UYKUNUN FİZYOLOJİSİ VE NÖROBİYOLOJİSİ

Transkript

1 UYKUNUN FİZYOLOJİSİ VE NÖROBİYOLOJİSİ Dr. M. Murat DEMET Psikiyatri Profesörü Farmakoloji Bilim Uzmanı Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Salı Manisa

2 Muallim Murat, Mehmet Murat Gürsoy yılları arasında kurucu Başöğretmen Gazi Mustafa Kemal İlköğretim Okulu

3 SUNUM AKIŞI Sınıflandırma/Tanı ölçütleri Epidemiyoloji Uyku fizyolojisi Uyku nörobiyolojisi Bebek ve çocuk uykusu Ergenlikte uyku yapısında gerçekleşen değişiklikler ve sonuçları

4 Temel bilgiler Uyku: Temel ve gerekli biyolojik süreç İnsomni (uykusuzluk), hem belirti olarak hem de tanı düzeyinde sık görülen uyku bozukluğu tipi Stres etmenlerine tepki şeklinde Ruhsal ve tıbbi nedenlere eşlik etme şeklinde

5 Sınıflandırma Amerikan Uyku Tıbbı Akademisi Uluslararası Uyku Bozuklukları Sınıflandırması Uykusuzluk bozuklukları Uyku ile ilişkili solunum bozuklukları çocuklarda obstrüktif uyku apnesi Santral hipersomnolans bozuklukları yetersiz uyku sendromu Sirkadiyen ritim uyku-uyanıklık bozuklukları gecikmiş ya da erken uyku fazı bozukluğu Parasomniler uyurgezerlik, uyku terörü, kabus bozukluğu, uykuda enürezis, uykuda konuşma Uyku ile ilişkili hareket bozuklukları huzursuz bacaklar snd., diş gıcırdatma, uyku sıçramaları Diğer uyku bozuklukları

6 Sınıflandırma Amerikan Psikiyatri Birliği DSM- 5 Sınıflandırması Uykusuzluk bozuklukları Hipersomnolans bozukluğu Narkolepsi Solunum ile ilişkili uyku bozuklukları Uyku ile ilişkili hipoventilasyon Sirkadiyen ritim uyku-uyanıklık bozuklukları Parasomniler Madde/ilacın yol açtığı uyku bozukluğu Diğer uyku bozuklukları

7 Epidemiyoloji Bir halk sağlığı sorunu Herhangi bir zaman diliminde toplumun %30 u uykusuzluk yakınmasına sahip Tanı düzeyinde %6-10 sıklığında Haftanın en az birkaç günü, kısa süreli uykusuzluk yaygınlığı %30-50 Topluma maliyeti 1995 yılı için yaklaşık 14 milyar dolar Ford ve Kamerow 1989, Morin ve ark 2006, Ohayon 2002, Aslan ve ark 2006, Benbir ve ark 2015, Walsh ve Engelhardt 1999

8 Epidemiyoloji Uykusuzluk bozukluğuna eşlik eden durumlar Tıbbi veya nörolojik hastalıklarda %4-11 Ruhsal bozukluğu olanlarda %30-40 Uyku ile ilişkili solunum bozukluklarında %5-9 Uykuda hareket bozukluklarında (Huzursuz bacaklar snd vs) %15 Alkol/madde kullanım bozukluğunda %3-7 Kötü uyku hijyeni/çevresel etmenler %10 Yetkin 2016

9 Uykusuzluk: Genel sağlık sorunu Uyku sorunu yaşayanlarda iyi uyuyanlara göre En az bir kronik sağlık sorununa sahip olma sıklığı 2,8 kat daha fazla Son yıl içinde en az bir kez doktora başvurma sıklığı 2,8 kat daha fazla Herhangi bir ilaç kullanma sıklığı 2,8 kat daha fazla Uyku ya da diğer ruhsal bozuklukların için psikotrop ilaç kullanma sıklığı 1,8 kat daha fazla Uyumak için alkol kullanma sıklığı 4,6 kat daha fazla Daley ve ark. 2009

10 Uykusuzluk: Genel sağlık sorunu Uyku sorunu yaşayanlarda iyi uyuyanlara göre İşe gidememe/iş sorunu yaşama sıklığı 1,7 kat daha fazla Çalışma veriminde azalma sıklığı 4,8 kat daha fazla Motorlu araç kazası dışında kaza yaşama sıklığı 2,4 kat daha fazla Daley ve ark. 2009

11 Uykusuzluk: Genel sağlık sorunu Uyku sorunu yaşayanlarda iyi uyuyanlara göre İşe gidememe/iş sorunu yaşama sıklığı 1,7 kat daha fazla Çalışma veriminde azalma sıklığı 4,8 kat daha fazla Motorlu araç kazası dışında kaza yaşama sıklığı 2,4 kat daha fazla Daley ve ark. 2009

12 Uyku ne işe yarıyor? Aktif, karmaşık, organize, farklı nöron gruplarının bir arada çalışarak gerçekleştirdikleri yaşamsal ve dinamik bir süreç

13 Uyku ne işe yarıyor? Bedenin yenilenmesi Metabolizmanın düzenlenmesi Enerjinin korunması Nöronal plastisite ve network entegrasyonunun gerçekleşmesi Entellektüel performansın korunması Nöronal maturasyon Öğrenme ve bellek süreçlerinin güçlendirilmesi ve korunması Alger ve ark 2015, Dement 2005, Krueger ve ark 2015)

14 Uyku Evreleri NREM uykusu (%75-80) REM uykusu (%20-25) İlk NREM-REM siklusu dk İkinci ve sonraki NREM-REM siklusları dk

15 Uyku Evreleri: NREM N1 evresi N1 uykusu Uykuya geçiş evresi İlk siklusta genellikle 1-7 dk. sürer Toplam uyku süresinin %2-5 kadarı Ani bir gürültü ile kolaylıkla geriye döner EEG dalgaları uyanıklıktaki alfa dalgasından düşük voltajlı, karışık frekanslı dalgalara geçiş

16 Uyku Evreleri: NREM N2 evresi N2 uykusu İlk siklusta genellikle dk sürer, sonraki sikluslarda daha uzun süreli olur Toplam uyku süresinin %45-55 kadarı Uyanıklığa dönmesi için evre 1 e göre daha güçlü uyaran gerekir EEG dalgaları nispeten düşük voltajlı, karışık frekanslı dalgalar Uyku iğcikleri ve K-kompleksleri temel özellik Uyku iğcikleri bellek konsolidasyonu için önemli

17 Uyku Evreleri: NREM N3 evresi N3 Yavaş dalga uykusu Gecenin ilk 1/3 ünde görülür Her birinin özelliği farklıdır Sadece dk. sürer Tüm uykunun %13-23 i kadarı EEG de yüksek voltajlı, yavaş dalga frekansı

18 NREM traseleri

19 Uyku Evreleri: REM REM evresi Desenkronize beyin dalga aktivitesi Rüyaların görüldüğü dönem Kas atonisi (Rüyaların ve kabusların eyleme geçmesini önler) Teta aktivitesi ve yavaş alfa aktivitesi İlk siklusta 1-5 dk. gecenin ilerleyen saatlerinde REM yoğunluğunda artış

20 Evrelere göre PSG kayıtları, Uyanıklık: 8-13 Hz alfa aktivitesi N1 evresi: 2-7 Hz alfa aktivitesi N2 evresi: K kompleksleri ve uyku iğcikleri N3 evresi: Yüksek amplitüdlü delta dalgası Yetkin 2016 Hikmet Yılmaz arşivinden 2016

21 Evrelere göre PSG kayıtları REM uykusu Yetkin 2016 Hikmet Yılmaz arşivinden 2016

22 Uyku ve uyanıklığın düzenlenmesi Process S ve Process C Uykuyu başlatan Process S Uyku için homeostatik dürtü Uyku gereksinimi gün boyu artar, gece yatmadan önce en üst düzeye ulaşır Gece boyunca giderek azalır

23 Uyku ve uyanıklığın düzenlenmesi Process S ve Process C Uyanıklığı sürdüren Process C Uyanıklığa hazırlar ve sirkadiyen ritm ile düzenlenir Gün boyu Process S ye karşı çalışır ve uyanıklığı ve uyarılmışlığı sürdürür Gücü gece saatlerinde düşmeye başlar Gecenin ilerleyen saatlerinde homeostatik dürtü azalır, yerine sirkadyen uyanma dürtüsü devreye girmeye başlar Process C olmasaydı, toplam uyku miktarı aynı kalırdı ancak uyku ve uyanıklık rastgele sürüp giderdi (Yani Process C sirkadyen ritmle senkronize çalışır)

24 Uyku ve uyanıklığın düzenlenmesi Process S ve Process C Melatoninin en yüksek düzeyi Gün ışığı ve beden ısısında en düşük düzey

25 Uyku ve uyanıklığın düzenlenmesi Process S ve Process C Moore 2007

26 Uykunun nörobiyolojisi Uyku ve uyanıklığı düzenleyen nöral sistemler Uyku ve uyanıklık ile ilişkili nörotransmitterler Asendan retiküler aktive edici sistem Tüberomamiller nükleus Ventral tegmental alan Asetilkolin Histamin Oreksin Glutamat GABA Galanin Oreksin (hipokretin) nöronları Ventrolateral preoptik alan Noradrenalin Melatonin Serotonin Adenozin Dopamin Melatonin konsantre edici hormon (MKH)

27 Asendan retiküler aktive edici sistem ARAS a dahil olan yapılar Orta beyinde retiküler formasyon Orta beyinde mesensefalik nükleus Talamik intralaminer nükleus Dorsal hipotalamus Tegmentum Rothballer 1956, Kinomura ve ark 1996

28 Beyin sapı nükleuslarından ve lokus seruleustan noradrenerjik Rafe nükleuslarından serotonerjik Ventral tegmental alandan dopaminerjik Tuberomamiller nükleustan histaminerjik Nestler ve ark 2009

29 Lokus seruleustan noradrenerjik, Rafe nükleusundan serotonerjik Orta talamus üzerinden glutamaterjik ve kolinerjik Dorsal yol Kolinerjik nöronlar REM de aktif, NREM de inaktif Beyin sapından çıkan ARAS a ait nöron uzantıları Önbeyin Ventral yol Bilic ve Özbay 2016 Lateral hipotalamus (oreksinerjik) ve tuberomamiller nükleus (histaminerjik) üzerinden UYKU SÜRECİNE KATKI ARAS ta bulunan ve uyanıklığı sağlayan nöronların inhibisyonu ile NREM in başladığı kabul edilir

30 Tuberomamiller nükleus Posterior hipotalamusun tabanında küçük hücreler topluluğu Histaminin beyindeki tek kaynağı Histamin salınımı uyanıklıkta en üst düzeyde, NREM de azalıyor, REM de en düşük düzeyde Histamin agonistleri NREM ve REM uykusunu azaltarak uyanıklığı sağlıyor Antihistaminikler NREM ve REM uykusunu arttırıyor UYANIKLIĞA KATKI Doğrudan histaminerjik etki ile kortikal uyarılmanın sağlanması ya da dolaylı olarak dorsal pons ve bazal önbeyin üzerinden kortikal asetilkolin düzeylerini artırarak uyanıklığa katkıda bulunur Thakkar ve McCarley 2008

31 Ventral tegmental alan Dopamin: Motor işlevler, ödül, güdülenme, öğrenme yanında uyanıklık sağlayıcı etki? Aslında doğrudan kanıt bulunmamakta Haloperidol ve klorpromazinin uyku getirici etkileri Sunstansiya nigra ve ventral tegmental alanda ödül ve güdülenmeye ilişkin dopaminerjik ateşlenmenin kanıtları var ancak uyku ve uyanıklığa ilişkin kanıt yok Amfetamin, metilfenidat ve modafinil ise DA transporter işlevini bozarak dopaminerjik salınımı arttırırlar, gündüz uykululuk durumunu azaltabilirler UYANIKLIĞA KATKI VTA ile ilgili kanıt yetersiz, ponsun ventral periakuaduktal gri alanı dopaminerjik uyanıklık etkisi için olası aday Espana ve Scammell 2011

32 Oreksin (hipokretin) nöronları Lateral ve posterior hipotalamus yerleşimli eksitatör nöropeptid Özellikle lokus seruleus (noradrenalin) ve tuberomamiller nükleus (histamin) olmak üzere uyanıklık ile ilişkili tüm bölgelere yoğun innervasyon Uyanıklıkta, özellikle aktif araştırma sırasında çok yoğun, NREM ve REM sırasında sessiz Narkolepsili hastalarda %85-95 oreksin nöron kaybı UYANIKLIĞA KATKI REM uykusunu bitiren monoaminerjik nöronları uyararak REM dönemini sonlandırır Pontin tegmentumda bulunan kolinerjik nöronları uyararak REM uykusunun başlamasına katkıda bulunur, NREM sırasında ventrolateral preoptik alan nöronları tarafından inhibe edilir

33 Medyal ve ventrolateral preoptik alan (NREM uykusu) Anterior hipotalamusta NREM de ve kısmen REM de aktif nöronlar MNPO uykuyu başlatmada yardımcı, VLPO uykuyu sürdürmede gerekli Bu alanda inhibitör GABA ve Galanin nöronları bulunmakta Uyarıcı özelliği olan tüm alanlara yoğun innervasyon UYKUYA KATKI VLPO ve MNPO, NREM ve REM uykusu sırasında uyanıklığın inhibisyonunu koordine eder

34 Klasik görüş REM uykusunun düzenlenmesi Kolinerjik ve monoaminerjik nöronların karşılıklı etkileşimi Talamustaki REM aktif kolinerjik nöronların ventromedyal medulladaki motor nöronları inhibe eden nöronları uyararak total atoniyi sağlaması REM uykusu sırasında lokus seruleus, dorsal rafe ve tuberomamiller alanlardaki monoaminerjik nöronların sessiz kalması Espana ve Scammell 2011

35 Yeni görüş REM uykusunun düzenlenmesi Sublaterodorsal çekirdekteki REM-on nöronlar ve ventrolateral periakuaduktal alan ve lateral pontin tegmetumdaki REM-off nöronların karşılıklı çalışması REM sırasında REM-on nöronlar GABA/glisin nöronlarını uyarır REM-off dönemde ventrolateral periakuaduktal alan ve lateral pontin tegmetumdaki nöronlar sublaterodorsal çekirdeği inhibe eder Espana ve Scammell 2011

36 Suprakiazmatik nükleus: Sirkadiyen pacemaker Gün ışığının retinaya düşmesi ile suprakiazmatik nükleus aracılığı ile pineal bezden melatonin salınımı Uyku ve uyanıklığın günlük ritmlerinin düzenlenmesi Beyin dokusunda birincil biyolojik saat, diğer sirkadyen ritm alanları SCN sinyalleri ile çalışmakta En güçlü SCN sinyali subparaventriküler alan üzerinden dorsomedyal nükleusa: Uyku uyanıklık, beslenme, lokomotor aktivite ve kortikosteroid salınımı Saper 2013

37 Suprakiazmatik nükleus: Sirkadiyen pacemaker Konturek ve ark 2007

38 Uykunun nörobiyolojisi Uyku ve uyanıklığı düzenleyen nöral sistemler Uyku ve uyanıklık ile ilişkili nörotransmitterler Asendan retiküler aktive edici sistem Tüberomamiller nükleus Ventral tegmental alan Asetilkolin Histamin Oreksin Glutamat GABA Galanin Oreksin (hipokretin) nöronları Ventrolateral preoptik alan Noradrenalin Melatonin Serotonin Adenozin Dopamin Melatonin konsantre edici hormon (MKH)

39 Uyku ve uyanıklığı düzenleyen nörotransmitter ve nöropeptidler Nörotransmitter Uyku Uyanıklık Adenozin X GABA X Galanin X Glisin X Melatonin X Asetilkolin X Dopamin X Glutamat X Histamin X Norepinefrin X Oreksin 1 ve 2 X Serotonin X Lu ve Zee 2010, Zee 2010

40 Bebek ve çocuklarda uyku 5 yaşında erişkinlerdekine benzer gece uykusu

41 Bebek ve çocuklarda uyku Yeni doğan saat /24 saatte uyku 7-8 uyku periyodu 3 ay Uykunun geceye kayması 1 yaş Gündüz 1-2 kez uyku epizodu 2 yaş saat/24 saatte uyku 5 yaş 12 saat/24 saatte uyku

42 Bebeklikten erişkinliğe uyku yapısı

43 Yenidoğanda aktif uyku (REM) ve sessiz uyku (NREM) farkları Aktif uyku ve sessiz uyku dönemleri ayırt edilemediğinde Aktif uyku (REM) Emme hareketleri Yüz buruşturma Gülümseme Sessiz uyku (NREM) Çok daha az hareket Kas tonusunda hafif artış Düzenli ve monoton solunum Hafif ses çıkarma Tremor Aralıklı atetoid ekstremite hareketleri Düzensiz solunum ve kas hareketleri

44 Doğumdan 3. aya uyku yapısında değişiklikler Yenidoğanda uyku REM ile, 3. aydan itibaren de NREM ile başlar İlk 12 hafta SSS reorganizasyonu için son derece önemli NREM uyku oranın artması nöral şebekelerin ve nörokimyasal matürasyondaki karmaşıklığın artması paralellik göstermekte

45 Doğumdan 3. aya uyku yapısında değişiklikler 8-12 haftada delta aktivitesi görülmeye başlar NREM traseleri 3 ayrı evreye farklılaşmaya başlar 3. ayda NREM uykusu REM uykusunun 2 katına ulaşıyor (Daha matür elektrofizyolojik süreç) NREM / REM uyku oranı zaman zaman SSS matürasyon göstergesi olarak kabul edilmekte

46 3-12. ayda uyku yapısında değişiklikler 2-6. aylarda uyku süresi giderek azalır Sabah saatleri ve öğleden sonra uyanıklık süreleri artar 2. aydan itibaren sirkadiyen ritim belirmeye başlar, 6. ayda sabitleşir

47 2-5. yaşlarda uyku yapısında değişiklikler Yaklaşık 10 saatlik uzun gece uykuları başlar ve gelişir İlk 2 yıldaki gündüz uykuları giderek ortadan kalkar Gece boyunca ortaya çıkan REM periyodları sabaha doğru daha uzun olur NREM+REM döngü süreleri 2-3. yaşlarda 60 dk. iken 4-5. yaşlarda 90 dk. kadar artar

48 5-10. yaşlarda uyku yapısında değişiklikler Araştırma, deneme/yanılma, hata yapma, nedensellik ilişkisi kurma çabaları Uyku yapısında erişkinliktekine benzer değişiklik Gündüz uykusu var ise fizyolojik sayılmamalı araştırılmalı

49 Ergenlik döneminde uyku yapısında değişiklikler Fiziksel değişim, Sosyal değişim ve yeni roller Uykuya ayrılan zamanın azalması Gündüz aşırı uykululuk Hafta sonu ve tatillerde tamamlayıcı uyku Sirkadiyen ritm kaymaları: Gecikmiş tip

50 Uykunun beyin matürasyonuna etkisi 5-18 yaş grubunda 290 çocuk ve ergen üzerinde fmrg çalışması Uyku süresi ile bilateral hipokampal gri madde hacmi arasında olumlu ilişki Tarokh ve ark 2016 Çocuk ve ergenlerde uyku EEG sinde kayıtlanan uyku iğciklerinin amplitüd ve yoğunluğu ile IQ arasında olumlu ilişki Hoedlmoser ve ark 2014, Geiger ve ark 2012, Geiger 2011, Bodizs ve ark 2014 Genç ergenlerde iki yıllık takip çalışmasında uyku iğcikleri ile bilişsel performans arasında olumlu ilişki Bu sonuç uyku iğcikleri talamokortikal şebekelerden kaynakladığı ve bilişsel işlevleri destekleyen şebeke entegrasyonu ve kortikal işlevsellik önemli bilgileri taşıma olasılıkları nedeni ile önemsenmekte Tarokh ve ark 2014

51 Değiştirilebilir Dış Etkenler Okul başlama saatleri Kişisel diğer aktiviteler (Spor vs) Teknoloji Ergendeki gelişimsel kaymalar Sirkadiyen ritimler Zamanlama Gereksinimler Uyku baskısı Uyku davranışı Uyku fizyolojisi Gri madde Yavaş dalgalar Uyku iğcikleri Beyaz madde Entellektüel yetenekler Emosyon düzenlenmesi Risk alma ve zarar görme GELİŞİMSEL SONUÇLAR Öğrenme ve bellek Ödül ve güdülenme Tarokh ve ark 2016 (Değiştirilerek)

52 Ergenlerin uyku yapısındaki temel değişiklikler: Yavaş dalga uykusunda (N3 uykusu, delta uykusu) azalma Ergenlerde kortikal gri madde hızla azalıyor; hızlanma erişkinlikte daha kademeli ve stabil bir şekilde ilerliyor Giedd 2004, Jernigan ve ark 1991, Sowell ve ark 2002, Steen ve ark 1997 Kortikal gri madde azalması dorsal parietal korteks alanlarda başlamakta, sonra frontal alanlara yayılmakta Ergenlik döneminin sonunda dorsolateral prefrontal kortekste gerçekleşmekte Gogtay ve ark 2004 Gri madde azalması sinaptik budanmayı yansıtmakta Feinberg ve Campbell 2010 Colrain ve Baker 2011

53 Ergenlerin uyku yapısındaki temel değişiklikler: Yavaş dalga uykusunda (N3 uykusu, delta uykusu) azalma Buna karşılık nöron myelinizasyonu açıklayan beyaz madde miktarı artmakta Myelinizasyon beyinde inferiordan superiora; posteriordan anteriora doğru gerçekleşmekte Colrain ve Baker 2011 Ergenlerde görülen yavaş dalga uykusundaki azalmanın normal beyin gelişimi için temel sayılan dendritik budanmayı temsil eden normal, programlı bir matürasyon süreci olduğu varsayılmakta

54 Ergenlerin uyku yapısındaki temel değişiklikler: Uyku davranışının değişmesi Gece daha geç yatma Sirkadiyen ritimde gecikme Gece aktivitelerini tercih etme Yatma alışkanlıkları kültür ve coğrafyaya göre değişmekte 20 yaşın sonunda tekrar sabahçıllığa geri dönme 20 yaşında sabahçıllığa geri dönüş ergenliğin bitişi için bir belirleyici olarak önerilmekte Colrain ve Baker 2011, Roenneberg ve ark 2004

55 Ergenlerin uyku yapısındaki temel değişiklikler: Sirkadiyen ritimde gecikme Ergenliğin ilk dönemlerinde geç dönemlere göre melatonin üretiminde gecikme Carskadon ve ark 1997 Melatonin ergenlerde çocuk ve erişkinlerde olduğunda 3 saat kadar daha geç üretilmeye başlıyor Bu nedenle geç uyuyorlar, sabah erken kalktıklarında melatonin üretiminde görevli serotonin N-asetiltransferaz (SNAT) halen aktiftir Melatonin üretimi devam ettiği için geç uyanırlar Harper 2014

56 Ergenlerin uyku yapısındaki temel değişiklikler: Sirkadiyen ritimde gecikme Ergenlerde tipik olarak 9 saat uyku/24 saat gerekmekte Geç yatmalar ve okul için erken kalkmalar ortalama 7 saat uyunmasına neden olmakta Gündüz uykulu oldukları için dikkat ve öğrenme olumsuz etkilenmekte Harper 2014, Hoffman 2014, National Sleep Foundation 2014

57 Ergenlerin uyku yapısındaki temel değişiklikler: Sirkadiyen ritimde gecikme Minneapolis Devlet Okul Bölgesinde ders başlama saatleri 7.15 ten 8.40 a alınınca Öğrenciler için haftada ortalama 5 saat daha fazla uyuma olanağı Ders katılımın artması Gün içi zindeliğin artışı Depresyon oranlarında azalma Harper 2014, Hoffman 2014, National Sleep Foundation 2014

58 Ergenlerin uyku yapısındaki temel değişiklikler: Sirkadiyen ritimde gecikme Kentucky de derslerin geç başlaması kararı ile Ergenlerin kullandığı araç kazalarında iki yılda %17 azalma Harper 2014, Hoffman 2014, National Sleep Foundation 2014

59 Ergenlerin uyku yapısındaki temel değişiklikler: Sirkadiyen ritimde gecikme Ders saatlerinin daha erken başlamasının olanaklı olmadığı durumlarda Gece yapay ışığa maruziyetin kaldırılması ya da en aza indirilmesi Telefon, bilgisayar vs gibi cihazlardan gelen ışık SNAT ın yıkımını engellemekte ve sonuçta melatonin üretimi bozulmakta Olağan sirkadiyen saati bozduğu için hafta sonları ve tatillerde geç saatlere kadar uyuma mümkün olduğunca engellenmeli Harper 2014, Hoffman 2014, National Sleep Foundation 2014

60 Ergenlikte yetersiz uykunun sonuçları Okul verimliliğinde düşme Kilo alma / Obezite Kısa uyku ve obezite ilişkisi ile ilişkili çalışma sonuçları Alkol, tütün ve diğer maddelerin kullanımında artış Uykulu araç kullanmaya ilişkin kazalar Colrain ve Baker 2011

61 Sonuç Uyku, Uyku, fizyolojisi ve nörobiyolojisi ile oldukça karmaşık bir süreç Psikiyatrik uygulamada önemsenmesi gereken temel belirti Ruhsal bozuklukların nörobiyolojisi uyku düzenekleri ile yakından ilişkili Tedavide kullandığımız hemen hemen tüm ilaçlar doğrudan ya da dolaylı olarak uyku düzeneklerini etkilemekte

62 TEŞEKKÜRLER