T.C. ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ ve İDARİ BİRİMLER FAKÜLTESİ

T.C. ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ ve İDARİ BİRİMLER FAKÜLTESİ İŞLETME BÖLÜMÜ Dönem Projesi: Alışveriş Merkezlerinin Tüketim Üzerindeki Etkisi Danışman : Doç. Dr. Mustafa Kemal YILMAZ Hazırlayanlar Emre ÇOBAN Muhammed Onur EYÜPOĞLU Erdem MAHMUTOĞLU Samsun, 2018

ÖZET Kurum : Ondokuz Mayıs Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü Konu Başlığı : Alışveriş Merkezlerinin Tüketim Üzerindeki Etkisi Hazırlayan : Emre ÇOBAN, Muhammed Onur EYÜPOĞLU, Erdem MAHMUTOĞLU Danışman : Doç. Dr. Mustafa Kemal YILMAZ Türü ve Yılı : Dönem Projesi, 2018 Sayfa Adedi : 27 İnsanın doğumundan ölümüne kadar yaşamın her aşamasında tüketim eylemi gerçekleştirmektedir. Günümüzde artan teknoloji ve çağdaş yaşam koşulları tüketim olayını daha önemli kılmaktadır. Tüketim olayını gerçekleştiren tüketiciler pazarlama bilim dalının odak noktasını oluşturmaktadırlar. Tüketici davranışları demografik, ekonomik, sosyal, psikolojik ve kültürel birçok faktörün yanında ürün, fiyat, dağıtım ve tutundurma kararlarından da etkilenmektedir. Tüm bu faktörlerin bileşimi tüketici davranışının çerçevesini belirlemektedir. Bunların yanında, tüketicilerin alışveriş alışkanlıklarının farklılaşmasında özellikle son yıllarda hızlı bir gelişim içinde olan perakende sektörü de önemli bir etkiye sahiptir. Giderek sayıları artan süpermarketler, hipermarketler ve modern alışveriş merkezleri tüketicilerin satın alma davranışını şekillendirmektedir. Diğer taraftan perakendeci işletmeler ve modern alışveriş merkezleri yönetimi de yaşanan yoğun rekabetin bir sonucu olarak, potansiyel tüketicilerinin ihtiyaç ve isteklerini daha iyi saptama çabası içine girmişlerdir. Bu çalışmada öncelikli olarak iki amaç belirlenmiştir. İlki, tüketicilerin alışveriş merkezlerini kullanım amaçlarındaki önceliklerini belirlemektir. Bu kapsamda tüketicilere yüz yüze anket uygulanmış devamında ise alışveriş merkezleri ile ilgili yorumları kaydedilmiştir. Son olarak, alışveriş merkezlerinin yaygınlaşması ile tüketim yapılan mekanlarının önceki zamana göre değişip değişmediğini belirlemektir. Elde edilen veriler, araştırmada kolayda örnekleme yöntemiyle kendi başlarına doldurdukları 27 adet sorulu anket yöntemiyle nominal, aralıklı ve likert ölçek kullanılarak elde edilmiştir. Verilerin analizinde; ANOVA Analizi, Kolmogorov-Siminov Testi, T Testi, Güvenilirlik Analizi ve Normallik Analizi nden yararlanılmıştır.

İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET İÇİNDEKİLER ii iii BİRİNCİ BÖLÜM 1 GİRİŞ 1 1.1 ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ 1 1.2 ARAŞTIRMANIN AMACI 2 1.3 ARAŞTIRMADA ÖRNEKLEME VE ÖRNEKLEME SÜRECİ 2 1.4 ANKET SORULARININ HAZIRLANMASI 2 İKİNCİ BÖLÜM 2 2.1 TÜKETİM ALIŞKANLIKLARININ TARİHİ 2 2.2 AVM'LERİN GELİŞİMİ ve TÜRKİYE'DE AVM KÜLTÜRÜ 4 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 7 3.1 ARAŞTIRMANIN HİPOTEZLERİ 7 3.2 ANAKÜTLE VE ÖRNEKLEM 7 3.3 VERİ TOPLAMA YÖNTEMİ 8 3.4 VERİLERİN ANALİZİ 8 3.5 ARAŞTIRMANIN ANALİZİ İLE ELDE EDİLEN VERİLERİN ANALİZİ 8 SONUÇ 23 KAYNAKÇA 24 EKLER 25

BİRİNCİ BÖLÜM GİRİŞ İnsan ihtiyaçlarının giderek artmasıyla beraber bunları karşılayan işletmelerin sayısı da artmaktadır. Bu durum bir taraftan tüketicilerin ihtiyaçlara ulaşmasını kolaylaşırken diğer taraftan üreticilerin ihtiyaç giderme ve tercih edilme çabalarını güçleştirmektedir. Tüketici zevk ve tercihlerindeki değişimler, modern perakendeciliğin gelişmesi açısından önemli unsurlar arasında yer almaktadır. Türkiye de de hızlı kentleşme, nüfusun yoğunlaşması, kişi başına düşen gelirin artması, otomobil sahipliğinin yükselmesi, çekirdek aile sayısının artması, kredi kartı kullanımının yaygınlaşması, toplu alışveriş yapmanın cazip görülmesi, tüketicilerin alışverişi aynı zamanda boş zaman faaliyeti olarak görmesi, reklamların ve aynı malın farklı türlerinin bulunması gibi nedenler büyük tüketim mekanlarını ortaya çıkaran koşullardır. Bu tür büyük ölçekli tüketim ortamları, Türk tüketicisinin geleneksel alışveriş anlayışını değiştirmede önemli rol oynamıştır Perakendecilik sektörü günümüzde artık yönünü geleneksel cadde dükkânlarından alışveriş merkezlerine (AVM lere) çevirmiştir. AVM ler, alışverişin yanı sıra, insanların pek çok ihtiyacına birden cevap vericidir, bu ihtiyaçların başında tüketim yer alsa da bazen sığınma, gündelik rutinden kaçış, etkileşim, boş zaman geçirme gibi ihtiyaçları da karşılayıcıdır. Bunun yanı sıra alışveriş merkezleri kentlilerin sosyal etkinlikte bulunmalarını sağlar ve aynı zamanda sosyal etkinliklerini de zenginleştirir. Böylece dünya genelinde AVM sayısında önemli ölçüde artış yaşanmasına yol açmıştır. 1.1 Araştırmanın Önemi Pazarlamanın odak noktası tüketici ihtiyaç ve isteklerinin en iyi şekilde karşılanmasıdır. Bu anlamda tüketici davranışları etkileyen faktörleri belirlemek gerekmektedir. Tüketiciler ürün veya hizmet satın almadan önce ve daha sonrasında belirli riskler algılayabilmektedirler. Algılanan riskler tüketicilerin tüm satın alma kararlarını etkilemektedir. Dünya genelindeki AVM sayısındaki artış Türkiye de de gözlenmiştir. Alışveriş merkezleri ortaya çıktıkları günden itibaren tüketiciler ve tüketim alışkınlıkları üzerinde rol oynamıştır. AVM ler müşterileri cezbetmek ve kendilerine çekebilmek için değişik bir eğlence, eşsiz bir ortam, sosyalleşme olanakları ya da en ucuz fiyatı sunmak zorunluluğu içerisindedirler. Bu durumda tüketicileri AVM üzerine yoğunlaştırmaktadır. Çok hızlı bir şekilde yaygınlaşan ve giderek alışkanlıklarımızı değiştiren, yaşam ve tüketim kültürünü değiştiren AVM ler bir eğlence ve sosyal aktivite merkezi olmaktadır ve gençler daha çok vakitlerini bu merkezlerde geçirmektedirler. Dolayısıyla, tüketicilerin AVM lerde alışveriş yaparak, davranışlarının incelenmesi,belirlenmesi ve anlaşılması büyük önem taşımaktadır.

1.2 Araştırmanın Amacı Çalışmamızın en temel amacı; AVM'lerin tüketici üzerinde nasıl algılandığı ve tüketicilerin davranışlarının nasıl yansıdığını belirlemektir. Araştırmanın daha geniş bir bilgi ve katkı sağlayacağını düşünüyoruz. AVM lerin günlük hayatımızdaki yerini belirlemek ve neler yapabileceğimizi daha da ayrıntılı incelemek içinde araştırmaya başladık. Araştırmamızın amaçlarına uygun olarak, cevap aranması düşünülen sorular ise üç ana başlık altında toplanabilir; -AVM lerin tüketici hayatındaki yeri ve önemi nedir? -AVM lerin tüketici davranışlarında nasıl değişiklere yol açmaktadır? -AVM lere duyulan güven ve bağlılık ne derecededir? 1.3 Araştırmada Örnekleme ve Örnekleme Süreci Araştırmamızda Örnekleme ve Örnekleme Süreci İnternet kullanan ve internette alışveriş kavramına hakim çoğunlukla üniversite öğrencileri üzerinde yapılan araştırmayla gerçekleştirilmiştir. Tesadüfi olmayan örnekleme yöntemlerinden kolayda örnekleme yoluyla araştırmaya başlanmıştır. Anket toplam 100 cevaplayıcıya uygulanmış, 2 anket tutarsızlık ve eksik kodlama sebeplerinden iptal edilmiş 98 anket değerlendirmeye katılmıştır. 1.4 Anket Sorularının Hazırlanması Verilerin toplanmasında birinci bölümde 6, ikinci bölümde 21 soru olmak üzere 27 sorudan oluşan bir anket formu kullanılmıştır. Anket formu 2 bölümden oluşmuştur. Anketin ilk bölümünde insanların sosyo ekonomik özelliklerine yönelik iki uçlu, açık uçlu ve çoktan seçmeli sorular yer almaktadır. Anketin ikinci bölümünde ise cevaplayıcıların AVM'lerin insanların tüketimi düzeyini ölçümlemek için Likert ölçeğine dayalı (5= Kesinlikle katılmıyorum, 4= Katılmıyorum, 3=Kararsızım, 2= Katılıyorum, 1= Kesinlikle Katılıyorum) 21 soru yer almaktadır. 2.1 Tüketim Alışkanlıklarının Tarihi İKİNCİ BÖLÜM Tüketim yaşamsal bir ihtiyaçtır. 18. yüzyıl öncesi tüketim sadece üretimin tekrar yapılabilmesi için gerekli olan bir faaliyetti, ekonomi sisteminin işleyebilmesi adına gerekli olan bir aşama ve bu sistem açısından talep olarak nitelendirilebilirdi. (Üstün ve Tutal, 2008: 260) 19. yüzyıl ile birlikte kapitalizm sadece üretim ve tüketim alanını düzenleyen bir ekonomik sistem değil, günlük hayatın tümünü düzenleyen bir hal almıştır. Kapitalizm'e göre ideal olan durum tüketicinin sürekli istek içinde olmasıdır ve isteğinin sürekli olması, hiç bitmemesidir. İstek etkisini yitirdiği anda başka yeni bir meta devreye girerek bu sefer isteğin ona kayması söz konusudur. Gerek kapitalizmin etkisi, kitlesel üretim ve sanayi devriminin etkisiyle birlikte tüketimin de anlamının değişmesi söz konusu olmuştur. Tüketim artık sadece yeniden üretim yapabilmek adına değil daha pek çok şeyi kapsayıcı bir hal almıştır. Tüketim sadece yaşamak için değil haz gibi doğrudan tüketimle ilgisi olmayan amaçlar için de yapılabilen bir faaliyet şeklini almıştır. Bunun yanı sıra çok çalışmak, çalışarak kazandığını biriktirerek tasarruf sağlamak artık önemini kaybederek yerini çalışmadan tüketmenin önemli olduğu bir sürece bırakır.

Tüketim, karmaşık bir süreç olması itibariyle anlaşılabilmesi için tüm yönleriyle ele alınması gerekir. İnsanoğlunun var olmasıyla birlikte ortaya çıkmış; doğal, basit bir olguyken, zaman içinde gerçek içeriği olan ihtiyaçların tatmininden uzaklaşmaya başlamış ve toplumsal statüleri belirleyen bir yapıya ulaşmıştır. Tüketim bizim diğer insanlarla ilişki içerisine girmemizi sağlar, satın aldığımız mallar aracılığıyla sözsüz bir iletişim kurmuş oluruz. Mesela özel bir günde birisine hediye almamız, mutluluğu ya da sevinci bir hediyede aynı zamanda bir nesnede somutlaştırdığımızı gösterir. Diğer bir yaklaşıma göre toplumun sahip olduğu tüketim kalıbı aracılığıyla toplumsal katılımının ölçülebilmesi söz konusudur. Buna göre bireyleri fakir ya da zengin olarak değerlendirmek onların sahip oldukları mallarla değil toplumsal katılımları ile belirlenir. Bir toplumun modern toplumlarla olan bağları ve dolayısıyla bilgiye ulaşmaları ne derece kuvvetliyse o ölçüde fakir ya da zengin gibi bir nitelendirmeye konu olabilir. Yani mallar sadece ihtiyaç giderici değildir, sahip olunması ve kullanılması aracılığıyla birlikte başka başka işlevler gerçekleştirebilir. Tüketim tam da kültürün kavgasının verildiği ve biçimlendiği yerdir. (Douglas ve Isherwood, 1999: 73). İnsanlar arasındaki ilişkilerde maddesel ifadeyi ve bir nevi bireyler arası haberleşme sistemini nesneler kurar. Tüketim malları yeni gelişmelerin ortaya çıkmasıyla birlikte daha fazla sayıda insana ulaşabilmiştir. Bu gelişmeler: ulaşım ve iletişim sisteminde meydana gelen yenilikler, ürünlerin tanıtımında reklamcılığın oynadığı rolün fazlalaşması, büyük şirketlerin ortaya çıkması ve bu şirketlerin pek çok yerden ihtiyaçlara cevap verici temsilciliklerinin bulunması... gibi. Böylece tüketim ürünlerinin daha fazla sayıda insana ulaşmasıyla birlikte tüketim de artış yaşanmıştır. 1950' li yıllardan sonra meydana gelen refah toplumunda kitlesel üretim ve kitlesel tüketimin önemli hale geldiğini görürüz. Tüketim toplumunda artık önemli olan yapmış olduğun tüketimlerle bu toplumda var olabilmektir. Ne kadar çok tüketim yapılırsa o derece mutlu olunabileceği kanısı hakimdir. 1980 yılından beri başlayan ticaret ve finans serbestleşmesi ile tüketim ürünlerinin çeşitliliği ve sayısı olağan üstü artmıştır. Görece geliri yükselen sınıflar bu dönemde lüks tüketimin alıcısı olmuştur. Aynı dönemde kitle iletişim araçlarının sayısının artması ile tüketim kültürünün toplum üzerindeki baskısı çoğalmıştır. Bu dönemde önemli bir değişim de, televizyon ve radyo alanında devlet tekelinin ortadan kalkmasıyla özel televizyon ve radyo sayısının giderek artmış olmasıdır. Özel televizyon ve radyolarla rekabet edebilmek için kamu yayını yapan kanalların da sayısı çoğalmıştır.ithalatın serbest bırakılmasıyla reklâm sektörünün gelişmesine yol açmıştır. 1980 sonrası dönemde tüketim kültürünün iki boyutunun daha yoğun bir şekilde geliştiği görülmektedir. Bunlardan birincisi, maddileşmenin, köşeyi dönmenin ve para sahibi olma tutkusunun, mutlu ve iyi bir hayat yaşamanın aracı olarak düşünmede çok etkili olmasıdır. İkincisi ise, maddi ürünlere karşı aşırı tutku gelişmiş ve bu ürünlerin gösteriş ve fantezi, yenilik ve Batı kültürüne dahil olma gibi amaçlarla elde edilmesi ve kullanılması yaşam tarzının önemli bir öğesi olarak yerini almıştır. (Üstün ve Tutal, 2008: 263). Bugün tüm çevremizde nesnelerin, hizmetlerin, tüketim mallarının çoğaltılmasıyla oluşturulmuş ve insan türünün ekolojisinde bir tür temel dönüşüm oluşturan akıl almaz bir tüketim ve bolluk gerçekliği bulunmaktadır. Küresel düzeyde güç sahibi olan büyük şirketlerin rekabet savaşında yaşamsal bir silah haline gelen reklam sektörü de insanları farklı bir biçimde tüketmeye yönlendirmiştir. Son yıllarda, insanları daha çok istemeye ve tüketmeye yönlendiren reklama büyük miktarlarda para yatırılmıştır. Sonucunda da insanlar, reklamların gerçekleştirme sözünü verdiği, sonra da çeşitli ödül ve sınırlamalarla koruduğu fanteziler sayesinde tüketim mekanlarından çıkamaz hale gelmişlerdir (Süer,2001, s.106).

2.2 AVM'lerin Gelişimi ve Türkiye'de AVM Kültürü Kapitalizmin üretimi arttırmak amacıyla üretim araçlarını ve tekniklerini geliştirme yönündeki zorunluluğu, aynı zamanda tüketimi arttırmak içinde yeni tüketim araçları ve teknikleri geliştirmesini zorunlu hale getirmektedir. Yeni pazarlama stratejilerinin geliştirilmesi, reklam sektörünün genişlemesi, modanın tüketimi arttırıcı bir sosyo-kültürel olay haline gelmesi, gelişen bilişim teknolojilerine paralel olarak internetin yeni bir tüketim aracı olarak kullanılması ve alışveriş merkezlerinin tüketim araçları olarak yeniden örgütlenmesi bu sürecin parçalarıdır. Üretim alanında üretimin organize olduğu mekânlar fabrika ise, tüketim alanında da tüketimin organize olup, yoğunlaştığı yerler tüketimin mekânlarıdır. Fabrika üretim için ne anlama gelirse, modern mağaza da tüketim için o anlama gelmektedir. Ritzer (1999) alışveriş merkezi, hipermarket, süpermarket gibi tüketim mekânlarından tüketim araçları olarak bahseder. Tüketim araçları ifadesinin arkasında yatan temel düşünce, bu tür mekânların üretim araçları ile benzer bir yapı ve işlevde olmalarıdır. Tüketim araçları insanları çeşitli uyarılar ile sürekli tüketime teşvik etmek zorundadır. Osmanlı kentlerinde ilki zanaat ürünlerinin alışverişinin yapıldığı han ve kapalı çarşılar, diğeri yiyecek maddelerinin satıldığı yerler olmak üzere iki ayrı ticari eylemden söz etmek mümkündür (Özdeş, 1998, s.11-24). Sanayi öncesi toplumlarda kentleşmeyi ifade eden en önemli gösterge alışveriş merkezleridir. Alışveriş merkezleri yapısız veya açık, yapılı veya kapalı alışveriş merkezleri olmak üzere iki ana başlık altında toplanmaktaydı. Hafta da bir ya da birkaç kez kurulan veya sürekli pazarlar açık alışveriş yerleridir.bedesten, han, çarşı gibi alışveriş merkezleri kapalı alışveriş yerleridir.bu yapılar ve meydanlar kentin fiziki konumunu doğrudan etkiler konumdadır (Doğru, 1995, s.114-120). Alışveriş merkezi, kentin çağdaş anlatımında ayrı bir öneme sahiptir. Bir başka bakış açısına göre ise; alışveriş merkezleri daha popüler yaklaşımla yeni toplanma yerleri, çağdaş tüketiciliğin yeni ikonları ve hatta şehrin yeni katedralleri dir. Şehrin değişen şekli ve tüketimin kent sakinlerinin hayatında önemi gittikçe artan rolünü Avustralyalı bir yazar yakın bir dönemde şu şekilde ifade etmektedir. Alışveriş sanatı tüketici olarak kendi görüntümüzün odağı olur...marketlerde bizet ercih hakkı hayali sunulur. Çağdaş ekonomide alışveriş önemli bir etkinliktir. Günümüzde çoğumuzun şehirlerde yaşaması nedeniyle önemli bir kentsel etkinliktir. Alışveriş farklılaşmış bir etkinlik olarak görülür. Sadece bir şeyi satın alma değil aynı zamanda eğlence ve boş zaman etkinliğidir (Torns, 2004, s.132-133). Gündelik yaşam içinde barınma, çalışma, eğlence gibi yaşama dair bölümleme, yalnızca belirtilen faaliyetlerle değil, bu faaliyetlerin gerçekleştiği mekanlarla da birbirinden ayrılmaya başlamıştır. Özellikle 20. yüzyılın başlarında etkin olan bu anlayış, dünya savaşlarının hemen ertesinde yıkılan kentlerin fiziksel yapısının yeniden inşası konusunda da oldukça etkili olmuştur. Alışveriş merkezleri ortaya çıktıkları günden itibaren tüketiciler ve tüketim alışkınlıkları üzerinde rol oynamıştır, Kowinski (1985: 8) Amerikalı tüketicilerin %75 inin ayda en az bir kere AVM ne gittiğini ve ev ve işyeri dışında en çok zaman geçirdiği yer olduğunu belirlemiştir. Gelişmekte olan ülkelerde de alışveriş merkezleri, perakende sektöründeki yerlerini almış ve artık güçlü bir rekabet başlamıştır. Bu nedenle artık doymakta olan AVM pazarında yeni çeşitlenmeler görülmektedir ve AVM ler yeni pazarlar için değil birbirlerinden müşteri kapma yarışına girmişlerdir (Underhill, 1999: 40). Ayrıca, bu rekabete popüler mağazasız perakendecilik türlerini, telealışveriş ve internetten alışverişi, eklemek gerekir (Solomon, 1994: 32). Sonuç olarak, AVM ler müşterileri cezbetmek ve kendilerine çekebilmek için değişik bir eğlence, eşsiz bir ortam, sosyalleşme olanakları yada en ucuz fiyatı sunmak zorunluluğu içerisindedirler.

Günümüze gelene kadar sundukları çok geniş ürün yelpazesini tek noktada sunması ile müşteri çeken AVM ler çok yakın fiyatlandırmaları ve birbirine benzemeleri ile kendilerine has profillerini yitirmeye başlamışlardır (Boedeker, 1995: 20). Bu nedenle, bazı AVM ler daha ileri bir pazar bölümlendirme ve hedef kitleye yönelik daha yoğun pazarlama çalışmalarına ağırlık verirken bir kısım AVM de daha da büyüme ile içinde her türlü mağazayı ve hizmeti bulunduran bir şekil almıştır. Üretim ilişkileri olsun tüketim ilişkileri olsun bu alanlardaki değişimin mekana yansıması söz konusudur. Alışveriş merkezi günümüzdeki haliyle yani sadece ihtiyaç karşılayıcı değil eğlence, boş zaman geçirme için tercih edilen bir mekan olarak insan hayatında diğer kamusal alanların yerini almış olduğunu görürüz. Bireylerin bu tip ihtiyaçlarını karşılaması üstelik tek çatı altında bunu karşılıyor olması alışveriş merkezini alternatifler arasında tercih edilebilir kılar. Mekanların değişimiyle birlikte alışveriş merkezi alışveriş yaparken eğlenceli vakit geçirmek için ve tüm bunları yaparken güvenli, dış etkenlerden korunaklı, yapay iklimlendirme gibi özellikleriyle alışveriş için uygun bir ortam sunar. Bunun gibi özellikler alışveriş merkezinin tercih edilebilir olması açısından önem taşır. Alışveriş merkezi kentin tanımlayıcı, simgeleyici bir mekanı ve aynı zamanda kentsel, kamusal bir mekan olarak diğer kamusal mekanlardan daha öncelikli, önemli bir mekan olarak karşımıza çıkar. (Ceylan, 2010: 33) AVM leri tercih eden tüketicilerin davranışları ile ilgili çalışmaların genellikle tüketicilerin AVM lere gitmelerinin sebeplerini açıklamaya yönelik olduğu görülmektedir. Türkiye deki AVM lerdeki tüketici davranışını anlamaya yönelik ampirik çalışmaların sayısının dünya geneline oranla kısıtlı olduğu görülmektedir. Bu çalışmalardan, Arslan ve ark. (2010) ve Akat, Taşkın, & Özdemir (2006) tüketicileri AVM lere çeken AVM özelliklerini tartışmaktadır. Kabadayi & Paksoy (2016) ise tüketicileri AVM lerde alışveriş yapmaya yönlendiren faktörlere göre tüketicileri sınıflandırmıştır. Arslan vd. (2010), çalışmasında, AVM lerin hangi özelliklerinin genç tüketicileri (12-24 yaş arası) cezbettiğini açıklamayı hedeflemiştir. Bursa ilinde 621 genç tüketici ile yaptıkları anket sonuçlarına göre, beş tane AVM çekiciliği faktörü bulunmuştur: AVM nin alışveriş ortamı, rahatlık koşulları, güvenli bir ortamda sosyalleşme, erişebilirlik ve eğlence. Bu faktörler arasında, genç tüketicilerin çoğunlukla AVM leri arkadaşları ve ailesi ile sosyalleşme için tercih ettiği belirlenmiştir. Akat ve ark. (2006), Bursa ilinde 600 kişi ile bir anket çalışması yaparak tüketicileri AVM lerden alışveriş yapmaya yönlendiren AVM özelliklerini belirlemiş ve tüketicilerin AVM lerdeki davranışlarını demografik özelliklere göre yorumlamıştır. Araştırmanın sonuçlarına tüketiciler AVM lere, arkadaşları ile buluşma, gezinme ya da misafirlerini dolaştırma sebeplerinden ziyade sıklıkla alışveriş yapma amacı ile gitmektedirler. Ayrıca, AVM leri tercih ederken özellikle otoparkının bulunması, alışveriş ortamının rahatlığı ve AVM nin lokasyonunun yakınlığı etkili olmaktadır. Yazarlar, AVM lerdeki tüketici davranışı ile demografik özellikler arasındaki ilişkileri de açıklamıştır. Buna göre, AVM lerde promosyonlu ürünlerin tercih edilmesi cinsiyete göre değişmektedir. Gelir ve eğitim durumu ile AVM lerdeki alışveriş sonrasındaki ödeme şekli arasında anlamlı bir ilişki vardır. Ayrıca, gelir ile planlı ya da plan dışı alışveriş yapılması arasında da anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Tüketicilerin alışveriş yapma sıklıkları da yaşa göre değişmektedir.

Kabadayı ve Paksoy (2016) ise araştırmalarını 390 katılımcı ile Türkiye nin 6 büyük şehrinde, İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Samsun ve Bursa da gerçekleştirmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre, Türk tüketiciler, onları AVM lere gitmeye yönlendiren faktörlere göre dört farklı gruba ayrılmaktadır. Birinci gruptaki tüketicilerin tek hedefi zaman kaybetmeden AVM lerde ihtiyaçlarını gidermeye yönelik alışveriş yapmaktır. İkinci gruptaki müşteriler ise AVM de alışveriş yapmayı kendilerini daha iyi hissetmek, keyif almak ve sosyalleşmek için tercih etmektedir. Üçüncü gruptaki müşteriler kendilerini daha iyi hissetmek, keyif almak ve sosyalleşmek için AVM leri tercih ederken; ikinci gruptakilerden farklı olarak ayrıca akıllarındaki bir ihtiyacı da gidermeyi amaçlamaktadır. Dördüncü gruptaki müşteriler ise hedeflerine yönelik alışveriş yapma konusunda birinci gruptaki müşteriler ile benzerlik gösterirken bu gruptaki müşterilerin asıl hedefi en uygun fiyatlı ürünü bulmaktır. Türkiye de de ekonomik krizlere rağmen Türk ekonomisinde son dönemde yaşanan gelişme ve hızlı değişim ile perakende sektörü ve alışveriş merkezi sayısı hızlı bir artış kaydetti ve artmaya devam etmektedir. Ayrıca, AVM ler kuruldukları ve faaliyete geçtikleri bölgede bir büyüme motoru görevi yaparak perakende ve diğer ticari aktiviteleri arttırmaktadır. Çok hızlı bir şekilde yaygınlaşan ve giderek alışkanlıklarımızı değiştiren, yaşam ve tüketim kültürünü değiştiren AVM ler bir eğlence ve sosyal aktivite merkezi olmaktadır ve gençler daha çok vakitlerini bu merkezlerde geçirmektedirler. (Dincer ve Dincer, 321) AVM lerin alışveriş dışında da kişiler için farklı anlamlar ifade etmesi, AVM lerin çok sayıda kişi tarafından tercih edilmesine ve böylece dünya genelinde AVM sayısında önemli ölçüde artış yaşanmasına yol açmıştır (Gilboa, 2009). Dünya genelindeki AVM sayısındaki artış Türkiye de de gözlemlenmiştir (Arslan, Sezer, & Isigicok, 2010). Türk ekonomisindeki büyüme ile birlikte perakendecilik sektöründe de önemli bir büyüme gerçekleşmiş ve böylece AVM lerin sayısında hızlı bir artış yaşanmıştır. Bugün Türkiye deki 81 ilin 50 sinden fazlasında en az bir AVM bulunmaktadır ve özellikle de büyük şehirlerde farklı sosyo-ekonomik bölümler için ayrı ayrı AVM ler hizmet sunmaktadır (Kabadayi & Paksoy, 2016). Ayrıca, 2010 yılından 2013 yılının ilk çeyreğine kadar Türkiye deki AVM sayısında %47,6 oranında bir artış gözlemlenmiştir. En fazla AVM sayısına sahip şehirler, toplam AVM lerin %50,5 ini bulunduran İstanbul ve Ankara dır. İstanbul ve Ankara yı ise Muğla ve Kocaeli takip etmektedir (Erkip & Ozuduru, 2015).

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 3.1 Araştırmanın Hipotezleri Hipotez 1: Cinsiyetin, Alışveriş Merkezlerinin görünüşünün üzerinde etkisi vardır. Hipotez 2: Sınıfların, Alışveriş Merkezinin görünüşünün üzerinde etkisi vardır. Hipotez 3: Yaşların, Alışveriş Merkezinin görünüşünün üzerinde etkisi vardır. Hipotez 4: Gelirin, Alışveriş Merkezinin görünüşünün üzerinde etkisi vardır. Hipotez 5: Cinsiyetin Alışveriş Merkezlerinin işlevliklerinin üzerinde etkisi vardır. Hipotez 6: Sınıfların Alışveriş Merkezlerinin işlevliklerinin üzerinde etkisi vardır. Hipotez 7: Yaşın Alışveriş Merkezlerinin işlevliklerinin üzerinde etkisi vardır. Hipotez 8: Gelirin Alışveriş Merkezlerinin işlevliklerinin üzerinde etkisi vardır. Hipotez 9: Cinsiyetin Alışveriş Merkezlerinde alışveriş üzerinde etkisi vardır. Hipotez 10: Sınıfların Alışveriş Merkezlerinde alışveriş üzerinde etkisi vardır. Hipotez 11: Yaşın Alışveriş Merkezlerinde alışveriş üzerinde etkisi vardır. Hipotez 12: Gelirin Alışveriş Merkezlerinde alışveriş üzerinde etkisi vardır. 3.2 Anakütle ve Örneklem Bu çalışmanın ana kütlesini çoğunluklu olarak Ondokuz Mayıs üniversitesi öğrencileri oluışturmaktadır. Araştırma evrenini oluşturan fakülte öğrencilerinin tamamına ulaşmak öğrenci fazlalığı nedeniyle mümkün olmamıştır. Ondokuz Mayıs Üniversitesi bünyesinde yer alan fakülteler arasından tesadüfi örnekleme yöntemine göre öğrenci seçilerek oluşturulan örneklem grubunda anket çalışması yapılmıştır. Anket verilerinin toplanmasının ardından anket verilerine farklı ölçütler kullanılarak farklı analizler yapılmıştır. Bunun sonucunda, anket formundaki soruların açıklık ve anlaşılırlığı test edilerek ankete son hali verilmiştir. Samsun'da yaşayan tüketicilere kolayda örnekleme yoluyla ulaşılmış ve toplam 50 anket formundan 50 adeti, öğrenciler aracılığıyla yüz yüze görüşme yöntemi kullanılarak tüketicilere uygulanmıştır. Bu durumda; eğitim durumu, yaş, medeni durum ve nispeten gelir gibi diğer demografik değişkenler açısından örneklem bireyleri arasında homojenliğin yüksek olabileceği üniversite öğrencilerinden oluşan bir örneklemin belirlenmesi, cinsiyete dayalı ayırımı kolaylaştırabilecektir. Benzer biçimde, literatür taramalarından, üniversite öğrencilerinin tercih edilmesinde, üniversite öğrencileri arasındaki homojenliğin etkili olduğu anlaşılmaktadır.

3.3 Veri Toplama Yöntemi Verilerin toplanmasında birincil veri toplama yöntemlerinden anket yöntemi kullanılmıştır. Bu yöntem; tüm cevaplayıcıların aynı anket formunu yanıtlamalarıyla standardizasyon sağlaması, yönetmesinin kolay olması, cevaplayıcıların alt bölümlere ayrılarak anlamlı farklılıkların bulunması ve istatistiksel analizlerin gerçekleştirebilmesi gibi faydalar sağladığından (Burns ve Bush, 2006, s.235-236) bu araştırmada veri toplama yöntemi olarak tercih edilmiştir. Anket formu araştırmanın amacına uygun olarak iki bölümden oluşmuştur, birinci bölümde; cevaplayıcılara yaş, mezuniyet durumu, AVM ziyaret etme sıklıkları gibi demografik sorular sorulmuştur. İkinci bölümde ise insanların AVM'ler hakkındaki fikir ve görüşlerini belirleyen sorular sorulmuştur. Anketler toplamaya başlamadan önce gerçekleştirilen ön testten cevaplayıcıların anket formunu rahatlıkla anlayabildikleri ve doldurabildikleri anlaşılmıştır. Bu sebeple, zaman ve maliyet kısıtları da göz önünde tutularak, cevaplayıcılardan anketi kendi başlarına gerçekleştirmeleri istenmiştir. Anketler 2016-2017 güz dönemi içinde Mayıs ayı içinde gerçekleştirilmiştir. Anketlerin dağıtımında 3 kişi görev almış olup bunların, 5-10 dakikada doldurulduğu gözlenmiştir. 3.4 Verilerin Analizi Verilerin analizinde Statistical Package for the Social Sciences 21 (SPSS) programı kullanılmıştır. Hipotezlerin test edilmesinde, Man Whitney U Testi, Kolmogorov-Sminov Testi, T Test, Anova ve Normallik Analizi nden yararlanılmıştır.böylece, hipotezlerin desteklenip desteklenmediklerine karar verilmiştir. 3.5 Araştırmanın Analizi ile Elde Edilen Verilerin Analizi ve Bulgular Çalışmanın bu bölümü cevaplayıcılar üzerinde gerçekleştirilen anket çalışması sonucunda elde edilen verilerin analizini içermektedir. Bu bölümde önce cevaplayıcılara ait çeşitli sosyo-ekonomik ve demografik özellikleri, ölçeğe ilişkin gerekli görülen test, analizleri ve hipotez testleri içermektedir. a) Çalışmaya katılanların cinsiyet dağılımı Tablo 1 de görünmektedir. Tablo 1: Cinsiyet dağılımı cinsiyet Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid kadın 44 44,0 44,0 44,0 erkek 56 56,0 56,0 100,0 Total 100 100,0 100,0 Anketimize 44 kadın 56 erkek olmak üzere toplamda 100 kişi katılmıştır.

b) Çalışmaya katılanların mezuniyet durumları Tablo 2 de görünmektedir. Tablo 2: Yaş dağılımı yaş Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid 18_20 40 40,0 40,0 40,0 21_23 46 46,0 46,0 86,0 24_26 10 10,0 10,0 96,0 27+ 4 4,0 4,0 100,0 Total 100 100,0 100,0 Anketimize katılım gösteren kişilerin %46 sı 21-23 yaş, %40 ı 18-20 yaş, %10 u 24-26 yaş, %4 ü ise 27+ yaş aralığındadır. c) Çalışmaya katılanların gelir durumu Tablo 3 te görünmektedir. Tablo 3: Gelir dağılımı gelir Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid 0_500 52 52,0 52,0 52,0 501_1000 28 28,0 28,0 80,0 1001_1500 14 14,0 14,0 94,0 1501_2000 4 4,0 4,0 98,0 2000+ 2 2,0 2,0 100,0 Total 100 100,0 100,0 Katılım gösteren kişilerin yarısından fazlası 0-500 TL gelir grubuna sahiptir. 28 kişi 501-1000 TL, 14 kişi 1001-1500 TL, 4 kişi 1501-2000 TL, 2 kişi ise 2000TL+ gelir grubuna sahiptir.

d) Çalışmaya katılanların AVM ziyaret durumu Tablo 4 te görünmektedir. Tablo 4: Ziyaret günü ziyaret Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid hiç 20 20,0 20,0 20,0 1_2 48 48,0 48,0 68,0 3_5 30 30,0 30,0 98,0 5tenfazla 2 2,0 2,0 100,0 Total 100 100,0 100,0 Katılım gösteren kişilerin %48 i haftada 1-2 kez AVM ye gidiyor. %30 u haftada 3-5 kez, %20 si ise AVM ye gitmemekte. e) Çalışmaya katılanların AVM ziyaret saati durumu Tablo 5 te görünmektedir. Tablo 5: Ziyaret saati süre Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid 30dkdanaz 20 20,0 20,0 20,0 1saattenaz 30 30,0 30,0 50,0 1_3saat 40 40,0 40,0 90,0 4_5saat 8 8,0 8,0 98,0 5saattenfazla 2 2,0 2,0 100,0 Total 100 100,0 100,0 AVM ye giden kişilerin %40 ı 1-3 saat, %30 u 1 saatten az, %20 si ise 30 dakikadan az AVM de vakit geçirmektedir. Katılımcıların %2 si ise 5 saatten fazla AVM de vakit geçirmektedir. Reliability Statistics Cronbach's Alpha N of Items,828 21 Çalışmamızın güvenilirlik analizini incelediğimizde,828 çıkmıştır. Bu, çalışmamızın oldukça güvenilir olduğunu göstermiştir.

3.5.1 Araştırma Hipotez Sonuçları AVM lerin görünüşü hakkında yapılan çalışmalar; Descriptives Statistic Std. Error görünüştop Mean 16,8600,34932 95% Confidence Interval for Lower Bound 16,1669 Mean Upper Bound 17,5531 5% Trimmed Mean 16,8667 Median 16,5000 Variance 12,202 Std. Deviation 3,49320 Minimum 9,00 Maximum 25,00 Range 16,00 Interquartile Range 5,00 Skewness -,011,241 Kurtosis -,370,478 Tests of Normality Kolmogorov-Smirnov a Shapiro-Wilk Statistic df Sig. Statistic df Sig. görünüştop,097 100,021,980 100,127 a. Lilliefors Significance Correction Katılımcı sayımız 30 dan fazla olduğu için Kolmogorov-Smirnov testi uygulanmıştır. Yukarıdaki tabloda da görüldüğü üzere, Sig. Değeri 0,05 ten büyük olduğu için H 0 hipotezi kabul edilmiş, H 1 hipotezi reddedilmiştir. Cinsiyetin AVM'lerin görünüşünün etkisinin belirlenlenmesine yönelik Hipotez (H 1 ) test edilmesi H 0 : AVM'lerin görünüşü cinsiyete göre farklılık göstermez. H 1 : AVM'lerin görünüşü cinsiyete göre farklılık gösterir. Group Statistics cinsiyet N Mean Std. Deviation Std. Error Mean görünüştop kadın 44 15,4545 2,92109,44037 erkek 56 17,9643 3,53149,47192

Sınıfların AVM'lerin görünüşünün etkisinin belirlenlenmesine yönelik Hipotez (H 2 ) test edilmesi H 0 : AVM'lerin görünüşü sınıflara göre farklılık göstermez. H 1 : AVM'lerin görünüşü sınıflara göre farklılık gösterir. Multiple Comparisons Dependent Variable: görünüştop Games-Howell (I) sınıf (J) sınıf Mean Difference Std. Error Sig. 95% Confidence Interval (I-J) Lower Bound Upper Bound hazırlık 1.sınıf 3,07143 1,07275,065 -,1372 6,2801 2.sınıf 1,50000 1,14765,689-1,8694 4,8694 3.sınıf 2,38889 1,22681,319-1,2012 5,9790 4.sınıf 1,32353 1,10438,752-1,9268 4,5739 1.sınıf hazırlık -3,07143 1,07275,065-6,2801,1372 2.sınıf -1,57143,95251,477-4,3147 1,1718 3.sınıf -,68254 1,04654,965-3,7251 2,3600 4.sınıf -1,74790,89990,312-4,3182,8224 2.sınıf hazırlık -1,50000 1,14765,689-4,8694 1,8694 1.sınıf 1,57143,95251,477-1,1718 4,3147 3.sınıf,88889 1,12319,931-2,3372 4,1149 4.sınıf -,17647,98800 1,000-2,9751 2,6222 3.sınıf hazırlık -2,38889 1,22681,319-5,9790 1,2012 1.sınıf,68254 1,04654,965-2,3600 3,7251 2.sınıf -,88889 1,12319,931-4,1149 2,3372 4.sınıf -1,06536 1,07894,859-4,1590 2,0283 4.sınıf hazırlık -1,32353 1,10438,752-4,5739 1,9268 1.sınıf 1,74790,89990,312 -,8224 4,3182 2.sınıf,17647,98800 1,000-2,6222 2,9751 3.sınıf 1,06536 1,07894,859-2,0283 4,1590 Çıkan tabloya göre görünüşün sınıflar arasında bir fark olmadığı anlaşılmıştır. Bu yüzden H 1 hipotezi reddedilecektir. H 0 hipotezi kabul edilecektir.

Yaşların AVM'lerin görünüşünün etkisinin belirlenlenmesine yönelik Hipotez (H 3 ) test edilmesi H 0 : AVM'lerin görünüşü yaşa göre farklılık göstermez. H 1 : AVM'lerin görünüşü yaşa göre farklılık gösterir. Multiple Comparisons Dependent Variable: görünüştop Tukey HSD (I) yaş (J) yaş Mean Difference Std. Error Sig. 95% Confidence Interval (I-J) Lower Bound Upper Bound 18_20 21_23,73261,71850,738-1,1460 2,6112 24_26 -,25000 1,17500,997-3,3222 2,8222 27+ -5,55000 * 1,74281,010-10,1068 -,9932 21_23 18_20 -,73261,71850,738-2,6112 1,1460 24_26 -,98261 1,15958,832-4,0144 2,0492 27+ -6,28261 * 1,73245,003-10,8123-1,7529 24_26 18_20,25000 1,17500,997-2,8222 3,3222 21_23,98261 1,15958,832-2,0492 4,0144 27+ -5,30000 * 1,96616,041-10,4407 -,1593 27+ 18_20 5,55000 * 1,74281,010,9932 10,1068 21_23 6,28261 * 1,73245,003 1,7529 10,8123 24_26 5,30000 * 1,96616,041,1593 10,4407 *. The mean difference is significant at the 0.05 level. Çıkan tabloya göre AVM görünüş faktörünün yaş arasında sadece 21-23 yaş aralığı ile 27 yaş üstünde belirgin bir fark aralığı olduğu görünmüştür. Bu yüzden H 0 hipotezi reddedilecektir. H 1 hipotezi kabul edilecektir.

Gelirin AVM'lerin görünüşünün etkisinin belirlenlenmesine yönelik Hipotez (H 4 ) test edilmesi H 0 : AVM'lerin görünüşü gelire göre farklılık göstermez. H 1 : AVM'lerin görünüşü gelire göre farklılık gösterir. Multiple Comparisons Dependent Variable: görünüştop Tukey HSD (I) gelir (J) gelir Mean Difference Std. Error Sig. 95% Confidence Interval (I-J) Lower Bound Upper Bound 0_500 501_1000,70879,74988,878-1,3765 2,7941 1001_1500 -,36264,96324,996-3,0413 2,3160 1501_2000-5,57692 * 1,65994,010-10,1930 -,9609 2000+ 6,92308 * 2,30521,028,5126 13,3336 501_1000 0_500 -,70879,74988,878-2,7941 1,3765 1001_1500-1,07143 1,04716,844-3,9834 1,8406 1501_2000-6,28571 * 1,71000,004-11,0410-1,5304 2000+ 6,21429 2,34151,069 -,2971 12,7257 1001_1500 0_500,36264,96324,996-2,3160 3,0413 501_1000 1,07143 1,04716,844-1,8406 3,9834 1501_2000-5,21429 * 1,81373,039-10,2580 -,1706 2000+ 7,28571 * 2,41831,027,5607 14,0107 1501_2000 0_500 5,57692 * 1,65994,010,9609 10,1930 501_1000 6,28571 * 1,71000,004 1,5304 11,0410 1001_1500 5,21429 * 1,81373,039,1706 10,2580 2000+ 12,50000 * 2,77052,000 4,7956 20,2044 2000+ 0_500-6,92308 * 2,30521,028-13,3336 -,5126 501_1000-6,21429 2,34151,069-12,7257,2971 1001_1500-7,28571 * 2,41831,027-14,0107 -,5607 1501_2000-12,50000 * 2,77052,000-20,2044-4,7956 *. The mean difference is significant at the 0.05 level. AVM nin görünüşü ile çalışmayı yaptığımız katılımcıların gelirleri arasında fark sadece 501-1000 TL gelir ile 1501-2000 TL gelire sahip katılımcılar arasında fark olduğu görünmüştür. Bu yüzden H 0 hipotezi reddedilecektir. H 1 hipotezi kabul edilecektir.

AVM lerin işlevi hakkında yapılan çalışmalar; Descriptives Statistic Std. Error işlevtop Mean 13,8600,31910 95% Confidence Interval for Lower Bound 13,2268 Mean Upper Bound 14,4932 5% Trimmed Mean 13,9556 Median 14,0000 Variance 10,182 Std. Deviation 3,19096 Minimum 6,00 Maximum 21,00 Range 15,00 Interquartile Range 4,00 Skewness -,392,241 Kurtosis -,148,478 Tests of Normality Kolmogorov-Smirnov a Shapiro-Wilk Statistic df Sig. Statistic df Sig. işlevtop,117 100,002,969 100,019 a. Lilliefors Significance Correction Katılımcı sayımız 30 dan fazla olduğu için Kolmogorov-Smirnov testi uygulanmıştır. Yukarıdaki tabloda da görüldüğü üzere, Sig. Değeri 0,05 ten küçük olduğu için H 0 hipotezi reddedilmiştir, H 1 hipotezi kabul edilmiştir. Cinsiyetin AVM'lerin işlevliklerinin etkisinin belirlenlenmesine yönelik Hipotez (H 5 ) test edilmesi H 0 : AVM'lerin işlevlikleri cinsiyete göre farklılık göstermez. H 1 : AVM'lerin işlevlikleri cinsiyete göre farklılık gösterir. Group Statistics cinsiyet N Mean Std. Deviation Std. Error Mean işlevtop kadın 44 12,7273 3,06794,46251 erkek 56 14,7500 3,02264,40392 Çıkan tabloya göre işlevliğin cinsiyetin arasında bir fark olduğu anlaşılmıştır. Bu yüzden H 1 hipotezi kabul edilecektir. H 0 hipotezi kabul reddedilecektir.

Sınıfların AVM'lerin işlevliklerinin etkisinin belirlenlenmesine yönelik Hipotez (H 6 ) test edilmesi H 0 : AVM'lerin işlevlikleri sınıfa göre farklılık göstermez. H 1 : AVM'lerin işlevlikleri sınıfa göre farklılık gösterir. Multiple Comparisons Dependent Variable: işlevtop Tukey HSD Mean Difference 95% Confidence Interval (I) sınıf (J) sınıf (I-J) Std. Error Sig. Lower Bound Upper Bound hazırlık 1.sınıf,47619 1,21954,995-2,9152 3,8676 2.sınıf 1,51515 1,11250,653-1,5786 4,6089 3.sınıf 3,22222 * 1,15531,049,0095 6,4350 4.sınıf 1,45098 1,04091,633-1,4436 4,3456 1.sınıf hazırlık -,47619 1,21954,995-3,8676 2,9152 2.sınıf 1,03896 1,05984,864-1,9083 3,9862 3.sınıf 2,74603 1,10469,103 -,3260 5,8180 4.sınıf,97479,98442,859-1,7628 3,7123 2.sınıf hazırlık -1,51515 1,11250,653-4,6089 1,5786 1.sınıf -1,03896 1,05984,864-3,9862 1,9083 3.sınıf 1,70707,98525,419-1,0328 4,4469 4.sınıf -,06417,84822 1,000-2,4230 2,2946 3.sınıf hazırlık -3,22222 * 1,15531,049-6,4350 -,0095 1.sınıf -2,74603 1,10469,103-5,8180,3260 2.sınıf -1,70707,98525,419-4,4469 1,0328 4.sınıf -1,77124,90363,294-4,2841,7416 4.sınıf hazırlık -1,45098 1,04091,633-4,3456 1,4436 1.sınıf -,97479,98442,859-3,7123 1,7628 2.sınıf,06417,84822 1,000-2,2946 2,4230 3.sınıf 1,77124,90363,294 -,7416 4,2841 *. The mean difference is significant at the 0.05 level. Çıkan tabloya göre işlevliğin sınıflar arasında bir fark olmadığı anlaşılmıştır. Bu yüzden H 1 hipotezi reddedilecektir. H 0 hipotezi kabul edilecektir.

Yaşın AVM'lerin işlevliklerinin etkisinin belirlenlenmesine yönelik Hipotez (H 7 ) test edilmesi H 0 : AVM'lerin işlevlikleri yaşa göre farklılık göstermez. H 1 : AVM'lerin işlevlikleri yaşa göre farklılık gösterir. Multiple Comparisons Dependent Variable: işlevtop Tukey HSD Mean Difference 95% Confidence Interval (I) yaş (J) yaş (I-J) Std. Error Sig. Lower Bound Upper Bound 18_20 21_23 1,46304,66348,129 -,2717 3,1978 24_26 1,35000 1,08503,600-1,4869 4,1869 27+ -2,95000 1,60935,264-7,1578 1,2578 21_23 18_20-1,46304,66348,129-3,1978,2717 24_26 -,11304 1,07078 1,000-2,9127 2,6866 27+ -4,41304 * 1,59978,035-8,5958 -,2302 24_26 18_20-1,35000 1,08503,600-4,1869 1,4869 21_23,11304 1,07078 1,000-2,6866 2,9127 27+ -4,30000 1,81560,090-9,0471,4471 27+ 18_20 2,95000 1,60935,264-1,2578 7,1578 21_23 4,41304 * 1,59978,035,2302 8,5958 24_26 4,30000 1,81560,090 -,4471 9,0471 *. The mean difference is significant at the 0.05 level. Çıkan tabloya göre işlevliğin sınıflar arasında bir fark olmadığı anlaşılmıştır. Bu yüzden H1 hipotezi reddedilecektir. H0 hipotezi kabul edilecektir.

Gelirin AVM'lerin işlevliklerinin etkisinin belirlenlenmesine yönelik Hipotez (H 8 ) test edilmesi H 0 : AVM'lerin işlevlikleri gelire göre farklılık göstermez. H 1 : AVM'lerin işlevlikleri gelire göre farklılık gösterir. Multiple Comparisons Dependent Variable: işlevtop Tukey HSD Mean Difference 95% Confidence Interval (I) gelir (J) gelir (I-J) Std. Error Sig. Lower Bound Upper Bound 0_500 501_1000 1,40110,66363,224 -,4444 3,2466 1001_1500 2,18681,85244,085 -,1837 4,5573 1501_2000-2,88462 1,46900,292-6,9697 1,2005 2000+ 8,61538 * 2,04004,001 2,9423 14,2885 501_1000 0_500-1,40110,66363,224-3,2466,4444 1001_1500,78571,92670,915-1,7913 3,3628 1501_2000-4,28571 * 1,51330,044-8,4940 -,0774 2000+ 7,21429 * 2,07217,007 1,4519 12,9767 1001_1500 0_500-2,18681,85244,085-4,5573,1837 501_1000 -,78571,92670,915-3,3628 1,7913 1501_2000-5,07143 * 1,60510,018-9,5350 -,6079 2000+ 6,42857 * 2,14013,028,4772 12,3800 1501_2000 0_500 2,88462 1,46900,292-1,2005 6,9697 501_1000 4,28571 * 1,51330,044,0774 8,4940 1001_1500 5,07143 * 1,60510,018,6079 9,5350 2000+ 11,50000 * 2,45183,000 4,6818 18,3182 2000+ 0_500-8,61538 * 2,04004,001-14,2885-2,9423 501_1000-7,21429 * 2,07217,007-12,9767-1,4519 1001_1500-6,42857 * 2,14013,028-12,3800 -,4772 1501_2000-11,50000 * 2,45183,000-18,3182-4,6818 *. The mean difference is significant at the 0.05 level. Çıkan tabloya göre işlevliğin gelir arasında bir fark olduğu anlaşılmıştır. Bu yüzden H 1 hipotezi kabul edilecektir. H 0 hipotezi reddedilecektir.

AVM de alışveriş hakkında yapılan çalışmalar; Descriptives Statistic Std. Error alışveriştop Mean 20,7400,42679 95% Confidence Interval for Lower Bound 19,8932 Mean Upper Bound 21,5868 5% Trimmed Mean 20,8667 Median 20,5000 Variance 18,215 Std. Deviation 4,26785 Minimum 10,00 Maximum 29,00 Range 19,00 Interquartile Range 6,00 Skewness -,343,241 Kurtosis -,097,478 Tests of Normality Kolmogorov-Smirnov a Shapiro-Wilk Statistic df Sig. Statistic df Sig. alışveriştop,111 100,004,971 100,025 a. Lilliefors Significance Correction Katılımcı sayımız 30 dan fazla olduğu için Kolmogorov-Smirnov testi uygulanmıştır. Yukarıdaki tabloda da görüldüğü üzere, Sig. Değeri 0,05 ten küçük olduğu için H 0 hipotezi kabul edilmiştir., H 1 hipotezi reddedilmiştir. Cinsiyetin AVM'lerde alışveriş etkisinin belirlenlenmesine yönelik Hipotez (H 9 ) test edilmesi H 0 : AVM'lerde alışveriş cinsiyete göre farklılık göstermez. H 1 : AVM'lerde alışveriş cinsiyete göre farklılık gösterir. Group Statistics cinsiyet N Mean Std. Deviation Std. Error Mean alışveriştop kadın 44 21,5909 4,89574,73806 erkek 56 20,0714 3,60735,48205 Çıkan tabloya göre alışverişin cinsiyetin arasında bir fark olmadığı anlaşılmıştır. Bu yüzden H 1 hipotezi reddedilecektir. H 0 hipotezi kabul edilecektir.

Sınıfların AVM'lerde alışveriş etkisinin belirlenlenmesine yönelik Hipotez (H 10 ) test edilmesi H 0 : AVM'lerde alışveriş sınıfa göre farklılık göstermez. H 1 : AVM'lerde alışveriş sınıfa göre farklılık gösterir. Dependent Variable: alışveriştop Games-Howell (I) sınıf (J) sınıf Mean Difference Multiple Comparisons (I-J) Std. Error Sig. 95% Confidence Interval Lower Bound Upper Bound hazırlık 1.sınıf 4,23810 *,97765,003 1,2795 7,1966 2.sınıf 3,93939 1,42314,066 -,1727 8,0515 3.sınıf 7,00000 * 1,22535,000 3,4228 10,5772 4.sınıf 3,54902 * 1,06148,020,4267 6,6713 1.sınıf hazırlık -4,23810 *,97765,003-7,1966-1,2795 2.sınıf -,29870 1,24369,999-3,9234 3,3260 3.sınıf 2,76190 1,01140,076 -,2016 5,7254 4.sınıf -,68908,80510,911-2,9780 1,5998 2.sınıf hazırlık -3,93939 1,42314,066-8,0515,1727 1.sınıf,29870 1,24369,999-3,3260 3,9234 3.sınıf 3,06061 1,44653,235-1,0852 7,2064 4.sınıf -,39037 1,31061,998-4,1639 3,3831 3.sınıf hazırlık -7,00000 * 1,22535,000-10,5772-3,4228 1.sınıf -2,76190 1,01140,076-5,7254,2016 2.sınıf -3,06061 1,44653,235-7,2064 1,0852 4.sınıf -3,45098 * 1,09265,026-6,5946 -,3073 4.sınıf hazırlık -3,54902 * 1,06148,020-6,6713 -,4267 1.sınıf,68908,80510,911-1,5998 2,9780 2.sınıf,39037 1,31061,998-3,3831 4,1639 3.sınıf 3,45098 * 1,09265,026,3073 6,5946 *. The mean difference is significant at the 0.05 level. Çıkan tabloya göre alışverişin sınıflar arasında bir fark olduğu anlaşılmıştır. Bu yüzden H 1 hipotezi kabul edilecektir. H 0 hipotezi reddedilecektir.

Yaşın AVM'de alışveriş etkisinin belirlenlenmesine yönelik Hipotez (H 11 ) test edilmesi H 0 : AVM'lerde alışveriş yaşa göre farklılık göstermez. H 1 : AVM'lerde alışveriş yaşa göre farklılık gösterir. Multiple Comparisons Dependent Variable: alışveriştop Games-Howell Mean Difference 95% Confidence Interval (I) yaş (J) yaş (I-J) Std. Error Sig. Lower Bound Upper Bound 18_20 21_23,48478,92783,953-1,9473 2,9169 24_26 -,75000 1,13688,911-3,9711 2,4711 27+ 4,05000 2,39148,443-6,5032 14,6032 21_23 18_20 -,48478,92783,953-2,9169 1,9473 24_26-1,23478 1,17545,722-4,5275 2,0579 27+ 3,56522 2,41005,529-6,8812 14,0116 24_26 18_20,75000 1,13688,911-2,4711 3,9711 21_23 1,23478 1,17545,722-2,0579 4,5275 27+ 4,80000 2,49800,345-5,2853 14,8853 27+ 18_20-4,05000 2,39148,443-14,6032 6,5032 21_23-3,56522 2,41005,529-14,0116 6,8812 24_26-4,80000 2,49800,345-14,8853 5,2853 Çıkan tabloya göre AVM yaş faktörünün yaş arasında sadece 21-23 yaş aralığı ile 27 yaş üstünde belirgin bir fark aralığı olduğu görünmüştür. Bu yüzden H 0 hipotezi reddedilecektir. H 1 hipotezi kabul edilecektir.

Gelirin AVM'lerde alışveriş etkisinin belirlenlenmesine yönelik Hipotez (H 12 ) test edilmesi. H 0 : AVM'lerde alışveriş gelire göre farklılık göstermez. H 1 : AVM'lerde alışveriş gelire göre farklılık gösterir. Dependent Variable: alışveriştop Tukey HSD (I) gelir (J) gelir Mean Difference Multiple Comparisons (I-J) Std. Error Sig. 95% Confidence Interval Lower Bound Upper Bound 0_500 501_1000 -,71429,92680,938-3,2916 1,8630 1001_1500,57143 1,19050,989-2,7392 3,8820 1501_2000 4,00000 2,05156,299-1,7051 9,7051 2000+ 11,00000 * 2,84907,002 3,0771 18,9229 501_1000 0_500,71429,92680,938-1,8630 3,2916 1001_1500 1,28571 1,29421,858-2,3133 4,8847 1501_2000 4,71429 2,11343,177-1,1629 10,5915 2000+ 11,71429 * 2,89394,001 3,6666 19,7619 1001_1500 0_500 -,57143 1,19050,989-3,8820 2,7392 501_1000-1,28571 1,29421,858-4,8847 2,3133 1501_2000 3,42857 2,24163,546-2,8051 9,6622 2000+ 10,42857 * 2,98884,006 2,1170 18,7401 1501_2000 0_500-4,00000 2,05156,299-9,7051 1,7051 501_1000-4,71429 2,11343,177-10,5915 1,1629 1001_1500-3,42857 2,24163,546-9,6622 2,8051 2000+ 7,00000 3,42415,253-2,5221 16,5221 2000+ 0_500-11,00000 * 2,84907,002-18,9229-3,0771 501_1000-11,71429 * 2,89394,001-19,7619-3,6666 1001_1500-10,42857 * 2,98884,006-18,7401-2,1170 1501_2000-7,00000 3,42415,253-16,5221 2,5221 *. The mean difference is significant at the 0.05 level. Çıkan tabloya göre alışverişin gelir arasında bir fark olduğu görünmüştür. Bu yüzden H 1 hipotezi kabul edilecektir. H 0 hipotezi reddedilecektir.

SONUÇ AVM'lerin; toplumun alışveriş kültürünü etkilediği literatür taramasından ve alan araştırmasından görülmektedir. Keza araştırmaya katılan cevaplayıcıların %78 i, haftada en az 1 kez AVM'ye gitmektedir. Bunun yanında AVM ziyaret sürelerinin %40'ı en az 1 saattir. Araştırmamıza katılım gösterenlerin %10'u ise AVM'ye gittiklerinde en az 4 saat vakit geçirmektedirler. Araştırmada internet üzerinden alışveriş deneyimini yaşamış Türk tüketicilerin çoğunluklu olarak genç ve eğitimli bireylerden oluştukları belirlenmiştir. Alana yönelik yapılan birçok çalışmada demografik açıdan elde edilen bu bulguları doğrular nitelikte sonuçlar elde edilmiştir. Günümüz pazarlama anlayışı çerçevesinde tüketici davranışı konusu önemli bir yere sahiptir. Geleneksellikten modernliğe doğru ilerleyen süreçte tüketime verilen anlamlarda değişmiştir. Tüketim, modern dönemle birlikte sadece ihtiyaçlarımızı gidermek için gerçekleştirilen bir faaliyet olmaktan çok daha farklı bir yerdedir. Bunun başlıca nedeni de çağdaş pazarlama anlayışının merkezinde tüketicinin olmasıdır. Günümüzün tüketici odaklı pazarlarında her sektörde ciddi bir rekabet yaşanmaktadır. Türkiye de tüketiciler özellikle son on yılda, çok çeşitli ürünleri satın alabildikleri dev perakende işletmeleri ile tanıştılar. Bu perakende işletmelerinin bir çeşidi olan modern alışveriş merkezleri de zaman içerisinde, perakende sektörünü canlandırmış ve tüketim miktarlarını etkilemiştir. Ayrıca, modern alışveriş merkezleri yalnızca tüketim miktarını etkilemek ile kalmamış, tüketicilerin alışveriş alışkanlıklarını ve satın alma davranışlarını da şekillendirmiştir. Alışveriş merkezleri kent kültürü ile tüketicinin buluştuğu bir mekandır. Tüketim toplumunun yeni kentsel mekanı olan alışveriş merkezleri sermayeyi paraya dönüştüren, tüketicilerin ihtiyaçlarına cevap veren mekan olarak kentte yaşanılanları yeni ve farklı bir yorumla sunmaktadır. Kentte kurulan bireyler arası ilişkilerin farklı bir şekilde önceden düzenlenmiş olarak kurulduğu, kenttekinden farklı olarak olumsuz koşullardan uzaklaştırılmış, güvenli bir ortam sunan alışveriş merkezleri kent merkezini çeşitli yönleriyle taklit ederek yeni bir kentsel mekan oluşturmaktadır. Alışveriş merkezleri adeta küçük bir kenti andıran sosyal yaşam mekanı olarak kent mekanını kendi içerisinde yeniden kurgulamış bir görünüm sunar.

KAYNAKÇA Akar, E. 2010. Sosyal Medya Pazarlaması. Sosyal Web de Pazarlama Stratejileri. Efil Yayınevi. Akgün, V. 2010. Modern Alışveriş Merkezlerinin Tüketici Davranışları Üzerindeki Etkisi ve Konya İlinde Bir Uygulama Ceylan, M. 2010. Tüketim Toplumunun Yeni Kentsel Mekanı: Alışveriş Merkezleri Dinçer, B. 2015. Tüketicilerin Alışveriş Merkezi Ziyareti ve Davranışı: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma İnan, N. 2016. Tüketicilerin Market Tercihleri ve Market Tercihlerini Etkileyen Faktörler Muğla İl Merkezinde Bir Araştırma Ögel, S. 2016. Alışveriş Merkezinde Gerçekleştirilen Etkinliklerin Tüketici Tutumları Üzerine Etkisi: Alışveriş Merkezi Ziyaretçileri Üzerine Bir Araştırma PwC Türkiye. 2016. Dönüşürken Büyüyen Türkiye Perakende Sektörü. Türkiye Alışveriş Merkezleri ve Perakendeciler Federasyonu (TAMPF), İstanbul. Torun, E. 2017. Tüketici Satın Alma Davranışları Üzerinde İnternet ve Sosyal Medyanın Yeri ve Önemi Üstün, B. 2008. Tüketim Alışkanlıklarındaki Değişmeler ve Bu Değişimlerin Alışveriş Mekanlarına Etkisinin Eskişehir Örneğinde İrdelenmesi Vural, T., & Yücel, A. 2006. Çağımızın yeni kamusal mekanları olan alışveriş merkezlerine eleştirel bir bakış. İTÜDergisi, 5 (2), 97-106. Yaraş, E. 2016. Tüketicilerin Alışveriş Merkezlerine Yönelik Tutum ve Davranışlarına Göre Kümelenmesi