Transkript

1 epilepsi ve psikoz dr. alm m la erol izmir atatürk eğitim ve araşt rma hastanesi psikiyatr tri kliniği

2

3 psikoz, epilepsi ile iliş şkisi en aç k olarak ortaya konmuş psikiy yatrik bozukluktur.

4 epilepside psikoz olas l ğ ailede psikoz öyküsü ü bulunmas bitemporal epilepsi odağ varl ğ geçmiş psikiyatrik ba aşvurular (garcia morales ve ark. 2008)

5 epilepside psikoz yayg nl ğ epilepsi hastalar nda: % 7 12 (%80?) temporal lob epilepsi isinde: %20 epilepsi şiddetli ise: %19 27

6 epidemiyoloji epilepside psikoz yay yg nl ğ genel toplumdan 2.5 kat fazla azla (qin ve ark. 2005) şizofrenide epilepsi yayg nl ğ genel toplumla ayn (gelisse e ve ark. 1999) şizofrenide epilepsi oran yüksek (makikyro ve ark. 1998)

7 epilepsi psikoz

8 bilişsel işlevler kronik psikozda bilişs sel işlevlerde bozulma kronik epilepside biliş şsel işlevlerde bozulma: dil bellek yürütücü işlevler motor h z martin ve ark oyegbile ve ark. 2004

9 genetik epilepsi ve şizofreni oluşumunda nörogelişimsel varsay y m söz konusu epilepsi ve şizofrenid de nöron göçü ve sinaptogenezde soru unlar var epilepside LIS1 gen ekspresyonunda anormallikler şizofrenide LIS1 ile etkileşim içerisinde olan DISC1 gen eksp presyonunda anormallikler

10 fizyopatolojik değ eğişiklikler epilepside psikoz var rl ğ nda; medial prefrontalde epileptik aktivite art ş medial temporal aktiv vite değişiklikleri ventriküllerde genişle eme periventriküler gliozis amigdal hacminde art rt ş

11 şizofreni ve psikoz il le epilepsiler ortak genetik ve çevresel nedenleri paylaş yor olabilir.

12 epilepsi ile ilişkili psik koz ve primer psikoz birbirinden farkl klini nik ve biyolojik durumlard r.

13 epilepsi psikoz

14

15

16 s n fland rma epilepsiyle ilişkili psikotik bozukluklar için özel bir s n fland rma sistemi yok dsm 4 de genel t bbi bir duruma bağl psikotik bozukluk başl ğ alt nda icd 10 da F06 diğer men ntal bozukluklar, beyin hasar ve disfonksiyonu ve fiziksel hastal klara bağl : örn. organik halusinozis s, organik deluzyonel (şizofreni benzeri) bozu ukluk

17 dsm v genel t bbi duruma bağl mental bozukluklar, başka ye erde s n fland r lmam ş t bbi durumu etkileye en mental bozukluk

18 epilepside psiko oz zamanlamas iktal postiktal interiktal alternatif de novo

19 iktal psikoz =epileptik alacakaranl nl k durumu psikoz nöbetin belirtis si bilinç değişikliği ile kar arakterize temporal lob epilepsis ile ilişkili çok k sa süreli (3 dk d dan k sa) sanr ve varsan lar, aff ffektif değişiklikler, derealizasyon ve depe ersonalizasyon, otoskopi, bedenden uzaklaşma hissi

20 uzam ş iktal psiko koz basit ya da kompleks parsiyal nöbetlere bağl nonkonvulzif sta tatus durumlar nda söz konusu saatler günler sürer ender görülür kompleks parsiyal sta atus varsa altta yatan başka bir nörolojik bo ozukluk araşt r lmal

21 postiktal psikoz t tan ölçütleri A. psikotik atak nöbet son nras bir hafta içerisinde ortaya ç kar B. 15 saatten uzun, 3 ayd dan k sa sürer C. bilinç aç kt r D. sanr, varsan, dezorga anize ya da bizar davran ş, yap sal düşün ünce bozukluğu, affektif değişiklikler E. antiepileptik entoksikas asyonu, nonkonvulzif status epileptikus, kafa a travmas, ilaç kesilme ya da entoksikasyonu, öncesinde kronik psikotik bozukluk varl ğ ğ d şlanmal

22 postiktal psikoz k klinik özellikler en s k temporal lob epilepsis isi ile tipik olarak 10 y l geçen nö öbet öyküsü nöbetten ortalama sa aat sonra başlar 1 2 saat 4 hafta sürer ilk belirtiler uykusuzluk ve huzursuzluk şizofrenideki birinci s ra beli irtiler ender negatif belirtiler önde değil s kl kla kendi kendine düzeli ir yineleme eğiliminde erken tedavi girişimi önemli tedavide bzd ya da antip psikotikler

23 postiktal psikoz r risk etmenleri 30 yaş üstü bilateral nöbet nöbetlerin sekonder jen naralize olmas nöbetlerin kümelenmesi (birkaç gün içerisinde üst üste çok say da nöbet) duygudurum bozuklukla ar için aile öyküsü varl ğ psikotik bozukluklar için aile öyküsü?? postiktal psikoz s kl ğ artt kça kronik interiktal psikoz riski artar

24 interiktal psikoz daha çok sol temporal lob epilepsisi ile ilişkili varsan lar ve yan lsam malar olur düşünce bozukluğu en nder negatif belirtiler olabilir ir sosyal işlevsellikte bozu zulma bilişsel işlevlerde bozul ulma kişilik korunur

25 interiktal psikoz p primer psikoz postiktal psikoza göre şizofreniye daha çok benzer tedavide ilaç ve psikoso osyal yaklaş mlar birarada kullan lmal primer psikozlarla karş l laşt r ld ğ nda; başlang ç yaş daha geç tedavi yan t daha iyi sosyal işlevsellik daha a iyi prognoz daha iyi

26 alternatif psikoz (landolt 1958) dirençli epilepsilerin % 1 i nöbetler kontrol alt n nda iken psikoz nöbetler ortaya ç k nc nca psikozda remisyon kronik, ilaca dirençli parsiyal epilepsi hastalar nda nöbetler ilaçla kontrol alt na al nd ktan sonra ortay aya ç kar ilaç yan etkisi olmas mümkün (schmitz 1998)

27 de novo psikoz epilepsi cerrahisi (tem mporal lobektomi) sonras psikoz ortalama %7 (%<1 2 28) tipik olarak operasyo on sonras ilk 6 ay içerisinde ve geçici risk etmeleri: 30 yaş üstü operasyon öncesi psik ikoz psikoz için aile öyküsü

28

29 tedavi prensipler ri mümkün olduğunca erken ve s k nöbet kontrolü uygun psikoterapötik k değerlendirme nöbetler için agresif ilaç tedavisi yaparken psikotik ve affektif be elirtilere dikkat hastan n işlevselliğini i korumak için psikososyal destek ağ

30 ilaç tedavisi 1. psikiyatrik belirtiler ile nöb betlerin ilişkisini belirle: iktal, peri iktal, iktal, interiktal. 2. antiepileptik seçerken psi sikotrop etkilerini de değerlendir. 3. tan, tedavi ve izlemde nö öroloji ile yak n işbirliği yap. 4. psikotrop ilaç seçerken nö öbet eşiği üzerine etkilerini ve antiepileptiklerle etkileşim mini göz önün bulundur; a. düşük doz başla. b. en düşük etkin dozu ve yan etki yapmayan dozu belirle. c. komleks tedavilerde en ve polifarmasiden kaç n. d. klinik durumda ya da eeg de bozulma olursa, psikotrop ilac değişt ştirmeyi ve antiepileptik ilac optimize etmeyi düş şün.

31 psikotroplar n epilepsi eşiği üzerine etkileri epilepsi eşiğini yükseltenler sitalopram fluoksetin paroksetin mirtazepin yüksek dozda epilepsi eşiğini düşürenler imipramin venlafaksin sertralin minimal etkililer haloperidol risperidon sülpirid aripiprazol ketiyapin epilepsi eşiğini düşürenler maprotilin klomipramin bupropion klorpromazin klozapin olanzapin zuklopentiksol

32 antiepileptik kullan m m na bağl gelişen psikoz benzeri durum mlar psikoz levatirasetam zonisamid ketamin deliryum fenitoin valproat karbamazepin okskarbazepin paradoks ajitasyon valproat

33 farmakokinetik ilaç etkileşimleri antiepileptik psikotrop

34 diğer tedavi seçe enekleri elektrokonvulzif teda avi vagal sinir uyar m epilepsi cerrahisi?

35 teşekkür ederim..