kaynaklarına göre bu ikincil yönetmelikleri yararlanıcıyla birlikte belirleyecek ve hazırlayacaktır. Bu yönetmelikler/kılavuzların bazıları altta listelenen konuları içerebilir: - Emniyet kritik pozisyonların mesleki vasıfları - Loko sürücülerinin Lisanslanması - Akredite Kuruluşlar / Atanmış Kuruluşların Akreditasyonu, - Düzenleyici Kurumların adına NoBo/DeBo ların mobilizasyonu - Lojistik Merkez Operatörlerinin Lisanslanması, Demiryolu istasyonları - Altyapı Yöneticilerinin Lisanslanması - Organizatörlerin, Aracıların ve Nakleden Firmaların vs Lisanslanması - Bakım Deposunun Onayı/sertifikasyonu vs. - Demiryollarıyla seyahat eden yolcuların hakları - Rekabetle ilintili konular - DDGM tarafından uygulanacak ceza ve yaptırımlar Page 37 of 66

38 - Demiryolu sektörlerinde Sınır Ötesi hizmetler Üstteki liste kapsamlı değildir ve gerçek içerik projenin uygulama sürecinde TAT ile yararlanıcı tarafından belirlenecektir. Şekil 6 Bileşen II Aktiviteler ve Çıktı Eşleşmesi Bileşen III: Kamu Hizmet Sözleşmelerinin hazırlanması (TOR No: A.3) Avrupa Komisyonu tarafından resmi olarak duyurulan AB yönetmelikleri (EC 1370/2007) genel olarak ekonomik çıkarlara hizmet eden birçok yolcu ulaşım sistemlerinin ticari bir zeminde işletilemediğini onaylamaktadır; bu sebeple, AB Üye Ülkeleri emniyetli, etkin, cezbedici ve yüksek kaliteli yolcu ulaşım hizmetlerinin sağlanmasını temin edecek şekilde hareket etmelidir. AB mevzuatı altında, Üye ülkeler kamu hizmet operatörlerine özel haklar, maddi tazminatlar verebilir ve bütün operatörler üzerinde genel kamu ulaşım kuralları getirebilir. MAC, sektöre sağlanan kapasite ve bunun için gerekli maddi destekleri tanımlayan Altyapı Yöneticisiyle yapılan bir sözleşmedir. Uzun vadeli bir anlaşma sağlama gerekliliğini açıkça göstermek için Çok-Yıllı olarak belirtilir. Demiryolu altyapısında çok uzun vadeli yatırım uzun vadeli bir anlaşma gerektirir. Bu sözleşme geliştirilecek ve Bakanlık için danışman tarafından hazırlanacaktır. Bunun yanısıra odak Kamu Hizmet Yükümlülüğünde olacaktır. Bir PSO sözleşme süreci (a) sübvansiyonlarla desteklediği hizmetlerin maliyetlerini idarenin anlamasına olanak verir ve (b) etkililiğin geliştirilmesinde yolcu hizmet operatörleri için destek sağlar. Page 38 of 66

39 Bu bileşenin amacı, ToR a göre, idarenin aldığı hizmetlerin maliyetlerini anlamasına olanak verecek ve bilinçli ödünleşimlere imkan sağlayacak bir izleme ve değerlendirme sisteminin gelişmesini sağlayacak bir PSO (Kamu Hizmet Yükümlülüğü) oluşturmaktır PSO ve MAC ile ilintili demiryolu ulaşım usul ve esaslarının belirlenmesi (TOR No: A.3.1) Şimdiye kadar Türkiye de, demiryolu ulaştırma hizmet sağlayıcısı olarak TCDD operasyonlarında zararda idi; yine de Hazine Müsteşarlığından istenmesine rağmen, TCDD demiryolu hat bazında hiçbir kayıp analizi raporlamadı. PSO süreci servis kalitesi ve performansı gözlemler; bunun yanında bu metot şu ana kadar TCDD yönetimi tarafından tercih edilmemiştir sayılı TCDD Yasasına göre, TCDD Taşımacılık A.Ş. nin açığı tamamen hükümet sübvansiyonundan karşılanacaktır. Ancak, bu PSO programının uygulanmasında bir gecikmeye neden olabilir. Demiryolu sektörünün bu reform sürecinde, yine de, PSO demiryolu sektörünün gündeminde daha fazla olmalı ve ulaştırma sektöründeki payını da arttırmalıdır. Yukarıda özetlenmiş ana usüllere ve daha fazlasına göre prosedürler DDGM ile işbirliği içinde geliştirilecektir. TAT ilgili Türk yasal çerçevesinin analiziyle başlayacak ve PSO hakkındaki 1370/2007 sayılı AB Direktifiyle karşılaştıracaktır, sonrasındada ilkeleri tam detayıyla geliştirecektir. Daha sonra prosedürler geliştirilecek ve DDGM nin ilgili yönetimi ve birimiyle karar verilecektir Sözleşmelerde tanımlanan performans göstergeleriyle ilgili sözleşmeler için izleme ve değerlendirme sisteminin oluşturulması (TOR No: A.3.2) Genel bir kural olarak, PSO, maliyet etkin şekilde kamu ulaşım politikası hedeflerine ulaşma ve mali açıdan uzun vadede kamu yolcu ulaşımının sağlanmasını idame ettirmek amacıyla kamu ulaşım planlarıyla uyumlu olmalıdır. İzleme ve değerlendirme (M&E) sistemi kamu hizmet etkililiğini arttırmada gereklidir. Bununla birlikte, bu tür bir sistem demiryollarındaki PSC adaptasyonu ve geliştirilmesini gerektirir. Daha önce açıklandığı gibi, Türkiye TCDD nin isteksizliği sebebiyle şimdiye kadar PSC programını uygulayamadı. TAT hiçbir özel operatörden yolcu ulaşımı için sektöre girmesini ve PSC ye başvurmasını beklememektedir. TCDD yasasına göre, TCDD Taşımacılık A.Ş. nin hesap açığı PSO programının uygulanmasında bir gecikmeye yol açacak şekilde tamamen hükümet desteğinden karşılanacaktır. PSC projenin yürütülmesi esnasında uygulanmazsa, PSO sözleşmeleri performansının izlenmesi ve değerlendirilmesi mümkün olmayacaktır. Yine de, AB yasal çerçeve ve en iyi uygulamalara dayanarak TAT, PSO sözleşmelerinin izleme ve değerlendirme sisteminin başlama noktası olan performans göstergelerini tanımlayacaktır. Page 39 of 66

40 Şekil 7 Bileşen III Aktiviteler ve Çıktı Eşleşmesi Bileşen IV: DDGM Personeli ve ilgili memurlar için Kapasite Yapılandırması (TOR No: A.4) Kapasite Yapılandırmasının üç boyutu vardır: kurumsal gelişme, örgütsel gelişme ve insan kaynakları gelişmesi. Bu bileşende üçüncüye değineceğiz. DDGM personeli diğer iki boyuttaki kapasite yapılandırma sürecine dahil edilecek, eğitilecek ve görüşleri sorulacaktır. TAT bu bileşen altında belirlenmiş aktiviteleri hem diğerleri için bir girdi olarak hem de diğer aktivitelerin sonuçlarını hayata geçirmede bir iletişim aracı olarak kullanacaktır. DDGM personelinin yeterlilik seviyesini arttırmada gerçekleştirilecek ana faaliyetler eğitimler, çalıştaylar, çalışma gezileridir. Herbir aktivite başlığı altında daha fazla açıklandığı gibi aşağıdaki adımları takip edeceğiz Eğitim ihtiyaçları değerlendirmesi (TOR No: A.4.1) DDGM personelinin eğitim ihtiyaçlarının değerlendirmesi, şunları kapsayan bir dizi tekniği kullanmalıdır: her türlü önceki eğitim ihtiyaç analizleri gibi ilgili dokümanların gözden geçirilmesi, geçen 3 senede eğitimlerdeki verilerin değerlendirilmesi, anketler, mülakatlar, DDGM personeliyle toplantılar ve odakgrup tartışmaları. Değerlendirme, eksiklikleri ve bu eksikliğin eğitim yoluyla nasıl giderilebileceğinin belirlenmesi amaçlı gerçekleştirilecektir. Katılımcı bir eğitim ihtiyaç değerlendirmesinin kullanımını öneriyoruz. Eğitim ihtiyaç değerlendirmesi mülakatlarının sonunda, TAT eğitim amaçlarını ve DDGM için gerekli eğitimleri tanımlayacak bir eğitim ihtiyaçları değerlendirme raporu hazırlayacaktır Eğitimlerin verilmesi (TOR No: A.4.2) Eğitim ihtiyaçları analizine dayanarak DDGM personeli için spesifik eğitimler geliştireceğiz; yine de, proje süresince hazırlanan yeni usül ve esaslara, AB Direktifleri, emniyet yönetim sistemleri ve operasyonel sağlık ve emniyete ilişkin varsayılan eğitimler olacaktır. Bütün eğitimler belirlenecek ve DDGM ye sunulacak ve ilgili uzmanların mobilizasyonundan önce eğitim içeriği üzerinde fikir birliğine varılacaktır. Page 40 of 66

41 TAT herbiri 25 katılımcılı beş güne kadar 30 eğitim organize edecektir. Eğitimlerin süresi ve katılımcıların sayısı eğitimlerin kapsamı, uygunluk ve yararlanıcının tercihlerine göre tanımlanacaktır. Serbestleşme için yoğun gündem, kısıtlı sayıda personel ve proje çıktılarından ötürü yoğun program gibi DDGM nin mevcut kısıtlamalarını hesaba katarak, eğitimler DDGM nin isteği üzerine yararlanıcıya ait binalarda organize edilecektir. Eğitimler demiryolları hakkında DDGM çalışanları ve yöneticileri arasında belli bir anlayış seviyesi oluşturmak için 3-4 günlük genel bir eğitimle başlayacaktır. Yeni bir kurum olarak DDGM ulaşım sektöründe farklı, fakat birbiriyle ilgili kurumlardan personele sahiptir. Geliştirilecek yasal çerçeve ve proje seyri esnasında gerçekleştirilecek kapasite yapılandırması aktiviteleri bütün demiryolları sistemine ilişkin bir anlayış gerektirir. Bütün birimlerin katılımıyla gerçekleşecek ilk eğitim, altyapı ve cer aracı çalışma prensiplerini, operasyonlardan doğacak emniyet ihtiyaçları, emniyet yönetmeliğinin etkisi, piyasa düzenlemesi, sözleşme, mevzuat ve ulaşım piyasasında ve RU işindeki lojistikde Devlet eylemlerini tanımlayacaktır. Personelin özel talepleri eğitimin içeriğini geliştirirken dikkate alınacaktır. TAT, kavramlar üzerinde herkes benzer anlayışa sahip olduğunda konuya özel eğitimlerin daha faydalı olacağını düşünmektedir. Altında çeşitli eğitim aktivitelerinin organize edileceği ve liste ile ilgili içeriğin TNA nın sonuçlarına dayanarak değiştirileceği eğitim konularının bir indikatif listesini sunmaktayız Tablo 6 Verilecek bazı eğitimler Demiryolu SMS CSM, CST ve CSI Risk Değerlendirme Metotları Karşılıklı işletilebilirlik prensipleri Teknik emniyet denetimleri Kapasite tahsisi Ücretlendirme stratejileri ve yönetmelik Acil eylem planları, Şikayet yönetim süreci İletişim teknikleri TSI lerin Değerlendirmesi ERA ile raporlama süreci ve ilişkiler Demiryolu operatörlerinin lisanslanması ve demiryoluna erişim Kaza Soruşturmaları PSO ve MAC prosedürleri DDGM nin stratejik konumlanması ve lojistik sektörüne ilişkin politikalar OHSAS Ücretlendirme Denetimleri Yolcu istasyonları ISO 9000 Maliyet yönetimi ve ücretlendirme stratejileri Sözleşme izleme ve değerlendirme EN ISO Ek olarak, TAT, DDGM personeline Mesleki Emniyet Uzmanları (Occupational Safety Expert-OSE) eğitimlerini vermeyi önermektedir. OSE haline gelmesi gereken eğitimlerin çoğu da demiryollarıyla alakalıdır. Bu tür bir programın yer alması DDGM personeline mesleki emniyet prensiplerini anlamalarına, bu kuralları demiryolu operasyonlarına adapte etmeye ve sorumluluklarını daha etkili şekilde yerine getirmeye yardımcı olacaktır. Page 41 of 66

42 Uluslararası çalışma ziyaretleri (TOR No: A.4.3) Karşılaştırma amaçları için AB ülkelerine dört çalışma gezisi organize edeceğiz. Çalışma gezileri emniyetle ilgili yönetmelikler, kapasite tahsisi, lisanslama ve ücretlendirmeyle ilintili uygulamalara ilişkin konulara odaklanacaktır. Çalışma gezilerinin sonuçları da karşılaştırma çalışmalarına katkı sağlayacaktır. Konsorsiyum dört ülke belirlemiştir; Almanya, İspanya, İsveç and Polonya. Bunlar en iyi uygulamaların, Türkiye ye coğrafik benzerlik ve önceki kurum çalışmalarının bir kombinasyonunu sunmaktadır. TAT ülkeleri yararlanıcı ile birlikte belirleyecektir. Çalışma gezileri yararlanıcı tarafından belirlenecek 12 katılımcıyla organize edilecektir. Danışman bütün detaylarıyla turları düzenleyecektir: ziyaret edilecek kurumlar, ilgili birim yetkilileriyle katılımcılar için düzenlenmiş özel toplantılar, lojistik düzenlemeleri dahil ilgili organizasyonlarca verilecek eğitimler vs. Herbir ziyarette TAT temsilcileri katılımcılara eşlik edecektir Çalıştaylar (TOR No: A.4.4) Proje kapsamında tanımlanan birçok süreç, usül ve esaslar olacaktır. Danışman bu aktivitelere girdi toplamak için çalıştaylar organize edecektir. Danışman, sahip, müşteri ve herbir sürecin girdi sağlayıcısının çalıştaylarda temsil edileceği 30 çalıştay organize edecektir. Gerekli görüldüğünde, paydaş temsilcileri de çalıştaylara davet edilecektir. Çalıştayların katılımcıları yararlanıcı tarafından belirlenecek, fakat Danışman önerilerini sunacaktır. Katılımcılar herbir çalıştay için içerik ve kapsama dair bir davetiye alacaklardır. Şekil 8 Bileşen IV Aktiviteler Çıktı Eşleşmesi Bileşen V: DDGM'nin rolünü ve lojistik sektörüne katkısı için hedefleri tanımlamak üzere bir yol haritası ve kılavuz hazırlanması (TOR No: A.5) Lojistik sektörü farklı ve çok sayıda katılımcının yer aldığı serbestleşmiş ve özel olarak organize olmuş bir sektördür. Nakliye şirketleri, depolama şirketleri, ulaşım şirketleri (demiryolunda TCDD gibi), altyapı sağlayıcıları (lojistik terminalleri ve merkezleri vs.) ilgili hizmetleri vermek için hazırlardır. Bütün farklı ticari mallar için, lojistik hizmet sağlayıcıları, piyasaların taleplerini yerine getirmek için tedarik ve dağıtım zincirleri Page 42 of 66

43 organize etmişlerdir. Piyasa katılımcıları, sürekli olarak hizmet kalitelerini ve rekabetçi bir çevrenin zorladığı lojistik zincirlerinin etkililiğini arttırmaktadır. DDGM Türkiye deki lojistik sektörünü desteklemede belirsiz bir yetkiye sahiptir. Yasa, Bakanlığa temelde bütün lojistik alanlarda emniyeti garanti etme, intermodal ulaşıma destek olmak için sürdürülebilir ve ekonomik altyapı oluşturma, bir iş güdümlü ve serbestleşmiş sektöre piyasayı açma görevini vermektedir. Emniyet kısmına çoğunlukla bu projenin 1. Bileşeninde değinilecektir. Proje bileşeni bu sebeple bir strateji dokümanında lojistikler alanında Bakanlığın rolünü daha fazla tanımlayacaktır. İntermodal ulaşım konusu ToR da geçmemektedir, fakat lojistik sektörüyle demiryolu sektörünün ilişkisi açıkça modlar arası taşımacılıktır. Bu sebeple, danışman intermodal sektörüne de katkı sağlayacaktır. Lojistik sektörü şu anda özel yatırım güdümlü ve özel olarak organize edilmiş bir sektördür. Bu sektör çok etkili ve oldukça serbestleşmiş olduğundan, idari perspektifin etkilemesine daha az ihtiyaç duyar. Yine de, sektörün daha fazla gelişmesi için bakanlık tarafından açık bir pozisyona ihtiyaç duyan demiryolu sektörü, altyapı gelişimi ve intermodal ulaşım gibi muhtemel arayüzler mevcuttur Bir yol haritası ve kılavuz dokümanın hazırlanması (TOR No: A.5.1) DDGM aşağıdaki konularda lojistik alanında destek görecektir: - Lojistik politikasında genel yaklaşım idari düzenleme ve eylemler için seviyeler ve konular - Genel olarak lojistik ve prosedürler - Demiryollarına Lojistik arayüzler - Modern lojistik altyapısı (terminaller, demiryolu istasyonları, navlun merkezleri vs.) - Modern demiryolu lojistik yapıları (hizmet sağlayıcılar, katma değer zincirleri, piyasa katılımcıları vs.) - Lojistik, sübvansiyon yapıları ve destek görüşlerinde yatırım politikası Önerilen strateji sektörün daha fazla olumlu gelişmesinde ve çoğunlukla lojistik sektöründeki intermodal (demiryolu ve karayolu) aktivitelerini desteklemeye odaklanacaktır. Iki ulaşım modu arasındaki arayüzlerin oluşturulması (navlun merkezlerl, lojistik merkezler, terminaller vs.) o stratejinin büyük kısmını teşkil edecektir. Bu madde altında belirtilmiş kılavuz doküman, demiryolu düzenleyicisi ve onun ülkenin genel lojistiğindeki rolü perspektifinden olacaktır. Çalışmalar Türkiye nin lojistik ihtiyaçlarından ziyade; düzenleyicinin varlığını bir ülkenin genel lojistik planlarında nasıl ve nerede şekillendirmesi gerektiği hususlarına çözüm getirmeyi amaçlayacaktır. Page 43 of 66

44 Danışman lojistik politikasında özlü ve sürdürülebilir bir stratejinin gelişmesinde DDGM ye yardımcı olmak için bir çalıştay ve seminer programı oluşturmayı planlamaktadır. Şekil 9 Bileşen V Aktiviteler Çıktı Eşleşmesi Bileşen VI: DDGM nin görünürlüğü ve tanıtımı (TOR No: A.6) DDGM oldukça yeni bir organizasyondur, bu sebeple paydaşlar arasında henüz iyi bilinmemektedir. Bileşen VI kapsamındaki aktiviteler altında, TAT projenin görünürlüğü, DDGM hakkında bilinç arttırma ve demiryolu sektöründeki düzenleyici ve uygulama fonksiyonlarındaki önemli rolü üzerinde çalışacaktır. En son AB Dış Eylemler Görünürlük Kılavuzları doğrultusunda projenin yüksek görünürlüğe sahip olmasını temin için aktiviteler gerçekleştirilecektir: Proje açılış organizasyonu (TOR No: A.6.1) Proje paydaşlara projeyi duyurma amacıyla bir açılış organizasyonu düzenleyecektir. Paydaşların temsilcileri ve medya toplantıya davet edilecektir. Genel olarak 200 katılımcılı olacak ve tören Ankara da beş yıldızlı bir otelde düzenlenecektir. Bu tören sektörün serbestleşmesinde önemli olan ilk yönetmelikleri sunmak üzere bir platform olarak kullanılacaktır. Açılış organizasyonunun tarih, içerik ve katılımcı listesi yararlanıcıyla birlikte kararlaştırılacaktır. TAT proje ve organizasyonla ilgili medyayı kısaca bilgilendirmek için bir hafta önce bir basın bülteniyle olayı duyuracaktır. Organizasyon esnasında, TAT proje kapsamını bir sunumla sunacak; DDGM Türkiye deki iyileştirilmiş demiryolu piyasasındaki rolünü tanıtma imkanı bulacaktır. Kamunun bilgilendirilmesi amaçlı medyayı yönlendirmek için sunumları ve basın bültenlerini bir dosya içinde dağıtacağız İletişim stratejisinin geliştirilmesi (TOR No: A.6.2) TAT bir iletişim stratejisinin geliştirilmesiyle Bileşen VI ya devam edecektir. Stratejiye göre, başlangıç safhasında Yararlanıcıyla birlikte sonlandırılacak bir iletişim planı geliştireceğiz; ve daha sonra projenin yürütülmesi sırasında güncellemeye tabi olacaktır. Page 44 of 66

45 İletişim materyallerinin Geliştirilmesi (TOR No: A.6.3) İletişim planına dayanarak, TAT iletişim materyallerinin geliştirilmesiyle devam edecektir. ToR DDGM paydaşları arasında tanıtılması gereken konularla ilgili 1000 bilgilendirici kitapçık ve 10,000 broşürün basılmasını öngörmüştür. Konuların nihai listesi yararlanıcıyla birlikte ortaklaşa kararlaştırılacaktır. Bu materyaller için içerik teknik uzmanlar tarafından geliştirilecektir. İletişim uzmanları daha sonra metinleri düzeltip grafik tasarımını yapacaktır. Nihai metin ve tasarım yararlanıcıyla kararlaştırılacak ve daha sonra basılacaktır Paydaş toplantıları (TOR No: A.6.4) Projenin başarısı ve ilerlemesine ilişkin bilgi sağlamak amacıyla üç paydaş toplantısı organize edilecektir. Bu toplantılarda tam olarak ihtiyaç duyulan bilgi değişimini kolaylaştırmak için bir sunum ve moderatörlü bir oturum yapılacaktır. Toplantılar herbiri en az 50 katılımcıyla 4 yıldızlı bir otelde organize edilecektir. TAT, DDGM yle işbirliği içinde organizasyon ve bu organizasyon temsilcilerinin listesini hazırlayacaktır. Toplantının kapsam yazısıyla birlikte her temsilciye davetiyeler gönderilecektir Proje websitesinin oluşturulması ve bakımı (TOR No: A.6.5) Bilgilendirici ve erişimi kolay bir websitesi hazırlanacaktır. TAT web sitesinin yayınlanması için bir hosting servisi alacaktır. Websitesi hedef grubun bütün kesimlerine hitap edecektir.: ilgili Türk mevzuatı, AB Direktifleri ve proje hakkında ana kilometre taşları ve başarılarının yanında bütün farkındalık arttırma ve görünürlük materyelleri websitesinde yayınlanacaktır. Linkler ilgili yerel ve AB kurumları, Akredite kurumlara sunulacaktır. Organizasyon duyuruları ve fotoğraflar da yer alacaktır. Şekil 10 Bileşen VI Aktiviteler ve Çıktı Eşleşmesi 5 SONUÇLAR VE TAVSİYELER 3.1 İş Planı Başlangıç periyodu işleyen çevreyi daha iyi anlama, projenin genel iş planının detaylandırılması ve TAT ın yönlendirilmesi ve proje çıktılarının gerçekleştirilmesi için hazırlık faaliyetlerinin yürütülmesine adanmıştır. Page 45 of 66

46 Yazım esnasında, TAT zamanının çoğunu proje süresini planlamaya harcamıştır. Projenin başarılı bir şekilde yürütülmesi için, projenin seyri esnasında DDGM nin aktif ve zamanlı katılımı gerekmektedir. 3.2 Önümüzdeki Uygulama Dönemi için Genel Tavsiyeler Önümüzdeki uygulama periyodu sırasında, proje, serbestleşmenin başlatılması amacıyla gerekli ilk yönetmeliklerin bitirilmesi için DDGM ye tam destek sağlamalıdır. Bunlar; - Demiryolu Ulaşım (Lisanslama) Yönetmeliği - Hat Erişim ve Kapasite Tahsisi Yönetmeliği; - Demiryolu Emniyeti Yönetmeliği; - Cer Araçlarının kaydı Yönetmeliği - Demiryollarındaki Emniyet Kritik İşleri için Mesleki Eğitim Yönetmeliği; - Onaylanmış Kurumlara ilişkin Yönetmelik. TAT bu yönetmeliklerin hemen değerlendirmesi ve (gerekirse) gözden geçirilmesi için ilgili uzmanları mobilize edecektir. Sonlandırılmasından sonra TAT, ilgili paydaşlara sunulması ve yönetmeliklerin detaylandırılması için toplantılar tertiplemeyi öneriyor. Projenin ilk uygulama dönemi için diğer önemli bir aktivite, demiryolunda aynı seviyede anlayış oluşturmak amacıyla DDGM personeli için genel demiryolu eğitimleri organize etmektir. TAT yararlanıcının uygunluğuna göre önümüzdeki birkaç ay içinde bu tür eğitimleri yapmayı öneriyor. Başlangıç raporunda mevcut durumun analizine göre, TAT gelecek dönemde raporun Ek II sinde sunulan iş planlarını uygulamayı önermektedir. 3.3 Sürdürülebilirliği Temin için Özel Faaliyetler Projenin başarısı ve ayrıca sürdürülebilirliği için varsayımlar aşağıdaki gibi tanımlanabilir: - SC/PMU nun kurulması. Projenin uygulanması esnasında SC ve PMU ile düzenli çalışma oturumlarının düzenlenmesi büyük önem taşımaktadır. Page 46 of 66

47 - DDGM projeyle çalışacak yeterli sayıda personele ihtiyaç duyacaktır. DDGM nin şu andaki personel sayısını ve yetkisini düşünürsek, kapasite yeterli olmayabilir. - Ulaştırma Bakanlığı nın en yüksek mertebelerinden sürekli siyasi taahhüt, - İlgili kurumların anlayışlı ve işbirliğine açık olması, - DDGM Yönetim Personelinin sürekli kararlı ve destekleyici olması, proje süresince ve sonrasında ilgili DDGM personelinin pozisyonlarını koruması. 3.4 Deviations to TOR, Assumption and Risks TAT ToR u tamamen gözden geçirmiş ve başlama dönemini/uygulamaları ToR daki gerekliliklere göre geliştirmiştir. Projenin kapsamını veya çıktılarını değiştirmeyecek şekilde proje uygulamasında bazı küçük düzeltmeler olabilir. ToR da listelenmiş risk ve varsayımları teşhis ettik; ek olarak aşağıdaki risk ve varsayımları belirledik.: - Yararlanıcılardan tam taahhüt söz konusudur ve uygun tam zamanlı ve yarı zamanlı personelleri tahsis edecekler. - Başarılı UDHB ve DDGM nin üst seviyede desteğini gerektiriyor. Üst seviyede sponsorlarımız olacağını varsayıyoruz. - UDHB ve DDGM projenin ihtiyaç duyulan faaliyetlerini gerçekleştirmek için örgütsel esneklik sağlayacaktır. - UDHB ve DDGM raporları ve diğer önemli adımları zamanında onaylar. - Türkiye deki ekonomik koşullar mevcut duruma benzer kalacaktır. Neredeyse bütün ülkeler küresel mali krizden çıkmaya hala çaba gösterirken, Türkiye en az etkilenen ülkelerden biri olmuştur. Siyasi durumlardan ötürü bazı dalgalanmalar olabilmesine rağmen, proje faaliyetlerini etkileyebilecek derin bir krizin olması muhtemel değildir. 3.5 Bütün proje süresi için genel sonuçlar Başlangıç raporunda, iş planına birkaç düzeltme önerilmiştir. TAT, Bileşen 3 teki bütün aktivitelerin 2 yıl içinde tamamlanabileceğini düşünmektedir. Şu andan gelecek organizasyona geçiş önlemleri sonuçta projenin son yarım yılında dağıtılacaktır. Page 47 of 66

48 6 EKLER Page 48 of 66

49 Ek I: Başlangıç Dönemindeki Toplantıların Listesi Yönetim ve Planlama Toplantıları Tarihler Toplantı konusu TAT Üyeleri Katılımcılar Şubeler / Kurumlar 13 Ekim 2014 Açılış Toplantısı Tibet Seyhan, Kees van Krieken, Udo Sauerbrey, Heiko Ifland, Nejat Dogan, Turker Ahi, Efe Mısırlı, Berk Babila, Aslı Gülgör, Ebru Celik Erol ÇITAK (DDGM), İbrahim YİĞİT (DDGM), İskender AKAR (DDGM), Mahmut ÇELİK (DDGM), Bilgin Recep BEKEM (DDGM), İlksen TAVŞANOĞLU (DDGM), Anıl ÖZGÜN (DDGM) Osman YURDAKUL (DDGM), Erdal UĞUR (DDGM), Murat PEKMEZCAN (DGRR), Murat Mustafa SÜKLÜN (DDGM), Sedat YILDIRIM (DDGM), Metin ALADAĞ (DDGM), İhsan SAPMAZ (DDGM), Sinan OĞUZ (DDGM), Sibel ÜNAL (DDGM), Çağlar TABAK (DDGM), Merve UZUNÇAKMAK (DDGM), Saim Kemal EROL (DDGM), Selçuk KOYUNCU (MFİB), F. Dilşad EROZAN (MFİB), Merve AYDEMİR (MFİB), DDGM, CFCU 15 Ekim 2014 Çalışma prensiplerinin genel değerlendirmesi ve tanıtım Tibet Seyhan, Nejat Dogan, Ebru Celik İbrahim YİĞİT (DDGM), ), İlksen TAVŞANOĞLU (DDGM), Anıl ÖZGÜN (DDGM), Murat PEKMEZCAN (DGRR), DDGM Page 49 of 66

50 Ek II: İş Planı Çalıştay tarihleri, yararlanıcıyla birlikte projenin uygulaması sırasında tekrar belirlenecektir. Potansiyel müşteriler ve ilgili kurumlarla olan toplantılar onların uygunluğuna ve resmi duyurulara göre organize edilecektir. Bu toplantıların tarihleri yararlanıcıyla birlikte tanımlanacaktır. Gerekirse, Yararlanıcı çalışma planında ve planlanan aktivitelerde değişiklik yapabilir. Page 50 of 66

51 Ek III: Mantıksal Çerçeve Madde Amaç Doğrulanabilir Göstergeler Doğrulama Kaynağı Varsayımlar Genel Hedefler Çevreye en az olumsuz etkiyle ekonomik, hızlı, yeterli, emniyetli ve kaliteli demiryolu ulaşım hizmetlerinin sağlanması. Proje Amacı UDHB nin kurumsal, teknik ve idari kapasitesinin güçlendirilmesi AB müktesebatıyla demiryolu sektöründeki yasal ve kurumsal uyumluluğun arttırılması UDHB altında düzenleyici kurum olan DDGM nin kapasitesini arttırarak rekabetçi, şeffaf ve etkili bir demiryolu sektörünün oluşumunu kolaylaştırılması Proje sonuçları Emniyetli bir Türk demiryolu ulaşım piyasasının oluşturulmasını sağlayan UDHB-DDGM kapasitesi Adil, rekabetçi, emniyetli, şeffaf, hızlı, ekonomik ve uygun demiryolu ulaşımını sağlayarak yasal ve örgütsel altyapının hazırlanması. Demiryolu piyasasının gözetimi için düzenleyici rejim oluşturuldu. Kamu Hizmet Yükümlülükleri tanımlandı ve hazırlandı. UDHB_DDGM personelinin profesyonel Genel Yolcu Ulaşımında demiryolu kullanımının payı Genel navlun ulaşımında demiryolu kullanımının payı Demiryolu kazalarının sayısı Müşterilerin memnuniyet seviyesi (yolcu, lojistik sektörü şirketleri) Hazırlanmış yönetmelik sayısı Tertiplenmiş eğitim/çalıştay sayısı Yönetim sistemleri dokümantasyonu (hazırlanmış süreç ve prosedürler) Yerinde değerlendirme sistemlerinin izlenmesi Hazırlanmış kılavuz sayısı RU ve IM lerden kayıt başvuru sayısı Verilen emniyet sertifikaları sayısı Türk demiryollarındaki operatörlerin sayısı Tertiplenmiş eğitim/çalıştay sayısı ve katılımcı sayısı Hazırlanmış yönetmelik sayısı Demiryolu operasyonlarındaki kaza sayısı Ulaşım modları arasında demiryolunun payı Çıkarılan PSC ve MAC sayısı Hazırlanmış yönetim sistemleri dokümanları sayısı (süreç ve prosedürler) Hazırlanmış kılavuz sayısı Yıllık şirket raporları, Yıllık emniyet raporları, Piyasa araştırmaları Proje raporları PMU-TAT toplantı raporları Yönlendirme Komitesi toplantıları tutanakları Proje websitesi Eğitim ve çalıştay katılımcıları listesi DDGM operasyonel raporları Proje Raporları, Proje websitesi PMU-TAT toplantı raporları Yönlendirme Komitesi toplantıları tutanakları Sektör raporları DDGM raporları Reform ve yeniden yapılandırmayı gerçekleştirmek için siyasi irade ve kararlılık mevcuttur. Yararlanıcılar kararlıdır Yönetmelikler zamanında onaylanır Reform için siyasi irade devam eder. Tam kararlılık mevcuttur ve yararlanıcıdan tam ve yarı zamanlı personel tahsis ederler. UB ve TCDD raporları ve benzer kilometre taşlarını zamanında onaylar. Page 51 of 66

52 Madde Amaç Doğrulanabilir Göstergeler Doğrulama Kaynağı Varsayımlar kapasitesi güçlendirildi UDHB-DDGM için lojistik yol haritası ve kılavuz doküman çıkarıldı UDHB-DDGM ve hizmetlerinin efektif iletişimi yürütüldü. Üretilmiş ve dağıtılmış tanıtım dokümanları sayısı Paydaş toplantılarının sayısı Proje aktiviteleri Mobilizasyon ve Başlangıç Bileşen I: Emniyetli bir Demiryolu Ulaşım Sisteminin oluşturulması için Kapasite Yapılandırması DDGM Emniyet Fonksiyonlarının geliştirilmesi Yolcu istasyonları ve terminallerl kalite standartları için kılavuzların geliştirilmesi Acil eylem planları ve prosedürleri için kılavuzların geliştirilmesi Denetleme prosedür ve kılavuzlarının oluştuurlması Bileşen II: DDGM Düzenleyici Fonksiyonlarının Güçlendirilmesine destek Kapasite Tahsisi Lisanslama Ücretledirme Gerekli AB dokümanlarının çevirisi Bileşen III: Kamu Hizmet Sözleşmelerinin Geliştirilmesi PSO ve MAC ile ilintili demiryolu ulaşımında prensip ve Prosedürlerin belirlenmesi Sözleşmeler için izleme ve değerlendirme sistemi Bileşen IV: DDGM personeli ve ilgili memurlar için Kapasite yapılandırması Eğitim ihtiyaçları Değerledirmesi Eğitimlerin verilmesi Uluslararası çalışma gezileri Çalıştaylar Bileşen V: Çevreye en az olumsuz etkiyle ekonomik, hızlı, Proje ekibinin zamanında başlaması Raporların zamanında sunumu Gerçekleştirilen karşılaştırma çalışmaları Hazırlanan ve onaylanan kayıt süreci ve prosedürleri AB müktesebatına göre sinyalizasyon, elektrifikasyon, iletişim ve altyapı tasarım koşullarına dair minimum emniyet standartları için değerlendirme raporu onaylandı İlgili emniyet sertifikalarının verilmesi için DDGM prosedür ve süreçleri hakkındaki yönetmeliğin uygulanması hazırlandı Herhangi bir cer aracı, alt yapı ve bakım atölyelerinin teknik bakım gözetiminin iş süreçlerinin tasarımı ve ilke ve prosedürler hakkında kılavuz raporlandı ve onaylandı AB müktesebatına göre demiryolu sektöründe yolcu istasyonları ve terminalleri için minimum kalite standartları üzerine kılavuz onaylandı Kazaların soruşturulması için acil eylem planları ve prosedürleri üzerine kılavuz onaylandı. Kaza verisi ve istatistiklerinin kaydedilmesi için veritabanı tasarım raporu onaylandı. Emniyet ve denetleme prensipleri için kılavuz onaylandı. Kapasite tahsis prensipleri ve AB ülkeriyle uygulama konuları için karşılaştırma çalışması onaylandı. Altyapı kapasite tahsis için taslak uygulayıcı yönetmelik onaylandı. Tren operasyonlarının lisanslanması için taslak uygulayıcı yönetmelik onaylandı. Demiryolları altyapısına erişim için taslak uygulayıcı yönetmelik onaylandı. Ücret belirleme için Avrupa uygulamalarınadair karşılaştırma çalışması onaylandı. Yolcular, altyapı erişim için ücret hesaplama prensipleri kılavuzu onaylandı. Ücretlendirme sisteminin denetimi, izlemesi ve değerlendirmesi için prosedürler onaylandı. Proje Raporları, Proje websitesi, PMU-TAT toplantı raporları Yönlendirme Komitesi toplantılarının tutanakları Paydaş toplantılarının tutanakları; PMU-TAT toplantılarının tutanakları; Çalışma gezilerinin katılımcı listesi, fotolar ve tutanakları Bilgilendirme organizasyonlarının katılımcı listesi ve fotoğrafları Eğitimler katılımcı listesi ve eğitim değerlendirme formları Tam kararlılık mevcuttur ve yararlanıcıdan tam ve yarı zamanlı personel tahsis ederler. Taslak yasalarda tanımlanan demiryolu modeliyle uyumlu olarak proje için gerekli aktiviteleri yerine getirmede UDHB organizasyonel esneklik sağlayacaktır. UB raporları ve benzer kilometre taşlarını zamanında onaylar. Yararlanıcılar TAT ile ilgili veriyi ve bilgiyi paylaşmanın yanısıra önceki çalışmaları ve raporları zamanında sağlarlar. Tartışmaları yönlendirmek ve engelleri aşmak için mevcut yüksek seviyeli Page 52 of 66

53 Madde Amaç Doğrulanabilir Göstergeler Doğrulama Kaynağı Varsayımlar yeterli, emniyetli ve kaliteli demiryolu ulaşım Kamu Hizmet Yükümlülükleri (PSO) ve Çoklu Yıllık Sözleşmeleri sponsorlar hizmetlerinin sağlanması (MAC) ile ilintili demiryolu ulaşımında prensipler ve prosedürler onaylandı. Gelecekte emniyetten Bir yol haritası ve kılavuz dokümanın hazırlanması Bileşen VI: DDGM nin görünürlüğü ve tanıtımı Proje açılış organizasyonu İletişim stratejisinin geliştirilmesi İletişim materyallerinin geliştirilmesi Paydaş toplantıları Proje websitesinin geliştirilmesi ve güncellenmesi Bileşen VI: DDGM nin görünürlüğü ve tanıtımı Proje açılış organizasyonu İletişim stratejisinin geliştirilmesi İletişim materyallerinin geliştirilmesi Paydaş toplantıları Proje websitesinin geliştirilmesi ve güncellenmesi Proje Kapanış Toplantısı Sözleşmelerde tanımlanmış performans göstergelerine dayanarak sözleşmeler için izleme ve değerlendirme sistemi onaylandı. UDHB-DDGM nin rolünü ve lojistik sektörüne katkısı için hedefleri tanımlamak için bir yol haritası ve kılavuz onaylandı. Farkındalık yaratmak ve müşteri ilişkileri için iletişim stratejisi, kilit mesajlar ve iletişim planı onaylandı. Organize edilmiş çalıştayların sayısı; Ziyaret edilmiş paydaşların sayısı; TAT ve PMU arasındaki toplantıların sayısı; Organize edilen çalışma gezilerinin sayısı, herbir çalışma gezisindeki toplantıların sayısı; Organize edilmiş eğitimlerin sayısı, geliştirilen eğitim paketleri; İlgili AB müktesebatından çevrilmiş doküman sayısı; Organize edilmiş bilgilendirme toplantısı, sunum notları ve toplantılar için basın bültenleri; On-line proje websitesi ve web sayfası sayısı; Basılan ve dağıtılan proje broşürü Basılıp dağıtılması için yararlanıcıya verilen kitapçıkların sayısı. kimin sorumlu olacağı açıktır. Page 53 of 66

54 Ek IV: ToR da tanımlanan raporların sunum tarihleri ve listesi Proje raporlarının listesi ve sunum için hedeflenen tarihler aşağıdaki gibidir; Rapor Veriliş Tarihi Ara Rapor I Ara Rapor II Ara Rapor III Bileşen 1 Rapor Bileşen 2 Rapor Bileşen 3 Rapor Bileşen 4 Rapor Bileşen 5 Rapor Bileşen 6 Rapor Taslak Nihai Rapor Nihai Rapor Page 54 of 66

55 Ek V: Çerçeve Koşullar 1. Projedeki Paydaşların Analizi Projenin yararlanıcıları açıkça UDHB Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ve UDHB altında oluşturulan DDGM- Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğüdür. Demiryolu operatörleri, şu anda şehir içi demiryolu operatörleri olarak TCDD Taşımacılık A.Ş. ve yerel idareler, paydaşlar arasındadır. Altyapı yöneticisi olarak, TCDD Altyapı A.Ş ve UDHB nin Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü de projenin paydaşlarıdır. Proje sonuçları, sektör ve çalışan üyeleriyle ilgili kural ve koşullar üzerinde bir etki yaratacağından ULASIMSEN, ULAŞIMİŞ, Demiryol İş Sendikası ve TÜHİŞ gibi demiryolu sektörü çalışanları sendikaları da paydaşlar arasındadır. Karayolu Ulaşımı Yönetmelikleri GM, her ikiside UDHB altında olan Denizcilik ve İç Sular Düzenleme GM ve Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık GM de paydaşlar arasında düşünülmelidir, çünkü ilki ulaşım açısından kombine modlarıyla ve ikinci projenin emniyet bileşeniyle ilgilidir. Diğer taraftan, demiryolu operatörleri olarak yakın gelecekte işletecekleri yeni bir sektör olacağından, gelişmiş ve maliyet etkin demiryolu ulaşım hizmetlerini kullanacaklarından özel sektörün yararına olacaktır. Benzer olarak, yolcular yeni demiryolu operatörlerinin sağlayacağı daha kaliteli ve güvenli hizmetlerden faydalanacaktır. Aynı zamanda, demiryolu sektörünün ekonomi üzerinde yarattığı mali yük daha az olacağından proje genel olarak bütün topluluk için faydalar sağlayacaktır. Bir sonraki şemada, bu paydaşları ve altında da onların doğrudan projeye dahil olmasına ve projenin onların operasyonları üzerinde yaratacağı etkiye göre bir indikatif harita sunmaktayız. Bu paydaş şeması projenin başlamasını takiben geliştirilecektir. Page 55 of 66

56 Şekil 11 Projenin Paydaşları 2. AB Demiryolu Sektörü Reformu 1990 ların başından beri Avrupa Komisyonu demiryolu reformunda aktif bir duruş sergilemiş ve şunlara göre bir Ulaşım Politikası formule etmiştir; birincisi, tek bir Avrupa ulaşım yapısı oluşturmak için bariyerlerin azaltılması; ikincisi rekabet ve etkililiği arttıracak bir serbest piyasanın oluşturulması; üçüncüsü ulaşımın çevresel etkisinin en aza indirilmesi; dördüncüsü ulaşım piyasasına devletlerin müdahalesinin aşamalı olarak azaltılması; ve son olarak standardizasyon ile oyun alanının dengelenmesi. Reform süreci esnasında, üye ülkeler ulusal ağları üzerindeki kontrollerini sürdürmek için çok mücadele vermişlerdir. Birçok ülkede AB yönetmeliğini ulusal mevzuata aktarmada ve yeni yasal çerçeveleri uygulamada gecikmeler olmuştur. Genel olarak Üye Ülkeler mevzuatta yeralan gereklilikleri nasıl yorumladıkları açısından farklılık göstermekte ve gerçek reformlar Avrupa Direktiflerinin resmi aktarımına uymamaktadır. Ülkelerin çoğunluğu AB nin sadece minimum gerekliliklerini uygulamıştır ve Komisyon Direktifleri aktarmadaki başarısızlıktan ötürü üye ülkeleri tekrar tekrar ihtar etmiştir. Düzenleyici bir kurumun benimsenmesi büyük çeşitlilik gösterir. Çoğu ülke düzenleyici bir kurum tayin etmede isteksiz olmuştur, fakat ya bir Bakanlığı ya da karar verme yetkisi olmayan bir düzenleyici kurumu görevli tutmuştur. Avusturya, Almanya, İtalya, Birleşmiş Milletler, Litvanya ve Hollanda, lisanslar, emniyet ve diğer Page 56 of 66

57 demiryolu- ilintili idari görevlerle temelde ilgilenen bir demiryolu otoritesi veya özel bir düzenleyici otoriteyi benimseyen ilk ülkeler olmuşlardır. Potansiyel piyasalara açılma açısından, Üye Ülkeler demiryolu piyasalarının açılacağı boyut konusunda oldukça fazla çeşitliliğe sahiptir. Navlun piyasasının pazara açılışında hızlı bir ilerleme kaydetmesine rağmen yolcu trenleri piyasası uzun bir süre açık kaldı ve ulusal şirketler arasında ortak girişimle uzun bir süre işletilmiştir. Bu değişiklikler Avrupa demiryolu piyasasının entegrasyonuna doğru önemli ilerlemeyle sonuçlanmıştır. Standardizasyon ve uyumlaştırma sıralamasının önemli olduğu şimdi açıktır. Demiryolu operatörleri karşılıklı işletilebilirlik ve emniyet standartlarının benimsenmesinde oldukça iyi olurken, uyumlaştırma geride kalmıştır. Avrupa demiryollarının serbestleşmesinde yapılan önemli bir gözlem, birçok eski üye ülkeyle kıyaslandığında yeni üye ülkelerin bazılarının daha iyi örgütlenmiş düzenleyici kurumları çoktan oluşturması ve Polonya gibi kendi demiryolu hizmetleri piyasasını rekabete açmada daha iyi ilerleme kaydetmiş olmasıdır. Türkiye nin bakış açısından ve bu proje dolayısıyla, aşağıdakiler göz önünde bulundurulmuştur: - AB Direktifleri ve yönetmelikleri aşırı kuralcı değildir ve ülkelere kendi özel koşullarını göz önünde bulundurması için yeterince zaman tanımaktadır, - Uyumlaştırmada hiçkimse için herkese uyan bir çözüm yoktur ve Türkiye nin kendi yolunu bulması gerekecektir. - Reform süreci ve özellikle standardizasyon ve düzenleme alanları son 20 yıl içinde AB de ilerleme kaydetmiş ve Türkiye nin bu açığı kapatması gerekmektedir, - Neyin işlediğinden ziyade neyin işlemediği üzerine önemli seviyede Avrupa teknik bilgisi mevcuttur, - Türkiye bunları tahmin etme ve hızlıca açığı kapatmada iyi konumlanmıştır. 3. Proje ile ilgili Çalışmaları Türk Demiryolu Sektöründeki koşulları iyileştirmek ve reformu hızlandırmak amacıyla, son yirmi yılda TCDD de çeşitli çalışmalar yürütülmüştür. Son yıllarda üretilmiş çalışma ve çıktıların bazıları DDGM deki Kurumsal Yapının Güçlendirilmesi içeriğiyle paraleldir. Rapor/çalışmaların kısa tanımı tamamlayıcıdır ve bu sebeple DDGM deki Kurumsal Yapının Güçlendirilmesine Teknik Destek çerçeve koşullarına katkı sağladığı düşünülmüş ve aşağıda sunulmaktadır. Page 57 of 66

58 Tablo 7 İlgili Çalışmalara Genel Bakış Proje İsmi Tarih Finansmanı Görüşler Türk Demiryolu Sektörü Yeniden Yapılandırması ve Güçlendirmesi üzerine AB Eşleştirme Projesi Gerekli IT Platformuyla birlikte finansal yönetim bilgilendirme sistemi dahil Türk Demiryolu Sektörünün Güçlendirilmesi ve Yeniden yapılandırılmasında Teknik Destek TCDD Navlun piyasa Araştırması için Danışmanlık Hizmeti Rasyonelleştirme için ve Türkiye deki Yolcu Hizmetleri için bir Yolcu Hizmet Yükümlülüğü Sözleşmesinin hazırlanması için Danışmanlık hizmetleri 2005 Avrupa Birliği 2006 Avrupa Birliği 2010 Dünya Bankası 2010 Dünya Bankası Türk Demiryolları Reformu 2012 Avrupa Birliği ToR a göre taslak yasa paketi. Proje 2006 da sonlandırılmıştır. Proje 2007 da sonlandırılmıştır Tamamlandı Tamamlandı Tamamlandı 3.1 Eşleştirme Projesi TCDD için Taslak Yasa ve Organizasyon Yapısının Geliştirilmesi AB Komisyonu 2003 Halcrow Raporundaki tavsiyelere dayanarak Türk demiryolları sektörünün yeniden yapılandırılması ve güçlendirilmesi için bir Eşleştirme Projesi ( ) başlatmıştır. Bu projenin 1. Bileşeni Türk demiryolu sektörünü AB müktesebatıyla uyumlu olarak örgütlenmesini amaçlayan bir eşleştirme programıdır. Eşleştirme projesi iki taslak yasa hazırlamıştır; biri genel olarak demiryolu ulaşım sektörünün düzenlenmesi ve ikincisi AB müktesebatıyla uyumlu olarak bir kamu demiryolu operatörü olarak TCDD nin yeniden yapılanması. Bu taslaklara dayanarak, UB ve TCDD Türk demiryolları reformu için taslak mevzuatı geliştirmiştir. Bununla birlikte, Eşleştirme projesi tarafından önerilen taslak, yaklaşan seçimler ve siyasi endişeler sebebiyle kabul edilmemiştir. Dolayısıyla, sektörün reformu ertelenmiştir. Şekil da Yeniden yapılandırma projesinde önerilen örgütsel yapı Debit Management Property Staff Transfer Transition Pool TDY BOARD Support Functions Business Unit Passenger Business Unit Freight Business Unit Infrastructure Business Unit Rolling Stock Business Unit Page 58 of 66

59 3.2 Türk Demiryolu Sektörünün Yeniden Yapılandırılması ve Güçlendirilmesi Bu AB fonlu projenin genel amacı, ilgili AB müktesebatıyla uyumlu olarak Türk demiryolu sektörünün yeniden yapılandırmasına katkıda bulunmaktı arasında uygulanmış projenin, TCDD yi bağımsız ve ticari olarak yönetilen bir işletmeye dönüştürmek gibi hedefleri vardı; Hükümet ile TCDD arasındaki ilgili müktesebata karşılık gelen sürdürülebilir bir ilişki oluşturmak ve bir Mali Yönetim Bilgilendirme Sistemi kurmak. Proje Yolcu, Navlun, Altyapı ve Demiryolu araçlarının Farklı işletme Birimleri olarak görüldüğü bir örgütsel yapı geliştirdi. Destek Fonksiyonları gibi tanımlanan beşinci bir İşletme Biriminin eklenmesiyle, proje örgütsel yapının detaylarını hazırlamıştır. Önerilen yapı operasyonel ve yasal kısıtlar ve siyasal isteklilik eksikliğinden ötürü uygulanmamıştır. Bununla birlikte, yapı TCDD nin iki ayrı işletme birimine bölünmesini öneren taslak yasanın hazırlanmasına katkıda bulunur; biri altyapının yönetilmesi için ve diğeri yük ve yolcu operasyonları içindir. 3.3 TCDD Yük Piyasa Araştırması için Danışmanlık Hizmetleri Bu Dünya Bankası projesinin ana hedefleri TCDD nin navlun hizmetleri seviyesi, pazarlama ve müşteri ilişkilerini tanıtmak; uygun navlun hizmet ürününü tasarlamak, geliştirmek ve sunmak ve ürünleri değiştirmek/yaymak; nakliyeciler, lojistik sağlayıcılar ve diğer modlarla pazarlama odaklı ilişkiler geliştirmek ve demiryolu navlun hiizmetlerinde (potansiyel) müşterilerin güvenini arttırmaktır. Projeden, daha iyi hizmet ve daha yüksek gelir için uygulanabilen eylemler ve seçenekler sunan bir Pazarlama Stratejisi oluşturması beklenmektedir. Proje çıktıları bu projenin Bileşen V i ile ilintilidir. Bulgular, Türkiye deki lojistik hizmetlerine katkı hedeflerini ve DDGM nin rolünü tanımlayan ana varsayımlardan biri olarak düşünülecektir. 3.4 Yolcu Hizmetleri için bir Kamu Hizmet Yükümlülüğü (PSO) sözleşmesi hazırlanması için danışmanlık Hizmetleri Bu Dünya Bankası çalışması, bir Kamu Hizmeti Yükümlülüğü (PSO) sözleşme süreci oluşturmak için şunları amaçlar; (a) devlet desteği fonlarıyla aldıkları hizmetlerin maliyetlerini idarenin anlamasını sağlamak ve (b) etkili şekilde sunulacak olan yolcu hizmetleri için teşvikler sağlamak. Proje, AB PSO sözleşmelerinde olduğu gibi maliyet yapısını yansıtan maliyet hesaplama modeliyle birlikte bir ulaşım planı geliştirdi. Taslak bir PSO Sözleşmesi Devlet ile TCDD arasında bir AB stili ilişkiye doğru ilk adım olarak önerilmiştir. Çalışmanın bulgusu projenin ilgili çıktıları için kullanılacaktır. 3.5 TCDD, Taslak Yasa Paketi, 2010 Eşleştirme Projesi ve Türk Demiryolu Sektörünün Yeniden Yapılandırılması ve Güçlendirilmesi projeleri yeni işletme birimi örgütsel modelleri ve Türk Demiryollarının yeniden yapılanması için taslak yönetmelikler için öneriler geliştirmiştir den bu yana, bu öneriler gözden geçirilmiş, tartışılmış ve TCDD ile UB nın önerileri ve yorumlarına göre belirginleştirilmiştir. Aşağıda sunulan holding yapısı Türk demiryollarının yeniden yapılandırmasının başlangıcı için favori olarak kabul edilir. Altyapı ve ulaşım operasyonlarının (navlun, yolcu ve cer araçları) tamamen ayrılıp tek işletme birimi haline geldiği Yeniden Yapılandırma Projesinde önerilmiş modeline kıyasla bu modelin bazı farklılıkları vardır. Yinede, önerilen modelin ileride daha serbest ve ayrı bir yapıya dönüşmesi beklenmektedir. Page 59 of 66

60 3.6 Türk Demiryolları Reformu için Teknik Yardım, ve 2013 arasında uygulanan Türk Demiryolları Reformu için Teknik Yardım, altyapı tahsisi, görevlendirme, emniyet ve TCDD nin karşılıklı işletilebilirliği için sistemler dahil rekabet için demiryolu sektörünün yeniden yapılandırması ve reform için çerçeve koşullarını oluşturma amacına sahiptir. Bu projede, TCDD için kurumsal bir eylem planı geliştirilmiş, kapasite tahsis planı ve şebeke bildirimi hazırlanmıştır. Ek olarak, aşağıdakileri kapsayan kurumsal ve düzenleyici çerçevenin geliştirilmesine binayen Bakanlığa bir rapor sunulmuştur: - Piyasa düzenlemesi - Emniyet düzenlemesi - Demiryolu sektörü sözleşmesi ve finanse edilmesi. Projesinin yürütülmesi esnasında, DDGM TCDD den ayrı bir varlık olarak formule edilmiş, parçalarından birinde demiryolu operatörü olacak, diğer altyapı yöneticiside farklı varlıklar olacak şekilde TCDD için bir emniyet yönetim sistemi önerilmiştir. Bu projenin bakış açısından, önceki ve mevcut projelerin büyüklüğü ve kapsamı, Türk Demiryolu Sektör varlıklarının bir reformun dahil olacağı çeşitli opsiyonlar ve alternatifler üzerine önemli bir arkaplan bilgi ve birikimlerine çoktan sahip olduğunu açıkça belirtmektedir. Son yönetmelikler (655 ve 6461 sayılı) altyapı ve operasyonları iki yasal birime ayırmaktadır (sırasıyla TCDD ve TCDD Taşımacılık A.Ş.) ve düzenleyici ve araştırma kurumlarının güçlendirilmiş oluşumu (DDGM: emniyet ve lisanslama ve KAIK: kaza soruşturma kurulu) Bu proje, bu sebeple birikmiş bilgi ve çalışmaları aşağıdakileri gerçekleştirerek aktarmada DDGM ye destek olmakta ve oldukça pratik bir yaklaşım gerektirmektedir: - Önceki projelerde Türkiye de ne geliştirildiğini ve AB ülkelerinden önceki iş ve birikmiş tecrübeleri gözden geçirerek ve değerlendirmesini yaparak, - Türkiye ye özel gerekliliklerin belirlenmesi, - Uygulama için somut ve operasyonel süreç ve prosedürlerin geliştirilmesi, - Beklenen zorlukların ve ön koşulların belirlenmesi ve - Uygulama esnasında bunlarla ilgilenme için tavsiyeler ve araçların geliştirilmesi. 4. DDGM nin güçlendirilmesine ilişkin mevcut yasal çerçeve Türk demiryolu reformu, Türkiye deki siyasal önceliklere göre AB En iyi uygulamalarının değerlendirildiği ve uygulandığı devam eden uzun bir süreçtir. Çeşitli tartışmalar, gecikmeler ve belirsizliklerden sonra, Türkiye Demiryolu reform sürecini nihayetinde 2012 de başlatmıştır. Konsorsiyonumuz Türk demiryollarının Page 60 of 66

61 serbestleşmesine yönelik uygulanmış neredeyse tüm projelere dahil olmuş ve taslak yönetmeliklerin hazırlanmasına yardımcı olmuştur. Türk demiryolu reformunun mevcut yasal çerçevesi aşağıdaki kronik sıralamada bulunmaktadır No lu 1 Ekim 2011 Tarihli Kanun Hükmünde Kararname: UB ve Genel Müdürlüklerinin örgütsel yapısı ve sorumlulukları Demiryolları reformu için önemli kurumlar bu mevzuatla oluşturulduğundan, bu yasa demiryolları reformu için çok önemli bir yasadır. Demiryolu Yönetmelikleri GM, Tehlikeli Mallar ve Kombine Ulaşım GM, Denizcilik ve İç Sular Yönetmeliği GM, Kaza Soruşturma Kurulu, Altyapı Yatırımları GM ve UB nın diğer GM lerine ait rol ve sorumluluklar bu mevzuat altında oluşturulmuştur. Demiryollarının serbestleşmesi için önemli adım, gerekli yönetmeliklerin ve adil rekabetin oluşturulmasından sorumlu olacak bir düzenleyici kuruluşun kurulmasıdır. 655 e göre GM ün rol ve sorumlulukları aşağıdaki gibi 4 kategoride gruplandırılabilir; Emniyet, Her türlü Cer Aracı kaydı Altyapı ve Cer araçları için minimum emniyet koşullarının belirlenmesi Sırasıyla RU ve IM lerin emniyet sertifikasyonu ve yetkilendirmesinin verilmesi İstasyonlar, navlun terminalleri ve benzer yapıların minimum standartlarının tanımlanması Rekabet, Kullanım, tahsis ve ağın ücretlendirilmesine ilişkin RU ve IM ler arasındaki sorunların çözülmesi ve bir rekabet düzenleyicisi olarak hareket edilmesi, Yönetmelikler, Demiryolu operasyonları için IM ler, RU lar, Aracılar, Sevkıyatçılar, İstasyon operatörlerine vs. ait yetkilerin kural, gereksinimlerinin belirlenmesi Lokomotif sürücülerinin ve demiryollarında çalışan diğer kritik mesleklerin mesleki vasıflarının belirlenmesi ve eğitimlerin ve bu personelin sertifikasyonunun nasıl yapıldığına dair koşulların tanımlanması Cer araçlarının minimum vasıflarına ve cer araçlarının periyodik denetimlerinin nasıl yapıldığına dair genel kuralların ortaya konması PSO ve PSC lerin kural ve koşullarının tanımlanması Sektör Gelişmesi Demiryolu ulaşım kalitesi ve diğer ulaşım modlarıyla entegrasyonun geliştirilmesi Page 61 of 66

62 Yolcuların, navlun sağlayıcıların, IM ve RU ların haklarının korunması Lojistik merkezlerinin konumu, kapasitesi ve vasıflarının planlanması ve gelecek yatırımların onaylanması Demiryollarının gelişimine dair bütün uluslararası anlaşmaların yürütülmesi: 4.2 Türk Demiryolu Ulaşım Yasasının Serbestleşmesine ilişkin 6461 No lu ve 24 Nisan 2013 tarihli Yasa Parlamento tarafından onaylanan ve 24/4/2013 tarihinde yürürlüğe giren yasa serbestleşmenin başlaması adına gerekli olan başka bir önemli yasadır. Yasa TCDD nin nasıl iki bağımsız birime ayrıldığını tanımlar ve altyapının sahipliği ve TCDD ye devlet desteği gibi diğer önemli konuları düzenler. Bu yasa altında önerilen organize edilmiş yapı gelecek bölümde Şekil Türk Demiryollarında Mevcut Yapı da sunulmaktadır. 4.3 DDGM tarafından hazırlanmış Taslak Yönetmelik DDGM nin kurulmasından sonra, demiryollarının serbestleşmesi için mevzuat 2013 te başlatılmıştır. Bu taslak yönetmeliklerin hazırlanmasında Pirigroup DDGM ye destek olmuştur. DDGM beş yönetmelik çıkarmış ve şu anda bu yönetmeliklerle ilgili istişare yürütmektedir. Demiryollarının serbestleşmesi çerçeve koşullarını tanımlamak için gerekli olduğundan bu yönetmeliklerin dördü öncelikli yönetmelikler olarak tanımlanmıştır. Bu yönetmelikler; Hemzemin Geçit Yönetmeliği: 3 Temmuz 2013 te yürürlüğe konmuş bu yönetmelik DDGM nin ilk yönetmeliğidir. Mevzuat seviye geçişi, emniyet sistemleri, seviye geçişlerinin bakımı, bu kesişmelerde IM demiryolu ve otoban sahibinin sorumluluğunu nasıl ve nerede oluşturulacağına dair kuralları tanımlar. Taslak Demiryolu Ulaşım (Lisanslama) Yönetmeliği; Pirigroup katkısıyla hazırlanmış yönetmelik, demiryolları operasyonları için lisansların nasıl alınacağıyla ilişkili kural ve ön koşulları tanımlar. Mevzuat, EU 95/18, 2004/1279, 2012/34 Direktiflerine dayanarak hazırlanmıştır. Lisanslar için ana koşullar aşağıdaki gibidir; Genel Koşullar Cer Aracı Sahipliği Hukuki sorumluluğun kapsanmasına ilişkin gereklilikler (Sigorta) İyi tanınmaya ilişkin şartlar Profesyonel yetkinliğe ilişkin gereklilikler Mali uygunluğa ilişkin gereklilikler Mevzuatın kapsadığı lisans tipleri aşağıdaki gibidir; Lisans Tipi Demiryolu Operasyonu / Hizmeti Page 62 of 66

63 A Tipi B Tipi C Tipi D, E, F, G, H, K, L Tipleri Altyapı Yöneticisi Yolcu RU Navlun RU Lojistik Merkezi Operatörleri, İstasyon Operatörleri, Organizatörleri, Aracılar, Cer Aracı Kiralayıcısı, Tren bakım istasyonu Hat Erişimi ve Kapasite Tahsisi için Taslak Yönetmelik; Yine Pirigroup katkısıyla hazırlanmış yönetmelik EU 2001/14, 2012/34 Direktiflerine dayanmakta ve hat erişimi ve kapasite tahsisi için IM ve RU lar arasındaki ilişkileri düzenlemektedir. Taslak Yönetmeliğin ana konseptleri alttaki gibidir; Demiryolu ağının etkin ve ayrımcı olmayan şekilde kullanımı Şebeke bildirimi içeriği ve kapasite tahsisi için takvim IM ler ve Ücretlendirme Usulleri Sorumluluğu Kapasite Tahsis Süreci Düzenleyici bir kurum olarak DDGM nin rolleri Demiryolu Emniyeti için Taslak Mevzuat; Yine Pirigroup katkısıyla hazırlanmış yönetmelik EU 2004/49 Direktifine ve emniyete ilişkin ulusal mevzuata dayanmaktadır. Bu mevzuatın kapsamı, demiryolu işletmeleri ve altyapı yöneticileri arasındaki etkileşim ve altyapı ve trafik operasyonunun emniyet yönetimi dahil sistem üzerinde bir bütün olarak emniyet gerekliliklerine karar vermektir. Taslak Yönetmeliğin ana konseptleri alttaki gibidir; Emniyet demiryolu operasyonları IM lerin emniyet yetkilendirmesi RU ların Emniyet Sertifikasyonu Ağ tahsisi için görüşmeye başlamada RU lar için ön koşul Emniyet Yönetim Sistemi Bileşenleri Cer Araçlarının Kaydı için Taslak Yönetmelik; Yönetmelik, ilgili AB Yönetmelikleri OTIF ve COTIF baz alınarak hazırlanmıştır. Bu yönetmeliğin kapsamı alttaki gibidir; tamamı, Cer Aracının kaydı için genel koşullar Kayıt Süreci Page 63 of 66

64 Özel koşullar Cer Aracının bakımı Denetleme ve Yetkilendirme Yukarıda listelenmiş yönetmelikler Türk demiryollarının serbestleşmesinde ön koşuldur. Bu yönetmelikler DDGM nin sorumluluklarının tanımlanmasında ve hat erişimi, lisanslama, emniyet, Cer Aracının kaydı vs.gibi ilgili ilerlemelerin serbestleşmesi için koşulların belirlenmesinde son derece önemlidir. Bu taslak yönetmeliklerin TCDD ve gelecek özel operatörlerin yeni yapıya dair hazırlıklarını başlatmaları için acilen bitirilmesi gerekmektedir. Avrupa demiryolu trafik planlama takvimine paralel olarak demiryolu ağının özel operatörlere açılması amacıyla, bu yönetmelikler 2015 in ilk aylarına kadar bitirilmelidir. TAT, DDGM yi bu yönetmeliklerin bitirilmesinde destekleyecektir. 5. Türk Demiryollarındaki Mevcut Örgütsel Yapı Avrupa nın demiryolu operasyonunu demiryolu altyapı yönetiminden açıkça ayırmaya çalışmasına rağmen farklı Avrupa ülkelerinin farklı yaklaşım takınmaları sebebiyle bu tamamen gerçekleşmemiştir. Bu sebeple, Türkiye uygulanması kolay ve mevcut siyasi tercihlere uyan modeli seçmede daha esnek hissetmektedir. İç piyasayı tamamlama üzerine 1985 te Beyaz Kitap Avrupa ortak ulaşım politikasının kılavuzlarını ortaya koyduğunda, Avrupa Birliği o yıldan beri demiryolu gelişimine samimiyetle dahil olmuştur. AB Demiryolu yönetmeliklerinin amacı aşamalı serbestleşmeyle Avrupa Demiryollarının etkililiğini ve rekabetçiliğini tanıtmak olmuştur. Demiryolu işletmesinin demiryolu altyapı yönetiminden açıkça ayrılması, serbestleşme yönünde ilk adım olarak tanımlanır. Bununla birlikte, ayrılma farklı ülkelerde farklı değerledirilmektedir. Bazı AB ülkeleri tercih edilen serbestleşme sonuçlarını her zaman doğurmayan dikey ayırımı tercih ederken, diğerleri demiryolu hizmetlerinin kalitesini arttırmada çoğu zaman çok pozitif sonuçlar üreten yatay ayırımın uygulanmasını seçmişlerdir. Birleşik Krallık, Hollanda ve İsveç gibi ülkeler açık yatay ayırım yapısını benimsemiş, Fransa, Almanya gibi ülkeler dikey ayırıma daha benzer olan kendi modellerini geliştirmişlerdir. Page 64 of 66

65 Şekil 13 AB tercihli model: demiryollarının açık yatay ayırımı Türkiye, TCDD nin iki firmaya ayrıldığı yatay ayrıma gitmeye karar vermiştir; (a) TCDD: trafik yönetimi ve altyapısından sorumlu olacak mevcut şirket, (b) TCDD Taşımacılık A.Ş: navlun, yolcu ve Cer Aracı işletmelerinden sorumlu yeni oluşum. Bu model altında, TCDD tek paydaş olacak ve bu sebeple TCDD Taşımacılık üzerinde tam kontrole sahip olacaktır. Bu modelin TCDD ile Özel RU lar arasında adil rekabet için birçok soruna yol açabilmesine rağmen serbestleşmenin ilk safhalarında güçlü bir demiryolu düzenleyicisi tarafından hafifletilebilir ve hafifletilmelidir. Şekil 14 Türk Demiryollarında Mevcut Yapı Page 65 of 66