ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOKTORA TEZİ

Transkript

1 ANKARA ÜNİVERSİTESİ EN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOKTORA TEZİ BESİN ELEMENTLERİ İLE TOHUM UYGULAMASI, EKİM TARİHİ VE KURUTMA HIZININ ASULYE VE BÖRÜLCE TOHUMLARININ KALİTESİNE VE DESİKASYON TOLERANSINA ETKİSİ Mohmmd HASANZADEH BAHÇE BİTKİLERİ ANABİLİM DALI ANKARA 216 Her hkkı sklıdır

2

3

4 ÖZET Doktor Tezi BESİN ELEMENTLERİ İLE TOHUM UYGULAMASI, EKİM TARİHİ VE KURUTMA HIZININ ASULYE VE BÖRÜLCE TOHUMLARININ KALİTESİNE VE DESİKASYON TOLERANSINA ETKİSİ Mohmmd HASANZADEH Ankr Üniversitesi en Bilimleri Enstitüsü Bhçe Bitkileri Anilim Dlı Dnışmn: Prof. Dr. İrhim DEMİR sulye (Phseolus vulgris, cv. Srıkız ) ve örülce (Vign unguicult, cv. Şiml) tohumlrınd priming (kontrol (p1), 1 g L -1 KH 2 PO 4 (p2), 4 g L -1 ZnSO 4 (p3) ve 5 g L -1 KH 2 PO g L -1 ZnSO 4 (p4)) ve ekim trihlerinin (d1, d2) tne verimi, verim öğeleri, protein ve mino sit üzerine etkisi incelenmiştir. Ayrıc, tohumlrın frklı zmnlrd hsdı (h1, h2) ve yvş ve hızlı kurutm (d1, d2) sonucund tohum çimlenme yüzdesi, ortlm çimlenme zmnı (MGT), elektriksel iletkenliği (EC), ktlz, rfinoz, stkiyoz ve skkroz nlizleri 214 ve 215 yıllrınd, Ankr Üniversitesi Bhçe Bitkileri Bölümü rzi ve lortuvrınd yürütülmüstür. 214 yılınd p3 ve p4 (fsulye) ve p1, p2, p3 (örülce) ve 215 yılınd p3 (fsulye) ve p1 ve p3 (örülce) ikinci ekim trihinde yüksek verim elde edilmiştir. 214 yılınd 1 dne ğırlığı fsulyede primingden etkilenmemiştir. Her iki yıld priming, fsulyenin kl syısı üzerine etkili ulunmmış nck örülcede p1, p2, ve p3 uygulmlrı etkili olmuştur. sulyede her iki yıld, p3 uygulmsı tne syısı üzerine önemli ulunmuştur. Her iki yıld, fsulyede p4 ve d2 uygulmlrı yüksek proteine neden olmuştur nck örülcede priming etkili ulunmmıştır. Priming her iki itkide mino sitler üzerine önemli olmuştur. Kurutm sonrsı, MGT her iki yıld örülce için önemsiz, fsulye için irinci hstt (h1) dh uzun olmuştur. sulye ve örülce için EC sırsıyl h2 ve h1 uygulmsınd yüksek olmuştur. Ktlz her iki itkide h2 uygulmsınd yüksek çıkmıştır. MGT ve EC hriç diğer kriterlerde d1, yüksek değerleri göstermiştir. Tüm şeker ornlrı her iki yıld h2 ve d1 uygulmlrınd yüksek ulunmuştur. Temmuz 216, 148 syf Anhtr Kelimeler: sulye, örülce, priming, ekim ve hst trihi, tohum kurutm, tohum verimi ve tohum klitesi ii

5 ABSTRACT Ph.D. Thesis EECTS O NUTRIENT ELEMENTS SEED TREATMENT, PLANTING DATE AND DRYING RATE ON SEED QUALITY AND DESICCATION TOLERANCE O COMMON BEAN AND COWPEA SEEDS Mohmmd HASANZADEH Ankr University Grdute School of Nturl nd Applied Science Deprtment of Horticulture Supervisor: Prof. Dr. İrhim DEMİR Common en (Phseolus vulgris, cv. Srıkız ) nd cowpe (Vign unguicult, cv. Şiml) seed priming (control (p1), KH 2 PO 4 (p2), ZnSO 4 (p3) nd KH 2 PO 4 + ZnSO 4 (p4)) nd plnting dtes (d1, d2) performed to nlyze seed yield, yield components, protein nd mino cid rtes. urthermore, hrvested seeds t different times (h1, h2) dried s slow nd fst to investigte germintion percent, MGT, EC, ctlse, rffinose, stchyose, nd sucrose rtes in 214 nd 215 t Ankr University Deprtment of Horticulture, s frm nd lortory. In 214, p3 nd p4 (en) nd p1, p2, nd p3 (cowpe), nd in 215, p3 (en), nd p1 nd p3 (cowpe) cused the highest seed yield t second dte. 1 seed weight of en ws not ffected y priming. Numer of pod per plnt in en ws not ffected y priming ut p1, p2, nd p3 ffected this feture in cowpe. In oth yers, p3 ffected seed numer pod -1 in en. In oth yers, p4 nd d2 produced the highest protein rtes of en while priming hd no significnt effect on cowpe. Priming ffected mino cids in oth plnts. ollowing the drying, MGT ws not significnt for cowpe in oth yers nd ws the highest for en in h1. EC rtes were significnt for en nd cowpe in h2 nd h1, respectively. Ctlse ws the highest for oth plnts in h2. All fetures except for MGT nd EC were the highest in d1. Also, ll sugrs showed the highest rtes in h2 nd d1 for oth yers. July 216, 148 pges Key Words: Common en, cowpe, priming, plnting nd hrvesting dte, seed drying, seed yield nd seed qulity iii

6 TEŞEKKÜR Bu tezin oluşmsınd çlısm ypmmı sğlyn, kdemik ortmd olduğu kdr eşeri iliskilerde de zengin fikirleriyle yetiştirme ve gelişmeme ktkıd ulunn, her şmd n destek oln, dnışmn hocm Syın Prof. Dr. İrhim DEMİR e (Ankr Üniversitesi Bhçe Bitkileri Anilim Dlı) en içten sygı ve teşekkürlerimi sunrım. Ayrıc öneri ve ilgileriyle eni yönlendiren ve doktor çlısmm süresince desteklerini esirgemeyen, ilgi ve tecrüeleriyle n yrdımcı oln çok değerli tez izleme komitesi hoclrım Syın Prof. Dr. Ruhsr YANMAZ (Ankr Üniversitesi Bhçe Bitkileri Anilim Dlı), ve Syın Yrd. Doç. Dr. Cnn Öztokt KUZUCU y (Onsekiz Mrt Üniversitesi Bhçe Bitkileri Anilim Dlı), ve her zmn ynımd oln ve enden her türlü desteklerini esirgemeyen eşime ve kızım en içten duygulrıml teşekkür ederim. Mohmmd HASANZADEH Ankr, Temmuz 216 iv

7 İÇİNDEKİLER TEZ ONAYI SAYASI ETİK... i ÖZET... ii ABSTRACT... iii TEŞEKKÜR... iv SİMGELER DİZİNİ... viii ŞEKİLLER DİZİNİ... ix ÇİZELGELER DİZİNİ... xiii 1.GİRİŞ KAYNAK ARAŞTIRMASI Primingin Verim ve Protein Miktrı Üzerine Etkisi Besin Elementlerinin Amino Asit Üzerine Etkisi Ekim Trihinin Verim Üzerine Etkisi Tohum Kurutmsı ve Çimlenme, Tohum Şekerleri Ornı, ve Antioksidnt Enzimleri Aktivitesi MATERYAL ve YÖNTEM Mteryl Yöntem Tohum ön-uygulmlrı (Priming) Ekim için prsellerin hzırlnışı, tohumlrın ekimi ve fenolojik özelliklerin kydedilmesi Sulm ve yncı otlr ile mücdele Tohum kurutm şmsı Çimlendirme testi Elektriksel iletkenlik (EC) testi (µs cm -1 g -1 ) Ktlz testi Şeker nlizi Verim ve verim öğeleri protein miktrı ve mino sit nlizleri Verilerin Değerlendirilmesi ARASTIRMA BULGULARI sulyede Priming ve Ekim Trihinin Verim, Verim Öğeleri, Protein Miktrı ve Amino Asit Üzerine Etkisi dne ğırlığı-214 yılı dne ğırlığı-215 yılı Bkl syısı-214 yılı Bkl syısı-215 yılı Bkl şın tne syısı-214 yılı Bkl şın tne syısı-215 yılı Tohum verimi-214 yılı Tohum verimi-215 yılı Tohum protein miktrı-214 yılı Tohum protein miktrı-215 yılı Tohum mino sit değerleri-214 yılı Tohum mino sit değerleri-215 yılı sulyede Tohum Kurutm ve Hst Dönemlerinin izyolojik Kriterler Üzerine Etkisi v

8 4.2.1 Çimlenme yüzdesi -214 yılı Çimlenme yüzdesi -215 yılı MGT değerleri-214 yılı MGT değerleri-215 yılı Elektriksel iletkenlik (EC) değerleri-214 yılı Elektriksel iletkenlik (EC) değerleri-215 yılı Ktlz değerleri -214 yılı Ktlz değerleri -215 yılı Skkroz değerleri-214 yılı Skkroz değerleri-215 yılı Rfinoz değerleri-214 yılı Rfinoz değerleri-215 yılı Stkiyoz değerleri-214 yılı Stkiyoz değerleri-215 yılı Börülcede Priming ve Ekim Trihinin Verim, Verim Öğeleri, Protein Miktrı ve Amino Asit Üzerine Etkisi dne ğırlığı-214 yılı dne ğırlığı-215 yılı Bkl syısı-214 yılı Bkl syısı-215 yılı Bkl şın tne syısı-214 yılı Bkl şın tne syısı-215 yılı Tohum verimi-214 yılı Tohum verimi-215 yılı Tohum protein miktrı-214 yılı Tohum protein miktrı-215 yılı Tohum mino sit değerleri-214 yılı Tohum mino sit değerleri-215 yılı Börülcede Tohum Kurutm ve Hst Dönemlerinin izyolojik Kriterler Üzerine Etkisi Çimlenme yüzdesi -214 yılı Çimlenme yüzdesi -215 yılı MGT değerleri-214 yılı MGT değerleri-215 yılı Elektriksel iletkenlik (EC) değerleri-214 yılı Elektriksel iletkenlik (EC) değerleri-215 yılı Ktlz değerleri -214 yılı Ktlz değerleri -215 yılı Skkroz değerleri-214 yılı Skkroz değerleri-215 yılı Rfinoz değerleri-214 yılı Rfinoz değerleri-215 yılı Stkiyoz değerleri-214 yılı Stkiyoz değerleri-215 yılı TARTIŞMA ve SONUÇ KAYNAKLAR EKLER vi

9 EK1 Uygulnn priming ve ekim trihinin fsulye tohumu verim, verim öğeleri, ve protein miktrı üzerine etkisinin vryns nlizi EK2 Uygulnn priming ve ekim trihinin fsulye tohumu verim, verim öğeleri ve protein miktrı üzerine etkisinin vryns nlizi EK3 Uygulnn primingin fsulye tohumlrı mino sitleri üzerine etkisinin vryns nlizi EK4 Uygulnn primingin fsulye tohumlrı mino sitleri üzerine etkisinin vryns nlizi EK5 Uygulnn hst zmnı ve kurutm yönteminin fsulye tohumlrı çimlendirme testleri, ktlz, EC, ve şekerlerin miktrı üzerine etkisinin vryns nlizi EK6 Uygulnn hst zmnı ve kurutm yönteminin fsulye tohumlrı çimlendirme testleri, ktlz, EC, ve şekerlerin miktrı üzerine etkisinin vryns nlizi EK7 Uygulnn priming ve ekim trihinin örülce tohumu verim, verim öğeleri ve protein miktrı üzerine etkisinin vryns nlizi EK8 Uygulnn priming ve ekim trihinin örülce tohumu verim ve protein miktrı üzerine etkisinin vryns nlizi EK9 Uygulnn primingin örülce tohumlrı mino sitleri üzerine etkisinin vryns nlizi EK1 Uygulnn primingin örülce tohumlrı mino sitleri üzerine etkisinin vryns nlizi EK11 Uygulnn hst zmnı ve kurutm yönteminin örülce tohumlrı çimlendirme testleri, ktlz, EC, ve şekerlerin miktrı üzerine etkisinin vryns nlizi EK12 Uygulnn hst zmnı ve kurutm yönteminin örülce tohumlrı çimlendirme testleri, ktlz, EC, ve şekerlerin miktrı üzerine etkisinin vryns nlizi ÖZGEÇMİŞ vii

10 SİMGELER DİZİNİ KH 2 PO 4 ZnSO 4 TEA OPA MOC TH GA 3 PEG dk sn h g ppm nm µs DAD mm KAT EC MGT HPLC Potsyum dihidrojen fosft Çinko sülft Trietilmin Orto-fetlldehit 9-flurenilmetil kloroformt Tetrhidrofurn Gierellik sit Polietilen glikol Dkik Sniye Hektr Grm Milyond ir kısım Nnometer Mikro Simens Diode rry detector Milimol Ktlz Elektriksel iletkenlik Ortlm çimlenme zmnı Yüksek Performnslı Sıvı Kromotogrfisi viii

11 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 3.1 Ön uygulmlrın ypılışı Şekil 3.2 Bitkilerin yetiştirildikleri rziden görüntüler Şekil 3.3 sulye ve örülce tohumlrınd ktlz ktivitesi nlizi Şekil 3.4 HPLC yöntemiyle fsulye ve örülce tnelerinin şeker nlizi Şekil yılınd primingin fsulyede 1 dne ğırlığı üzerine etkisi Şekil yılınd ekim trihinin fsulyede 1 dne ğırlığı üzerine etkisi Şekil yılınd priming ekim trihinin fsulyede 1 dne ğırlığı üzerine etkisi Şekil yılınd ekim trihinin fsulyede itki şın kl syısı üzerine etkisi Şekil yılınd priming ekim trihinin fsulyede itki şın kl syısı üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd primingin fsulyede kl şın tne syısı üzerine etkisi Şekil yılınd ekim trihinin fsulyede kl şın tne syısı üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd primingin fsulye tohumu verimi üzerine etkisi Şekil yıllrınd ekim trihinin fsulye tohumu verimi üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd priming ekim trihinin fsulye tohumu verimi üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd primingin fsulye tohumu protein miktrı üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd ekim trihinin fsulye tohumu protein miktrı üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd priming ekim trihinin fsulye tohumu protein miktrı üzerine etkisi Şekil 4.14 sulyede mino sitlerin kontrol uygulmsınd HPLC kromtogrmı ix

12 Şekil yılınd hst zmnının fsulye tohumlrının çimlenme yüzdesi üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın fsulye tohumlrının çimlenme yüzdesi üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnı kurutmnın fsulye tohumlrının çimlenme yüzdesi üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının fsulye tohumlrının MGT üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın fsulye tohumlrının MGT üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnı kurutmnın fsulye tohumlrının MGT üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının fsulye tohumlrının EC değerleri üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın fsulye tohumlrının EC değerleri üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnı kurutmnın fsulye tohumlrının EC değerleri üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının fsulye tohumlrının ktlz miktrı üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın fsulye tohumlrının ktlz miktrı üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının fsulye tohumlrının skkroz miktrı üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın fsulye tohumlrının skkroz miktrı üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnı kurutmnın fsulye tohumlrının skkroz miktrı üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın fsulye tohumlrının rfinoz miktrı üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnı kurutmnın fsulye tohumlrının rfinoz miktrı üzerine etkisi Şekil yılınd hst zmnının fsulye tohumlrının rfinoz miktrı üzerine etkisi x

13 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının fsulye tohumlrının stkiyoz miktrı üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın fsulye tohumlrının stkiyoz miktrı üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnı kurutmnın fsulye tohumlrının stkiyoz miktrı üzerine etkisi Şekil 4.35 sulyede skkroz, stkiyoz, ve rfinoz şekerlerinin HPLC kromtogrmı... 7 Şekil yılınd ekim trihinin örülcede 1 dne ğırlığı üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd primingin örülcede itki şın kl syısı üzerine etkisi Şekil yılınd ekim trihinin örülcede itki şın kl syısı üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd ekim trihinin örülcede kl şın tne syısı üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd primingin örülce tohumu verimi üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd ekim trihinin örülce tohumu verimi üzerine etkisi Şekil yılınd priming ekim trihinin örülce tohumu verimi üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd ekim trihinin örülce tohumu protein miktrı üzerine etkisi Şekil yılınd priming ekim trihinin örülce tohumu protein miktrı üzerine etkisi Şekil 4.45 Börülcede mino sitlerin kontrol uygulmsınd HPLC kromtogrmı... 8 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının örülce tohumlrının çimlenme yüzdesi üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın örülce tohumlrının çimlenme yüzdesi üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnı kurutmnın örülce tohumlrının çimlenme yüzdesi üzerine etkisi Şekil yılınd hst zmnı kurutmnın örülcede MGT üzerine etkisi xi

14 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının örülce tohumlrının EC değerleri üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın örülce tohumlrının EC değerleri üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnı kurutmnın örülce tohumlrının EC değerleri üzerine etkis Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının örülce tohumlrının ktlz miktrı üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd, kurutmnın örülce tohumlrının ktlz miktrı üzerine etkisi Şekil yılınd hst zmnı kurutmnın örülce tohumlrının ktlz miktrı üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının örülce tohumlrının skkroz miktrı üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın örülce tohumlrının skkroz miktrı üzeine etkisi... 9 Şekil yılınd kurutmnın örülce tohumlrının skkroz miktrı üzeine etkisi... 9 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının örülce tohumlrının rfinoz miktrı üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın örülce tohumlrının rfinoz miktrı üzerine etkisi Şekil yılınd hst zmnı kurutmnın örülce tohumlrının rfinoz miktrı üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının örülce tohumlrının stkiyoz miktrı üzerine etkisi Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın örülce tohumlrının stkiyoz miktrı üzerine etkisi Şekil yılınd hst zmnı kurutmnın örülce tohumlrının stkiyoz miktrı üzerine etkisi Şekil 4.65 Börülcede skkroz, stkiyoz, ve rfinoz şekerlerinin HPLC kromtogrmı xii

15 ÇİZELGELER DİZİNİ Çizelge ve 215 yillri Ankr ylık sıcklıklrı ( C) (Anonim 216) Çizelge 4.1 Primingin fsulye tohumlrı mnino sitleri üzerine etkisi Çizelge 4.2 Primingin fsulye tohumlrı mnino sitleri üzerine etkisi Çizelge 4.3 Primingin örülce tohumlrı mnino sitleri üzerine etkisi Çizelge 4.4 Primingin örülce tohumlrı mnino sitleri üzerine etkisi xiii

16 1. GİRİŞ Bklgiller esin çısındn thıllr gii önemli kültür itkileri rsınd yer lmktdır. Bklgiller rsınd fsulye ve örülce itkileri çoğu ülkelerde ve özellikle örülce itkisi tropik iklime ship oln yerlerde yetiştirilmektedir. Bu itkiler hem yeşil seze olrk, ve hem de kuru tne şeklinde tüketilmektedir. sulyenin protein miktrı ortlm % 22 iken, ortlm hektr şın tne verimi 7 kg ve zı koşullrd 2-3 kg civrınd olmktdır (Gepts 21). Bitkinin norml üyüme ve gelişmesi için 17 zorunlu elementin ulunmsı gerekmektedir. Bu elementler fzl ornd kullnıldığınd mkro elementler ve z miktrd tüketildiğinde, mikro elementler dını lmktdr. Mikro elementler, mkro elementler kdr itki eslenmesinde önemlidir. Bunlrdn iri eksik vey diğer elementlerle dengesiz olmsı durumund, itki üyüme ve gelişmesi engellemekte vey yvşlnmktdır (Mengel vd. 21). Mikro elementler esinsel öneminden şk, çoğunlukl enzim sistemlerinde co-fctor durumund rol oynmktdır. Önemli olrk unlr fotosentez ve solunumun fizyolojik olylrınd görülmektedir (Mrschner 1995, Mengel vd. 21) ve onlrın eksikliği hlinde, verimi sınırlndırmktdır. Çinko eksikliği hücre zrlrının entegre edilmesini, sıcklığ krşı dynıklılığı zltmkt ve kronhidrtlr ve nükleotitlerin sentez ornını düşürmektedir (Ahmd ve Prsd 211). Ayrıc, u elemetın eksikliği durumd, çinko yu ihtiv eden enzimlerin sentezi önlenmektedir. Çinko elementinin eksikliği Asynın frklı ülkelerinde verim zlmsının önemli fktörlerinden syılmktdır (Rehmn vd. 212). Verimin dışınd, çinko eksikliği itkilerde protein miktrının düşmesine de yol çmktdır (Ckmk 2). Çinko nun ynısır, fosfor d itki üyüme ve gelişmesinde çok önemli rol oynmktdır. osfor miktrı nitrojen ve potsyum ornl dh z miktrd kullnılırken, kimysl reksiyonlrınd üyük ir yer lmktdır (Prsd 27). osfor hücreler içerisinde fosfolipitler gii ileşimlerin vzgeçilemez prçsı olmktdır (Tiz ve Zeiger 1991). Ayrıc, u element hücre çekirdeğinde ulunrk hücre ölünmesinde ve meristemtik dokulrın gelişmesinde önem tşımktdır (Russell 1973) ve onun eksikliği, yprk genişlenmemesi ve fotosentez ornının düşmesine neden olmktdır (Rodriguez vd. 1998). 1

17 Bitkilerde mikro elementler ve mkro elementler frklı yöntemlerle itkide uygulnilmektedir: toprkt kullnm, yprğ püskürtme ve direk tohuml uygulm. Yprklr püskürtme yöntemi, toprğ kullnmy ornl dh fzl vntj sğlmktdır, nck kullnıln mkinlrın phlı olmsı ve deneyimli ekipmnın ihtiyç duyulduğu dezvntj syılmktdır (Johnson vd. 25). Ayrıc, u yöntem genellikle itki yşmının son doğru ilerlediği dönemlerde kullnılmkt olup u nedenle ir şk dezvntj ulundurmktdır. Bun krşılık, esin elementlerin (güre) direk tohum ile uygulnmsı dh uygun ir seçenek olrk kul edilmektedir. Bunun nedenleri rsınd z miktrd güre kullnılmsı, koly ypılilmesi, fzl güreleme ilgisine ihtiyç duyulmsı ve fidenin hızlı gelişmesini sğlmsı syılilir (Singh vd. 23). Tohum elli zmnlrd ve frklı elementlerin konsntre çözeltilerinde ekletileilir (priming) vey o elementlerle kplnilir. Priming de, tohum kısmen sud vey frklı mterylleri içeren solusyond çimlenme özeliğinin şlngıç noktsın kdr ekletilirken, doğrudn çimlendirme önlenir ve rdındn, tohum şlngıç nem seviyesine kdr kurutulur (Brdford 1986). Bu tohumlr genellikle uygulm ypılmyn tohumlr ornl dh hızlı ir çimlenmeye ship olmktdır (rooq vd. 26, 29). Priming verimi de olumlu yönde etkilemektedir. Bu konud çok syıd yyın ulunmktdır. Nitekim, tohum primingi, uğdy (Mrcr ve Grhm 1986, Wilhelm vd. 1988), pirinç (Peern ve Ntnspthy 198), ve yemlik klgillerde (Sherrell 1984) verim rtışın neden olmuştur. Toprk ph'si yükselince, çinko elementin çözülürlüğü ve itki trfındn sore edileilme ve u eksiklik durumd mısır ve pirinç yprklrı üzerinde khverengi lekeler oluşmktdır (Mrschner 1995, Shrm 26). Örnek olrk, çinko primingi ypıldığınd, Echince purpure (L.) (Bev vd. 1999), fsulye (Ky vd. 25) ve rpd (Ajouri vd. 24) fidenin iyice gelişmesi ve verimin rttığı görülmüştür. Ayrıc, priming ypıln itkilerde, tohumun çinko ornı yüksek olmsı nedeniyle, toprk ptojenlere dynıklılık, güçlü fidenin gelişmesi ve sonuçt yüksek verim elde edilmesi de olnklıdır (Mrschner 1995). Genellikle, ort ornd çinko eksikliği ulunn toprklrd, u element ile tohum uygulmsı dh düşük ornd ulunn toprk çinko miktrın göre çinko ihtiycını krşılmktdır (Hrris vd. 27, 28, Slton vd. 21). 2

18 Ekim trihi itki gelişimi çısındn önemli rol oynmktdır ve her ölgede, en uygun ekim zmnın elirlenmesi, dh yüksek ve kliteli ürün elde edilmesini sğlr. Çevresel fktörlerin itkinin çıkışın, fide gelişimine ve fidelerin uygun şekilde gelişmesine olumlu etki göstermesi için, optimum ekim trihini elirtmek gerekmektedir. Belirtilen ekim trihi, itkinin her gelişme şmsının olumsuz koşullr mruz klmmsını sğlmktdır (Khjehpoor 21). sulye ve örülce dhil sıck iklim itkileri, ekim trihine üyük hsssiyet göstermektedir ve erken ekimde, toprğın soğuk olmsı nedeniyle tohum çimlenmesi ve fide çıkışı önlenmektedir. Bu yüzden, u tip itkilerde ilkhrın ilk ylrını ekim için tercih etmemek dh uygun görülmektedir fkt ekim uygun trihten gece klırs, vejetsyon süresinin kıslmsı, düşük similsyon ornı, erken çiçeklenme ve kısır çiçek syısı nedeniyle verimde düşüşler gözlenmektedir (Sreelth vd. 1997). Ekim trihinin önemi, frklı sıcklık ve gün uzunluğun mruz klmk nlmınddır nck fsulye itkisi nötr gün itki olduğu için, itki gelişmesi üzerinde gün uzunluğu pek çok etki göstermemektedir ve u tip itkilerde, sıcklığın önemi dh fzlsıyl gözlenmektedir. Genellikle geç ekim trihinde, çiçeklenme yz mevsiminin sıcklıklrın denk gelmekte, özellikle örülcede, gündüz stlerinde şırı sıcklıklr çiçeklenmeden önceki kuru mdde irikimini önlemekte ve çiçeklenmeyi hızlndırmktdır. Ayrıc, gece yüksek sıcklığın olumsuz etkisi de gündüz sıcklığı kdr etkilidir (Huxley ve Summerfıeld 1976). Bitkilerde desiksyon tolernsı tohum protoplzmik nemini % 8-9' kdr kyettikten sonr, çimlenme sırsınd şrıyl nem lmk ve itki üreteilmek nlmın gelmektedir (Hoekstr vd. 21). Bitkilerin tohumlrı desiksyon ve depolnmy krşı frklı tepkiler göstermektedir ve u yönde ortodoks ve reklsitrnt grulrın yrılmktdır (Roerts 1973). Bu oly, itkinin depolnm vey stress koşullrınd cnlılığını sürdürüleilmesi ve tohumlrın doğd dğılilmesi nlmın gelmektedir (Leprince vd. 1993). Ortodoks tohumlrd desikson krşı dynıklılık tohum gelişimi sırsınd meydn gelmekte ve tohumlr kurumy mruz klmktdır. Ayrıc, zı tohumlr n itkiden yrıldıktn sonr ypy olrk kurutulmkt ve onlrın depo ömürünü dh d yükseltmektedir (Berjk ve Pmmenter 1997). Ortodoks tohumlr krşı, reklsitrnt tohumlrı (özellikle tropikl ve zen sıck ölge itkileri) fizyolojik olgunlşm şmsınd z miktrd nem kyederken, hst zmnınd 3

19 yüksek ornd nem içermektedir. Bu tip tohumlr, desiksyon hem hsttn önce, hem de hsttn sonr nem kyın hsss olmkt ve nemli koşullrd hst sonrsı dh kıs cnlılığ ship olmktdir (Berjk ve Pmmenter 21). Ortodoks tohumlrın n itki üzerinde desiksyonu, itki gelişmesinin önemli ir progrmı olmktdır (Leprince vd. 1993). Tohum gelişmesinin son şmsı ki kuru olgunluk olrk dlndırılır, gelişme dönemini çimleneilmek şmsın getirmektedir (Kermode 1995). Ortodoks tohumlrın şırı ornd desiksyon dynıklılığı genelde rezerv ileşiklerin tohum içerisine irikmesi şmsınd meydn gelmektedir, fkt u tohum kurutm ornın d ğlıdır (Pmmenter ve Berjk 1999). Bzi rştırmcılr göre, tohum mksimum çimleneime potnsiyelini tohum kuru mdde irikimi şmsının son zmnlrınd elde etmektedir (Tekrony ve Egli 1997). Diğer ulgulr göre, tohumun depolnilmesi ki ir tür tohum gücü syılmktdır, olgunluk şmsınd kurumyl rtilmektedir (Demir ve Elis 1993, Kermode 1995). Çoğu hücresel ve iyokimysl olylr, ortodoks tohumlrın desiksyon dynıklılığı ile ğlntılıdır ve unlr içinde, ntioksidtif svunm (Leprince 1993) ve oligoskritlerin irikmesi (Oendorf 1997) gii fktörler syılilir. Tohumun çimleneilmesinde özellikle kronhidrtlrın metolizmsı ve ktif oksijenleri etkisiz hle getiren enzimlerin ktivitesi dikkt çekici konulrdn syılmktdır. Ortodoks tohumlrd indirgen olmyn şekerlerin irikmesi dehidrsyon tolernsı ile ğlntılıdır (Blck vd. 1996, Brenc vd. 1997, Corineu vd. 2). Oligoskritler sıvı hlindeki cmsı ypıy yol çmkt (Koster ve Leopold 1988) vey iki ktlı lipit tksının değişmesini önlemektedir (Crowe vd. 1992). Bzı rştırmcılr göre (Stedmn vd. 1996), tohumun şeker miktrı ve özellikle oligoskrit/skkroz ornı, tohumun vigor ve depolnilirlik göstergesi syılmktdır nck zı rştırmcılr göre (Bochicchio vd. 1997, Blck vd. 1999) rfinoz gruu şekerlerin desiksyon vey depolnilirlik ile net ir ilişkisi ulunmmktdır. Şekerlerin ynısır, ntioksidnt enzimlerin de tohumun desiksyon krşı tolernsın etkisi olduğu vrsyıldığınd u konud ypıln rştırm syısı zdır. Antioksidtif meknizmsının fsulye (Billy vd. 21) tohumlrının desiksyon krşı etkisi incelenmiştir. Aktif oksijen ileşikleri üretimi frklı itki orgnlrı (Smirnoff 1993) ve reklsitrnt tohumlrı (Hendry vd. 1992) dehidrsyon şmsınd görülmekte ve tohumun vigor ve cnlılığını olumsuz yönde etkilemektedir. Desiksyon krşı 4

20 dynıklılığın sğlnmsı ve lipit peroksidsyonunu önlemek için, u tür ileşiklerin kldırılmsı söz konusudur. (Vertucci ve rrnt 1995). Bu meknizmlr ktlz gii enzimlerin etkinliği ile sğlnmktdır. Bu tür enzimler, frklı meknizmlrın ynınd tohumun desiksyon rdındn çimleneilme potnsiyelini kurumk için tnımlnmıştır. Ktlz enzimi glioksizom hücrelerinde yer lmkt ve itki için önemli rol oynmktdır. Stres koşullrınd meydn gelen toksik H 2 O 2 molekülünü, su ve oksijeni dönüştürerek, oksidtif stresin hsrlrını önleyici olrk sptnmıştır (Mittler 22, Neill vd. 22). Örneğin, yçiçeği tohumlrınd hızlı yşlndırm ve rdındn kontrollü nemlendirme koşullrınd, çimlenme ornı ktlz enzimi ktivitesiyle direk ilişkili ulmuşur (Billy vd. 1998, 2). Aynı seeple, reklsitrnt tohumlrd desiksyon krşı duyrlılık, ntioksidtif meknizmsının eksik olduğu ve oksidtif hsrlrın meydn gelmesi ile de ilişkilidir (Vertucci ve rrnt 1995, Li ve Sun 1999). Bu tezin mcı: tezin irinci ölümünde, fsulye ve örülce tohumlrın frklı minerl solusyonlrınd (rştırmlr göre KH 2 PO 4 ve ZnSO 4 ileşenler yrdımıyl) priming uygulmsı ypılrk, frklı ekim trihlerinde ekilmesi ve tohum verimi, ve protein ve mino sit miktrı değişiminin incelenmesidir. Tezin ikinci ölümünde ise, ekilen fsulye ve örülce itkilerinden, yeşil dönem ve fizyolojik olgunlşm döneminde tohumlr hst edilip, frklı sıcklıklrd kurutulmuş ve kurutuln tohumlrd desiksyon tolernsı, cnlılık, ve çimleneilme potnsiyelleri incelenmiştir. Arştırmd, çimlendirme testi, elektriksel iletkenlik (EC) testi, ktlz enzimi ktivitesi, ve glikoz, fruktoz ve rfinoz şekerlerin miktrlrının tohumun ekim dönemi, hst periyodu, ve kurutm metodun göre değişimi incelenmiştir. 5

21 2. KAYNAK ARAŞTIRMASI 2.1 Primingin Verim ve Protein Miktrı Üzerine Etkisi Mishr ve Dwivedi (198), potsyum içeren çözeltide ve sf su ile yptıklrı rştırmd, uğdy tohumlrını priminge ti tutmuşlrdır. Her iki priming metodu, itki gelişimi, kuru mdde irikimi ve verim üzerinde önemli ölçüde olumlu etki göstermiştir. Pul ve Choudhury (1991), % 1 potsyum çözeltisiyle 18 st süreyle uğdy tohumlrını priming yptıklrı rştırmlrınd, verim rtışını izlemişlerdir. Yilmz vd. (1997), çinko elementini üç frklı yöntemde: toprğ krıştırm, yprk üzerine püskürtme, ve tohum ile priming olrk uğdy üzerinde kullndıklrı rştırmd, tne veriminin priming yönteminde diğer yöntemlere göre rtışı görülmüştür. Mitr vd. (1998), drı üzerinde sf su, %.25 CCl 2, 1 ppm, KH 2 PO 4 ve 1 ppm N 2 HPO 4 çözeltileriyle yptıklrı rştırmlrınd, itki oyu yüksekliği ve kuru mdde irikimini kontrol itkilerine göre dh iyi olduğu gözlenmiştir. Sd vd. (1999), uğdy tohumlrın CCl 2 uygulm yptıklrı rştırmlrınd, tne veriminde tuzluluk koşulund, uygulnmyn tohumlr göre rtış izlemişlerdir. Klrni vd. (21), susuz drı ekiminde, KCl+CCl 2 tohum ön uygulmsı yptıklrı rştırmlrınd, kontrole göre % verim rtışı sptmışlrdır. Slton vd. (21), pirinç üzerinde çinko elementini ihtiv eden solusyond priming ypmışlr. Arştırmd, kontrol göre dh yuksek verim ve itki gelişimi sptmışlrdır. 6

22 Ugle ve Mungse (21), uğdy tohumlrı üzerinde % 2.5 CCl 2 primingi ypmışlrdır ve u tohumlrdn elde edilen itkilerin veriminde ve şk içindeki tohum syısınd önemli rtış ulmuşlrdır. Annd ve Reddy (22), pirinçte yptıklrı rştırmlrınd, tohumlr % 1 CCl 2 çözeltisi ile priming ymışlrdır. Hst edilen itkilerde, uygulnmyn itkilere göre yüksek ornd itki oyu, kuru mdde irikimi, ve 1 dne ğırlığı görülmüştür. Kumr vd. (22), drı d yptıklrı rştırmd, tohumlrı sf sui le priming ypmış ve trly ekmişlerdir. Elde edilen itklilerin tne veriminde önemli ornd uygulnmyn tohumlrl ornl rtış görülmüştür. Hrris vd. (25), nohut ve uğdy itkilerinde toprğ kullnıln çinko sülft, priming ile kullnıln çinko sülft ve su ile priming etkisini u itkilerin verimi üzerinde rştırmışlrdır. Toprğ eklenen 13 kg h -1 çinko sülft sonucund uğdyd ortlm 338 kg h -1 verim rtışı görülmüştür. Ayrıc su ile priming de verim rtışı her iki itkide de izlenmiştir. %.4 çinko sülft uygulmsınd uğdyd 615 kg h -1 verim rtışı sptnmıştır. Bu ulgulr göre, rtışın yklşık yrısın kdr primingin etkisi nedeniyle meydn gelirken, yrısı d tohum sğlnmış oln çinko elementin etkisi ile orty çıkmıştır. Nohut itkisinde de çinko sülft primingi nedeniyle % (ortlm % 48) verim rtışı elde edilmiştir. Ky vd. (25), Ankr koşullrınd fsulye tohumlrını çinko çözeltisi ile ön uygulm ve dh sonr 3-6 yprklı şmsınd hümik sit ile püskürtme yptıklrı rştırmlrınd, verim, verim öğeleri ve protein de rtış izlemişlerdir. Afzl vd. (26), ir rzi rştırmsı mısır hiritleri üzerinde ypmışlrdır. SIPRA 4444 ve SP13 hiritleri tohumlrın %.5 ZnSO4, % 1.5 ZnSO4, %.5 Zn EDTA ve % 1.5 Zn EDTA çözeltileriyle priming ypmış ve tne verimi ve verim öğelerini incelemişlerdir. % 1.5 ve % 4 ZnSO 4 çözeltileri primingi en yüksek tne verimi (5.35 t h -1 ) ve iyolojik verimine (16.69 t h -1 ) neden olmuştur. 7

23 Bor ve Srm (26), gierellik sit ve cycocel ileşikleri ile ezelye itkisine 1, 1, 25, 5, ve 1 ppm dozlrınd ön uygulm ypmışlrdır. Sonuc göre, 25 ppm GA 3 dozund, kontrole göre itki şın kl syısı, tne verimi ve protein miktrınd rtış görülmüştür. Ayrıc, 1 ve 25 ppm cycocel uygulmlsınd, kl syısı ve verim rtışı izlenmiştir. En yüksek protein miktrı, 25 ppm cycocel dozundn elde edilmiştir. Kur vd. (26), nohut tohumlrınd su ve mnnitol (% 4) ile ekim öncesi ön uygulm ypmışlrdır. Kontrole göre, itkide tohum syısı ve tohum veriminde rtış görülmüştür. Bitkide ortlm tohum verimi, kontrolde 3.86 g, su ile ön uygulm ypıldığınd 5.47 g, ve mnnitol ile ön uygulm ypıldığınd 6.86 g olrk ulunmuştur. Su ile ön uygulmnın verimde % 41, mnnitol ile % 71 rtış sptnmıştır. Arif vd. (27), nohut tohumlrını %.5 ve %.75 çinko sülft çözeltileri ve su ile priming yprken, uğdy tohumlrını %.1, %.2, %.3 ve %.4 çinko sülft çözeltilerinde priming ypmışl ve uygulnmyn tohumlrı kontrol olrk ekmişlerdir. %.5 çinko sülft primingi nohutt en yüksek verime neden olmuştur. Buğdyd, %.4 çinko sülft uygulmsı en yüksek 1 dne ğırlığı ve iyolojik verimine, ve %.1 çinko sülft uygulmsı, en yüksek tne verimine seep olmuştur. Hrris vd. (27), %.5 çinko sülft ile 6 st nohutt, ve %.3 çinko sülft ile 1 st süreyle uğdyd yptıklrı tohum ön uygulm rştırmlrınd, tohumun çinko içeriği uğdyd mg kg -1 ve nohutt mg kg -1 olrk izlenmiştir. Buğdyd, sf su ile uygulm ypıldığınd, 2.28 ile 2.42 t h -1 (% 6) verim rtışı görülürken, çinko ile uygulm sonucund u verim rtışı 2.61 t h -1 (% 14) ornın kdr çıkmıştır. Çinko sülft uygulmsınd d nohutt verim, t h -1 (% 19) ornınd rtmıştır. Hrris vd. (27), mısırd çinko sülft ile priming, su ile priming ve çinko sülft ın toprk yolu ile tohum uygulmışlrdır. Çinko sülft priminginde, tohumlr 16 st % 1 ve % 2 dı geçen tuzun çözeltisinde ekletilmiştir ve dh sonr kurutulup, rziye ekilmiştir. çinko sülft ile uygulnmış tohumlrın fide ğırlığı, uygulnmynlr ornl 8

24 dh yüksek olmuştur. Verim çısındn, uygulm ypılmynlrd 3. t h -1, su ile uygulm ypılnlrd 3.4 t h -1 ve çinko sülft ile toprk ve tohum uygulmsınd eşit seviyede 3.8 t h -1 verim elde edilmiştir. Ayrıc uygulnmyn, su ile uygulnn ve çinko sülft ile uygulnn tohumlrın veriminde, tohumun çinko miktrı 16.5 mg kg -1, 16.5 mg kg -1 ve 18.3 mg kg -1 olrk ölçülmüştür. Şnlı (27), 26 yılınd üç nohut çesidinde frklı ekim zmnlrı (31 Mrt, 16 Nisn ve 2 Myıs) ve tohum uygulmlrının (kontrol, sf su, 1 ppm, 2 ppm, 3 ppm, ve 4 ppm GA 3 ) ypmış ve zı itki gelişme özellikleri ve verimi incelemişlerdir. Arştırmd, itki oyu cm, ilk kl yüksekligi cm, tek itki ğırlığı g ve itki şın tne verimi g rsınd değişen değerleri ulmuşlrdır. Tohum GA 3 ve sf su uygulmlrınd, kontrole göre itki oyu, yüz tne ğırlığı, itkide tne syısı, itkide kl syısı ve itki veriminde önemli ölçüde rtış görülmüştür. Arif vd. (28), Pkistn d ir trl denemesi ypmış ve soy fsulyesi tohumlrını 6, 12 ve 18 st priminge mruz tutmuşlrdır. Priming süresi dh uzun tutulduğund verim zlmsı görülmüştür nck 6 st süre ile uygulmd, en yüksek tne verimi elde edilmiştir. Hrris vd. (28), %.3 çinko sülft ile uğdy tohumlrını on-frm olrk uygulmışlrdır ve % 14 verim rtışını ulmuşlrdır. Ayrıc, %.5 çinko sülft çözeltisiyle yptıklrı priming de, % 19 verim rtışını sğlmışlrdır. Bu uygulm nedeniyle, hst edilen uğdy ve nohut tohumlrının çinko ornı, % 12 ve % 29 olrk sptnmıştır. Poshtmsri vd. (28), fsulye tohumlrı üzerinde serd 1, 2, 3 ve 4 mg çinko kg -1 toprk çinko sülft ön uygulm yptıklrı rştırmlrınd, verim ve tohumun çinko elementi içeriği önemli ölçüde rtış göstermiştir. Tohum protein ornı d z miktrd rtış göstermiştir. 9

25 teh vd. (21), nohut üzerinde sf su ve frklı ileşikler ile (KCl, CCl 2, ZnSO 4, ve skort) ön uygulm yptıklrı rştırmlrınd, en yüksek tne verimini ZnSO 4, skort ve sf su uygulmlrınd izlemişlerdir. Ky vd. (21), nohut tohumlrını sf su, 1, 2, 3 ve 4 ppm GA 3 ile ön uygulm yptıklrı rştırmlrınd, tne verimi ve protein içeriğini incelemişlerdir. Sonuçlr göre, 1 ppm GA 3, en yüksek tne verimine neden olmuştur. Ayrıc, 4 ppm GA 3 nedeniyle, protein ornınd kontrole göre önemli rtış görülmüştür. Ghssemi-Golezni vd. (21), yptıklrı lortuvr ve rzi rştırmlrınd, kolz tohumlrı üzerinde %.8 NCl ve %.8 KNO 3 çözeltileriyle 8 st süreyle priming ypmışlrdır. Hst edilen itkilerde KNO 3 primingi neticesinde, % 31.5 verim rtışı görülmüştür. Ayrıc NCl uygulmsı sonucund, % 22.5 verim rtışı gözlenmiştir. Shd vd. (21), uğdy tohumlrın %.1, %.2 ve %.3 P 2 O 5 çözeltileri ve sf suyl 1 st süreyle priming ymışlrdır. Deneme sonucund, %.3 dozundki primingi, ekimden tozlnmy kdrki süreyi önemli ornd kısltmıştır. Ayrıc, %.2 dozundki priming nedeniyle, en yüksek kuru mdde irikimi (651 kg h -1 ) sğlnmıştır. Yri vd. (21), uğdy üzerinde priming ypmışlrdır. Tohumlr 12, 24 ve 36 st %.5 ve % 1 KH 2 PO 4 ve % 2 KCl çözeltisinde ekletilmiş ve sonr ekilmiş. Bulgulr göre, çimlenme ornı, itki çıkışı, itki gelişmesi ve verimde önemli ölçüde rtış görülmüştür. Ashrfi ve Rzmjoo (211), spir üzerinde yptıklrı sf su ön uygulm rştırmlrınd, tne verimi ve protein miktrını incelemişlerdir. Priming nedeniyle tne verimi kontrole göre % 35 rtış göstermiştir. Ayrıc, tne protein içeriği uygulnn itkilerde % 18.8 e çıkrken, kontrolde % 15.6 seviyesinde ulunmuştur. 1

26 Golezni vd. (211), soy fsulyesi üzerindeki yptıklrı rştırmd, tohumlrı KNO 3 ve KH 2 PO 4 çözeltilerinde priming ypmış ve tohumlrı rziye ekmişlerdir. Bu denemede itki şın kl syısı, itki şın tohum syısı ve tne veriminde KNO 3 ile priming de rtış görülmüştür. Bun krşılıkt, fide çıkış yüzdesi ve çimlenme zmnı her iki priminginde, kontrole göre olumsuz yönde etkilenmiştir. Leil vd. (211), uğdy üzerinde iki senelik ir trl denemesinde, KCl % 2, KH 2 PO 4 %.5 ve sf su ile 2 C ve 12 st süreyle tohum primingi ypmışlrdır. Sonuçlr göre, mksimum kuru mdde ve hst indeksi sırsıyl KCl % 2 ve KH 2 PO 4 %.5 çözeltileri uygulmlrınd görülmüştür. Umir vd. (211), mş fsulyesi tohumlrı üzerinde yptıklrı sf su, KH 2 PO 4, mnnitol, PEG, sodium molydte dihydrte, ve slicylic cid çözeltileri ile ön uygulmlrınd, tne verimi, iyolojik verimi ve iyolojik nitrojen fikssyonunu (Protein göstergesi) incelemişlerdir. Tüm uygulmlr, iyolojik verimi ( ) ve tne verimi ( kg h -1 ) üzerinde pozitif olrk etkileri ulunmuştur. Ayrıc, en yüksek (46.39 kg h -1 ) iyolojik nitrojen fikssyonu, kontrole göre, KH 2 PO 4 ön uygulmsınd görülmüştür. Aoutlein vd. (212), uğdy tohumlrını %.2 çinko sülft, %.9 üre, çinko sülft-üre çözeltisi, ve ylnız su ile uygulmışlrdır. Tüm uygulmlr için priming süresi 1 st ypılmıştır. Çinko sülft ve onun üre ile ileşik formu en fzl etkiyi verim üzerinde göstermiştir ve çinko sülft ile uygulmd, kontrole göre % 26.3 verim rtışı görülmüştür. Gupt ve Singh (212), nohut üzerindeki yptıklrı priming rştırmlrınd, tohumlr sf su ile 8 st uygulmıştır. Bu tohumlrdn elde edilen itkilerin oyu, nodül kuru ğırlığı, kuru mdde irikimi, verim ve verim öğeleri incelenmiştir. Adı geçen kriterler priming sonucund kontrole göre pozitif olrk etkilenmiştir. Kuru mdde irikimi yklşık % 22 ornın yükselmiştir. Ayrıc itki şın kl syısı, kl içinde tne syısı ve tne verimi sıryl % 27, % 11.9 ve % 23.1 dh yüksek olmuştur. 11

27 Srivstv ve Bose (212), pirinç üzerinde yptıklrı rştırmd, Mg(NO 3 ) 2 ve KNO 3 ile priming ypmış ve rziye ekmişlerdir. Bu denemenin ulgulrın göre, priming sonucund verim önemli miktrd rtmıştır. Mirj vd. (213), frklı fosfor kynklrı (KH 2 PO 4, super fosft ve dimonyum fosft) ve sf su ile mısırd priming ypmışlrdır. Denemede, fosfor çözeltisi konsntresi % 1 olrk 16 st kullnılmıştır ve dh sonr kurutulrk rziye ekilmiştir. Bzı itkiler 21 günlük fide olrk hst edilmiş ve geri kln itkiler, son hstt elde edilmiştir. Su ve fosfor ile primingi ypıln fidelerin uygulnmynlr göre dh yüksek yş ve kuru gövde ğırlığı, gövde uzunluğu ve gövdenin fosfor içeriğine ship olmuştur. Ayrıc KH 2 PO 4 ile uygulndığınd, kontrol göre dört kt dh fzl esin elementlerin sore edildiği gözlenmiştir. osfor kynklı çözeltilerle uygulmsı ypıln tohumlrın verimi de önemli ornd rtış göstermiştir. Elde edilen tnelerin fosfor içeriği de fosfor priminginde dh yüskek ulunmuştur. Rh chmndi vd. (213), soy fsulyesi tohumlrı üzerinde sf su, %.2 çinko sülft ve %.4 potsium nitrte ön uygulm yptıklrı rştırmlrınd, en yüksek iyolojik verimi, çinko sülft çözeltisi uygulmsınd sptmışlrdır. Rstin vd. (213), fsulye tohumlrı üzerinde iki şmlı priming denemesi ypmışlrdır. İlk şmd, tohumlrı sf su ile 14 st priming ypmışlr ve tohumlrı kurutmuşlrdır. İkinci şmd, kurutuln tohumlrı ikiye ölünmüş ve ir kısmın tekrr priming ypmk için, sf su, 1 ppm KCl, %.5 CCl 2. 2H 2 O, 5 ppm KH 2 PO 4 ve 2 ppm GA3 kullnmışlrdır ve 14 st dı geçen çözeltilerin içerisinde ekletilip, kurutulduktn sonr irinci şmnın geri kln kısmıyl erer, rziye ekilmiştir. Elde edilen itkiler hst edilip, tohum verimi ve hst indeksleri ölçülmüştür. Sdece sf su ile uygulnn tohumlr, kontrollerine göre, dh yüksek verime neden olmuştur ve u rd, GA3 ve KH 2 PO 4 sırsıyl, verimi önemli ornd etkilemiştir nck rt rd ypıln priming sonucund değerlerin çoğu, tek şmlı uygulmdn fzl iken, GA3 ve KH 2 PO 4 rsınd frk görülmemiştir. Ayrıc, ikili priming sonucund, KH 2 PO 4 ile ypıln priming nedeniyle, en yüksek hst indeksi izlenmiştir. 12

28 Shukl (213), Vign mungo L. itkisi üzerinde iki şekilde çinko sülft uygulmsı ypmıştır. Birincisi, tohumlr 1 mg L -1 çinko sülft ile 4 st süre ile uygulnmıştır. İkincisi, ltı günlük fidelerin kökleri 2 st süre ile çinko sülft çözeltisinde ekletilip, dikilmiştir. Aynı zmnd, dı geçen uygulmlr 2 kere, tozlnmdn once ve tozlnmdn sonr 1 mg L -1 çinko sülft yprklr üzerine püskürtme ypılmıştır. Hst edilen itkilerin tohumlrınd, çinko ve protein içeriği kontrol itkilerine göre önemli ornd rtış göstermiştir. Soleimnzdeh (213), uğdy tohumlrı üzerinde yptığı sf su, KH 2 PO 4, KNO 3 ve ZnSO 4 çözeltileri ile 6, 12, 18, ve 24 st priming rştırmsınd, sırsıyl sf su ve KH 2 PO 4 uygulmlrınd en yüksek verimi ulmuştur. Bu rştırmd, 18 st uygulm, en yüksek değerler vermiştir. Umir vd. (213), Vign rdit itkisi üzerinde hydropriming, 2 mm ve 4 mm KH 2 PO 4, 2 ve 4 g L -1 mnnitol, 5 ve 1 g L -1 polyethylene glycol,.2 ve.4 g L -1 sodium molydte dihydrte ve 1 ve 2 ppm slisilik sit ypmışlrdır. 2 mm KH 2 PO 4 uygulmsı ile, 21 günlük fidelerde en yüksek protein içeriği ulunmuştur. Chvn vd. (214), ir rzi rştırmsınd, soy fsulyesi tohumlrını Hidropriming, KCl (1 ppm), CCl 2.2H 2 O (%.5), ve KH 2 PO 4 (5 ppm) uygulmlrın ti tutmuşlrdır. CCl 2.2H 2 O (%.5) uygulmsı diğerlerine göre, itki oyu, itki şın dl syısı, itki şın kl syısı, kl içindeki tohum syısı ve tne verimini önemli ölçüde rttırmıştır. Mohgheghi ve Aoutlein (214), kolz üzerinde yptıklrı sf su ve çinko sülft ön uygulmsınd, en yüksek tne protein rtışını gözlemişlerdir. Çinko sülft ve sf su primingi nedeniyle, itki şın kpsül syısı sıryl, % 16.1 ve % 1.5 ve hst indeksi % 5.4 ve % 3.7 ornınd rtış göstermiştir. Mohsin vd. (214), mısır itkisinde iki senelik çinko çözeltisiyle priming (% 1 ve % 2) ve yprk üzeri püskürtme (% 1 ve % 2) rştırmlrınd, eşzmnlı tohum primingi ve 13

29 yprk üzeri püskürtmesinde (% 2 ve % 2) kontrole göre en yüksek tne verimi, iyolojik verimi, 1 dne ğırlıı ve tohumun çinko içeriğini izlemişlerdir nck tne proteini üzerinde u uygulmlrın etkisi ulunmmıştır. Vzirimehr vd. (214), mısırd yptıklrı rştırmd, potssium nitrtı priming olrk %.5, % 1, % 1.5, ve % 2 seviyesinde uygulmışlrdır. Sonuçt, % 1 potsium nitrt uygulmsı en mksimum (% 33) verime neden olmuştur. Bhdor vd. (215), fsulye üzerinde demir şelt primingi ve zeolite ile tohum kplm uygulmsınd, en yüksek protein miktrı kontrole göre zeolite kplm uygulmsınd ulmuşlrdır. Vldkhn vd. (215), eşzmnlı yprk üzeri püskürtme ve tohum primingi için çinko nno prtiküllerini 2 g L -1 ornınd nohut üzerinde rştırmışlrdır. Bu denemenin ulgulrın göre, priming sonucund, 1 tne ğırlığı ve verim önemli ölçüde rtış göstermiştir. Seddigh vd. (215), iki uğdy çeşidi üzerinde yptıklrı rştırmlrınd, tohumlrı Zn-glutmine [Zn(Gln) 2 ], Zn-glycine [Zn(Gly) 2 ], Zn-rginine [Zn(Arg) 2 ], ve Znhistidine [Zn(His) 2 ] ile ön uygulm, ve çinko sülft güresini kontrol olrk direk toprğ kullnmışlrdır. Sonuçt, [Zn(Gly) 2 ] ve [Zn(Gln) 2 ], tne verimini kontrole göre sırsıyl % 46 ve % 14 ölçüde yükseltmiştir. Ayrıc, [Zn(Gln) 2 ], [Zn(Arg) 2 ], ve [Zn(His) 2 ] ön uygulmlrı nedeniyle, tohumun protein miktrı ve çinko elementi içeriği rtmıştır. 2.2 Besin Elementlerin Amino Asit Üzerine Etkisi Hm vd. (1975), soy fsulyesi üzerinde yptıklrı zot kullnmsınd, tne protein yüzdesinde rtış izlemişlerdir. Protein miktrınd yükseliş ile irlikte, mino sit miktrınd d önemli ölçüde rtış görülmüştür 14

30 Goh ve Kee (1978), çim (Lolium perenne L.) itkisi üzerinde zot ve kükürt kullndıklrı rştırmlrınd, kükürt ornı optimum miktrd kullndığınd, zot elementinin yüksek dozlr d kullnıldığınd, glutmik sit ornınd rtış görülmüştür. Byers ve Bolton (1979), uğdy tohumlrın frklı dozlrd kükürt ve zot kullndıklrı rştırmlrınd, mino sit içeriğini incelemişlerdir. Düşük ornd kükürt ve yüksek ornd zot kullnıldığınd, sistein ve metiyonin miktrı yrıy inmiş ve treonin, lösin, izolösi ve lizin mino sitleri önemli ölçüde zlmıştır. Ayrıc, u durumd sprtik sit ve sprjin miktrı yükselmiştir. Rendig ve Brodent (1979), mısır üzerinde yptıklrı rştırmlrınd, zot elementini kullnmış ve sonuçt, triptofn, lizin, glisin, rjinin, ve treonin mino sitlerin miktrınd zlm izlemişlerdir. Bun krşın, lnin, fenillnin, tirozin, glutmik sit, ve lösin mino sitlerde önemli miktrd rtış görmüşlerdir. Wrigley vd. (198), sksı d yetiştirdikleri uğdylrd, kükürt elementinin kullnımınd düşüş kullnmış ve sonuçt, tohumun metiyonin ve sistein içeriğinde düşüş izlemişlerdir. Julino vd. (1987), kç yıllık denemede Bngldeş, Endonezy, ve ilipinler ülkelerinde kükürt çısındn fkir toprklrd yetiştirilen pirinç tnesinin protein ve mino sitlerini incelemişlerdir. Bulgulr göre, sdece ir yıl d kükürt miktrını yükseltmiş oln toprkt yetiştirilen pirincin sistein ve metiyonin mino sitleri yüksek ornd ulunmuştur ve diğer yıllrd, u orn düşüş göstermiştir. de Ruiter ve Krl (21), rp ve uğdy üzerinde yptıklrı rştırmlrınd, kükürt ve zotun etkisi toplm tne mino sidi üzerinde incelemişlerdir. Yüksek zot kullnılmsınd, toplm mino sit miktrını yükseltmiştir nck kükürdün etkisi dh z olmuştur. İki elementin miktrınd rtış olduğund, toplm mino sit miktrınd d rtış izlenmiştir. 15

31 Tilsner vd. (25), kolz itkisinde yptıklrı rştırmlrınd, zot eksikliğinin mino sitlerin üzerinde etkisini incelemişlerdir. Sonuçlr göre, düşük miktr d zot kullnımınd, önce genç yprklrd, rdındn yşlı yprklrd mino sitlerin miktrınd önemli düşüş izlenmiştir zlul krim vd. (26), nohut üzerinde 15 ppm potsyum nftent ve 1, 2, ve 3 ppm nftlen setik sit kullndıklrı rştırmlrınd, tne mino sit içeriğini incelemişlerdir. Kontrole göre, 15 ppm potsyum nftent uygulmsınd izolösin, lösin, lizin, fenillnin, ve vlin mino sitlerinde önemli rtış görülmüştür. 15 ppm potsyum nftent ve 2 ppm nftlen setik sit uygulmsınd lnin, sprtic sit, glutmik sit, serin, ve tirozin miktrı önemli ölçüde rtmıştır. Ayrıc, 15 ppm potsyum nftent ve 1 ppm nftlen setik sit uygulmsı, rjinin, glisin, ve serin miktrınd rtış neden olmuştur. Jrvn vd. (28), kışlık uğdy d, kükürdün etkisini protein ve mino sitlerin üzerinde incelemişlerdir. Onlrın sonucun göre, kükürt kullnımı kontrole göre yükseldiğinde, protein ve mino sit miktrınd rtış izlenmiştir. Bu rtış ornı sırsıyl sistein, metiyonin, treonin,ve lizin için % 24.5, % 35.3, % 14.4, ve % 7.7 olrk hesplnmıştır. Losk vd. (21), mısır üzerinde yptıklrı rştırmlrınd, zot güresini üre şeklinde frklı dozlrd kullnmış ve tne mino sit içeriğini incelemişlerdir. Bulgulr göre, zotun vlin, izolösin, lösin, fenillnin, histidin, sistein ve lnin üzerinde önemli ölçüde etkili olmuştur ve en yüksek zot kullnımınd, dı geçen mino sitlerin miktrınd rtış görülmüştür. Mishr ve Aidi (21), uğdy üzerinde iki senelik denemelerde, frklı dozlrd fosfor ve çinko elementlerini kullnmış ve triptofn, metiyonin, ve lizin mino sitlerin miktrını ölçmüşlerdir. osfor elementi her iki sene de mino sitlerin üzerinde önemli ölçüde pozitif etkisi ulunmuştur ve her iki yıl d, kontrole göre en yüksek fosfor dozund, yüksek ornd mino sitler görülmüştür. Triptofn ve metiyonin mino 16

32 sitlerin her iki yıl d çinko kullnımınd değişiklik göstermemiş fkt, en yüksek çinko kullnımınd (1 kg h -1 ), lizin miktrı her iki yıld önemli ölçüde rtış göstermiştir. Nwz vd. (212), uğdy tohumlrını 25, 5, 75, ve 1 μm sodyum selent çözeltisinde ile yrım ve ir st süre ile 25 C de priming ypmış ve tne mino sit içeriğini incelemişlerdir. Bir st süre ile 75 μm çözeltisi ile ypıln ön uygulm nedeniyle, şeker ve toplm serest mino sitlerin miktrınd önemli öiçüde rtış izlenmiştir. Crist vd. (212), uğdy üzerinde 1+4 zot ve fosfor, ve sülft kynklı kükürt ve çinko elementlerini kullndıklrı rştırmlrınd, elde edilen tnelerin mino sitlerini nliz etmişlerdir. Adı geçen elementlerin metiyonin mino sidi üzerinde etkisi ulunmmış, izolösin üzerinde düşük ornd etkili olmuş, nck rjinin miktrınd önemli ölçüde rtış görülmüştür. Crist vd. (213), uğdy üzerinde zot, fosfor ve potsyum kullnmış ve tohum mino sit içeriğini incelemişlerdir. Sonuçt, u elementlerin kullnımı nedeniyle, histidin mino sidi miktrınd önemli rtış izlemişlerdir. Nosheen vd. (216), spir üzerinde rizokter (zosprilum ve zotokter)+ zot ve fosfor esin elementlerini krışım olrk kullnmışlrdır. Sonuc göre, zotokter+esin elementlerin 1/4 ü kullnımınd, tne proteini ve mino sitlerin (metiyonin, fenillnin, ve glutmik sit) miktrınd önemli ölçüde rtış izlenmiştir. 2.3 Ekim Trihinin Verim Üzerine Etkisi Kmr (1981), Sierr Leone ülkesinde, örülcede itki oyu, kl syısı ve tne veriminin Eylül yı ekiminde, en yüksek olduğunu elirlemiştir. Bgnll ve King (1987), ser d üretildiği elli sıcklıklr koşullrınd (21/16 o C, 27/22 o C ve 33/28 o C gündüz/gece), örülce tohumlrını ekmişlerdir. Yprklrı 17

33 gelişmekte oln itkilerde, kron dioksit similsyonu ornı 21/16 o C uygulmsınd, diğer iki uygulmlrın yrı ktın kdr düşmüştür. Çiçeklenmeden sonr, tne verimi iki yönde etkilenmiştir: yüksek sıcklıkt, kl syısı ve 21 o C ltınd, kl içindeki tne syısı ve üyüklüğü zlmıştır. Ayrıc yüksek sıcklıkt, yprklrın erken yşlnmsı, ve düşük sıcklıkt, emryo gelişmesinin durduğu görülmüştür. Mssly (1991), Amerik, Mississippi ölgesinde örülce tohumlrını Nisn, Myıs ve Hzirn ylrınd frklı tohum rlıklrıyl ekmişlerdir. Bitki şın kl syısı ve kl ğırlığı Nisn ve Myıs ylrınd dh yüksek ornd görülmüştür. Bu kriter, toplm güneş rdysyonu ve toplm günlük sıcklıklr ile pozitif ilişkide ulunmuştur nck kl uzunluğu ve 1 tne ğırlığı, ekim trihinden etkilenmemiştir. En yüksek tne verimi, Hzirn ekiminden elde edilmiştir. Dph vd. (1995), Yeni Zelnd d fsulye tohumlrını iki sulm düzeyinde, Ekim ve Ksım ylrınd ekim ypmıştır. Ksım ekiminde, Ekim yın göre tne verimi % 18 ve hst indeksi % 14 rtış göstermiştir. Dph vd. (1999), Yeni Zelnd d fsulye tohumlrını frklı sulm düzeylerinde ve frklı ekim trihlerinde ekmişlerdir. Birinci sene, ekim trihleri 27 Ekim ve 24 Ksım, ve ikinci sene, 1, 15, 29 Ekim ve 13 Ksım trihleri olrk uygulnmıştır. Her iki senede, hv sıcklıklrı norml koşullrın üstünde nck dh z nemli olduğu kydedilmiştir. Çimlenmeden çiçeklenmeye kdr itki gelişimi ve hv sıcklığı rsınd pozitif ilişki ulunurken, fotoperiyot ile hiç ir ilişki ulunmmıştır. Çimlenmeden çiçeklenmeye, çiçeklenmeden kl oluşumun, kl oluşumundn fizyolojik olgunlşmy, ve ekimden hsd kdr ortlm iriken gün sıcklığı sırsıyl 36, 79, 392, ve 974 C olrk ölçülmüştür. Ksım sonu sulu ekilen tohumlrdn 362 g m -2 yni Ekim sonu, Ksım şı ve Arlık t sulu ekilenlere göre % 15 fzl verim elde edilmiştir. Begum vd. (23), Bngldeş de fsulye tohumlrını Ock ve Şut ylrınd ekmişlerdir. Sonuçlr göre, Ock yınd ekilen itkilerden en yüksek verim elde edilmiştir. 18

34 Asio vd. (25), Ugnd d, örülcenin en yüksek verimini ekim sezonunun sonund ulmuştur. Sezonun şınd yüksek miktrd yğmur nedeniyle, vejettif gelişme fzl olmuştur ve u yüzden, kl syısı ve dolysiyl tne veriminin zldığı, sptnmıştır. Moshtti vd. (21), İrn ın güney (sıck) ölgesinde, örülce tohumlrını 7 Hzirn, 22 Hzirn, 6 Temmuz, ve 22 Temmuz ylrınd ekmişlerdir. 22 Hzirn ekiminden elde edilen itkilerde, itki şın kl syısı, tne verimi ve hst indeksi, diğer ekim zmnlrın göre, en yüksek ornd ulunmuştur. Ngueguim vd. (211), Kmeron d 45 fsulye çeşidini 15 Eylül, 3 Eylül, ve 15 Ekim trihlerinde ekmişlerdir. 15 Ekim trihi en düşük tne verimine (% 5-77) neden olmuştur. Aknde vd. (212), örülce üzerinde iki senelik rştırmlrınd, Hzirn, Temmuz, Ağustos, ve Eylül ylrınd ekim ypmışlrdır. Denemenin irinci yılınd, en yüksek tne verimi ( kg h -1 ) Temmuz yınd elde edilmiştir nck ikinci yıld, en yüksek verim ( kg h -1 ) Ağustos yınd görülmüştür. Her iki yıld, Ağustos yınd ekilen itkilerde, % 5 olgunlşm şmsı Eylül yı ekimine göre, dh uzun zmnd gerçekleşmiştir. Bdr vd. (213), mısırd iki çeşit Vici f L. itkisi tohumlrını (Skh-1ve Giz- 461) 31 Ekim, 15 Ksım ve 3 Ksım trihlerinde ekim ypmışlrdır. Bitki oyu, kök uzunluğu, itki gelişme ornı, itki şın yprk syısı, kuru mdde irikimi, tne verimi, ve tohumun nitrojen ve fosfor içeriği 31 Ekim trihinde görülmüştür. Hu (213), güney Krolin ölgesinde, soy fsulyesi tohumlrını 15 Hzirn itiriyle ekmiştir ve sonrki ekim trihlerini irer hft r vererek ypmıştır. Elde edilen sonuçlr göre, 22 Hzirn yındn sonrki ekimlerde, tne verimi önemli ölçüde zlmıştır. 19

35 Ichi vd. (213), üç örülce çeşidini Şut ortsı, Şut sonu ve Mrt ortsı trihlerinde frklı sulm seviyelerinde ekim ypmışlrdır. Mrt ortsı ekimi sonucund, çimlenmeden % 5 çiçeklenmeye kdr süreyi uztmıştır nck, Şut ortsı ekiminde, en yüksek tne verimi görülmüştür. El-Metwlly vd. (213), fsulye tohumlrını Mısır koşullrınd 25 Ekim, 1 Ksım, 25 Ksım ve 1 Arlık trihlerinde ekim ypmışlrdır. Bitki üyüme krkterleri ve klorofil miktrı irinci ekim trihinde diğer trihlere göre rtış göstermiştir nck en yüksek verim ve verim öğeleri, 25 Ksım ekiminde görülmüştür. Sdeghi ve Niyki (213), üç soy fsulyesi çeşitlerini İrnın kuzeyinde, 2 Nisn, 3 Nisn, 1 Myıs ve 2 Myıs ylrınd ekim ypmış ve itki şın kl syısı, n sürgün kllrınd tohum syısı, kl uzunluğu, olgunlşm dönemi, yğ ornı, protein ornı, 1 dne ğırlığı ve tne verimini incelemişlerdir. Sonuçlr göre, en yüksek itki şın kl syısı ve n sürgün kllrınd tohum syısı, 3 Nisn ekiminde görülmüştür. Ayrıc, en yüksek tne verimleri ( kg h -1 ve kg h -1 ) sırsıyl 2 Nisn ve 3 Nisn ekimlerinde görülmüştür. Shrm vd. (213), Himlylr d üç fsulye çeşidi (Luxmi, SVM-1 ve Kentucky Wonder) tohumlrını iki yıllık denemelerde 1, 8, 15, ve 22 Hzirn yınd ekmişlerdir. 1 Hzirn ekiminden elde edilen tne verimi, diğer üç trihe göre, sırsıyl 23, 77 ve % 85 rtış göstermiştir. Vonk (213), Amerik d, soy fsulyesi tohumlrını Nisn, 3-1 Myıs, 2-27 Myıs, ve 7-14 Hzirn trihlerinde frklı ekim rlıklrınd ekim ypmışlrdır. Her ekim rlığının ortsı için öngörülen tne verimi sırsıyl 4683, 4422, 457, ve 3545 kg h -1 elirlenmiştir. Sonuçt, ekim trihi geçiktikçe, verim de zlm görülmüştür. Elhg ve Hussein (214), Sudn d fsulye tohumlrını 7 ve 26 Ksım yınd 1-6 itki m 2 de ekim ypmışlrdır. Sonuçlr göre, en yüksek tne verimi, itki gelişimi ve tne klitesi irinci ekim trihinde görülmüştür. 2

36 Getchew vd. (214), green en fsulyesi tohumlrını (Phseolus vulgris L.) Melk-1 ve Melk-5) dört frklı ekim trihinde (3 Temmuz, 18 Temmuz, 2 Ağustos ve 17 Ağustos) ekim ypmışlrdır. sonuçlr göre, ekim trihleri ve çeşit interksyonlrı kl uzunluğu, kl eni, kl syısı ve ortlm kl ğırlığı kriterler için önmeli çıkmıştır. Bu rd, kl verimi sdece ekim trihinden etkilenmiştir ve en uzun (13.5 cm) kl 18 Temmuz ekiminden elde edilmiştir. Ayrıc, en yüksek kl verimi (4326 kg h -1 ) 3 Temmuz ekiminde görülmüştür. Getchew vd. (215), iki çeşit fsulye üzerinde frklı ekim rlıklrı ile dört ekim trihini (3 Temmuz, 18 Temmuz, 2 Ağustos ve 17 Ağustos) uygulmışlrdır. En yüksek tne verimi 3 Temmuz trihi ekiminde görülmüştür. Mojddm vd. (215), örülce itkisini üç frklı ekim trihinde (6Temmuz, 23 Temmuz, ve Ağustos 6) rziye ekip, tne verimini incelemişlerdir. Sonuçlrlrın göre, 23 Temmuz ekimi en yüksek verim (1817 kg h -1 ) ve 6 Temmuz en düşük verime (1457 kg h -1 ) neden olmuştur. Nwdike ve Terkimi (215), Nijery nın kuzeyinde, dokuz fsulye çeşidini 1 Myıs, 14 Ağustos ve 14 Eylül trihlerinde ekim ypmışlrdır. İncelenen kriterler itki oyu, itki şın yprk syısı, itki şın irincil dllr, kl verimi (kg h -1 ), tne verimi (kg h -1 ), 1 tne ğırlığı (g) ve kuru mdde irikimi (kg h -1 ) olmuştur. En yüksek morfolojik ve verim kriterleri Myıs trihi ekiminde görülmüştür. 2.4 Tohum Kurutmsı ve Çimlenme, Tohum Şekerleri Ornı, ve Antioksidnt Enzimleri Aktivitesi Adms vd. (1983), fsulye üzerinde yptıklrı rştırmlrınd, normlde çiçeklenmeden 5 gün sonr ypılmsı gereken kl hsdını çiçeklenmeden 26 gün sonr ypıp, tohumlrı kl içerisinde kurutmuşlrdır. Ayrıc, u kllrın tohumlrı yrıldıktn sonr (kl dışı tohumlr) kurutulmuştur. Sonuçt, kl içerisinde kurutuln tohumlrın cnlılığı, kl dışınd kurutulmuş oln tohumlrdn fzl olmuştur. 21

37 Rosenerg ve Rinne (1986), soy fsulyesi tohumlrını çiçeklenmeden 35 gün sonr hst edip, 7 gün süre ile lortuvr koşullrınd kurutmuşlrdır. Kurutuln tohumlr dh sonr çimlendirilmiştir ve unlrd, doğl olgunlşn tohumlr gii, çimlenme ornı ve fide gelişimi görülmüştür. 7 gün içerisinde, emryolrın rengi olgunlşm simgesi syılrk, hızlıc yeşil den srıy dönüşmüştür. Koster ve Leopold (1988), ezelye, mısır, ve soy fsulyesi üzerinde yptıklrı rştırmlrınd, u itkilerin tohumlrını 25 C de krnlıkt ıslk rulo kğıtlrı rsınd nemlendirmişlerdir. Nemlendirme, hem kökcük çıkışının öncesine kdr, hem de çıkış sonrsın kdr yürütülmüştür ve dh sonr kplı klrd, % 11 ornsl nemi sğldığı içeren lityum klorür çözeltisi üzerinde, % 8 neme kdr kurutulmuştur. Bu düşük nem ornı, tolernt olmyn dokulr için öldürücü olmsı ilinmektedir. Dh sonr, tohumlr 24 st süre ile (tohum dokulrının dh z zrr görmesi için yvş nemlendirme), % 1 ornsl nem ortmın ktrılmıştır. Bu şmdn sonr, emryolr tohumlrdn yrıldıktn sonr sf suy dldırılıp, elektriksel iletkenlikleri ölçülmüştür. Ayrıc, elde edilen tohumlrın şk ir kısmı, çimlendirilmiştir. Ayrıln emryolrın çözüleilir şeker miktrlrı d ölçülmüştür. Tolernt tohumlrın çimlenme ornı yüksek miktrd görülür iken, skkroz gii şeker miktrının d fzl olmsı ve u nedenle, desiksyon krşı tolernsın şekerler ile pozitif ilişkisinin vrlığı ulunmuştur. Chen ve Burris (199), mısır tohumlrını yüksek nem ornınd hst etmiş ve kurutm yönteminin etkisini desiksyon krşı tolernslığın üzerine, incelemişlerdir. Hsttn sonr tohumlr düşük nispi nemde kurutulmuştur ve sonuçt rfinoz/skkroz ornı, çimlenme ornınd rtış, ve elektriksel iletkenlik ve şekerlerin sızmsınd düşüş görülmüştür. Bu deneme rştırmcılrın göre, desiksyon krşı tolernslık, şekerlerin tm miktrın değil, onlrın iriri ile ulunduğu ornı ile ilişkilidir. Blckmn vd. (1992), soy fsulyesi üzerinde yptıklrı rştırmlrınd, itkileri ser d yetiştirip, 34 gün çiçeklenmeden sonr gelişmekte oln kllrı hst edip, tohumlrını kurutmk için kllrdn yırmışlrdır. Bu olgunlşmmış tohumlrı 6 gün süre ile yvş kurutm ypmışlrdır. Kplı kplr içerisine düşük tmosfer ornsl 22

38 nemi sğlmk için (% 92.5, % 87, % 75, % 51, % 45, ve % 32.5), sırsıyl KNO 3, N 2 CO 3, NCl, Mg(NO 3 ) 2, K 2 CO 3, ve MgCl 2 doymuş çözeltileri koyup, tohumlrı % 92.5 nispi nem den şlyrk ve % 32.5 e doğru ilerleyerek, her gün ir çözeltiye uygulyrk ve onlr ile tems etmeyecek şekilde kplr içerisine yerleştirmişlerdir. Kontrol tohumlrı ynı kplr, fkt çözeltiler yerine sf su kullnılrk, konulmuştur. Kurutm süresi itince, tohumlr çimlendirilmiştir. Ayrıc, desiksyon krşı tolernsı elirtmek mcıyl, tohumlrı LiCl çözeltisi ile uygulyrk (% 13 ornsl nem) hızlı ir şekilde 6 gün oyunc 25 C de kurutmuşlrdır. Kurutuln tohumlrın nemini dh sonr 24 st süre ile yüksek tmosfer ornsl nem de yükseltmişlerdir. Dh sonr yvş ve hızlı kurutuln tohumlrın emryo eksenleri yrılıp, şeker içerikleri ölçülmüştür. Skkroz ve stkıyoz miktrlrı yvş kurutuln eksenlerde, hızlı kurutulnlr göre, önemli ölçüde rtış göstermiştir. Yvş kurutuln tohumlrın çimlenme ornı hızlı kurutulnlr göre, önemli ölçüde yüksek ulunmuştur. Sun ve Leopold (1993), soy fsulyesi tohumlrınd emryo eksenini 28, 3, 34, 42, 48, ve 55 gün çiçeklenmeden sonr hızlı ir şekilde kurutmuşlrdır. Kurutuln eksenler, 34 gün çiçeklenmeden sonr en yüksek çimlenmeyi gösterir iken, 48 gün çiçeklenmeden sonr fizyolojik olrk olgunlşmıştır. Ayrıc, 3. günden 5. güne doğru kuru eksenler nemlendiği zmn, içerdikleri elektrolitlerin sızıntısı zlmıştır. 48. günden sonr, desiksyon krşı tolerns rtmıştır. Borowski vd. (1995), ttlı mısır hiridi üzerinde yptıklrı rştırmlrınd, 4 frklı olgunlşm döneminde tohumlrı hst edip, ypy kurutmy ti tutmuşlrdır ve desiksyon krşı tolernsın elirlemesi için, rfinoz/skkroz ornı ve elektriksel iletkenliğini incelemişlerdir. Rfinoz/skkroz ornı, tohumun g su g -1 yş ğırlığı şmsınd.3 civrınd iken, kurutm sonund ve tohumun yş ğırlığı düşünce (nem kyı), u orn önemli ölçüde rtmıştır. Tohum sızıntılrı (EC), hsdın son şmlrın doğru (nemin dh düştüğü dönem) zlmıştır. Dh yüksek ornd ulunn rfinoz/skkrozd, çimlenme ornınd rtış görülmüştür. Snhewe ve Ellis (1996), fsulye üzerinde yptıklrı rştırmlrınd, itkileri 21, 26, 31, 36, 41, 46, ve 56 gün çimlenmeden sonr hst etmişlerdir. Çimleneilme 23

39 potnsiyeli ve hızlı desiksyon krşı tolernsın şlngıcı ve gelişimi, frklı sıcklıklrd ve yvş kurutmlrd itki gelişimesi ve olgunlşmsı süresince incelenmiştir. Çimleneilme şlngıcı, tohumlrın yrım-dolgunluğu şmsınd ovül sizyonu ve nem kyedilmesinden sonr görülmüştür. Mksimum norml çimleneilme potnsiyeli, ve % ornsl nem de hızlı ir şekilde kurutuln tohumlrın tolernsı sırsıyl 2-23 ve 6-23 güne kdr görülmemiştir. Olgunlşmmış tohumlrın hızlı kurutulmsındn önce 7 gün süre ile yvş kurutm ypılmıştır ve sonuçt, çimleneilme potnsiyeli elde edilmiştir. Aynı zmnd tohumlrın üzerinde yvş kurutmdn sonr hızlı kurutm ypılmmıştır ve u tohumlrd desiksyon krşı tolerns, yvş ve rdındn hızlı kurutuln tohumlrdn dh z olmsı sptnmıştır. Hem yrım dolgun tohumlr (itkiden yrılmış), hem de tm dolgun tohumlr (itki üzerinde) 7 gün oyunc yvş nem kyetme durumund, hızlı desiksyon krşı ynı tolernsı elde etmişlerdir. Brenc vd. (1997), mısır tohumu emriyolrınd 14 ve 86 gün tozlnmdn sonr çözüleilir krohidrtlrın ornını ve onun, desiksyon krşı tolernsı ve çimlenme potnsiyeli ile ilişkilerini, kurutm sonund incelemişlerdir. Skkroz irikimi, desiksyon krşı tolerns ile ir ilişkisi ulunmmıştır. Ayrıc, rfinoz irikimi, kurutmdn sonr emryonun cnlılığı ile ilişkili ulunurken, desiksyon krşı tolernslık ile ilişkisi ulunmmıştır fkt rfinoz içermeyen tohumlrd tolernslık ise görülmemiştir. Sonuçlr göre, skkroz/rfinoz ornı 2:1 den küçük olduğu zmn tolernslık meydn çıkmıştır. Tm tolernslık ise u ornın 1:1 den küçük olduğu durumd izlenmiştir. Peterson (1997), mısır tohumlrı üzerinde yptıklrı rştırmlrınd, desiksyon krşı iki tolernslı ve hsss çeşidi frklı itki gelişme dönemlerinde hst ettikten sonr, frklı yöntemler ile kurutmuşlrdır. Birinci yöntemde, tohumlr od sıcklığınd kurutulmuştur. İkinci yöntemde, tohumlr 25, 35, ve 45 C de kurutm ypılmıştır. Üçüncü yöntemde ise, yüksek nispi nem de kurutulmuştur. Tüm yöntemlerde, emryo ekseninin nemi, tohum nemine göre dh yvş ir şekilde düşmüştür. Çimlenme yüzdesi ve fide kuru ğırlığınd rtış, gövde/kök ornınd ve solonum miktrınd düşüş, tozlenmdn 15 gün sonr hst edilen tohumlrd ve kurutm işlemleri od 24

40 sıcklığınd ypıln örneklerde elde edilmiştir. Ayrıc, gelişme ve kurutm süresince skkroz ve rfinoz, tolernslı çeşitte hsss çeşide göre frklı olrk rtış göstermiştir. Blck vd. (1999), uğdy üzerinde yptıklrı rştırmlrınd, uğdy tohumlrını olgunlşmdn (% 74 ornsl nem) hst edip, ikiye ölmüşlerdir: ir kısmını sf su içeren desiktör de (% 1 ornsl nem) ve ıslk kurutm kğıdı üzerinde, ve diğer kısmını 24 st N 2 CO 3 (% 9 ornsl nem) ve 24 st NCl (% 73 ornsl nem) içeren desiktör de 16 st ışık, 8 st krnlık ve 18 C/14 C derece de, ornsl nemin % 69, % 25, ve en son % 7 ye düşene kdr ekletmiştir. Ardındn, emryolr yrılıp, onlrın nem kyı ve şeker miktrı (desiksyon krşı tolernsın elirtisi olrk) ölçülmüştür. Emryolr MS ortmınd 7 gün oyunc çimlendirilmiştir. % 1 ornsl nem de ekletilen emryolrın çimlenme ornı % 95 üzerinde iken, dehidrsyon mruz kldığınd, çimlenen tohumlrın cnlılığı kyedilmiştir. Kdemeli tohumlrın çimleneilmesi, yüksek ornd izlenmiştir. 24 stte kurutuln emryolrd, rfinoz görülmemiştir nck dh fzl süre ile kurutuln tohumlrd, oligoskritlerin miktrınd, kurutulmyn tohumlr göre önemli rtış izlenmiştir. Corineu vd. (2), ezelye tohumlrını 25 C ve % 2, % 75, ve % 99 ornsl nemde kurutmuşlrdır. Tm kuru mdde irikiminden sonr (% 5 nem) 25 C ve % 2 ornsl nemde hızlı kurutuln tohumlr, desiksyon krşı tolerns göstermişlerdir. Bu tolernsın elde edilmesi, rfinoz ve stkiyoz irikimi ile ilişkide ulunmuştur. Stkiyoz dh fzl emryo ekseninde görülmüştür. Ayrıc, (rfinoz+stkiyoz)/skkroz ornı, tohum gelişme sırsınd rtmıştır ve hemen desiksyon krşı tolernsın şlngıcındn once, eksen de 1.1 ve kotiledonlrd.2 ye ulşmıştır. Bun krşın, nem ornı % 6 civrınd oln hst edilmiş tohumlr, hızlı kurutm (25 C ve % 2 vey % 75 ornsl nem) sonund, desiksyon krşı tolernslı ulunmmıştır. Bu tohumlrd, stkiyoz üretilmemiş ve sızıntılr fzl miktrd ulunmuş ve u nedenle zrlrd hsrın meydn gelmesi ve yğ peroksidsyonu sptnmıştır. Diğer trftn, olgunlşmmış tohumlr kl içerisinde vey % 99 ornsl nemde kurutulduğund, skkroz miktrınd düşüş ve (rfinoz+stkiyoz)/skkroz ornınd ve oligoskritlerin miktrınd rtış görülmüştür. 25

41 Billy vd. (21), trfındn fsulye tohumlrınd desiksyon krşı tolernsın çözüleilir şekerler ve superoksit dismutz, ktlz, skort peroksidz ve gluttyon reduktz ktivitesi ile ilşkisinin incelemesi için, tohumlr n itki üzerinde frklı olgunlşm dönemlerinde toplnıp, 15 C ve % 75 ornsl nem de, % 16 y düşene kdr kurutulmuştur. Adı geçen ileşimlerin ölçülmesi tohum kurutmsındn sonr ypılıp, tolernsı elirtmek mcıyl kurutulmuş tohumlrın çimlendirme testi ve norml fide geliştireilme potnsiyeli incelenmiştir. Tozlnmdn 45 gün sonr yni olgunlşm döneminde, tohumlr kurutulurken desiksyon krşı tolerns elde etmiştir. Bu dönemde, tohumun nisi nemi % 5-55 rsınd ulunmuştur. Kontrollü yşlndırm ve elektriksel iletkenlik testleri ile, tohum gücünün olgunlşm döneminde yüksek olup, dh sonr düşüş göstermesi sptnmıştır. Rfinoz, skkroz, ve stkiyoz gii şekerlerin tohumd irikmesi, yüksek tolernt tohumlrd görülmüştür. Ayrıc, tolernt tohumlrın ktlz ve gluttyon reduktz ktiviteleri yüksek ornd izlenmiştir. Billy vd. (24), yçiçeği üzerinde yptıklrı rştırmlrınd, tohumlrın ktlz ktivitesini iki şekilde: n itki üzerinde ve ypy olrk tk üzerinde ypıln tohum kurutm sonund incelemişlerdir. An itki üzerinde, tohumlr doğl olrk çiçeklenmeden 42 gün sonr olgunlşmıştır ve itkiler gün çiçeklenmeden sonr frklı dönemlerde hst edilmiştir nck her ir gelişme şmsınd itkiden lınn u tohumlr dormnsi nedeniyle çimlenememiştir ve çimlenme olyı sdece 5-6 y depolndıktn sonr gerçekleşmiştir. Diğer trftn, olgunlşmmış tohumlr çiçeklenmeden 24 gün sonr itkiden yrılırken, tk üzerinde ypy olrk kurutulduktn ve 5-6 y depolndıktn sonr, çimlenme potnsiyelini göstermiştir. Her iki yöntemde, depolm işlemi gerekli ulunmuş fkt ypy kurutm, olgunlşmmış tohumlrın çimleneilmesine neden olmuştur. Ayrıc, ktlz miktrı doğl kurutm yönteminde olgunlşmy doğru ilerlerken rtmıştır. Aynı sonuç, ypy kurutuln tohumlrd d görülmüştür. rnco d Ros vd. (25), khve tohumlrını hızlı, ort, ve yvş olrk kurutrk, tohumlrın son nem ornlrını % 51, % 42, % 33, % 22, ve % 15 e düşürmüşlerdir. Kurutuln tohumlrın ir kısmı 1 ve 2 C de 2 ve 4 y süre ile depolnırken, diğer kısmı hemen kurutulduktn sonr çimlendirme ve cnlılık testlerine ti tutulmuştur. Bu 26

42 testlerde, kökcük çıkışı, kotiledon yprklrı çıkışı, fide çıkışı ve çıkış hızı indeksi ölçülmüştür. Bu itki tohumu ortodoks ve reklsitrnt tohumlrı rsınd yer ldığı için, nem kyine ort derecede hssstır ve u nedenle tohum nemi düştüğünde, her iki kurutm sıcklığınd çimlenme ve cnlılık ornınd düşüşler görülmüştür. En kötü ve en iyi sonuçlr, sırsıyl hızlı ve ort kurutm yöntemlerinde izlenmiştir. Hlperin vd. (26), çimlenmekte oln ezelye tohumlrının üzerinde desiksyon krşı tolernsı, emryo ekseninin protoplst t meydn gelen değişikliklerle incelemişlerdir. Desiksyon mruz kln emryolrın protoplstı yrıldıktn sonr, skkroz/rfinoz (85:15 w/w) vey soritol tmponlrınd izole edilmiştir. Ardındn, hızlı şekilde sit neme ulşn kdr kurutulmuştur. Dh sonr, protoplstlr nemlendirilmiş ve fluresetin disett (DA) ile, emryolrın cnlılığı ve zrlrd oluşn üzüşme ve yrım-geçirgenliğin kyedilmesi mcıyl oynmıştır. Tüm protoplstlrın cnlılığı dehidrsyon nedeniyle zlmıştır. Deneme de, skkroz/rfinoz desiksyon krşı dynıklılğı için önemli ulunmuştur. Smrh (27), fiğ tohumlrı üzerinde frklı dönemlerde kurutm ypmışlrdır. Bitki üzerinde yetişmekte oln kllr, eş dönemde hst edilmiştir: 1) ilk dolum şmsı, 2) tohumun tm oyutu şmsı, 3) kl rengi yeşilimsi-srımsı dönemde, 4) srı kl şmsı, ve 5) khve rengi kl şmsı. Her hstt, tohumun nemi ve kuru ğırlığı ölçülmüştür. Tohumlr kllrdn yrıldıktn sonr, iki frklı koşuld: 24 C lortuvr sıcklığınd, ve kplı kplr içerisinde % 1 ornsl nem ve 2 C sıcklığınd 48 st süre ile ekletilip, rdındn norml lortuvr koşullrınd, kurutmy ti tutulmuştur. Tohumlrın kurutm sırsınd d nem ornı ölçülmüştür. Kurutuln tohumlr, çimlendirme testine kdr 5 C de sklnmıştır. Çimlendirmeden önce, tohumlr 1 dkik süre ile fngusit ve 1 sniye lkol ile uygulnmıştır. Dh sonr, fizyolojik dormnsi kırılmsı için 5 C de 5 gün ekletilmiştir. Ardındn, tohumlr 2 C de 14 gün süre ile sklnılıp, çimlendirmeye ti tutulmuştur. Sonuçlr göre, kurutmdn once % 1 ornsl nem de ekletmek, olgunlşmmış tohumlrın (2. ve 3. Aşmlr) çimlenmesini önemli ölçüde yükseltmiştir. Bu deneme de, yvş kurutmnın pozitif etkisi desiksyon tolernsı üzerinde sptnmıştır. 27

43 Levien vd. (28), soy fsulyesi üzerinde yptıklrı rştırmlrınd, tohumlrın son kurutm şmsınd kurutm cihzind kullnıln hvnın ornsl nemini düşürmüşlerdir ve öylece tohumun kırılm ornını zltmışlrdır. Sonuçlr göre, ornsl nemin % 3-4 kdr yükselmesinde, tohum kurutm hızı % 2 ye kdr düşüş gösterir iken, tohum klitesi ve rzi de çimleneilmesi olumsuz yönde etkilenmemiştir. Smrh vd. (29), soy fsulyesi üzerinde yptıklrı rştırmlrınd, itkileri 1) tohum kuru mdde irikimi şlngıcınd, 2) tohumun tm gelişme uyutu döneminde, 3) yeşilimsi-srımsı kl rengi, 4) srı kl rengi, ve 5) khve rengi kl şmlrınd hst etmişlerdir. Hst edilen ürünler, kl içerisinde vey kldn yrılırken iki şekilde 25 ve 29 C de kurutulmuş ve elde edilmiştir. Sonuçlr göre, kl içerisinde kurutuln tohumlr, kldn yrıln tohumlr göre, 2. ve 3. şmlrd çimlenmeyi, ve 1., 2., ve 3. şmlrd tohum vigor unu rtırmıştır. 4. ve 5. şmlrd kurutuln tohumlrın klitesi desiksyon krşı tolernsı elde ettikleri için, kurutm sıcklığındn etkilenmemiştir. 2. şm hriç, kurutm sıcklığın kl içerisinde kurutuln ve dh sonr hızlı yşlndırmy mruz kln tohumlrın çimleneilme potnsiyeline etkisi ulunmmıştır. Ennen (211), soy fsulyesi ürününü frklı olgunlşm (yeşil, srı, ve khve rengi kl) dönemlerde hst edip, frklı (27±2 C, 31±2 C, ve 41±2 C) sıcklıklrd iki şekil de: kl içerisinde ve yrılmış tohumlrı kurutmuştur. Srı kl şmsınd ve 27±2 C de kl içerisinde kurutuln tohumlrın klitesi, khve rengi kllrın içerisindeki kurutuln tohumlrl ynı ulunmuştur nck her iki kurutm yönteminde, 41±2 C de kurutuln olgunlşmmış tohumlrın (Yeşil kl) klitesinde düşüş görülmüştür. Srı kl şmsı hsdı, kurutuln tohumlrın klitesini yüksek seviyede sğldığı için, en uygun erken hsdı olrk elirlenmiştir. Rngel-jrdo vd. (211), khve tohumlrını reklsitrnt olrk ypy kurutmy ti tutmuşlrdır ve sonuçt, çimleneilme potnsiyelinin şekerler ile (Desiksyon krşı tolernsın elirtileri) ilişkisini incelemişlerdir. Tohumlrı 5, 5, ve 7 y çiçeklenmeden sonr hst edip, onlrın nemini 3 g su kg -1 yş ğırlık ornın kdr düşürmüşlerdir. 28

44 Bşlngıçt 646 g su kg -1 yş ğırlık ornı, kontrol olrk kullnılmıştır. Bşlngıç nemde çimlenme ornı % 93 iken, kurutuln tohumlrd u orn % 5 ye düşmüştür. Yüksek ornd ulunn çimlenmelerde, rfinoz/skkroz ornı yüksek miktrd gözlenmiştir. 29

45 3. MATERYAL ve YÖNTEM 3.1 Mteryl Arştırm 214 ve 215 yıllrınd Ankr Üniversitesi Zirt kültesi Bhçe Bitkileri Bölümü, Arştırm ve Uygulm lnınd ypılmıştır. Elde edilen tohumlrın verim ve klite kriterleri, Ankr Üniversitesi Zirt kültes Bhçe Bitkileri Bölümü, Tohum Bilimi ve izyoloji lortuvrlrınd, ve Ankr Üniversitesi Zirt kültesi Toprk Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü, Merkez lortuvrınd yürütülmüştür. Bu çlışmd mteryl olrk Srıkız fsulye çeşidi ile Şiml örülce çeşidi kullnılmış ve tohumlr Küçük Çiftlik Tohumculuk tn temin edilmiştir. Bu çeşitlerin özellikleri unlrdır: Srıkız: Oturk, yer tipi ir çeşittir. Ort erkenci ir çeşit olup toprk üzerine çıktıktn sonr, 4-5 günde hsd gelir. Mhsul verimi tze tüketim için dekr 1,5-2 ton rsınddır. Shil şeritlerinde, ilkhr ve sonhr dönemlerinde ekimi tvsiye edilir. Kr iklimi oln ölgelerde ilkhr, yz ve sonhr ylrınd ekileilir. Meyve uzunluğu 13-2 cm, meyve genişliği 1,5-2 cm rsınddır. Yssı, uzun, kllı ve kılçıksızdır. Pzr şnsı çok yüksektir. Tze tüketildiği gii konserve snyinde de kullnılmktdır. Şiml: Tohumlrı çık turuncu renkli, göz kısmı eyzdır. Hlk rsınd kırmızı örülce olrk d dlndırılır.yüksek verimli ir çeşittir günde hst olgunluğun gelir. Tze ve kuru tüketimi ypılır. 3

46 3.2 Yöntem Tohum ön-uygulmlrı (Priming) Tezin ilk şmsınd, tohumlr ekimden önce frklı ileşikler: (p1) kontrol (Uygulnmmış tohumlr), (p2) 1 g L -1 KH 2 PO 4, (p3) 4 g L -1 ZnSO 4 ve (p4) 5 g L -1 KH 2 PO g L -1 ZnSO 4 ile uygulnmıştır. Tohumlr 7 st oyunc dı geçen çözeltiler içerisinde ekletilip (Şekil 3.1), rdındn lortuvr sıcklığınd 36 st oyunc kurutulmuştur. Dh sonr tohumlr Pomrsol fungusit tozuyl %.2 ornınd dezenfekte edildikten sonr rziye ekilmiştir (Şekil 3.2). Şekil 3.1 Ön uygulmlrın ypılışı 31

47 3.2.2 Ekim için prsellerin hzırlnışı, tohumlrın ekimi, ve fenolojik özelliklerin kydedilmesi Bu rştırmnın rzi ekimi tesdüf loklrı deneme deseni olrk üç tekerrürde ypılmıştır. Her lok, dört prsel den oluşmuştur. Prsellerin oyutlrı 2 3=6 m 2 ve ekim mesfeleri sır rsı ve sır üzeri 5 2 cm olrk, toplm 5 sırdn oluşn prsellerde, m 2 de 1 itki ekilmiştir. Ekim trihleri (İkinci fktör) 214 yılınd, (d1) 2 Myıs ve (d2) 15 Hzirn, ve 215 yılınd, (d1) 7 Myıs ve (d2) 7 Hzirn trihleri olrk elirlenmiştir. 214 yılınd ekilen tohumlrın çimlenmesi, çiçeklenmesi, ve hst trihleri fsulye ve örülce için sırsıyl 25/5/214, 28/6/214, 8/8/214, ve 25/5/214, 15/7/214, 15/8/214 kydedilmiştir. 214 yılınd, ikinci ekim trihi için kydedilen trihler sırsıyl 2/6/214, 22/7/214, 5/9/214 ve 2/6/214, 2/8/214, 5/9/214 olmuştur. 32

48 Şekil 3.2 Bitkilerin yetiştirildikleri rziden görüntüler 215 yılınd, irinci ekim trihinde fsulye ve örülce için kydedilen fenolojik trihler sırsıyl, 12/5/215, 22/6/215, 1/8/215 ve 12/5/215, 14/7/215, 1/8/215 33

49 olmuştur. Ikinci ekim trihi için, u trihler fsulye ve örülce için sırsıyl, 12/6/215, 14/7/215, 22/9/215 ve 12/6/215, 3/7/215, 13/9/215 olrk kydedilmiştir Sulm ve yncı otlr ile mücdele Ekimden hemen sonr, tohumlrın çimleneilmesi ve fidelerin eş zmnlı çıkışlrı için ilk sulm ypılmıştır. Sulm işlemi için, 2 cm rlıklrl, sır rlrınd sulm orulrı ekimden önce loklr dizilmiştir ve iklim koşullrn göre (hv sıcklığı ve yğmur), sulm olgunlşm dönemine kdr ypılmıştır. Yncı otlr 214 yılınd 3-4 kere elle çp edilerek elimine edilmiştir. 215 yılınd, Trefln herisidi ekimden ir hft önce toprk yüzeyine serpilip, toprk ile krıştırılmıştır. Bu nedenle, itki gelişme döneminde çok z miktrd yncı otlr görülmüştür ve sdece 2 kere, zı elimine edilemeyen otlr, çplnm ile elimine edilmiştir. 214 ve 215 yıllrı ekimden hsd kdr Ankr sıcklıklrı meteoroloji verileri çizelge 3.1 de gösterilmiştir Tohum kurutm şmsı Tezin ikinci şmsınd iki fktörlü olrk, tesdüf prselleri deneme deseninde üç tekerrürde primingi ypıln tohumlrın ekiminden elde edilen itkilerin, kontrol itkilerinden iki frklı olgunlşm döneminde tohumlr kl içerisinde hst edilmiştir (Birinci fktör). Bu dönemler, yeşil olum dönemi (Yklşık % 65 tohum nemi) ve fizyolojik dönemi (Yklşık % 5 tohum nemi) olrk elirlenmiştir. Tohumlr kl içerisinde, iki yöntem de de lortuvr d kurutulmuştur (İkinci fktör): 1) yvş kurutm, 25 C ve 2) hızlı kurutm, 38±2 C de ypılmıştır. Bkllr, yvş kurutm yöneminde, lortuvr koşullrınd, metl tepsiler üzerine konulup, 7 gün süre ile kurutulmuştur. Bkllr ve içerdikleri tohumlrın rengi hst zmnınd tm yeşilken, kurutulduktn sonr khverengiye dönüşmüştür. Hızlı kurutm yönteminde, etüv sıcklığı istenilen sıcklığ yrlndıktn sonr, kllr metl tepsi üzerinde etüv rflrın yerleştirilmiş ve 2 gün süre ile kurutulmuştur. Bu yöntemde, kllr ve içerisindeki tohumlrın rengi kurutulduktn sonr fzl değişmemiştir. Kurutuln 34

50 kllrın tohumlrı yrıldıktn sonr, çimlendirme, EC, ktlz ve şeker nlizlerine lınmıştır. Çizelge ve 215 yillri Ankr ylık sıcklıklrı ( C) (Anonim 216) 214 My Hz Tem Ağu Eyl Eki 215 My Hz Tem Ağu Eyl Eki Çimlendirme testi kurutm sonrsı tohum çimlendirme testi ISTA kurllrın göre (Anonymous 23) ypılmıştır. Çimlendirme testinde, her uygulm tohum prtisinden 5 şer tohum lınıp, Pomrsol fungusit çözeltisiyle uygulnmış iki çimlendirme kğıtı üzerine dizilip, ir 35

51 kğıt dh üzerlerine konulup, rulo şekline getirildikten sonr, etüvde 25 C sıcklıkt 9 gün süre ile çimlenen tohumlrın syısı sitleşene kdr, çimlendirilmiştir. Çimlenen tohumlr günlük syım ti tutulrk, ortlm çimlenme zmnı (MGT) ve çimlenme yüzdesi hesplnmıştır. MGT= Σ n.d/ Σ n ormülde; MGT: ortlm çimlenme zmnı, n: D. günde çimlenen tohum syısı, ve D: çimlenme şlngıcındn itiren geçen günü ifde etmektedir Elektriksel iletkenlik (EC) testi (µs cm -1 g -1 ) Her tohum prtisinde 5 şer tohum lınmış, tohumlr trtıldıktn sonr 25 ml lik kvnozlr konulmuş ve üzerine 2 ml sf su ilve edilmiştir. Tohumlr kvnozlr 24 st süre ile 2 C deki etüvlere yerleştirilmiştir. Bu süre sonund etüvden çıkrıln tohumlrd, sızıntı miktrını elirleyeilmek için elektriksel iletkenlik ölçer yrdımı ile ölçümler ypılmıştır (Anonymous 23) Ktlz testi Tohum ekstrktının çıkrılmsı Toprk Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü lortuvrınd, sıvı zot içinde kurutulmuş tohumlrdn 1 g örnek 5 ml soğuk.1 M N-fosft ve ph 7.5,.5 mm N-EDTA ve 1 mm skorik sit ile homojenize edildikten sonr, homojent 4 C de 3 dkik 18 devrede sntrifüj edilmiştir. Elde edilen ekstrkt -2 C de dondurulmuştur (Jer vd. 25). 36

52 Ktlz ktivitesinin elirlenmesi Ktlz ktivitesi 24 nm dlg oyund hidrojen peroksidin kyolmsının izlenmesi ile elirlenmiştir. Reksiyon çözeltisi.5 M fosft tmponu (KH 2 PO 4 ) ve 1.5 mm H 2 O 2 krışımı ile hzırlnmıştır. 2.5 ml reksiyon çözeltisi ile.2 ml itki ekstrktı krıştırıldıktn sonr spektrofotometrede 24 nm dlg oyund. ve 6. sn okumlrı lınmıştır. Değerlendirme 1 dkik içinde sornsdki değişimi dikkte lınrk ypılmıştır (Jer vd. 25). sulye ve örülce tohumlrınd ktlz ktlz ktivitesi şemtik olrk şekil 3.3 te gösterilmiştir Şekil 3.3 sulye ve örülce tohumlrınd ktlz ktivitesi nlizi 37

53 3.2.8 Şeker nlizi Tohumlr 1 dk. oyunc khve öğütme mkinsınd öğütüldükten sonr yklşık olrk 3 g tohum tozun 15 ml % 8 lik etnol eklenmiş ve sntrifüj tüpü içerisinde 5 dk homojenize edilmiştir. 24 st uzdolınd ekletilen örnekler 15 dk 8 ºC lik su nyosund ekletilmiştir. Dh sonr 2 dk süre ile sntrifüj edilen örneklerden süperntnt (Sıvı) kısım yrılmış, kln pelet (Ktı) kısmı üzerine 1 ml % 8 lik etnol eklenerek homojenizsyon ypıldıktn sonr, su nyosund ekletme ve sntrifüjleme işlemleri ynı prosedürle ypılmıştır. Elde edilen süperntnt kısım dh önce yrıln süperntnt kısmı ile irleştirilmiştir. Süperntnt 4 ºC sıcklıkt rotry evportörde lkol uhrlşıncy kdr ekletilmiştir. Kurutuln ekstrkt 5 ml sf su ile eritilerek,45µm delik çpın ship oln filtrelerden süzüldükten sonr yüksek sınçlı sıvı kromtogrfisinde (HPLC) nliz edilmiştir. HPLC nlizinde viyl içerisinde yüklenen örnekler, setonitril fzı ile kolon içerisine yürütülüp, RID dedektör ü (Referctive index detector) yrdımı ile şeker pikleri elde edilmiştir. Dh sonr, piklerin verileri grm irimine çevirildikten sonr, stkiyoz, rfinoz, ve skkroz şekerleri miktrı ölçülmüştür. HPLC cihzının özellikleri Kolon: NH2, 5 µm, 25.4, Teknokrom TR N-21694, Kolon sıcklığı: 4ºC Moil fz: % 8 Asetonitril, Akış hızı: 1 ml dk-1, Dedektör: RID (Refrctive index detector), Shimdzu RID 1A Stndrtlr: Sigm. HPLC yöntemiyle şekerlerin nliz edilmesi şemtik olrk şekil 3.4 te gösterilmiştir. 38

54 12 Şekil 3.4 HPLC yöntemiyle fsulye ve örülce tnelerinin şeker nlizi Verim, verim öğeleri, protein miktrı ve mino sit nlizleri Dönem sonund, ekilen itkilerin kllrı verim, protein, ve mino sit nlizleri için hst edilmiştir. Bunun için, her prselin iki ort sırlrının tüm itkileri (3 itki, 3 m 2 ) elle hst edilip, itki şın kl syısı, kl içinde tne syısı, 1 dne ğırlığı, tne verimi, tne protein içeriği, ve tne mino sit içeriği ölçülmüştür. Tne verimi Bkllrın rengi srımsı-khveye dönüştüğünde ve tnelerin nemi % 2 ye düştüğünde, ort sırlrdki itkiler hst edilip, olgunlşm şmsı tm eş zmnlı olmdığı ve 39

55 sonuçt zı itkiler de kl neminin % 4 civrınd olmsı nedeniyle, hst edilen itkiler ir kç gün rzide güneş ltınd kurumy ırkılmıştır. Tneler tm kuruduktn sonr, kllrdn yrılmış ve elde edilen tohumlr grm olrk trtılmıştır. Elde edilen veriler, hektr şın hesplnmıştır. 1 dne ğırlığı Hst edilen her uygulmnın tohumlrı (p1, p2, p3, p4), 8 1 tohum dede yrılrk ğırlıklrı trtılmıştır. Ardındn, elde edilen 8 gruun verileri 8 e ölünerek, toplm uygulnn tohumun ortlmsı hesplnmıştır. Dh sonr, u ortlm değer, 1 çrpılrk 1 dne ğırlığı hesplnmıştır. Bitki şın kl syısı Her prselin iki ort sırlrındn lınn tüm kllr syılıp, hst edilen itkilere ölünerek ortlm itki şın kl syısı hesplnmıştır. Bkl şın tne syısı Iki ort sırlrdn hst edilen kllrın tüm tneleri yrıldıktn sonr, syım ypılmış ve elde edilen veriler, kl syısın ölürenek kl şın tne syısı hesplnmıştır. Protein nlizi Protein miktrı mikro keldl yöntemi ile (Anonymous 199) nliz edilmiştir. Önce her prselden 1 tne tohum lınmış ve 15 sniye süre ile öğütülmüştür. Öğütülen örneklerden.252 g lınıp, pelür kğıtındn ypıln külhlr konulmuştur. Külhlr d tüp içerisine konulup, üzerine 5 ml ölçüde potsyum sülft, demir sülft, ve kır sülft krışımı eklenmiştir. Dh sonr, u krışım 5 ml sülfürik sit ve slisilik sit ilve edilip, 24 st süre ile ºC de çeker ockt ykılmıştır. Elde edilen örnek, 14 sniye süre ile zot cihzınd sodium hidroksit ile reksiyon girip, üretilen yeşil sıvı, 4

56 .1 N sülfürik sit ile titre edilmiştir ve sonuçt, zot miktrı elde edilmiştir. Elde edilen very, 6.25 e çrpılrk, tne protein miktrı yüzde olrk hesplnmıştır. Amino sit nlizi Hidroliz ypılmsı Asit hidrolizi, mino sit nlizi için gerekli olduğu nedeniyle, içinde %.1-1 fenol ulundurn 6 N hidroklorik sit ile tohum örnekleri un hline geldikten sonr 11 o C sıcklıkt 24 st süre ile vküm koşullrınd (Oksit oluşturmmk için) ekletilmiştir. Hidroliz edildikten sonr, örnekler tüm sit klıntılrındn rındırılrk vküm koşulund kurutulmuştur. Elde edilen hidrolizt dh sonr HPLC cihzın yüklenmiştir. Amino sit stndrtlrı Beş frklı konsntrsyond mino sit stndrtlrı lıkonm zmnı ve lnının elde edilmesi nedeniyle kullnılmıştır. Bu konsntrsyonlr 1, 25, 1, 25 ve 1 pmol μl -1 olrk HPLC cihzın yüklenmiştir. Stndrtlr sprtik sit, glutmik sit, serin, histidin, treonin, rjinin, tirozin, sistein, ve metyonin olrk kullnılmıştır. Ön-türevlendirme Orto-fetlldehit (OPA) ve 9-flurenilmetil kloroformt (MOC) ileşenler, ve.4 N 1.4 ph ort feri ön-türevlendirme için HPLC cihzın örneklerle erer yüklenmiştir. Moil (Tşıyıcı) fzlr Moil fz A: sodyum sett tri-hidrt, trietilmin (TEA), % 1-2 setik sit, ve tetrhidrofurn (TH). Moil fz B: sodyum sett tri-hidrt, % 1-2 setik sit, setonitril, ve metnol. 41

57 Kromtogrfi koşullrı Grdient: % 1 A fzı ile şlnmış, 17 dk, % 6 B fzı, 18 inci dk, % 1 B fzı 18.1 inci dk ve.45 ml dk -1 kış, % 1 B fzı 18.5 inci dk ve.8 ml dk -1 kış, % 1 B fzı 23.9 inci dk ve.8 ml dk -1 kış, % 1 B fzı 24 inci dk ve.45 ml dk -1 kış, % B fzı 25 inci dk. Agilent 12 serisi HPLC, degzer lı quternry pomp, enjektör, ve diode rry dedektörü (DAD) kullnılmıştır. Sıvı hline gelen örnekler, HP Agilent 12 Autosmpler yrdımıyl kolon (Zorx mm AA kolon ve Hypersil ODS mm muhfız kolon) yüklenmiştir. DAD dedektör 338/1 ve 262/16 nm, kış hızı.5 ml dk-1 ve oven sıcklığı 4 o C olrk yrlnmıştır. Elde edilen veriler, Agilent ChemSttion progrmı ile nliz edilmiştir. Tüm knittif hesplmlr piklerin lnlrını ölçerek hrici stndrtlştırm yolu ile ypılmıştır. 3.3 Verilerin Değerlendirilmesi Arştırmnın irinci şmsındn elde edilen veriler (Priming ypıln ve frklı trihlerde ekilen tohumlr, ölçülen verim ve verim üğeleri, protein miktrı, ve mino sit değişiklikleri) tesdüf loklrı deneme desenine göre ve rştırmnın ikinci şmsındn elde edilen veriler (rklı olgunlşm dönemlerinde hst edilen ve frklı yöntemlerle kurutuln tohumlr, ölçülen çimlenme yüzdesi, ortlm çimlenme zmnı, elektriksel iletkenliği, ktlz enzimi, ve şeker miktrı) tesdüf prselleri deneme desenine göre vryns nlizine ti tutulmustur. Uygulmlr rsındki frklılıklrın önem düzeylerini elirleyeilmek mcıyl Duncn testi kullnılmıştır. Tüm isttistiksel hesplmlr ilgisyrd MSTAT-C pketi ve Excel progrmı kullnılrk ypılmıştır. 42

58 4. ARASTIRMA BULGULARI 4.1 sulyede Priming ve Ekim Trihinin Verim, Verim Öğeleri, Protein Miktrı ve Amino Asit Üzerine Etkisi 214 yılınd fsulye üzerine ypıln frklı priming ve ekim trihlerinin sonucund elde edilen 1 dne ğırlığı, kl syısı, kl şın tne syısı, verim değerleri ve protein miktrının vryns nlizleri EK1 de verilmiştir. Ayrıc, 215 yılınd fsulye üzerine ypıln frklı priming ve ekim trihlerinin sonucund elde edilen 1 dne ğırlığı, kl syısı, kl şın tne syısı, verim değerleri ve protein miktrının vryns nlizleri EK2 de verilmiştir dne ğırlığı-214 yılı Şekil 4.1 de görüldüğü gii, primingin 1 dne ğırlığı üzerine etkisi % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve en yüksek değerler eşit olrk p4 (25.1 g) ve p3 ( g) uygulmlrındn ( gruund) elde edilmiştir. Ayrıc, p1 (Kontrol) uygulmsı d gruun girerken, 229 g 1 dne ğırlığın neden olmuştur. Ayrıc, ekim trihinin etkisi, 1 dne ğırlığı üzerinde % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve şekil 4.2 de görüldüğü gii, en yüksek değer ( g) gruu olrk, ikinci ekim trihinden elde edilmiştir. u rd, irinci ekim trihi sdece 193 g 1 dne ğırlığın neden olmuştur. Priming ekim trihi interksiyonu isttistiksel olrk, % 5 düzeyinde 1 dne ğırlığı üzerinde önemli ulunmuştur ve sonuçlr şekil 4.3 te gösterilmiştir. Sonuçlr göre, p4d2, p3d2, p1d2, ve p2d2 interksiyonlrı sırsıyl 28.33, , , ve g 1 dne ğırlığın neden olurken, gruund yer lmışlrdır. Görüldüğü gii, en yüksek değerler ikinci ekim trihinden elde edilmiştir. Aynı sırlm, diğer gruplrd d (, c, ve d), görülmektedir ve irinci ekim trihinde, p4, p3, p1, ve p2' nin 43

59 d1 ile interksiyonlrındn, geri kln yüksek veriler elde edilmiştir ve primingin etkilerine de ktığımızd ynı eğilim görülmektedir. 1 dne ğırlığı (g) p1 p2 p3 p4 Şekil yılınd primingin fsulyede 1 dne ğırlığı üzerine etkisi 1 dne ğırlığı (g) d1 d2 Şekil yılınd ekim trihinin fsulyede 1 dne ğırlığı üzerine etkisi 1 dne ğırlığı (g) d1 d2 c d p1 p2 p3 p4 Şekil yılınd priming ekim trihinin fsulyede 1 dne ğırlığı üzerine etkisi 44

60 dne ğırlığı-215 yılı Priming, ekim trihi ve priming ekim trihi interksiyonlrı etkileri, 1 dne ğırlığı üzerine isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır Bkl syısı-214 yılı Priming ve ekim trihlerinin kl syısı üzerine etkileri isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır nck 1 dne ğırlığınd görüldüğü gii, en yüksek değerler, p4 ve ikinci ekim trihinden elde edilmiştir Bkl syısı-215 yılı Bkl syısı kriteri priming uygulmsındn isttistiksel olrk önemli ölçüde etkilenmemiştir. Bu yüzden, kl syısı 15.7 ve 18.6 rsınd değişirken, önemli ir değer ulunmmıştır. Aynı sonuç, 214 yılı fsulye ekiminde de görülmüştür nck 215 yılınd, u değer dh yüksek ornd ulunmuştur. Priming uygulmsın krşın, ekim trihi % 1 düzeyinde kl syısı üzerine önemli etkisi ulunmuş ve sonuçlr şekil 4.4 te gösterilmiştir. İkinci ekim trihinde en yüksek kl syısı (21.34) elde edilirken, en düşük kl syısı (12.7) irinci ekim trihinde görülmüştür. Ayrıc, priming ekim trihi interksiyonu etkisi, 214 yılın krşı olrk önemli ulunmuştur ve sonuçlr şekil 4.5 de gösterilmiştir. p3d2 (24.9) ve p1d2 (23.8), % 5 düzeyinde ( gruu) diğer uygulmlr göre dh yüksek değerlere neden olmuştur. En düşük değerler p2d1 (1.9), p1d1 (11.1), ve p3d1 (12.4) uygulmlrındn elde edilmiştir. Görüldüğü gii, tüm düşük değerler irinci ekim trihinde meydn gelmiştir. Ekim trihine ktığımızd, en yüksek değerler, en düşüklerin iki ktın kdr fzl değer elde etmiştir ve u oly, ikili interksiyonlrd d ynı eğilim görülmüştür. 45

61 Bitki şın kl syısı (det) d1 d2 Şekil yılınd ekim trihinin fsulyede itki şın kl syısı üzerine etkisi Bitki şın kl syısı (det) d1 d c c c c c p1 p2 p3 p4 Şekil yılınd priming ekim trihinin fsulyede itki şın kl syısı üzerine etkisi Bkl şın tne syısı-214 yılı Primingin etkisi kl şın tne syısı üzerine isttistiksel olrk % 5 düzeyinde önemli ulunmuştur ve sonuçlr, şekil 4.6 d gösterilmiştir. p3 uygulmsı en yüksek ni (4.15) elde ederken, p1 uygulmsı en düşük değere (3.43) neden olmuştur. Ayrıc, ekim trihinin etkisi kl şın tne syısı üzerine isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır nck ikinci ekim trihinde, dh yüksek değer elde edilmiştir. Priming ekim trihi interksiyonu etkisi kl şın tne syısı üzerine isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır. 46

62 4.1.6 Bkl şın tne syısı-215 yılı Bkl şın tne syısı, 214 yılın enzer olrk priming uygulmsındn % 1 düzeyinde etkilenmiştir ve sonuçlr şekil 4.6 de gösterilmiştir. Sonuçlr göre, p3 uygulmsı en yüksek değere (5.2) neden olmuştur. p1, p2, ve p4 uygulmlrı rsınd önemli frk ulunmmış ve üçü de gruund yer lmıştır. Bkl şın tne syısı kriteri, 214 yılı sonuçlrın krşın, ekim trihinden % 1 düzeyinde etkilenmiştir ve sonuçlr şekil 4.7 de gösterilmiştir. Sonuçlr göre, irinci ekim trihi en yüksek (5.) ve ikinci ekim trihi en düşük (4.2) değere neden olmuştur. Bkl şın tne syıısı (det) p1 p2 p3 p4 Bkl şın tne syısı (det) 5,4 5,2 5 4,8 4,6 4,4 4,2 4 p1 p2 p3 p4 Şekil () ve 215 () yıllrınd primingin fsulyede kl şın tne syısı üzerine etkisi Bkl şın tne syısı (det) 5,2 5 4,8 4,6 4,4 4,2 4 3,8 d1 d2 Şekil yılınd ekim trihinin fsulyede kl şın tne syısı üzerine etkisi 47

63 4.1.7 Tohum verimi-214 yılı 1 dne ğırlığın enzer olrk, primingin etkisi verim üzerinde % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur. Değerlerin ortlmlrın ktığımızd (Şekil 4.8), p3 ve p4 uygulmlrı, sırsıyl ve kg h -1 verime neden olmuştur ve kontrol, en düşük verimi (617.5 kg h -1 ) elde etmiştir. Önceki sonuçlr enzer olrk, ekim trihi verim üzerine önemli (% 1 düzeyinde) ulunmuştur ve sonuçlr şekil 4.9 d gösterilmiştir. Sonuc göre, ikinci ekim trihi kg h -1 verime neden olmuştur. Birinci ekim trihinde kg h -1 verim elde edilmiştir. Priming ekim trihi interksiyonlrı % 1 düzeyinde verim üzerine etkili ulunmuştur. Elde edilen ortlmlr şekil 4.1 d gösterilmiştir. Sonuc göre, p4d2, p2d2, ve p3d2 uygulmlrı sırsıyl 161, 152, ve 128 kg h -1 (En yüksek) verime neden olmuştur. 1 dne ğırlığın krşı olrk, kontrol ve ikinci ekim trihinin interksiyonu, yüksek verimli ( gruu) uygulmlr rsın yer lmyıp, p3d1, p4d1 interksiyonlrı ile ynı seviye de yer lmıştır. En düşük verim (1 dne ğırlığınd görüldüğü gii) kontrol ve irinci ekim trihinden (p1d1) elde edilmiştir Tohum verimi-215 yılı Tne verimi üzerine primingin etkisi % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve sonuçlr şekil 4.8 de gösterilmiştir. 214 verilerine enzer olrk, p3 uygulmsı en yüksek verim ne (256 kg h -1 ) neden olmuştur. 214 yılınd, p4 uygulmsı p3 uygulmsı ynınd gruund yer lmıştır, nck 215 yılınd, p4 uygulm gruun girmiştir fkt değerleri kıysldığımızd verim üç ktın kdr yükselmiştir. Ekim trihi etkisi, 214 yılı sonuçlrın enzer olrk, verim üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve sonuçlr şekil 4.9 de gösterilmiştir. 214 yılınd, ikinci ekim trihi en yüksek değere neden olduğu gii, 215 yılınd d ikinci ekim trihi en yüksek (2516 kg h -1 ) elde etmiştir. Ayrıc, priming ekim trihi interksiyonu verim üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve sonuçlr şekil 4.1 de gösterilmiştir. En yüksek değer, p3d2 (365 kg h -1 ) ve en düşük değer, p2d1, p3d1, p1d1, ve p4d2 interksiyonlrdn ellde edilmiştir. 48

64 Verim (kg h 1 ) c Verim (kg h 1 ) c p1 p2 p3 p4 p1 p2 p3 p4 Şekil () ve 215 () yıllrınd primingin fsulye tohumu verimi üzerine etkisi Verim (kg h 1 ) Verim (kg h 1 ) d1 d2 d1 d2 Şekil yıllrınd ekim trihinin fsulye tohumu verimi üzerine etkisi Verim (kg h 1 ) cd c d Verim (kg h 1 ) d c d d c d d1 d2 p1 p2 p3 p4 d1 d2 p1 p2 p3 p4 Şekil () ve 215 () yıllrınd priming ekim trihinin fsulye tohumu verimi üzerine etkisi 49

65 4.1.9 Tohum protein miktrı-214 yılı Sonuçlr göre, primingin etkisi % 5 düzeyinde tne proteini üzerinde önemli ulunmuştur ve elde edilen değerler, şekil 4.11 d gösterilmiştir. En yüksek protein ornı sırsıyl p4 (% 18.7) ve p3 (% 18.5) uygulmlrınd izlenmiştir. Ekim trihinin tne proteini üzerinde % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve değerler şekil 4.12 d gösterilmiştir. Sonuçlr göre, ikinci ekim trihinde % 19.2 ornınd protein sptnırken, en düşük orn (% 16.7) irinci ekimden elde edilmiştir. Priming ekim trihi interksiyonu % 1 düzeyinde tne proteini üzerinde önemli ulunmuştur ve değerler şekil 4.13 d gösterilmiştir. p4d2 ve p3d2 interksiyonlrındn sonucund sırsıyl % 21.3 ve % 19.8 protein elde edilmiştir Tohum protein miktrı-215 yılı Primingin etkisi fsulye tnesi proteini üzerine % 5 düzeyinde önemli ulunmuştur ve değerler, şekil 4.11 de gösterilmiştir. Sonuçlr göre, p4 uygulmsı, en yüksek protein ornın (% 26.1) neden olmuştur. Kontrol uygulmsı d % 25.5 ornınd proteine neden olmuş fkt p4 ve p1 rsınd önemli frk ulunmmıştır. En düşük protein ornı d p2 ve p3 uygulmlrındn elde edilmiştir. rklı ekim trihlerinin etkisi tne proteini üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve değerler şekil 4.12 de gösterilmiştir. Sonuçlr göre, en yüksek protein ornı ikinci ekim trihinden (% 26.8) elde edilmiştir. Ayrıc, priming ekim trihi interksiyonlrı isttistiksel olrk % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur. Sonuçlr göre (Şekil 4.13), p4d2 ve p3d2 sırsıyl % 28.3 ve % 27.2 ornınd en yüksek protein miktrın neden olmuştur. En düşük orn ise, p3d1 interksiyonu uygulmsındn elde edilmiştir. 5

66 Protein (%) 19 18, ,5 17 Protein (%) 26, , , ,5 p1 p2 p3 p4 23,5 p1 p2 p3 p4 Şekil () ve 215 () yıllrınd primingin fsulye tohumu protein miktrı üzerine etkisi Protein (%) 19, , , , ,5 d1 d2 Protein (%) d1 d2 Şekil () ve 215 () yıllrınd ekim trihinin fsulye tohumu protein miktrı üzerine etkisi Protein (%) cd cd c d cd d Protein (%) cd c c de e cde d1 d2 p1 p2 p3 p4 d1 d2 p1 p2 p3 p4 Şekil () ve 215 () yıllrınd priming ekim trihinin fsulye tohumu protein miktrı üzerine etkisi 51

67 Tohum mino sit değerleri-214 yılı 214 yılınd fsulye üzerine ypıln priming uygulmsı sonucund elde edilen mino sit değerlerinin vryns nlizleri EK3 te verilmiştir. Primingin etkisi tüm ölçülen mino sitler (Asprtik sit, Glutmik sit, Serin, Histidin, Treonin, Arjinin, Tirozin, Sistein, ve Metiyonin) üzerine %.1 düzeyinde önemli ulunmuştur. Amino sitlerin değerleri ise çizelge 4.1'de gösterilmiştir. Çizelge 4.1 de görüldüğü gii, p1 uygulmsı Asprtik sit, Histidin, ve Treonin, p2 uygulmsı Glutmik sit, Serin, Sistein, ve Metiyonin, p3 uygulmsı Arjinin, ve p4 uygulmsı Asprtik sit, Tirozin, ve Metiyonin mino sitlerde en yüksek değerlere neden olmuştur. Çizelge 4.1 Primingin fsulye tohumlrı mnino sitleri üzerine etkisi P1 P2 P3 P4 Asprtik sit (%) 1. Yıl (214) - ulye Glutmik sit (%) Serin (%) c 11.74c 1.76c d 1.5d P1 P2 P3 P4 Histidin (%) Treonin (%) Arjinin (%) c 2.957c d c d P1 P2 P3 P4 Tirozin (%) Sistein (%) Metiyonin (%) c d c

68 Tohum mino sit değerleri-215 yılı 215 yılınd fsulye üzerine ypıln priming uygulmsı sonucund elde edilen mino sit değerlerinin vryns nlizleri EK4 te verilmiştir.. Primingin etkisi tüm ölçülen mino sitler (Asprtik sit, Glutmik sit, Serin, Histidin, Treonin, Arjinin, Tirozin, Sistein, ve Metiyonin) üzerine %.1 düzeyinde önemli ulunmuştur. Amino sitlerin değerleri ise çizelge 4.2'de gösterilmiştir. Çizelge 4.2 de görüldüğü gii, p1 uygulmsı Histidin, Treonin, ve Tirozin, p2 uygulmsı Asprtik sit, Glutmik sit, Serin, Treonin, ve Metiyonin, p3 uygulmsı Arjinin ve Sistein, ve p4 uygulmsı Tirozin ve Sistein mino sitlerde en yüksek değerlere neden olmuştur. Çizelge 4.2 Primingin fsulye tohumlrı mnino sitleri üzerine etkisi P1 P2 P3 P4 Asprtik sit (%) 2. Yıl (215) - ulye Glutmik sit (%) Serin (%) 8.823c 11.41d c d c 1.9 d P1 P2 P3 P4 Histidin (%) Treonin (%) Arjinin (%) c 1.84c c d d P1 P2 P3 P4 Tirozin (%) Sistein (%) Metiyonin (%) d c 53

69 sulye tnesinin mino sit içeriğinin kromtogrmlrı şemtik olrk şekil 4.14 de gösterilmiştir. DAD1 A, Sig=338,1 Ref=39,2 (149-NOHUT\NUMUNE1.D) mau L-glutmic sid L-serin L-histidin Glycine L-threonine L-lnin L-rginine L-tyrosine L-cysteine L-vline L-phenilylnine L-isoleucine L-leucine mau DAD1 B, Sig=262,16 Ref=324,8 (149-NOHUT\NUMUNE1.D) min L-proline min Şekil 4.14 sulyede mino sitlerin kontrol uygulmsınd HPLC kromtogrmı Yukrı: 338 nm, Aşğı: 262 nm 4.2 sulyede Tohum Kurutm ve Hst Dönemlerinin izyolojik Kriterler Üzerine Etkisi 214 yılınd fsulye üzerine ypıln frklı hst dönemleri ve kurutm yöntemlerinin neticesinde elde edilen ortlm çimlenme zmnı (MGT), çimlenme yüzdesi, ktlz (KAT) ktivitesi, elektriksel iletkenliği (EC) değerleri, ve tne şeker içeriği değerlerinin vryns nlizi EK5 de verilmiştir. Ayrıc, 215 yılınd fsulye üzerine ypıln frklı hst dönemleri ve kurutm yöntemlerinin neticesinde elde edilen ortlm çimlenme zmnı (MGT), çimlenme yüzdesi, ktlz (KAT) ktivitesi, elektriksel iletkenliği (EC) değerleri, ve tne şeker içeriği değerlerinin vryns nlizi EK6 d verilmiştir. 54

70 4.2.1 Çimlenme yüzdesi -214 yılı Hst zmnının etkisi çimlenme yüzdesi üzerine % 1 düzeyinde önemli çıkmıştır. Şekil 4.15 de görüldüğü gii, irinci hst zmnınd en düşük (% 49.6) ve ikinci hst zmnınd en yüksek (% 64.1) çimlenme yüzdesi elde edilmiştir. Benzer sonuçlr örülcede ise ikinci hst zmnındn elde edilmiştir. Ayrıc, kurutm yönteminin % 1 düzeyinde etkisi çimlenme yüzdesi üzerine önemli ulunmuştur ve elde edilen değerler, şekil 4.16 d gösterilmiştir. En yüksek değer % 96.6 ve en düşük çimlenme yüzdesi % 17.1 ornınd görülmüştür. Hst zmnı kurutm yöntemi interksiyonu % 1 düzeyinde çimlenme yüzdesi üzerine etkili olmuştur. Börülcede elde edilen sonuçlr ktığımızd, ynı eğilim de veriler elde edilmiştir ve şekil 4.17 d görüldüğü gii, en yüksek değerler sırsıyl h1d1 (% 97.3) ve h2d1 (% 96) interksiyonlrındn elde edilmiştir ve u iki uygulmnın rsınd isttistiksel çısındn ir frk ulunmmıştır. En düşük değer ise (% 1.9), irinci hst zmnı ve ikinci kurutm yönteminden elde edilmiştir. sulyede elde edilen verilerin h1d1 ve h2d2 değerleri, örülcede enzer uygulmlr ornl dh düşük miktr d ulunmuştur ve u yüzden, örülce tohumlrının stres koşullrın krşı dh dynıklı olmsı ve yüksek çimleneilme potnsiyeline ship olduğunu göstermiştir Çimlenme yüzdesi -215 yılı 214 yılı sonuçlrın krşın, hst zmnının çimlenme yüzdesi üzerine etkisi isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır nck kurutm yöneteminin çimlenme yüzdesi üzerine etkisi % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur. Sonuc göre (Şekil 4.16), en yüksek ve en düşük çimlenme yüzdesi değerleri sırsıyl irinci (% 81.6) ve ikinci (% 6.7) uygulmlrındn elde edilmiştir. Ayrıc, hst zmnı kurutm yöntemi interksiyonu, % 1 düzeyinde çimlenme yüzdesi üzerine etkili olmuş ve elde edilen sonuçlr, şekil 4.17 de gösterilmiştir. En yüksek çimlenme yüzdesi h1d1 (% 85.5) uygulmsınd görülmüştür ve en düşük değer, h1d2 (% 2.8) uygulmsın it olduğu elirlenmiştir. Görüldüğü gii, her iki hst zmnınd irinci kurutm yöntemi, en yüksek çimlenme değerleri elde edilmiştir. 55

71 Çimlenme yüzdesi (%) h1 h2 Şekil yılınd hst zmnının fsulye tohumlrının çimlenme yüzdesi üzerine etkisi Çimlenme yüzdesi (%) Çimlenme yüzdesi (%) d1 d2 d1 d2 Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın fsulye tohumlrının çimlenme yüzdesi üzerine etkisi Çİmlenme yüzdesi (%) d1 d c h1 h d1 Çimlenme yüzdesi (%) d2 h1 c h2 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnı kurutmnın fsulye tohumlrının çimlenme yüzdesi üzerine etkisi 56

72 4.2.3 MGT değerleri-214 yılı Hst zmnı etkisi % 1 düzeyinde MGT değerleri üzerine önemli ulunmuştur. Sonuçlr göre (Şekil 4.18), irinci hst zmnı en yüksek (4 gün) ve ikinci hst zmnı, en düşük (2.6 gün) elde etmiştir. Börülcede gördüğümüz gii, hst zmnı rsınd frk olmmsın rğmen, irinci hst zmnı dh düşük değere neden olmuştur nck fsulyede, hst zmnlrı rsınd frk vrdır ve interksiyonlr ölümünde göreceğimiz gii, fsulye ve örülce rsınd irinci hst zmnı ve kurutm yönteminde frk yoktur nck fsulye nin irinci hsttn elde edilen tohumlrın ikinci kurutm yöntemi nedeniyle, dh düşük çimlenme meydn gelmiş ve u nedenle, MGT dh yüksek olrk (6 gün), geç ve z çimlenmeyi ynsıtmıştır. Ayrıc, kurutm yönteminin etkisi, MGT üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve elde edilen veriler, şekil 4.19 d gösterilmiştir. Börülce sonuçlrın ktığımızd, ikinci kurutm yöntemi nedeniyle dh yüksek MGT ulunmuştur nck u değer önemli çıkmmıştır fkt fsulyede, ikinci kurutm yöntemi dh düşük çimlenme klitesine neden olmuştur. En düşük değer (Yüksek çimlenmeyi ynsıtn kriter), 2.1 gün nde görülmüştür. Yukrıdki stırlrd hsettiğimiz gii, her iki hst zmnınd ypıln kurutm yöntemlerinden, irinci kurutm yöntemi % 1 düzeyinde MGT üzerine önemli ulunmuştur ve elde edilen veriler, şekil 4.2 d gösterilmiştir. h1d1 ve h2d1 interksiyonlrı, yklşık 2.1 gün ni elde ederken, iririnden frklrı olmdn gruund yer lmıştır. Dh sonr, h2d2 (3 gün) ve h1d2 (6 gün) interksiyonlrı en yüksek MGT değerlerini elde etmiştir. Börülce interksiyonlrın ktığımızd, irinci hst ve ikinci kurutm yöntemi ynı fsulyede olduğu gii, en düşük çimlenmeyi ynsıtn kritere ship olmuştur MGT değerleri-215 yılı Hst zmnının etkisi MGT üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuş ve elde edilen değerler, şekil 4.18 de gösterilmiştir. Görüldüğü gii, irinci hst zmnınd en yüüksek (4.3 gün) ve ikinci hst zmnınd en düşük (3.1 gün) MGT elde edilmiştir 57

73 nck 214 yılı sonuçlrınd, irinci ve ikinci hst zmnındn elde edilen MGT değerleri rsındki frk dh üyük çıkmıştır. 214 sonuçlrın enzer olrk, kurutm yönteminin MGT değerleri üzerine etkisi % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur. Sonuc göre (Şekil 4.19), en yüksek MGT (4.7 gün) ikinci kurutm yönteminden elde edilmiştir ve u yüzden, çimlenme kriteri dh uzun zmn sürmüştür. 214 yılı sonuçlrı d ynı eğilimi göstermektedir. Ayrıc, hst zmnı kurutm yönteminin MGT değerleri üzerine etkisi % 1 düzeyinde önemli olmuş ve sonuçlr, şekil 4.2 de gösterilmiştir. En yüksek MGT (6 gün), h1d2 uygulmsındn elde edilmiştir. 214 yılı sonuçlrınd görüldüğü gii, u uygulmnın etkisi 215 yılınd elde edilen değere enzemekte ve u nedenle, yüksek ve hızlı kurutm sıcklığının fsulye tohumu çimlenmesini olumsuz şekilde etkilediği sptnmıştır. En düşük değerler ise sırsıyl h2d1 (2.8 gün) ve h1d1 (2.7 gün) interksiyonlrındn elde edilmiştir ve u uygulmlrd ise, sonuçlr 214 değerlerine enzemektedir. MGT (Gün) MGT (Gün) h1 h2 h1 h2 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının fsulye tohumlrının MGT üzerine etkisi 58

74 MGT (Gün) 3 2 MGT (Gün) d1 d2 d1 d2 Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın fsulye tohumlrının MGT üzerine etkisi MGT (Gün) c c MGT (Gün) c c 1 1 d1 d2 h1 h2 d1 d2 h1 h2 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnı kurutmnın fsulye tohumlrının MGT üzerine etkisi Elektriksel iletkenlik (EC) değerleri-214 yılı Hst zmnının EC değerleri üzerine etkisi % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve elde edilen değerler, şekil 4.21 d gösterilmiştir. Börülce sonuçlrı ile kıysldığımızd, fsulyede dh yüksek ornd EC değerleri izlenmiştir. Börülcede, h1d2 uygulmsı hriç, diğer uygulmlrd çimlenme ornı yüksek görülmüştür ve u uygulmlrın EC eş verileri, düşük ornd ulunmuştur. Diğer nlmd, örülce tohumlrı sdece erken dönemde hst edilip, yüksek sıcklıklrd kurutulduğund, çimlenme potnsiyellerini kyetmiştir ve ikinci hst zmnınd, düşük EC göstermiştir nck, fsulyede, her iki hst şmsınd yüksek sıcklıkt kurutuln tohumlrın 59

75 çimlenme potnsiyeli düşüş göstermiştir ve u yüzden, ikinci hst zmnınd, EC değerleri yüksek (23.5 µs cm -1 g -1 ) ulunmuştur. Börülceye enzer şekilde, kurutm yönteminin EC üzerine etkisi % 1 düzeyinde önemli ulunmuş ve elde edilen değerler, şekil 4.22 d gösterilmiştir. En yüksek (3.4 µs cm -1 g -1 ) ve en düşük (1.3 µs cm -1 g -1 ) değerler, sırsıyl d2 ve d1 uygulmlrınd görülmüştür. Ayrıc, hst zmnı kurutm yöntemi interksiyonlrı, EC değerleri üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur. Elde edilen değerlere göre (Şekil 4.23), h1d2 (24.2 µs cm -1 g -1 ) ve h2d2 (36.5 µs cm -1 g -1 ) interksiyonlrı en yüksek EC değerlerine neden olmuştur. Benzer eğilim, örülce tohumlrınd d görülmüştür. 214 yılı sonuçlrın göre, her iki itkide yüksek ktlz ve düşük EC ornlrınd, çimlenme ornınd önemli rtışlr izlenmiştir ve u iki kriterin tohumlrın çimleneilme potnsiyeli üzerine önemli rol oyndıklrı görülmektedir Elektriksel iletkenlik (EC) değerleri-215 yılı Hst zmnının EC üzerine etkisi % 1 düzeyinde etkili olmuş ve elde edilen sonuçlr, şekil 4.21 d gösterilmiştir. En yüksek ve en düşük değerler sırsıyl irinci (19.1 µs cm -1 g -1 ) ve ikinci (14.2 µs cm -1 g -1 ) uygulmlrındn elde edilmiştir. 214 yılı sonuçlrınd, irinci hst zmnınd EC dh düşük ve ikinci hst zmnı EC dh üyük olmuştur ve 215 yılınd, u değerler irirlerine dh ykınlşmıştır. Ayrıc, 214 yılınd gördüğümüz gii, kurutm yönteminin EC değerleri üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuş ve elde edilen sonuçlr, şekil 4.22 de gösterilmiştir. En yüksek EC, ikinci kurutm yönteminde (23.2 µs cm -1 g -1 ) görülmüştur. Hst zmnı kurutm yöntemi interksiyonun etkisi, EC değerleri üzerine % 5 düzeyinde etkili olmuştur. Sonuc göre, en yüksek değer, h2d2 uygulmsınd (27.3 µs cm -1 g -1 ) görülmüştür (Şekil 4.23) ve u uygulm d en düşük çimlenme yüzdesi görülmüştür yni, çok miktrd hücrelerden sızıntılr meydn gelmiştir ve kötü çimlenme kriteri olrk sptnmıştır. 6

76 EC ( µs cm 1 g 1 ) EC ( µs cm 1 g 1 ) h2 h1 h1 h2 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının fsulye tohumlrının EC değerleri üzerine etkisi EC ( µs cm 1 g 1 ) EC ( µs cm 1 g 1 ) d2 d1 d2 d1 Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın fsulye tohumlrının EC değerleri üzerine etkisi EC ( µs cm 1 g 1 ) d1 d c h1 c h2 EC ( µs cm 1 g 1 ) d1 d2 d h1 c h2 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnı kurutmnın fsulye tohumlrının EC değerleri üzerine etkisi 61

77 4.2.7 Ktlz değerleri -214 yılı Hst zmnının ktlz miktrın etkisi % 1 düzeyinde önemli çıkmıştır. Sonuçlr göre (Şekil 4.24), irinci hst zmnınd elde edilen tohumlrın ktlz miktrı düşük ornd iken (.4 mm g -1 ), en yüksek değer (.52 mm g -1 ) ikinci hst zmnındn elde edilmiştir ve sonuçlr, z frk ile örülce tohumlrınd d görülmüştür. Aynen örülcede görüldüğü gii, kurutm yönteminin etkisi % 1 düzeyinde ktlz miktrı üzerine önemli çıkmış ve sonuçlr, şekil 4.25 d gösterilmiştir. En yüksek ve en düşük değerler sırsıyl irinci (.59 mm g -1 ) ve ikinci (.33 mm g -1 ) kurutm yönteminden elde edilmiştir. Ayrıc, hst zmnı kurutm yöntemi interksiyonlrı çimlenme yüzdesi üzerine isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır, nck en yüksek (.66 mm g -1 ) ve en düşük (.28 mm g -1 ) değerler sırsıyl h2d1 ve h1d2 interksiyonlrdn elde edilmiştir Ktlz değerleri -215 yılı Hst zmnının ktlz miktrı üzerine % 5 düzeyinde etkili olmuş ve elde edilen değerler, şekil 4.24 de gösterilmiştir. En yüksek ve en düşük değerler sırsıyl ikinci (.63 mm g -1 ) ve irinci (.53 mm g -1 ) uygulmlrınd görülmüştür. 214 yılı sonuçlrın ktığımızd, 215 yılı değerleri dh yüksek olmuştur. Ayrıc, 214 yılın enzer olrk, kurutm yönteminin ktlz miktrı üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve en yüksek ve en düşük değerler sırsıyl irinci (.66 mm g -1 ) ve ikinci (.49 mm g -1 ) uygulmlrındn elde edilmiştir (Şekil 4.25). Bu değerlerin, 214 yılı değerlerine göre dh yüksek olmsı görülmüştür. Hst zmnı kurutm yöntemi interksiyonun etkisi, ktlz miktrı üzerine önemli ulunmmıştır. 62

78 Ktlz (mm g 1 ),6,5,4,3,2,1 Ktlz (mm g 1 ),65,6,55,5 h1 h2,45 h1 h2 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının fsulye tohumlrının ktlz miktrı üzerine etkisi Ktlz (mm g 1 ),7,6,5,4,3,2,1 Ktlz (mm g 1 ),8,7,6,5,4,3,2,1 d1 d2 d1 d2 Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın fsulye tohumlrının ktlz miktrı üzerine etkisi Skkroz değerleri-214 yılı Hst zmnının skkroz üzerine etkisi % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve elde edilen değerler, şekil 4.26 d gösterilmiştir. Görüldüğü gii, en yüksek (3.1 g 1 g -1 ) ve en düşük (2.3 g 1 g -1 ) değerler, sırsıyl ikinci ve irinci hst zmnınd elirlenmiştir. Ayrıc, kurutm yönteminin etkisi, hst zmnı gii stkiyoz üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur. Sonuçlr göre, en yüksek (3.9 g 1 g -1 ) ve en düşük (1.5 g 1 g -1 ) değerler, sırsıyl irinci ve ikinci kurutm yöntemlerinden elde edilmiştir (Şekil 4.27). Börülce sonuçlrın krşın, hst zmnı kurutm yöntemi interksiyonu, skkroz üzerine % 1 düzeyinde etkili olmuştur. Sonuçlr göre (Şekil 63

79 4.28), en yüksek (4.7 g 1 g -1 ) skkroz ornı h2d1 uygulmsınd görülmüştür. Ardındn, h1d1 uygulmsınd 3 g 1 g -1 skkroz ulunmuştur ve en düşük orn, eşit orn d h1d2 ve h2d2 uygulmlrınd, 1.5 g 1 g -1 olrk elde edilmiştir Skkroz değerleri-215 yılı 214 yılı sonuçlrın enzer olrk, hst zmnının skkroz üzerine etkisi % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve elde edilen değerler, şekil 4.26 de gösterilmiştir. Görüldüğü gii, en yüksek (3.4 g 1 g -1 ) ve en düşük (2.4 g 1 g -1 ) değerler, sırsıyl ikinci ve irinci hst zmnınd görülmüştür. Ayrıc, kurutm yönteminin etkisi skkroz üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur. Elde edilen değerlere göre (Şekil 4.27), en yüksek (4.2 g 1 g -1 ) ve en düşük (1.6 g 1 g -1 ) değerler, sırsıyl irinci ve ikinci kurutm yöntemlerinden elde edilmiştir. 214 yılınd olduüu gii, hst zmnı kurutm yöntemi interksiyonu skkroz miktrı üzerine isttistiksel olrk önemli ulunmuştur ve sonuçlr şekil 4.28 de gösterilmiştir. En yüksek değer h2d1 (5.1 g 1 g -1 ) uygulmsınd görülmüştür. En düşük değerler ise h1d2 (1.5 g 1 g -1 ) ve h2d2 (1.5 g 1 g -1 ) uygulmlrınd sptnmıştır. Skkroz (g 1 g 1 ) 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 h1 h2 Skkroz (g 1 g 1 ) 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 h1 h2 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının fsulye tohumlrının skkroz miktrı üzerine etkisi 64

80 Skkroz (g 1 g 1 ) Skkroz (g 1 g 1 ) d1 d2 d1 d2 Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın fsulye tohumlrının skkroz miktrı üzerine etkisi Skkroz (g 1 g 1 ) c c Skkroz (g 1 g 1 ) c c d1 d2 h1 h2 d1 d2 h1 h2 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnı kurutmnın fsulye tohumlrının skkroz miktrı üzerine etkisi Rfinoz değerleri-214 yılı Börülce sonuçlrındn frklı olrk, hst zmnının etkisi rfinoz üzerine isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır nck kurutm yöntemi, % 1 düzeyinde rfinoz üzerine etkili olmuştur. Elde edilen sonuçlrd (Şekil 4.29) görüldüğü gii, en düşük rfinoz ikinci kurutm yönteminde.4 g 1 g -1 izlenirken, en yüksek değer (1 g 1 g -1 ) irinci kurutm yönteminden elde edilmiştir. Hst zmnı kurutm yöntemi uygulmsı örülce sonuçlrın krşı olrk, % 1 düzeyinde rfinoz üzerine etkili olmuştur ve elde edilen veriler, şekil 4.3 d gösterilmiştir. En yüksek rfinoz miktrı, 65

81 h2d1 (1.2 g 1 g -1 ) uygulmsınd ve en düşük (.3 g 1 g -1 ) değer, h2d2 uygulmsınd görülmüştür Rfinoz değerleri-215 yılı 214 yılınd görüldüğü gii, hst zmnının rfinoz üzerine etkisi % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve elde edilen değerler, şekil 4.29 de gösterilmiştir. Sonuçlr göre, en yüksek (1. g 1 g -1 ) ve en düşük (.7 g 1 g -1 ) değerler, sırsıyl ikinci ve irinci hst zmnınd görülmüştür. Ayrıc, kurutm yönteminin etkisi rfinoz üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur. Elde edilen değerlere göre (Şekil 4.31), en yüksek (1.3 g 1 g -1 ) ve en düşük (.4 g 1 g -1 ) veriler, sırsıyl irinci ve ikinci kurutm yöntemlerinden elde edilmiştir. 214 yılı sonuçlrın enzer şekilde, hst zmnı kurutm yöntemi interksiyonu rfinoz miktrı üzerine isttistiksel olrk önemli ulunmuştur, ve sonuçlr şekil 4.3 de gösterilmiştir. En yüksek değer, h2d1 (1.6 g 1 g -1 ) uygulmsınd görülmüştür. En düşük değer ise h2d2 (.4 g 1 g -1 ) uygulmsındn elde edilmiştir. Rfinoz (g 1 gr 1 ) 1,2 1,8,6,4,2 Rfinoz (g 1 g 1 ) 1,6 1,4 1,2 1,8,6,4,2 d1 d2 d1 d2 Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın fsulye tohumlrının rfinoz miktrı üzerine etkisi 66

82 Rfinoz(g 1 g 1 ) 1,4 1,2 1,8,6,4,2 c c Rfinoz (g 1 g 1 ) 2 1,5 1,5 c c d1 d2 h1 h2 d1 d2 h1 h2 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnı kurutmnın fsulye tohumlrının rfinoz miktrı üzerine etkisi 1,2 1 Rfinoz (g 1 g 1 ),8,6,4,2 h1 h2 Şekil yılınd hst zmnının fsulye tohumlrının rfinoz miktrı üzerine etkisi Stkiyoz değerleri-214 yılı Hst zmnının stkiyoz üzerine etkisi % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve elde edilen değerler, şekil 4.32 d gösterilmiştir. Sonuçlr göre, en yüksek (2.8 g 1 g -1 ) ve en düşük (1.7 g 1 g -1 ) değerler, sırsıyl ikinci ve irinci hst zmnınd görülmüştür. Ayrıc, kurutm yönteminin etkisi, hst zmnın nzer olrk stkiyoz üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur. Elde edilen verilere göre, en yüksek (3.3 g 1 g -1 ) ve en düşük (1.2 g 1 g -1 ) değerler, sırsıyl irinci ve ikinci kurutm yöntemlerinden elde edilmiştir (Şekil 4.33 d). Börülce sonuçlrın krşı olrk, hst zmnı kurutm yöntemi interksiyonu, stkiyoz üzerine % 1 düzeyinde etkili 67

83 olmuştur. Skkroz ve rfinoz şekerleri sonuçlrın enzer olrk, h2d1 uygulmsı en yüksek (4.3 g 1 g -1 ) stkiyoz miktrını elde etmiştir (Şekil 4.34). Ayrıc, en düşük değerler sırsıyl h1d2 (1.1 g 1 g -1 ) ve h2d2 (1.3 g 1 g -1 ) uygulmlrınd gözlenmiştir. Tüm şekerlerin sonuçlrınd, ikinci kurutm yöntemi en düşük değerlere neden olmuştur Stkiyoz değerleri-215 yılı 214 yılınd görüldüğü gii, hst zmnının stkiyoz üzerine etkisi % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve sonuçlr, şekil 4.32 de gösterilmiştir. Verilere göre, en yüksek (2.8 g 1 g -1 ) ve en düşük (1.8 g 1 g -1 ) değerler, sırsıyl ikinci ve irinci hst zmnınd izlenmiştir. Ayrıc, kurutm yönteminin etkisi stkiyoz üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur. Elde edilen değerlere göre (Şekil 4.33), en yüksek (3.3 g 1 g -1 ) ve en düşük (1.3 g 1 g -1 ) stkiyoz miktrlrı, sırsıyl irinci ve ikinci kurutm yöntemlerinden elde edilmiştir. 214 yılı sonuçlrın enzer olrk, hst zmnı kurutm yöntemi interksiyonu stkiyoz miktrı üzerine isttistiksel olrk önemli ulunmuştur ve sonuçlr şekil 4.34 de gösterilmiştir. En yüksek değer, h2d1 (4.2 g 1 g -1 ) uygulmsınd görülürken, en düşük değerler ise h1d2 (1.2 g 1 g -1 ) ve h2d2 (1.4 g 1 g -1 ) uygulmlrınd elirlenmiştir. 3 3 Stkiyoz (g 1 g 1 ) 2,5 2 1,5 1,5 Stkiyoz (g 1 g 1 ) 2,5 2 1,5 1,5 h1 h2 h1 h2 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının fsulye tohumlrının stkiyoz miktrı üzerine etkisi 68

84 Stkiyoz (g 1 g 1 ) 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 Stkiyoz (g 1 g 1 ) 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 d1 d2 d1 d2 Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın fsulye tohumlrının stkiyoz miktrı üzerine etkisi Stkiyoz(g 1 g 1 ) c c Stkiyoz (g 1 g 1 ) c c d1 d2 h1 h2 d1 d2 h1 h2 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnı kurutmnın fsulye tohumlrının stkiyoz miktrı üzerine etkisi sulye tnesinin skkroz, stkiyoz ve rfinoz kromtogrmlrı şemtik olrk şekil 4.35 de gösterilmiştir. 69

85 Şekil 4.35 sulyede skkroz, stkiyoz, ve rfinoz şekerlerinin HPLC kromtogrmı 4.3 Börülcede Priming ve Ekim Trihinin Verim, Verim Öğeleri, Protein Miktrı ve Amino Asit Üzerine Etkisi 214 yılınd örülce üzerine ypıln frklı priming ve ekim trihlerinin sonucund elde edilen 1 dne ğırlığı, kl syısı, kl şın tne syısı, verim değerleri ve protein miktrının vryns nlizleri EK7 de verilmiştir.. Ayrıc, 215 yılınd örülce üzerine ypıln frklı priming ve ekim trihlerinin sonucund elde edilen 1 dne ğırlığı, kl syısı, kl şın tne syısı, verim değerleri ve protein miktrının vryns nlizleri EK8 de verilmiştir dne ğırlığı-214 yılı Primingin etkisi 1 dne ğırlığı üzerine isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır fkt en yüksek değer, p1 uygulmsındn elde edilmiştir. Ekim trihinin 1 dne ğırlığı üzerine etkisi % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve sonuçlr şekil 4.36 d gösterilmiştir. sulyede görüldüğü gii, en yüksek değer, ikinci ekim trihi (117.5 g) ve en düşük değer, irinci ekim trihinde (12.25 g) görülmüştür. Ayrıc, priming 7

86 ekim trihi interksiyonlrının etkileri 1 dne ğırlığı üzerine önemli ulunmmıştır. Bu interksiyonlr rsınd, fsulye deki gii, p4d2, p3d2, p2d2, ve p1d2 en yüksek değerlere neden olmuştur nck u itkide yükseliş, p1d2'den p4d2'ye doğru sırlnmktdır dne ğırlığı-215 yılı 214 yılı verilerine enzer olrk, primingin etkisi 1 dne tohum ğırlığı üzerinde önemli ulunmmıştır nck en yüksek değer, p4 uygulmsındn (123.3 g) elde edilmiştir. Ayrıc, 214 yılı verilerine enzer olrk, ekim trihi uygulmsı 1 dne ğırlığı üzerine isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır nck ikinci ekim trihi, 12.8 g 1 dne ğırlığın neden olmuştur. Priming ekim trihi interksiyonlrı, 1 dne tohum ğırlığı üzerine isttistiksel çıdn önemi ulunmmıştır nck, en yüksek değer, p4d2 uygulmsındn (125 g) elde edilmiştir. 1 dne ğırlığı (g) d1 d2 Şekil yılınd ekim trihinin örülcede 1 dne ğırlığı üzerine etkisi Bkl syısı-214 yılı Primingin etkisi kl syısı üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur. Şekil 4.37 d görüldüğü gii, p1, p1, ve p3 uygulmlrı sırsıyl 5.6, 5.3, ve 5.1 değerleri elde ederken, gruund yer lmıştır ve unlrın rsınd isttistiksel olrk frk yoktur. En düşük kl syısı (4.) d p4 uygulmsındn elde edilmiştir. 215 yılıınd d primingin itki şın kl syısı p1, p2, ve p3 uygulmlrınd önemli çıkmıştır. 71

87 Ayrıc, ekim trihinin etkisi ynı fsulyede görüldüğü gii, örülcede kl syısı üzerine isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır, nck ikinci ekim trihinde ekilen itkilerde dh yüksek kl syısı görülmüştür. Ayrıc, p2d2 ve p3d2 interksiyonlrı en yüksek kl syısın neden olmuştur Bkl syısı-215 yılı 214 yılı verilerine enzer olrk, frklı priming uygulmlrın etkisi itki şın kl syısı üzerine % 5 düzeyinde isttistiksel olrk önemli ulunmuştur. Elde edilen veriler şekil 4.37 de gösterilmiştir. En yüksek değerler, sırsıyl p1 (19.7), p3 (18.3), ve p2 (16.8) uygulmlrındn elde edilmiştir ve u değerlerin rsınd isttistiksel çı dn ömemli frk yoktur. Ayrıc, ekim trihi etkisi itki şın kl syısı üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur. elde edilen değerlendirmeler, şekil 4.38 de gösterilmiştir.en yüksek değer, ikinci ekim trihinden (24.6) elde edilirken, en düşük miktr, irinci ekim trihinde görülmüştür. Priming ve ekim trihine krşı olrk, priming ekim trihi interksiyonlrı, itki şın kl syısı üzerine isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır. nck en yüksek değer, p3d2 uygulmsınd (28.5) görülmüştür. Bitki şın kl syıısı (det) p1 p2 p3 p4 Bitki şın kl syısı (det) p1 p2 p3 p4 Şekil () ve 215 () yıllrınd primingin örülcede itki şın kl syısı üzerine etkisi 72

88 Bitki şın kl syısı (det) d1 d2 Şekil yılınd ekim trihinin örülcede itki şın kl syısı üzerine etkisi Bkl şın tne syısı-214 yılı Primingin etkisi kl şın tne syısı üzerine isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır nck ekim trihinin kl şın tne syısı üzerine isttistiksel olrk % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve sonuçlr şekil 4.39 d gösterilmiştir. İkinci ekim trihi, ni elde ederken, irinci ekim trihinde 5.5 görülmüştür. Ayrıc, priming ekim trihi interksiyonu etkisi kl şın tne syısı üzerine isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır nck p1d2 ve p2d2 sıryl 25.1 ve 24.2 elde etmiştir Bkl şın tne syısı-215 yılı 214 değerlerine enzer olrk, ekim trihi % 1 düzeyinde, kl şın tne syısı üzerine etkili olmuştur ve sonuçlr, şekil 4.39 de gösterilmiştir. Sonuçlr göre, en yüksek değer (8.7) ikinci ekim trihi ve en düşük değer (6.6), irinci ekim trihinde elde edilmiştir. Diğer fktörümüze ktığımızd, primingin etkisi isttistiksel olrk kl şın tne syısı üzerine etkili ulunmmıştır nck en yüksek değer (8.) p3 uygulmsınd görülmüştür. Priming ekim trihi interksiyonu etkisi isttistiksel olrk kl şın tne syısı üzerine önemli ulunmmıştır. Bu grup değerleri rsınd, p2d2 ve p1d2 interksiyonlrı en yüksek değerlere neden olmuştur. 73

89 Bkl şın tne syısı (det) d1 d2 Bkl şın tne syısı (det) d1 d2 Şekil () ve 215 () yıllrınd ekim trihinin örülcede kl şın tne syısı üzerine etkisi Tohum verimi-214 yılı Primingin etkisi verim üzerine % 5 düzeyinde önemli ulunmuştur ve sonuçlr şekil 4.4 d gösterilmiştir. Bu rd, p2 uygulmsı en yüksek verime (899.5 kg h -1 ) neden olmuştur, ve p1 ve p3 sıryl ve kg h -1 değere seep olmuştur nck fsulye ye ktığımızd, değer ğırlığı p3 uygulmsın it olmuştur. Börülcede, p4 uygulmsı en son sırd yer lmıştır. Ekim trihi % 1 düzeyinde, verim üzerinde önemli ulunmuştur ve elde edilen veriler, şekil 4.41 d gösterilmiştir. En yüksek değer, ikinci ekim trihinde kg h -1 ornınd elde edilmiştir. Ayrıc, priming ekim trihi interksiyonlrı verim üzerinde isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır Tohum verimi-215 yılı Primingin verim üzerine etkisi % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur. Elde edilen veriler şekil 4.4 de gösterilmiştir. 214 yılı verilerine ktığımızd, p2, p1, ve p3 uygulmlrı verim üzerinde önemli ulunmuştu, 215 yılınd p1, ve p2 sırsıyl 1979 ve 1831 kg h -1 verim elde edirken, ynı sonucu elde etmiştir ve p3 uygulmsı, frklı olrk gruund yer lmıştır. Her iki yılın sonuçlrın göre, p4 uygulmsı en düşük değere neden olmuştur. Aynı 214 yılındki gii, ikinci ekim trihi % 1 düzeyinde verim üzerine etkili olmuştur. İkinci ekimden elde edilen verim değerleri şekil 4.41 de gösterilmiştir. En yüksek verim, ( kg h -1 ) ikinci ekim trihinde elde edilirken, 74

90 irinci ekim trihi en düşük (678.5 kg h -1 ) verime neden olmuştur. 214 yılın krşın, priming ekim trihi interksiyonu % 1 düzeyinde verim üzerine etkili olmuştur. Sonuçlr şekil 4.42 de gösterilmiştir. En yüksek verim, p3d2 interksiyonundn elde edilmiştir ve p1d2 ve p2d2 interksiyonlrı, sonrki sırlrd yer lmıştır. En düşük değer primingin etkisine enzer olrk, p4 ve d2 interksiyonundn elde edilmiştir. Verim (kg h 1 ) Verim (kg h 1 ) c p1 p2 p3 p4 p1 p2 p3 p4 Şekil () ve 215 () yıllrınd primingin örülce tohumu verimi üzerine etkisi Verim (kg h 1 ) Verim (kg h 1 ) d1 d2 d1 d2 Şekil () ve 215 () yıllrınd ekim trihinin örülce tohumu verimi üzerine etkisi 75

91 Verim (kg h 1 ) d1 d2 c d d d d p1 p2 p3 p4 Şekil yılınd priming ekim trihinin örülce tohumu verimi üzerine etkisi Tohum protein miktrı-214 yılı Ekim trihinin % 1 düzeyinde tne proteini üzerinde etkisi önemli ulunmuş ve elde edilen değerler, şekil 4.43 d gösterilmiştir. En yüksek protein ornı ikinci ekim trihi (% 19.4) ve en düşük orn (% 14.6), irinci ekim trihinden elde edilmiştir. Priming ve priming ekim trihi interksiyonlrı, tne proteini üzerine isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır Tohum protein miktrı-215 yılı 214 yılı örülce sonuçlrın enzer olrk, primingin etkisi tne proteini üzerine isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır nck p3 uygulmsı en yüksek (% 23.4) protein ornın neden olmuştur. Ekim trihinin % 1 düzeyinde protein ornın etkisi önemli ulunmuştur. Sonuçlr göre (Şekil 4.43), irinci ekim trihi en yüksek protein ornın (% 24.1) neden olmuştur. Ayrıc, Priming ekim trihi interksiyonu % 5 düzeyinde etkili olmuş ve elde edilen değerler, şekil 4.44 de gösterilmiştir. Sonuçlr göre, p3d1 interksiyonu, en yüksek protein ornın (% 25.7) neden olmuştur. 76

92 Protein (%) d1 d2 Protein (%) 24, , , ,5 21 2,5 2 d1 d2 Şekil () ve 215 () yıllrınd ekim trihinin örülce tohumu protein miktrı üzerine etkisi Protein (%) d1 d2 c c cd cd d d p1 p2 p3 p4 Şekil yılınd priming ekim trihinin örülce tohumu protein miktrı üzerine etkisi Tohum mino sit değerleri-214 yılı 214 yılınd örülce üzerine ypıln priming uygulmsı sonucund elde edilen mino sit değerlerinin vryns nlizleri EK9 d verilmiştir. Primingin etkisi tüm ölçülen mino sitler (Asprtik sit, Glutmik sit, Serin, Histidin, Treonin, Arjinin, Tirozin, Sistein, ve Metiyonin) üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur. Amino sitlerin değerleri ise çizelge 4.3'te gösterilmiştir. 77

93 Çizelge 4.3 te görüldüğü gii, p1 uygulmsı Serin ve Treonin, p2 uygulmsı Asprtik sit, Glutmik sit, Tirozin, ve Sistein, p3 uygulmsı Arjinin, ve p4 uygulmsı Metiyonin ve Histidin mino sitlerde en yüksek değerlere neden olmuştur. Çizelge 4.3 Primingin örülce tohumlrı mnino sitleri üzerine etkisi P1 P2 P3 P4 Asprtik sit (%) 1. Yıl (214) - Börülce Glutmik sit (%) Serin (%) 6.34d 11.54d c 7.35c 12.14c.45d P1 P2 P3 P4 Histidin (%) Treonin (%) Arjinin (%) 1.43d c d c.23c d P1 P2 P3 P4 Tirozin (%) Sistein (%) Metiyonin (%).97c d c c d 2.31d Tohum mino sit değerleri-215 yılı 215 yılınd örülce üzerine ypıln priming uygulmsı sonucund elde edilen mino sit değerlerinin vryns nlizleri EK1 d verilmiştir. Primingin etkisi Arjinin hriç diğer ölçülen mino sitler (Asprtik sit, Glutmik sit, Serin, Histidin, Treonin, Tirozin, Sistein, ve Metiyonin) üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur. Amino sitlerin değerleri ise çizelge 4.4'te gösterilmiştir. 78

94 Çizelge 4.4 te görüldüğü gii, p1 uygulmsı Serin, Histidin, ve Treonin, p2 uygulmsı Glutmik sit ve Sistein, p3 uygulmsı Asprtik sit, ve p4 uygulmsı Tirozin ve Metiyonin mino sitlerde en yüksek değerlere neden olmuştur. Çizelge 4.4 Primingin örülce tohumlrı mnino sitleri üzerine etkisi P1 P2 P3 P4 Asprtik sit (%) 2. Yıl (215) - Börülce Glutmik sit (%) Serin (%) 8.88c 11.66c d d 1.247c d P1 P2 P3 P4 Histidin (%) Treonin (%) Arjinin (%) d 2.38c d c P1 P2 P3 P4 Tirozin (%) Sistein (%) Metiyonin (%) 1.47c 1.34c.54c d c 3.77 Börülce tnesinin mino sit içeriğinin kromtogrmlrı şemtik olrk şekil 4.45 de gösterilmiştir. 79

95 DAD1 A, Sig=338,1 Ref=39,2 (749\51-11.D) mau L-sprtic L-glutm ic sid sid L-serin L-histidin Glycine L-threonine L-lnin L-rginine L-tyrosine L-cysteine L-vline L-methionine L-phenilylnine L-isoleucine L-leucine L-lysine mau DAD1 B, Sig=262,16 Ref=324,8 (749\51-11.D) min L-proline min Şekil 4.45 Börülcede mino sitlerin kontrol uygulmsınd HPLC kromtogrmı Yukrı: 338 nm, Aşğı: 262 nm 4.4 Börülcede Tohum Kurutm ve Hst Dönemlerinin izyolojik Kriterler Üzerine Etkisi 214 yılınd örülce üzerine ypıln frklı hst dönemleri ve kurutm yöntemlerinin neticesinde elde edilen ortlm çimlenme zmnı (MGT), çimlenme yüzdesi, ktlz (KAT) ktivitesi, elektriksel iletkenliği (EC) değerleri, ve tne şeker içeriği değerlerinin vryns nlizi EK11 de verilmiştir. Ayrıc, 215 yılınd örülce üzerine ypıln frklı hst dönemleri ve kurutm yöntemlerinin neticesinde elde edilen ortlm çimlenme zmnı (MGT), çimlenme yüzdesi, ktlz (KAT) ktivitesi, elektriksel iletkenliği (EC) değerleri, ve tne şeker içeriği değerlerinin vryns nlizi EK12 de verilmiştir. 8

96 4.4.1 Çimlenme yüzdesi -214 yılı Çimlenme yüzdesi değerleri rsınd, hst zmnı çısındn % 1 düzeyinde önemli frk ulunmuştur. Sonuçlr göre (Şekil 4.46), ikinci hst neticesinde, en yüksek çimlenme yüzdesi (% 84) elde edilmiştir. Ayrıc, kurutm yöntemi de hst zmnı gii, % 1 düzeyinde çimlenme yüzdesi üzerine etkili ulunmuştur. Şekil 4.47 d görüldüğü gii, en yüksek ve en düşük değerler sırsıyl irinci (Yvş kurutm) (% 91.6) ve ikinci (Hızlı kurutm) (% 51.1) yöntem den elde edilmiştir. Hst zmnı kurutm yöntemi interksiyonlrı, çimlenme yüzdesi değerleri üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve sonuçlr, şekil 4.48 d gösterilmiştir. Hst zmnı ve kurutm yöntemlerinin sde etkileri sonuçlrın ktığımızd, irinci hst zmnı ve irinci kurutm yöntemi ynı etkiye ship olup, dh yüksek çimlenme yüzdesini elde etmiştir. İntrksyonlrın sonucun d yni eğilime yönelik, h1d1 (Birinci hst ve irinci kurutm yöntemi) uygulmsı en yüksek (% 98.6) değere neden olmuştur. Birinci hsdın ikinci kurutm yöntemi de en düşük (% 19) çimenme yüzdesine neden olmuştur. Birinci kurutm metodu, irinci hst zmnın enzer olrk, ikinci hst zmnınd d yüksek değere neden olmuştur (% 84.6) Çimlenme yüzdesi -215 yılı 214 yılı sonuçlrınd, hst zmnının etkisi çimlenme yüzdesi üzerine önemli ulunmuştur ve 215 yılınd ise u değer % 1 düzeyimde önemli ulunmuştur ve elde edilen sonuçlr, şekil 4.46 de d gösterilmiştir. Görüldüğü gii, irinci hst zmnı en düşük (% 77.8) ve ikinci hst zmnı en yüksek (% 88.2) çimlenme yüzdesini vermiştir. Kurutm yöntemine ktığımızd, irinci kurutm yöntemi isttistiksel olrk önemli ulunmuştur (Şekil 4.47 de). Ayrıc, kurutm yöntemi hst zmnı interksiyonu % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur. Sonuçlr göre (Şekil 4.48 de), en yüksek (% 94.5) ve en düşük (% 65.7) çimlenme yüzdesi değerleri sırsıyl h2d2 ve h1d2 uygulmlrındn elde edilmiştir. 81

97 Çimlenme yüzdesi (%) Çimlenme yüzdesi (%) h1 h2 74 h1 h2 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının örülce tohumlrının çimlenme yüzdesi üzerine etkisi Çimlenme yüzdesi (%) Çimlenme yüzdesi (%) d1 d2 74 d1 d2 Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın örülce tohumlrının çimlenme yüzdesi üzerine etkisi Çimlenme yüzdesi (%) Çimlenme yüzdesi (%) c d1 d2 h1 h2 d1 d2 h1 h2 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnı kurutmnın örülce tohumlrının çimlenme yüzdesi üzerine etkisi 82

98 4.4.3 MGT değerleri-214 yılı 214 yılınd, hst dönemi etkisi sonucund elde edilen MGT değerleri rsınd isttistiksel olrk önemli frk görülmemiştir ve değerler gün rlığınd değişmiştir. Ayrıc, kurutm yönteminin etkisi önemli ulunmmıştır ve en yüksek ve en düşük değerler, irinci ve ikinci kurutm yöntemlerinde sırsıyl 2.4 ve 2.9 gün olrk elde edilmiştir. Hst zmnı kurutm yöntemi interksiyonlrı, MGT değerleri üzerine % 5 düzeyinde önemli ulunmuştur ve sonuçlr, şekil 4.49 d gösterilmiştir. Şekil de görüldüğü gii, en yüksek MGT irinci hst zmnı ve ikinci kurutm interksiyonundn elde edilmiştir MGT değerleri-215 yılı 214 yılı sonuçlrın enzer şekil de, hst zmnının MGT üzerine isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır nck yine de ikinci hst zmnı en yüksek değere (3.8 gün) neden olmuştur. Ayrıc, kurutm metodün MGT üzerine etkisi 214 yılı sonuçlrı gii önemli ulunmmıştır. 214 yılınd hst zmnı kurutm metodu interksiyonlrın etkisi MGT üzerine önemli ulunmuştur, fkt 215 yılınd, u uygulmnın etkisi önemli ulunmmıştır, nck h2d1 ve h1d2 uygulmlrı sırsıyl 3.9 ve 3.8 gün değerlerini en yüksek miktrd göstermiştir. 215 yılı değerleri 214 yılın göre, dh yüksek değerlerde görülmüştür. MGT (Gün) 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 d1 d2 h1 h2 Şekil yılınd hst zmnı kurutmnın örülcede MGT üzerine etkisi 83

99 4.4.5 Elektriksel iletkenlik (EC) değerleri-214 yılı Hst zmnı ve kurutm yöntemi, ktlz nde görüldüğü gii ynı eğilime devm ederek, EC değerleri üzerinde de % 1 düzeyinde önemli ulunmuş ve elde edilen sonuçlr, şekil 4.5 d gösterilmiştir. Birinci hst zmnınd eklediğimiz gii EC değerleri dh yüksek (7 µs cm -1 g -1 ) ulunmuştur ve ikinci hst zmnınd, en düşük (5.8 µs cm -1 g -1 ) değer elde edimiştir. Ti ki düşük EC, dh düşük sızıntılrı ve dh sğlmlı hücre zrlrını ynsıtmkt olup, izim için önemli syılmktdır. Kurutm yöntemi sonuçlrın ktığımızd, % 1 düzeyinde EC değerlerini etkilemiştir ve sonuçlr şekil 4.51 d gösterilmiştir. Sonuçlr göre, ikinci kurutm yöntemi dh olumsuz sonuçlr neden olup (1.1 µs cm -1 g -1 ) dh yüksek hücre sızıntılrı ynsıtırken, irinci kurutm yöntemi 2.7 µs cm -1 g -1 değerleri elde edip, dh z sızıntılr neden olmuştur. Ktlz değerlerinde görüldüğü gii, hst zmnı kurutm yöntemi interksiyonlrının etkisi % 1 düzeyinde EC değerleri üzerine önemli ulunmuştur ve sonuçlr şekil 4.52 d gösterilmiştir. En yüksek değer h1d2 interksiyonund (11.6 µs cm -1 g -1 ) görülmüştür. Ardındn, h2d2 ve h2d1 interksiyonlrınd yüksek değerler elde edilmiştir ve en düşük ve iyi sonuç irinci uygulmdn (h1d1) elde edilmiştir Elektriksel iletkenlik (EC) değerleri-215 yılı Hst zmnının EC değerleri üzerine etkisi % 1 düzeyinde önemli çıkmıştır. Sonuçlr göre (Şekil 4.5), irinci hst zmnı en yüksek (7.2 µs cm -1 g -1 ) ve ikinci hst zmnı en düşük (5.4 µs cm -1 g -1 ) değerleri vermiştir. Benzer sonuçlr, 214 yılınd d görülmüştür. Ayrıc, hst zmnın enzer ork, kurutm yöntemi de % 1 düzeyinde EC değerleri üzerine önemli ulunmuş ve elde edilen değerler, şekil 4.51 de gösterilmiştir. Aynı 214 yılınd görüldüğü gii en yüksek değer, ikinci (1.1 µs cm -1 g - 1 ) ve en düşük ve iyi sonuç irinci (2.5 µs cm -1 g -1 ) kurutm yönteminden elde edilmiştir. Hst kurutm yöntemi interksiyonlrı % 1 düzeyinde EC değerleri üzerine etkili ulunmuştur ve değerler şekil 4.52 de gösterilmiştir. Görüldüğü gii, en yüksek EC değerleri ikinci kurutm yöntemine it olmuştur ve h1d2 en yüksek 84

100 (11.8 µs cm -1 g -1 ) elde etmiştir ve u sonuç, çimlenme yüzdesi eşdeğer sonucun kıldığınd, düşük çimlenmeye neden olmsını göstermiştir. Tm tersine, h2d1 (2.2 µs cm -1 g -1 ) ve h1d1 (2.7 µs cm -1 g -1 ) uygulmlrının enzer çimlenme değerlerinin yüksek olmsı, irinci ve ikinci hst zmnlrınd düşük ve uzun süreli kurutm sıcklığının ypılmsını önemsemiştir. Diğer ir nlmd, düşük sıcklık kurutmlrı dh yüksek çimlenme ornlrın neden olmuştur. EC ( µs cm 1 g 1 ) EC ( µs cm 1 g 1 ) h1 h2 h1 h2 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının örülce tohumlrının EC değerleri üzerine etkisi EC ( µs cm 1 g 1 ) EC ( µs cm 1 g 1 ) d1 d2 d1 d2 Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın örülce tohumlrının EC değerleri üzerine etkisi 85

101 EC ( µs cm 1 g 1 ) d1 d2 d h1 c h2 EC ( µs cm 1 g 1 ) d1 d c h1 c h2 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnı kurutmnın örülce tohumlrının EC değerleri üzerine etkisi Ktlz değerleri -214 yılı Hst zmnının ktlz miktrı üzerine etkisi % 5 düzeyinde önemli ulunmuştur ve sonuçlr şekil 4.53 d gösterilmiştir ve u şekil de görüldüğü gii, ikinci hst zmnı en yüksek (. 54 mm g -1 ) ve irinci hst zmnı, en düşük (.45 mm g -1 ) elde etmiştir. Hst zmnın enzer şekilde, kurutm yönteminin etkisi % 1 düzeyinde önemli ulunup, elde edilen değerler, şekil 4.54 d gösterilmiştir. Görüldüğü gii, irinci kurutm yöntemi (25 ºC) ikinci yönteme göre (4 ºC) dh yüksek değere (.57 mm g -1 ) neden olmuştur. Ayrıc, hst zmnı kurutm yöntemi interksiyonlrının etkisi % 1 düzeyinde Ktlz miktri üzerine önemli ulunmuştur. Sonuçlr göre (Şekil 4.55), irinci kurutm yöntemi tüm uygulmlrd yüksek değerleri elde etmiştir. Görüldüğü gii, h1d1, h2d1, ve h2d2 uygulmlrı rsınd önemli frk olmdn, sırsıyl.58,.56, ve.52 mm g -1 ktlz miktrın neden olmuştur. h1d1 ve h2d1 uygulmlrı irinci kurutm yöntemini kullndıklrı için yüksek değerler elde etmiştir ve h2d2 uygulmsı ynı h2d1 uygulmsı gii olgunlşm döneminde olduğu için, yüksek değerli uygulmlr rsınd yer lmıştır. 86

102 4.4.8 Ktlz değerleri -215 yılı 214 yılı sonuçlrın enzer şekilde, hst zmnı % 1 düzeyinde ktlz üzerine önemli ulunmuş ve elde edilen değerler, şekil 4.53 de gösterilmiştir. Bu şekil de gördüğümüz gii, en yüksek (.59 mm g -1 ) ve en düşük (.41 mm g -1 ) değerler, sırsıyl irinci ve ikinci hst zmnınd elde edilmiştir. 214 yılınd elde edilen sonuçlr enzer olrk, 215 yılınd kurutm metodü, ktlz miktrı üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur. Elde edilen değerlere (Şekil 4.54) ktığımızd, irinci kurutm yöntemi en yüksek (.62 mm g -1 ) ve ikinci kurutm yöntemi en düşük (.38 mm g -1 ) değerlere neden olmuştur. 214 yılınd hst zmnı kurutm yöntemi uygulmsının etkisi ktlz miktrı üzerine önemli ulunurken, 215 yılınd u değer isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır ve 214 yılı sonuçlrı gii, h2d1 uygulmsınd en yüksek (.66 mm g -1 ) değer elde edilmiştir. Ktlz (mm g 1 ),6,5,4,3,2,1 Ktlz (mm g 1 ),7,6,5,4,3,2,1 h1 h2 h1 h2 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının örülce tohumlrının ktlz miktrı üzerine etkisi 87

103 Ktlz (mm g 1 ),7,6,5,4,3,2 Ktlz (mm g 1 ),7,6,5,4,3,2,1,1 d1 d2 d1 d2 Şekil () ve 215 () yıllrınd, kurutmnın örülce tohumlrının ktlz miktrı üzerine etkisi Ktlz (mm g 1 ),7,6,5,4,3,2,1 d1 d2 h1 h2 Şekil yılınd hst zmnı kurutmnın örülce tohumlrının ktlz miktrı üzerine etkisi Skkroz değerleri-214 yılı Hst zmnının skkroz üzerine etkisi % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve elde edilen değerler, şekil 4.56 d gösterilmiştir. Görüldüğü gii, en yüksek (2.9 g 1 g -1 ) ve en düşük (1.4 g 1 g -1 ) değerler, sırsıyl ikinci ve irinci hst zmnınd görülmüştür. Ayrıc, kurutm yönteminin etkisi, hst zmnı gii skkroz üzerine % 5 düzeyinde önemli ulunmuştur. Sonuçlr göre, en yüksek (2.9 g 1 g -1 ) ve en düşük (1.5 g 1 g -1 ) değerler, sırsıyl irinci ve ikinci kurutm yöntemlerinden elde edilmiştir (Şekil 4.57 d) nck hst zmnı ve kurutm yöntemi interksiyonunun etkisi skkroz üzerine isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır. 88

104 4.4.1 Skkroz değerleri-215 yılı 214 yılın enzer olrk, hst zmnının skkroz üzerine etkisi % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve elde edilen değerler, şekil 4.56 de gösterilmiştir. Görüldüğü gii, en yüksek (2.8 g 1 g -1 ) ve en düşük (1.6 g 1 g -1 ) değerler, sırsıyl ikinci ve irinci hst zmnınd görülmüştür. Ayrıc, kurutm yönteminin etkisi, hst zmnı gii skkroz üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur. Sonuçlr göre, en yüksek (3.2 g 1 g -1 ) ve en düşük (1.2 g 1 g -1 ) değerler, sırsıyl irinci ve ikinci kurutm yöntemlerinden elde edilmiştir (Şekil 4.57 de). 214 yılı sonuçlrındn frklı olrk, hst zmnı kurutm yöntemi interksiyonunun etkisi, skkroz üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur. En yüksek değer (4.3 g 1 g -1 ), h2d1 interksiyonu sonucund elde edilirken, en düşük değerler h1d2 (1.1 g 1 g -1 ) ve h2d2 (1.3 g 1 g -1 ) uygulmlrınd izlenmiştir (Şekil 4.58). Skkroz (g 1 g 1 ) 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 Skkroz (g 1 g 1 ) 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 h1 h2 h1 h2 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının örülce tohumlrının skkroz miktrı üzerine etkisi 89

105 3,5 3 3,5 3 Skkkroz (g 1 g 1 ) 2,5 2 1,5 1,5 Skkroz (g 1 g 1 ) 2,5 2 1,5 1,5 d1 d2 d1 d2 Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın örülce tohumlrının skkroz miktrı üzeine etkisi Skkroz (g 1 g 1 ) d1 d2 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 h1 d h2 c Şekil yılınd kurutmnın örülce tohumlrının skkroz miktrı üzeine etkisi Rfinoz değerleri-214 yılı Hst zmnının rfinoz üzerine etkisi % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve elde edilen değerler, şekil 4.59 d gösterilmiştir. En yüksek (.9 g 1 g -1 ) ve en düşük (.2 g 1 g -1 ) rfinoz miktrlrı, sırsıyl ikinci ve irinci hst zmnınd izlenmiştir. Ayrıc, kurutm yönteminin rfinoz üzerine etkisi % 5 düzeyinde önemli ulunmuştur ve elde edilen değerler, şekil 4.6 d gösterilmiştir. Sonuçlr göre, en yüksek (.7 g 1 g -1 ) ve en düşük (.4 g 1 g -1 ) değerler, sırsıyl irinci ve ikinci kurutm yönteminde görülmüştür. Aynı stkiyoz d gördüğümüz gii, hst zmnı kurutm yönteminin rfinoz üzerine etkisi isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır. 9

106 Rfinoz değerleri-215 yılı 214 yılı sonuçlrınd görüldüğü gii, hst zmnının rfinoz üzerine etkisi % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve elde edilen sonuçlr, şekil 4.59 de gösterilmiştir. Görüldüğü gii, en yüksek (.9 g 1 g -1 ) ve en düşük (.3 g 1 g -1 ) değerler, sırsıyl ikinci ve irinci hst zmnınd görülmüştür. Ayrıc, kurutm yönteminin etkisi, rfinoz üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur. Sonuçlr göre, en yüksek (.8 g 1 g -1 ) ve en düşük (.4 g 1 g -1 ) rfinoz miktrlrı, sırsıyl irinci ve ikinci kurutm yöntemlerinden elde edilmiştir (Şekil 4.6). 214 yılınd hst zmnı kurutm yöntemi interksiyonlrının etkileri önemli ulunmmıştır; nck 215 yılınd u kriter % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve en yüksek rfinoz miktrı, h2d1 (1.2 g 1 g -1 ) uygulmsınd görülmüştür. Ayrıc, 214 yılı sonuçlrın enzer olrk, en düşük değer h1d2 (.2 g 1 g -1 ) uygulmsındn elde edilmiştir (Şekil 4.61). Rfinoz (g 1 g 1 ) 1,2 1,8,6,4,2 Rfinoz (g 1 g 1 ) 1,8,6,4,2 h1 h2 h1 h2 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının örülce tohumlrının rfinoz miktrı üzerine etkisi 91

107 Rfinoz (g 1 g 1 ),8,7,6,5,4,3,2,1 Rfinoz (g 1 g 1 ) 1,8,6,4,2 d1 d2 d1 d2 Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın örülce tohumlrının rfinoz miktrı üzerine etkisi Rfinoz (g 1 g 1 ) 1,4 1,2 1,8,6,4,2 d1 d2 c h1 d h2 Şekil yılınd hst zmnı kurutmnın örülce tohumlrının rfinoz miktrı üzerine etkisi Stkiyoz değerleri-214 yılı Hst zmnının stkiyoz üzerine etkisi % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve elde edilen sonuçlr, şekil 4.62 d gösterilmiştir. En yüksek (2.3 g 1 g -1 ) ve en düşük (1 g 1 g -1 ) stkiyoz miktrlrı, sırsıyl ikinci ve irinci hst zmnınd gözlenmiştir. Ayrıc, kurutm yönteminin stkiyoz üzerine etkisi % 5 düzeyinde önemli ulunmuştur ve elde edilen değerler, şekil 4.63 d gösterilmiştir. Sonuçlr göre, en yüksek (2 g 1 g -1 ) ve en düşük (1.3 g 1 g -1 ) veriler, sırsıyl irinci ve ikinci kurutm yönteminde görülmüştür. Hst zmnı kurutm yöntemi interksiyonu stkiyoz üzerine etkisi isttistiksel olrk önemli ulunmmıştır. 92

108 214 yılı örülce sonuçlrın ktığımızd, her iki hst zmnının 25 C'de kurutuln tohumlrın şeker ornı 38 C'ye göre dh yüksek ornd ulunmuştur. Ayrıc, stkiyoz ve skkroz değerleri rfinoz' göre dh üyük rkm olrk görülmüştür Stkiyoz değerleri-215 yılı 215 yılı sonuçlrın enzer şekilde, hst zmnının stkiyoz üzerine etkisi % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur ve elde edilen veriler, şekil 4.62 de gösterilmiştir. En yüksek (2.2 g 1 g -1 ) ve en düşük (1. g 1 g -1 ) değerler, sırsıyl ikinci ve irinci hst zmnınd izlenmiştir. Ayrıc, kurutm yönteminin etkisi, stkiyoz üzerine % 1 düzeyinde önemli ulunmuştur. Sonuçlr göre, en yüksek (2.2 g 1 g -1 ) ve en düşük (1.1 g 1 g -1 ) değer, sırsıyl irinci ve ikinci kurutm yöntemlerinden elde edilmiştir (Şekil 4.63). İnterksiyonlr ktığımızd, 214 yılı sonuçlrın krşın, hst zmnı kurutm yönteminin stkiyoz üzerine etkisi % 1 düzeyinde önemli ulunuş ve en yüksek stkiyoz miktrı, h2d1 (3.2 g 1 g -1 ) uygulmsınd görülmüştür. En düşük değer ise, h1d2 (.9 g 1 g -1 ) uygulmsındn elde edilmiştir (Şekil 4.64). 2,5 2,5 Stkiyoz (g 1 g 1 ) 2 1,5 1,5 Stkiyoz (g 1 g 1 ) 2 1,5 1,5 h1 h2 h1 h2 Şekil () ve 215 () yıllrınd hst zmnının örülce tohumlrının stkiyoz miktrı üzerine etkisi 93

109 Stkiyoz (g 1 g 1 ) 2,5 2 1,5 1,5 Stkiyoz (g 1 g 1 ) 2,5 2 1,5 1,5 d1 d2 d1 d2 Şekil () ve 215 () yıllrınd kurutmnın örülce tohumlrının stkiyoz miktrı üzerine etkisi Stkiyz (g 1 g 1 ) 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 d1 d2 h1 c h2 Şekil yılınd hst zmnı kurutmnın örülce tohumlrının stkiyoz miktrı üzerine etkisi Her iki yılın örülce ve fsulye sonuçlrın ktığımızd, ikinci kurutm yöntemi dh düşük şeker ornlrın neden olmuştur. Ayrıc, her iki itkide, rfinoz miktrı, stkiyoz ve skkroz değerlerine ornl düşük olrk sptnmıştır. Börülce tnesinin skkroz, stkiyoz ve rfinoz kromtogrmlrı şemtik olrk şekil 4.65 de gösterilmiştir. 94

110 Şekil 4.65 Börülcede skkroz, stkiyoz, ve rfinoz şekerlerinin HPLC kromtogrmı 95