Muhasebe ve Ürün Fiyatlandırma

Muhasebe ve Ürün Fiyatlandırma

İçindekiler - Muhasebede Uzmanlık Alanları - Satış Fiyatı Tespitinde Maliyetlerin Kullanılması - Satış Fiyatı Tespit Yöntemleri 1) Üretim Maliyetine Dayanan Satış Fiyatı 2) Ticari Maliyet Üzerinden Hesaplanan Satış Fiyatı 3) Değişken Maliyetler Baz Alınarak Hesaplanan Satış Fiyatı

Muhasebede Uzmanlık Alanları Bu e-kitapta yönetim muhasebesinin konusu olan ürün fiyatlandırmasından bahsedeceğim. Yönetim muhasebesi, maliyet muhasebesi tarafından çıkarılan maliyetleri işletme ile ilgili verilecek birçok kararlarda kullanmaktadır. Üretim yapan işletmelerde, Muhasebe kendi içinde doğal olarak birden fazla uzmanlık alanlarından oluşmaktadır. Bu uzmanlık alanlarını şöyle sıralayabiliriz; genel muhasebe, maliyet muhasebesi, yönetim muhasebesi. Genel muhasebenin, işletmenin işletme dışındaki işlemleriyle ilgili parasal hareketlerinin muhasebesinin yapıldığı bir uzmanlık alanı olduğu özet olarak söylenebilir. Maliyet muhasebesi, işletme üretim faaliyetlerinin parasal olarak muhasebesinin yapıldığı bir uzmanlık alanıdır. Yönetim muhasebesi ise, başta maliyet muhasebesi olmak üzere işletmenin diğer muhasebe uzmanlık alanlarından aldığı bilgilerle çeşitli analizler yaparak işletme yöneticilerine ihtiyaç duydukları bilgileri sunan bir muhasebe uzmanlık alanıdır. Bana göre yönetim muhasebesinin diğer çok önemli bir görevi de finansal plânlamadır. Yani bütçe çalışmalarıdır. Günümüzde belli bir büyüklüğe ulaşmış ve plânlamaya önem veren işletmeler, sırf bütçe ve plânlama çalışmaları için ayrı bir bölüm kurmaktadır.

Satış Fiyatı Tespitinde Maliyetlerin Kullanılması Muhasebe faaliyetlerinin yürütüldüğü uzmanlık alanlarının kısa bir özetini (bana göre) verdikten sonra daha çok yönetim muhasebesinin faaliyeti olan, maliyetlerin satış fiyatının tespitinde kullanılmasından bahsetmek istiyorum. Üretim işletmeleri ürünlerinin satış fiyatını tespit ederken genellikle işletme maliyetlerini kullanırlar. Ürün maliyetlerinin üzerine, istenen kâr marjını koyarak satış fiyatı tespit etmek kolay ve genellikle de işletme yönetimlerince tercih edilen bir yoldur. Yapılan iş kısaca şöyledir; işletmenin gelecekteki faaliyet döneminde oluşacağını düşündükleri maliyetler üzerine belirli bir kâr koyarak satış fiyatı tespit etmektir. Burada ürünün satış hacmi (kapasite) ve gerçekleşmesi istenen kâr marjı dikkate alınır.

Ancak satış fiyatının tespitinde baz alınacak maliyetlerin hangisinin olacağı işletme yönetimine göre değişebilmektedir. Pek tabii ki, baz alınacak maliyetlere göre tespit edilecek kâr marjları da değişiklik gösterecektir. Satış Fiyatı Tespit Yöntemleri Şimdi size sık kullanılan üç fiyatlandırma yönteminden söz edeceğim. Birinci yöntem ; üretim maliyeti üzerine bir kâr marjı koyarak satış fiyatı tespit etmek, İkinci yöntem ; ticari maliyet üzerine bir kâr marjı koyarak satış fiyatı tespit etmek, Üçüncü yöntem ; değişken maliyetler üzerine belli bir kâr marjı koyarak satış fiyatı tespit etmek. Ancak yukarıda saydığım yöntemlerin dışında da literatürde hesaplama yöntemleri olduğunu söyleyebilirim.

1- Üretim Maliyetine Dayanan Satış Fiyatı Bildiğimiz gibi üretim maliyeti üç ana kalemden oluşmakta ; direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderleri. Direkt ilk madde ve malzeme ile direkt işçilik değişken giderlerdir. Bu giderlerin bir birim ürün için harcanan tutarları kolayca tespit edilebilir. Genel üretim giderlerinin ise bir kısmı değişken, diğer bir kısmı da sabit giderlerden oluşur. Hemen örnek verecek olursak, üretim için harcanan enerji giderleri değişken giderken, üretimde kullanılan fabrika ve makine-teçhizatın amortismanı sabit giderdir. Burada dikkat edilecek husus, değişken genel üretim giderlerinin bir birim ürüne ne kadar düştüğü kolayca belirlenebilirken sabit giderlerden bir birim ürüne ne kadar verileceğidir. Bunun için önce işletmenin faaliyet plânlamasını yaptığı dönemdeki kapasitenin belirlenmesi gerekir. Belirlenen faaliyet dönemi için gerçekleşecek olan toplam sabit gider kapasiteye bölünerek bir birim başına düşen sabit genel üretim gideri tespit edilir. Böylece bir birim ürün için toplam üretim maliyeti belirlenmiş olur. Buna istenen birim kâr tutarı ilave edilerek ürün satış fiyatı tespit edilir. Yönetim muhasebesi maliyet bilgilerinin geçmiş dönemlere ait gerçekleşmiş olanlarını maliyet muhasebesinden, gelecek faaliyet dönemine ait plânlanan tutarlarını ise ciddi hazırlanmış işletme bütçelerinden alarak bu çalışmayı yapacaktır. Şimdi basit bir örnek üzerinde hesaplamaya bakalım, herhalde konu daha iyi anlaşılacaktır.

XYZ ürününü üreten işletmenin giderlerinin ve beklenen kâr marjının şöyle tespit edildiğini varsayalım; Bir birim XYZ ürünü için; Birim değişken direkt ilk madde ve malzeme gideri 150 TL. Birim değişken direkt işçilik gideri... 30 TL. Birim değişken genel üretim gideri.. 50 TL. Toplam sabit genel üretim gideri 12.500.000 TL. Faaliyet dönemi beklenen kapasite miktarı 1.000.000 Adet Hedeflenen bir birim kâr marjı.. %15 Birim ürün için değişken üretim maliyetleri belli olduğuna göre, sabit toplam genel üretim tutarı kapasite miktarına bölünerek faaliyet dönemi için bir birim ürüne isabet eden sabit genel üretim gideri belirlenecek. Şöyle hesaplayabiliriz ; 12.500.000 TL / 1.000.000 adet = 12,5 TL. Birim maliyetler ve birim kâr marjı oranı belli olduğuna göre satış fiyatını hesaplayabiliriz. Satış Fiyatı ; Birim değişken direkt ilk madde ve malzeme..150 TL. Birim değişken direkt işçilik... 30 TL. Birim değişken genel üretim gideri. 50 TL. Birim sabit genel üretim gideri... 12,5 TL. Toplam birim üretim maliyeti 242,5 TL. % 15 kâr... 36,5 TL. Belirlenen satış fiyatı.. 279 TL.

Böylece ürün maliyetleri esas alınarak satış fiyatının tespit yöntemlerinden birincisi olan yukarıda söz ettiğim, üretim maliyeti üzerine bir kâr marjı koyarak satış fiyatı tespit etmeye kısaca bakmış olduk. Şimdi bahsettiğim üç hesaplama yönteminden ikinci ve üçüncüsüne bakalım ; - Ticari maliyet üzerine istenen kâr marjını koyarak satış fiyatını tespit etme, - Değişken maliyetler üzerine istenen bir kâr marjını koyarak satış fiyatı tespit etme, yöntemlerini değerlendirelim. 2- Ticari Maliyet Üzerinden Hesaplanan Satış Fiyatı Tam maliyet de denen ticari maliyet, üretim maliyetinin üzerine faaliyet giderlerinden olan satış ve yönetim giderlerinin eklenmesiyle hesaplanmaktadır. Ticari maliyet üzerinden hesaplanan ürün satış fiyatı, üretim maliyetine faaliyet dönemi satış ve yönetim giderlerinin eklenmesi ile oluşan toplam maliyet üzerine belirlenen kâr marjı ile hesaplanan birim kârın ilavesinden meydana gelmektedir. Yukarıda üretim maliyetine dayanan satış fiyatı nın hesaplanması için verdiğim örnekten devam ederek hesaplamaya basit bir örnek verelim.

XYZ isimli ürünü üreten işletmenin giderlerinin şöyle tespit edildiğini varsayalım; Birim XYZ ürünü için; Birim değişken direkt ilk madde ve malzeme gideri. 150 TL. Birim değişken direkt işçilik gideri... 30 TL. Birim değişken genel üretim gideri. 50 TL. Toplam sabit genel üretim gideri 12.500.000 TL. Birim değişken satış ve yönetim gideri 20 TL. Toplam sabit satış ve yönetim gideri..7.500.000 TL. Faaliyet dönemi beklenen kapasite miktarı.. 1.000.000 Adet Önce toplam sabit genel üretim gideri ile toplam sabit satış ve yönetim giderinden bir birim ürüne düşen payın bulunması gerekiyor. Şöyle hesaplayabiliriz ; Birim sabit genel üretim gideri ; 12.500.000 TL / 1.000.000 adet = 12,5 TL. Birim sabit satış ve yönetim gideri ; 7.500.000 TL / 1.000.000 adet = 7,5 TL. Ticari Maliyete Göre Satış Fiyatı Tespiti Yukarıdaki örnekteki gibi birim ürün ticari maliyeti belirlediğimizde yapılacak iş, toplam ticari maliyete gerçekleşmesi istenen kâr marjı ile tespit edilecek kârı ilave ederek satış fiyatını hesaplamak olacaktır. Ticari maliyet üzerinden hedeflenen birim kâr marjı % 3,3

Ticari maliyet baz alınarak satış fiyatı hesaplama ; Birim değişken direkt ilk madde ve malzeme..150 TL. Birim değişken direkt işçilik.... 30 TL. Birim değişken genel üretim gideri..... 50 TL. Birim sabit genel üretim gideri... 12,5 TL. Birim değişken satış ve yönetim gider... Birim sabit satış ve yönetim gideri.... Toplam birim ticari maliyeti 20 TL. 7,5 TL. 270 TL. % 3,3 kâr. 9 TL. Belirlenen satış fiyatı.. 279 TL. Bu şekilde, ticari maliyet ya da tam maliyet üzerinden satış fiyatı tespit etmek mümkün. Burada önemli olan, satış yapılacak faaliyet döneminde işletme kapasitesi ile faaliyet dönemi için katlanılacak maliyetlerin yukarıdaki kalemler bazında gerçekçi hesaplanması olacaktır. Çünkü maliyetler hesaplanırken alınacak kaynak, geçmiş dönemler için maliyet muhasebesi verileri ve plânlanan faaliyet dönemi için yapılan faaliyet dönemi bütçesi olacaktır. Bu bakımdan doğru ve gerçeğe yakın satış fiyatı tespitinde, geçmiş dönem fiili maliyetlerin yanında ciddi yapılmış gelecek dönem bütçeleri önemli kaynaktır.

3- Değişken Maliyetler Baz Alınarak Satış Fiyatı Tespiti Bu hesaplama şeklinde baz maliyet sadece değişken maliyetler olacaktır. Ancak istenen kârı verecek olan birim kâr marjının tespitinde sabit üretim giderleri ile sabit satış ve yönetim giderleri dikkate alınacaktır. Yani kâr marjı oranı diğer yöntemlere göre doğal olarak farklı olacaktır, ki istenen beklenen kârlılık sağlanabilsin.

Yukarıdaki örnekten devam edersek ; Birim XYZ ürünü için; Birim değişken direkt ilk madde ve malzeme gideri 150 TL. Birim değişken direkt işçilik gideri.... 30 TL. Birim değişken genel üretim gideri.. 50 TL. Toplam sabit genel üretim gideri 12.500.000 TL. Birim değişken satış ve yönetim gideri 20 TL. Toplam sabit satış ve yönetim gideri...7.500.000 TL. Faaliyet dönemi beklenen kapasite miktarı.. 1.000.000 Adet Satış fiyatının tespitinde maliyet olarak sadece değişken maliyetleri alırken, kâr marjı oranı tespit edilirken sabit genel üretim ile sabit satış ve yönetim giderleri göz önüne alınarak bir oran tespit edilecek. Değişken maliyet baz alınarak satış fiyatı hesaplama ; Birim değişken direkt ilk madde ve malzeme..150 TL. Birim değişken direkt işçilik... 30 TL. Birim değişken genel üretim gideri.... 50 TL. Birim değişken satış ve yönetim gideri.. Toplam birim değişken maliyet 20 TL. 250 TL. Birim kâr marjı oranı sabit giderleri de karşılaması gerektiğini yukarıda söylemiştim, bu yüzden kâr marjı oranı diğer iki örneğe göre daha fazla olacaktır. Burada diğer örneklerdeki 279 TL. ürün fiyatını elde etmek için kâr marjı oranını % 11,6 aldığımızda satış fiyatının içindeki birim kâr şöyle olacaktır; Toplam birim değişken maliyet.250 TL. Birim kâr marjına göre birim kâr.. 29 TL. ( =250 * % 11,6) Birim satış fiyatı. 279 TL.

Muhasebe verilerine dayanılarak hesaplanan ürün satış fiyatını üç ayrı yöntemle incelemeye çalıştım. Dikkat edilecek olursa anlatmaya çalıştığım üç ayrı yöntemde baz alınan maliyetler farklı olduğu için istenen satış fiyatını veren birim kâr marjı oranı da doğal olarak farklılaşmakta. Satış fiyatı tespiti işletmelerin gelecekteki faaliyet dönemi için yapılan bir çalışma olduğuna göre, gerçekleşmiş maliyetlerin yanında satış fiyatının uygulanacağı faaliyet döneminin maliyetlerinin de tahmini olarak bilinmesi gerekir. Bu çerçeveden baktığımızda işletme bütçelerinin, yönetim muhasebesi ve karar verecek işletme yönetimi için önemli bir yönetim aracı olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Faydalanılan Kaynak : Maliyet ve Yönetim Muhasebesi Genişletilmiş 5.baskı-Dr. Necmettin Erdoğan, Doç. Dr. Metin Saban-Beta Yayımcılık

Muhasebeci Yorumluyor Hakkında Bu e-kitap www.muhasebeciyorumluyor.com yazarı Volkan Kara tarafından hazırlanmıştır. Muhasebeci Yorumluyor web sitesinde muhasebenin çeşitli dallarında özgün konularda içerikler bulunmaktadır. Günümüzde genel muhasebenin yanında maliyet ve yönetim muhasebesi, işletme bütçeleri özel önem taşımaktadır. Muhasebenin bu dallarında www.muhasebeciyorumluyor.com da çeşitli yazılar/makaleler okuyabilirsiniz. Muhasebeci Yorumluyor web sitesini ziyaret etmek isterseniz bu sayfadaki linklere tıklayın...